Μαθήματα φιλοσοφίας από τηλεοράσεως

• Ντοκιμαντέρ 12 επεισοδίων με αμφιθεατρικές παραδόσεις δημοφιλούς καθηγητή του Χάρβαρντ

Ανοιγμα στο αμερικανικό κοινό επιχειρεί το πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ προβάλλοντας σε τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας ντοκιμαντέρ 12 επεισοδίων βασισμένο στις αμφιθεατρικές παραδόσεις δημοφιλούς καθηγητή. Το ντοκιμαντέρ με τίτλο «Δικαιοσύνη: Τι δέον γενέσθαι;» βασίζεται στο ομώνυμο μάθημα του πολιτικού φιλοσόφου Μάικλ Σάντελ, ο οποίος θέτει τους φοιτητές του ενώπιον ηθικών προβλημάτων, ενώ σχολιάζει κλασικά κείμενα πολιτικής θεωρίας: Αριστοτέλη, Μπένθαμ, Μιλ, Λοκ, Ρόουλς και Νόζικ. Ο Σάντελ ασκεί δριμεία κριτική στον ωφελιμιστικό, εργαλειακό, αγοραίο φιλελευθερισμό πρεσβεύοντας μια πιο αριστοτελική, δηλαδή πνευματική και ηθική εκδοχή του. Ο συγγραφέας του βιβλίου «Ο φιλελευθερισμός και τα όρια της δικαιοσύνης» (εκδ. Πόλις) θεωρεί ότι το βασικό πρόβλημα του φιλελευθερισμού συνίσταται στην ουδετερότητα με την οποία αντιμετωπίζει ανταγωνιστικές αντιλήψεις για το πώς πρέπει να ζούμε, αποφεύγοντας να κρίνει τις διάφορες ηθικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις. Ο κεντροαριστερός καθηγητής υποστηρίζει ότι στην εποχή της κατάρρευσης της πίστης στην ευημερία που προσφέρει η αγορά, η συνοχή μιας κοινωνίας δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στην έννοια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εξοστρακίζοντας στην ιδιωτική σφαίρα την ηθική και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις που οι πολίτες μεταφέρουν στον δημόσιο βίο. Κοινωνία χωρίς ιεραρχημένο κώδικα ηθικών αξιών δεν είναι βιώσιμη, καθώς η έννοια της ατομικής ελευθερίας δεν μπορεί να δώσει απαντήσεις σχετικά με τον σκοπό ή το «τέλος» των πραγμάτων, υποστηρίζει. Είναι δυνατόν να υπολογιστεί χρηματικά η αξία της ανθρώπινης ζωής; Πώς μπορεί να αποδειχθεί η ανωτερότητα του Σαίξπηρ έναντι της δημοφιλούς σειράς «The Simpsons»; Το ότι είμαστε κύριοι του σώματός μας σημαίνει ότι ο συναινετικός κανιβαλισμός είναι αποδεκτός; Θέτοντας τέτοιου είδους ερωτήματα σε φοιτητές και τηλεθεατές, ο καθηγητής προσπαθεί να υποδαυλίσει την κριτική εγρήγορση και τον προβληματισμό μέσω ενός μέσου που συνήθως λειτουργεί στην αντίθετη κατεύθυνση.

• Του Σπυρου Γιανναρα, Η Καθημερινή, 10/10/2009