Θυμάσαι τι είναι ποίηση;

• Από τη Μαρία Λαϊνά, Ελευθεροτυπία, Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 30 Οκτωβρίου 2009

«Θυμάσαι τι είναι ποίηση;» Αφοπλιστική αντίδραση διαβάτη, ο οποίος υπέστη την αδιάκριτη ερώτηση «Τι είναι ποίηση;» σε ρεπορτάζ της εκπομπής της Βίκυς Φλέσσα Στα Ακρα, που καλεσμένος της εκείνη τη φορά ήταν ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς.

Ο άτυχος περιπατητής στράφηκε για βοήθεια στην αλλοδαπή γυναίκα που τον συνόδευε και με χαμένο ύφος τη ρώτησε με τη σειρά του, «Θυμάσαι τι είναι ποίηση;». Σαν να λέμε «Θυμάσαι πώς το λένε το καφενεδάκι που καθίσαμε προχτές;» ή «Μωρέ πώς τον λένε τον ηθοποιό που έπαιζε στο...».

Κατόπιν, η ενθουσιώδης και μη καταπτοηθείσα νεόκοπη δημοσιογράφος είχε τη φαεινή ιδέα να ρωτήσει υψηλόβαθμο στέλεχος της Νέας Δημοκρατίας, τον κατά τ' άλλα συμπαθέστατο Αθανάσιο Γιαννόπουλο, την ώρα που επρόκειτο να διαβεί το κατώφλι Μεγάρου τινός. Εισέπραξε λοιπόν την απάντηση και αποστομώθηκε -το λέω γιατί τα νιάτα δεν είναι κακεντρεχή-, εισέπραξε λοιπόν την κατηγορηματική απάντηση «Σήμερα δεν κάνουμε δηλώσεις». Η άνθρωπος άτυχη, αλλά ο άνθρωπος τυχερός. Γιατί σκέψου σήμερα να ήταν ημέρα δηλώσεων και να θεωρούσε υποχρέωσή του να αντεπεξέλθει στην ουρανοκατέβατη ερώτηση. Θα μπορούσε βέβαια να απαντήσει «Αφήστε με, βρε παιδιά, πρωί πρωί» ή, ανάλογα, «Ορεξη που την έχετε βραδιάτικα» ή «Τέτοια ώρα τέτοια λόγια», και τότε θα γινόταν συμπαθέστερος. Αλλά φευ δεν συνέβη έτσι.

Οχι ότι στέλεχος του ΠΑΣΟΚ θα έλεγε οπωσδήποτε κάτι απολύτως διαφορετικό. Ο Τηλέμαχος Χυτήρης, ας πούμε, ενεργός πολιτικός και ποιητής (αχτύπητος συνδυασμός!) εξομολογήθηκε σε συνέντευξή του τα εξής: «Παρά το γεγονός ότι είχα μια ενασχόληση πολιτική, αν και όχι με τη στενή έννοια -ανέκαθεν τασσόμουν υπέρ της δημοκρατίας-, πάντα έβρισκα χρόνο για να ασχολούμαι με την ποίηση.» (...)

Ε; Γυρίζει ο άνθρωπος κατάκοπος από την ενασχόλησή του και βρίσκει παρ' όλα αυτά χρόνο να ασχοληθεί και με την ποίηση, εκεί που άλλοι φουκαράδες παίζουν με τα παιδιά τους.

Η αλήθεια είναι ότι και οι ποιητές και οι ευάριθμοι εραστές-αναγνώστες της ποίησης δυσκολεύονται ν' απαντήσουν στην ερώτηση «Τι είναι ποίηση;». Οχι ότι άλλες ερωτήσεις που απαιτούν ορισμό για είδη τέχνης δεν προκαλούν συμφόρηση ιδεών και συναισθημάτων. Δεν είναι και το ευκολότερο να απαντήσεις στην ερώτηση «Τι είναι μουσική;» ή «Τι είναι ζωγραφική;» ή ακόμη χειρότερα «Τι είναι έργο τέχνης;» Περιέργως, όμως, οι άλλες ερωτήσεις και σχετικά πιο ξεκάθαρη απάντηση μπορεί να αποσπάσουν και μικρότερη αμηχανία μπορεί να προξενήσουν στον ερωτώμενο, και βέβαια αποκλείεται μάλλον να καταφύγει κάποιος στον διπλανό του και να τον επιβαρύνει με την ερώτηση «Θυμάσαι τι είναι μουσική;»

Οι ευτυχέστερες απαντήσεις που δόθηκαν στη διάρκεια του σπαρταριστού ρεπορτάζ ήταν η απομνημονευμένη απαγγελία δύο στίχων του ενός ή του άλλου ποιητή, εκεί δηλαδή που η ερώτηση για την ποίηση απαντήθηκε με ποίηση. Και εδώ είναι το πρόβλημα. Γιατί ο άνθρωπος σκοτώνεται να ορίσει και να κατηγοριοποιήσει; Γιατί η ερώτηση να μην είναι καλύτερα «Σας αρέσει η ποίηση;» κι ας απαντήσει καθένας μ' ένα σκέτο ναι ή όχι, όπως αν ήταν καθισμένος μάρτυρας σε αίθουσα δικαστηρίου, όπου κανείς επαρκής δικηγόρος δεν σε ρωτάει «Τι είναι έγκλημα;», αλλά μπορεί να σε ρωτήσει αν έχεις δει να διαπράττεται το συγκεκριμένο έγκλημα και μήπως μπορείς να περιγράψεις τον δολοφόνο, ή , χάριν της ιστορίας, αν σου άρεσε καλύτερα ο τρόπος του Τζακ του Αντεροβγάλτη ή του τρελού δολοφόνου με το πριόνι, ή, εν ανάγκη, να πεις ότι θεωρείς προτιμότερο όργανο εγκλήματος το πριόνι από το νυστέρι, και το υπόγειο σαν κρυψώνα του σώματος του εγκλήματος από τη νάιλον σακούλα. Καταλαβαίνω βέβαια ότι αν βγάλουμε στην άκρη τις οντολογικές ερωτήσεις, θα μείνουν χωρίς δουλειά ένα σωρό άνθρωποι, αλλά υπήρξε εποχή που υπήρχε ποίηση χωρίς κανενός είδους θεωρητικό λόγο... ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ