Απομεινάρια μιας ζωής*

* Το άρθρο ανήκει στο φάκελο: "Το Βιβλίο στον ET.K"

• Βγαλμένη από τα δελτία ειδήσεων των τελευταίων χρόνων μοιάζει η αρχική ιδέα της σύντομης αυτής νουβέλας του Δημήτρη Νόλλα, αφού η ιστορία ξεκινάει με το ναυάγιο ενός σαπιοκάραβου γεμάτου λαθρομετανάστες κοντά στις ακτές αιγαιοπελαγίτικου νησιού. Οπως συμβαίνει συχνά και στην πραγματικότητα, τραγική είναι η κατάληξη για τους δυστυχείς που επέβαιναν στο μότορσιπ, με την εξαίρεση μιας γυναίκας και του μωρού της αδελφής της.
  

• Η Ασμάτ, όπως είναι το όνομά της, θα παραμείνει τελικά στο νησί, συνάπτοντας ερωτική σχέση με τον Ρήγα, το λιμενικό που την έσωσε, ο οποίος ωστόσο είναι αρραβωνιασμένος, για λόγους συμφέροντος ή συμβατικότητας, με μια ντόπια.
  

• Η ιστορία πυροδοτείται όταν γίνεται γνωστός ο μυστηριώδης θάνατος της Ασμάτ, οπότε και αρχίζει ένα γαϊτανάκι υποψιών και ενοχών ανάμεσα στα βασικά πρόσωπα του δράματος. Ο μπανιστιρτζής υπολιμενάρχης, ο επονομαζόμενος και «Μπάντμαν», όχι και τόσο κακός όμως στο βάθος? ο μηχανικός που τυφλώθηκε από έκρηξη στο λεβητοστάσιο, φιγούρα υποβλητική, μα και λιγάκι φοβιστική η συμβατική αρραβωνιαστικιά, ο παπάς, άλλοι νησιώτες. Ο Νόλλας βάζει μάλιστα το δυσάρεστο γεγονός να λαμβάνει χώρα τις μέρες της Αποκριάς, η οποία στο συγκεκριμένο νησί έχει αρκετά διονυσιακό χαρακτήρα, στοιχείο που εξάπτει κι άλλο τα πνεύματα, φέρνοντας στην επιφάνεια τις ανεπάρκειες και τις κρυφές επιθυμίες των ανθρώπων του χωριού.
  

• Στο τέλος, ο θάνατος της Ασμάτ μένει μετέωρος ανάμεσα στο φόνο και την αυτοκτονία, αλλά πια δεν έχει σημασία: Η πάλαι ποτέ κοινότητα του νησιού είναι ήδη αποσαρθρωμένη. Ο εχθρός, ο άλλος, είναι εδώ και καιρό μέσα από τα τείχη.
  

• Ο Νόλλας στήνει την ιστορία του με μαεστρία, εμπιστευόμενος την εξιστόρηση σε έναν εξωδιηγητικό αφηγητή, που απλώς άκουσε την ιστορία, εντάσσοντάς την έτσι στο πλαίσιο μιας προφορικής παράδοσης, στην οποία ιστορίες και μύθοι διαπλέκονταν δημιουργικά, καθρεφτίζοντας τους φόβους και τις προσδοκίες της κοινότητας.
  

• Να παρατηρήσουμε, τέλος, ότι παρά το σύγχρονο και ανοιχτό τρόπο με τον οποίο είναι αρθρωμένη η ιστορία του Νόλλα, ο τίτλος «Ναυαγίων πλάσματα» παραπέμπει στο διήγημα του Παπαδιαμάντη «Ναυαγίων Ναυάγια». Αλλά και τα ίδια τα πρόσωπα θυμίζουν χαρακτήρες του Σκιαθίτη συγγραφέα, χωρίς βέβαια το σύνολο να χάνει την αυτοτέλειά του.

• Απόσπασμα

«Φοβάμαι. Ψιθύριζε η Ασμάτ ξανά και ξανά, τρυφερά, διστακτικά, λέξεις που επαναλαμβάνονταν με την έγνοια καρφωμένη στις άκρες τους. Σαν κάτι κακό να είχε πλησιάσει τόσο πολύ κοντά, όπως όταν σταλαγματιές το φαρμάκι αιωρείται πάνω από τον κοχλία του αυτιού, ανθρώπου παραδομένου στα όνειρα. Κι ο Ρήγας, ανίκανος, αβοήθητος κι ο ίδιος, ένιωθε το φόβο να τους πλησιάζει και να τους σκεπάζει, τινάζοντάς τους στα βράχια, τα μαύρα και ασάλευτα βράχια, κάτω από το αφρισμένο άγριο νερό που πηγαινοέρχεται ξανά και ξανά, τρώγοντας με αιώνια υπομονή τις σκαλισμένες επιφάνειές τους. Από πολύ παλιά και πάντα το ίδιο». (σελ. 37)

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΝΟΛΛΑΣ: Ναυαγίων πλάσματα. Κέδρος 2009, σελ. 92, τιμή €8,50

• Toυ Κώστα Κατσουλάρη, Ελεύθερος Τύπος, Κυριακή, 10.05.09