Ταξιδεύοντας στο παρελθόν των ποιητών. Ο Λαφόργκ δίνει τα κλειδιά της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας

• Ζυλ Λαφόργκ: Θρυλικές ιστορίες με ηθικό δίδαγμα, μτφρ.: Λητώ Μαυροειδή, εκδ. Γαβριηλίδης

• Οι «Θρυλικές ιστορίες» –δίγλωσση έκδοση, σε πολύ καλή μετάφραση και με προσεγμένη εισαγωγή της Λητούς Μαυροειδή– είναι ένα κλειδί (ή, καλύτερα, μία ολόκληρη αρμαθιά κλειδιών;) για τη βαθύτερη κατανόηση της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Εμπνευσμένο από αρχαίους χρόνους και τόπους, μας ταξιδεύει στο παρελθόν της Γλώσσας, ενώ στους ελάχιστους απογόνους της αποκαλύπτει κάτι ακόμα: την καταγωγή των ποιητών που θεωρούνται, πια, ως «οι δικοί μας κλασικοί». Οπως διαβάζουμε και στην εισαγωγή: «ένας Αμερικανός φέρνει μαζί του από το Παρίσι έναν Γάλλο, ο οποίος χάθηκε νέος, γράφει ο Ελίας Κανέτι». Αναφέρεται στη σχέση μεταξύ Ζυλ Λαφόργκ και Τ. Σ. Ελιοτ. Στα καθ’ ημάς, παρόμοια σχέση με τον Λαφόργκ είχε ο Γιώργος Σεφέρης – και οι δύο κορυφαίοι ποιητές τον αισθάνονταν κάπως σαν «μεγαλύτερο αδερφό».

• Ο συγγραφέας γεννιέται το 1860, οι «Θρυλικές Ιστορίες» γράφονται στα 1885-86, όταν έχουν, ήδη, ανοιχτεί ρωγμές στα θεμέλια του Μύθου. Παίρνοντας σαν αφετηρία κάποιο μυθολογικό περιστατικό, αποπειράται να ξαναπιάσει το κομμένο νήμα της αφήγησης των άπειρων λεκτικών συνδυασμών, των αντιτιθέμενων εννοιών, των ακραίων ανθρώπινων παθών, των ψυχικών δεσμών (καθώς και των «ονειρικών αναλογιών», με τη διατύπωση του Οδυσσέα Ελύτη, οδηγώντας με να σκεφτώ ότι, πιθανότατα, υπήρξε και αυτός, ο νομπελίστας ποιητής, «επίγονος» του Λαφόργκ) και να φέρει στην εποχή του την άχρονη εμπειρία της Γραφής.

• Ο λόγος του αριστουργηματικός, αν προσληφθεί με αισθητικά κριτήρια, εδραιώνεται μέσα σε αυτήν τη ρήξη, αξιώνοντας την αυτονομία του από την πεπερασμένη Εποχή και αποφεύγοντας το μοιραίο λάθος των περισσότερων μεταγενέστερων δημιουργών του: να μετατρέψει τον Μύθο σε Ιδεολογία.

• Το ύφος του είναι πολύ οικείο στους αναγνώστες της γαλλικής λογοτεχνίας: ισχυρά ρήματα, μελωδικά επίθετα, βαθιοί αναστεναγμοί, επαναλήψεις και ξαφνικές πτώσεις στο Ασυνείδητο, ανοίγοντας τα όρια κάθε χαρακτήρα, χωρίς να του επιτρέπει να αφεθεί σε παραληρηματικό λόγο.

• Διατηρώντας υπόγεια ένα συνδετικό ρυθμό, βυθίζει τον αναγνώστη σε αρχέγονα συναισθήματα, λίγο πριν του προσφέρει τη λύση (το «ηθικό δίδαγμα»). Ωστόσο, ακόμη και τότε, επιφυλάσσει, σχεδόν προκλητικά, μία τελευταία ανατροπή, ένα ξεπέρασμα της μορφής, που έχει σχηματιστεί μέσα μας από την εκάστοτε ιστορία, θυμίζοντας το προνόμιο του σπουδαίου έργου: να ερμηνεύεται κατά περίπτωση και κατά προσωπική άποψη, αλλά, με την οποιαδήποτε απόπειρα οριστικής ετυμηγορίας να είναι καταδικασμένη, εκ προοιμίου.

• Οι «Θρυλικές ιστορίες με ηθικό δίδαγμα», όπως και το σύνολο της γραφής του Ζυλ Λαφόργκ είναι μια (απαραίτητη) εισαγωγή στην ποίηση του 20ού αιώνα, καθώς και ένα όργανο που ανέσυρε, μέσα από τις ουλές του εφήμερου, τη μαγεία της διάρκειας. «Πόσο μακρά είναι η τέχνη και πόσο σύντομη η ζωή!» αναφωνεί ο ποιητής, μεθυσμένος και συγκεντρωμένος ταυτόχρονα, εκτός χρόνου: εν αγάπη λυγμός.

• Του Λευτερη Bασιλοπουλου, Η Καθημερινή, 24/5/2009