ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΑΜΠΟΥΚΙ: «Χωρίς σεβασμό στις μνήμες μας, ακρωτηριαζόμαστε»

• Κορυφαίος Ιταλός συγγραφέας, ο Αντόνιο Ταμπούκι μετατρέπει σε διαβαστερές ιστορίες και σε αιχμηρή κριτική τον φιλοσοφικό προβληματισμό του για τον χρόνο στη σημερινή εποχή
• «Έχουμε μια Ευρώπη από την οποία πολλά κράτη που ανήκουν στη Δύση, ήταν εξόριστα, σαν απομονωμένα σε άλλο δωμάτιο. Τώρα τους ανοίξαμε ευτυχώς την πόρτα, κι αυτά μπήκαν μέσα φέρνοντας μαζί τους τα δικά τους ημερολόγια, τη διαφορετική ιστορία που έζησαν. Άρα μια άλλη αντίληψη πολιτισμική, ανθρωπολογική, ιστορική του χρόνου».

Αυτό είναι ένα από τα παραδείγματα που δίνει ο διάσημος Ιταλός συγγραφέας Αντόνιο Ταμπούκι για να εξηγήσει τη δυσαρμονία που κατά τη γνώμη του χαρακτηρίζει τη μετα-μετα-μοντέρνα εποχή μας. Η ταχύτητα με την οποία τρέχουν πληροφορίες και γεγονότα, η άυλη πτυχή τους (λ.χ. στο Χρηματιστήριο), οι ολικές καταστροφές (λ.χ. Χιροσίμα), έχουν προκαλέσει ένα χάσμα, λέει, ανάμεσα στον εξωτερικό χρόνο ή χρόνο της Ιστορίας από τη μία, και στον χρόνο της συνείδησής μας από την άλλη, στην προσωπική μας δηλαδή αντίληψη για τον χρόνο. «Κάτι που προκαλεί μιαν αναισθησία στους ανθρώπους». Αυτόν τον προβληματισμό του προσπάθησε να τον περάσει σε εννέα καινούργιες ιστορίες που μεταφέρουν τον αναγνώστη σε διάφορα ευρωπαϊκά κράτη πριν και μετά το 1989, και αυτόν ανέπτυξε χθες το απόγευμα στην ομιλία του στο Ιταλικό Ινστιτούτο. Στη συνέντευξή του όμως στα «ΝΕΑ», έγινε ακόμα πιο αιχμηρός.

• Είστε ένας από τους λίγους ξένους συγγραφείς που γνωρίζουν τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Πώς συνέβη αυτό;

Μα, υπήρξα περίεργος! Είμαι συγγραφέας! Και η Ελλάδα ανήκει στην πολιτισμική μου οικογένεια όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Γαλλία. Θα έπρεπε να ήταν αυτονόητο στην Ευρώπη να γνωρίζει ο ένας λαός την Ιστορία του άλλου, όμως, όπως ξέρετε, στα σχολεία δεν διδασκόμαστε τη σύγχρονη Ιστορία. Η δική μου αγάπη για την Ελλάδα άρχισε από την αρ χαιότητα, αλλά δεν θα μπορούσε να περιοριστεί στους Προσωκρατικούς διότι με ενδιαφέρει η εποχή μου. Στα μέσα του ΄70 είχα δει λ.χ. τις «Μέρες του ΄36» του Αγγελόπουλου, μια ταινία υπαινικτική που οι Έλληνες μπορούσαν εύκολα να την καταλάβουν, εμείς όμως έπρεπε να συμπληρώσουμε τα όσα δεν λέγονταν. Κάθησα και διάβασα λοιπόν, για τον Μεταξά. Έτσι και με τον ελληνικό εμφύλιο που υπήρξε τόσο σημαντικός. Έφτασα σ΄ αυτόν επειδή γνώριζα τον ισπανικό, που υπήρξε πιο προβεβλημένος... Δεν θέλω να κρίνω ηθικά άλλες εποχές. Θέλω να καταλάβω την εποχή μου και να την αναπλάσω για το κοινό.

• Λέτε επίσης ότι οφείλουμε να σεβόμαστε τις μνήμες των άλλων, όμως πρώτα απ΄ όλα οφείλουμε να σεβόμαστε και τις δικές μας..

Ναι, διότι η εποχή μας κονιορτοποιεί τις μνήμες. Αντίθετα εγώ πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικές για τη συγκρότηση της ατομικής και της συλλογικής μας συνείδησης. Φυσικά, όταν παρεμβάλλεται η μνήμη όλα γίνονται πολύ σύνθετα. Εκεί λοιπόν παρεμβαίνει η λογοτεχνία και μας βοηθά να καταλάβουμε καλύτερα αυτό που είμαστε.

• Ωστόσο, στο καινούργιο σας βιβλίο με αφορμή τις μεγάλες ανατροπές που έφερε το 1989, θέτετε ένα δύσκολο ερώτημα: αν βελτιωνόμαστε με τα χρόνια ή αν ακρωτηριαζόμαστε.

Διαπιστώνω πράγματι σήμερα μια τάση να απαξιώνουμε αυτό που υπήρξαμε πολιτισμικά, κοινωνικά, οικονομικά, σαν να μην είναι πια τόσο σημαντικό το παρελθόν μας. Και ναι μεν στο Δαρβινικό σύστημα η εξέλιξη κάποιων ειδών είναι κάτι πολύ σκληρό διότι προϋποθέτει κατάργηση κάποιων άλλων, δεν βλέπω όμως γιατί πρέπει να ενστερνιστούμε αυτήν την αγριότητα ως φυσιολογική σε ό,τι έχει να κάνει με τις μνήμες μας, τη ζωή μας, την ψυχή μας. Διότι όταν αρνούμαστε αυτό που ονομάζω «χρόνο της συνείδησής μας», τον εσωτερικό μας χρόνο δηλαδή, ακυρωνόμαστε. Ακρωτηριάζουμε δηλαδή ένα κομμάτι του εαυτού μας όταν με το πέρασμα του χρόνου βλέπουμε σαν αυταπάτες τις αλλοτινές μας αλήθειες. Γι΄ αυτό και ένας ήρωάς μου, βασανισμένος άλλοτε τόσο από τους φασίστες όσο και από τους κομμουνιστές στη Ρουμανία, αρνείται στα γεράματά του να πάρει φάρμακα για να ξαναβρεί τον ύπνο του. Διότι δεν θέλει να λουστράρει τις μνήμες του.

• Τι είναι λοιπόν για εσάς η λογοτεχνία; Ένας καθρέφτης ή μια ερμηνεία της πραγματικότητας;

Είναι μια προνομιούχος περιοχή, πιο ισχυρή από την ιστοριογραφία. Είναι μια μορφή γνώσης προ-λογικής και διαισθητικής, που οδηγεί στην ερμηνεία της πραγματικότητας και καμιά φορά ακόμα και στην πρόβλεψή της.

ΙΝFΟ: Αntonio Τabucchi, «Ο χρόνος γερνάει γρήγορα. Εννέα ιστορίες» και «Λογοτεχνίας εγκώμιον». Μτφ. Ανταίος Χρυσοστομίδης, Εκδ. Άγρα.

«Τον Μπερλουσκόνι, γιατί δεν τον ελέγχουν;»

Συγγραφέας με έντονη ιστορική και πολιτική συνείδηση- αρκεί να διαβάσει κανείς το «Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα» ή το «Παιχνίδι της αντιστροφής» (Εκδόσεις Άγρα)- ο Αντόνιο Ταμπούκι δηλώνει απογοητευμένος από την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Με έχουν απογοητεύσει οι επικεφαλής της πολιτικοί διότι έχουν παραμερίσει τις ιδρυτικές αρχές της (αρχές όπως η ελευθερία, η ισότητα, η υπεράσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου κ.ο.κ., που χαράχτηκαν από πολιτικές προσωπικότητες όλων των τάσεων: Σπινέλι, Μονέ, Αντενάουερ κ.ά.) και ασχολούνται μόνο με την οικονομία της και την... καμπύλη της μπανάνας. Γι΄ αυτό και προβλέπω αποχή πάνω από 55% στις ευρωεκλογές. Και δεν θα φταίνε οι ψηφοφόροι.

Διότι πώς να μην απογοητεύονται όταν βλέπουν την Ε.Ε. να κλείνει τα μάτια μπροστά στον Μπερλουσκόνι που περνά νόμους (λ.χ. σε σχέση με τη σύγκρουση συμφερόντων) οι οποίοι θα ήταν αδιανόητοι σε οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό κράτος.

Όταν ένα πρώην ανατολικό κράτος μπαίνει στην Ε.Ε., ελέγχεται για το αν έχει αντιδημοκρατικούς νόμους. Ο Μπερλουσκόνι γιατί δεν ελέγχεται, που είναι ταυτόχρονα πρωθυπουργός και ιδιοκτήτης τεσσάρων τηλεοπτικών καναλιών;».

• ... και μάλλον γεννιούνται και νέοι Μπερλουσκόνι τριγύρω.

Φυσικά! Το μοντέλο περνάει τα σύνορα όπως η γρίπη· και δυστυχώς κανείς δεν είναι εμβολιασμένος εκ των προτέρων.

• Της Μικέλας Χαρτουλάρη. ΤΑ ΝΕΑ: Τρίτη 26 Μαΐου 2009