Μέρα Μαγιού
- Η πρωτομαγιά, με τον γενικότερο συμβολισμό της, σφράγισε τριπλά τον Γιάννη Ρίτσο: έγινε το βιολογικό, το πολιτικό και το ποιητικό του σήμα. Γέννηση και Επιτάφιος πήγαν έτσι μαζί, ορίζοντας το τόξο της ζωής και της ποίησής του. Φέτος, συμπληρωμένα τα εκατό χρόνια από την πρωτομαγιάτικη εκείνη γενέθλια αυγή του 1909, ευνοούν τις επετειακές εκδηλώσεις, επίσημες και ανεπίσημες, που έγιναν, έτσι κι αλλιώς, τελευταία της μόδας. Μακάρι να αποφέρουν στη συγκεκριμένη περίπτωση πιο ουσιαστικές εκτιμήσεις ενός έργου με προκλητικό εύρος και ανεξερεύνητο ακόμη βάθος. Συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση ελπίζω να είναι η υπόμνηση μιας συλλογικής κατάθεσης, που φοβάμαι ότι λίγοι πια τη θυμούνται. Άφησε εξάλλου πολλά και δύσκολα χρόνια πίσω της αλλά και απώλειες πολύτιμων φίλων.
- Εννοείται η Πολυκριτική για την ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, που δημοσιεύτηκε στο πρώτο τεύχος του περιοδικού η Συνέχεια (1η Μαρτίου 1973), καλύπτοντας δέκα πυκνοτυπωμένες σελίδες. Και μόνο ο επίτιτλος (ο νεολογισμός πολυκριτική ) του προδρομικού αυτού αφιερώματος αποτελεί ρηξικέλευθη πρόταση για, πολλαπλές και ταυτόχρονες, αναγνωστικές προσεγγίσεις σημαντικών έργων της λογοτεχνίας μας, όταν μάλιστα, όπως συμβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα έργα αυτά βρίσκονται στην ακμή της εξέλιξής τους, αντιμετωπίζοντας καίρια διλήμματα (ποιητολογικά, ιδεολογικά, πολιτικά). Αυτή την παράτολμη σκόπευση εγκαινίασαν τόσο το δικό μου προγραμματικό κείμενο υπό τον τίτλο «Ο ποιητής και η ποίηση», όσο και οι πέντε συνεργασίες των: Αragon, (απόσπασμα από το βιβλίο του Ανρί Ματίς )· Πάνου Θασίτη («Η μεγάλη δύναμη»)· Κώστα Κουλουφάκου («Ο Ρίτσος και οι λέξεις»)· Ρeter Levi («Φωτιά στα χωράφια») · και Χρύσας Προκοπάκη («Ελευθερία και Αναγκαιότητα»)· οι τίτλοι μιλούν από μόνοι τους.
- Στο αφιέρωμα ενσωματώθηκαν και δύο «αυτοκριτικά» κείμενα του Γιάννη Ρίτσου, υπαγορευμένα ειδικά για την Πολυκριτική: το ένα αποτελεί «Σχόλιο στις Μαρτυρίες »· το άλλο, εκτενέστερο, επιγράφεται «Ξαναδιαβάζοντας τις ποιητικές συλλογές Ο τοίχος μέσα στον καθρέφτη και Θεωρείο ». Συμπληρώματα: συνοπτικό σημείωμα για το «Μέγα Διεθνές Βραβείο Ποίησης», που «δόθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1972 στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο με ομόφωνη απόφαση της κριτικής επιτροπής» (απονεμήθηκε στη Διεθνή Μπιεννάλε Ποίησης του Κnokke- Le Ζoute, Βέλγιο)· ιδιόχειρο τετράστιχο ποίημα, επιγραφόμενο Λαός, γραμμένο στο Παρθένι της Λέρου στις 16.9.68.: Μικρός λαός και πολεμάδίχως σπαθιά και βόλια/ για όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι// Κάτω απ΄ τη γλώσσα του κρατεί τους βόγγους και τα ζήτω/ κι αν κάνει πως τα τραγουδεί ραγίζουν τα λιθάρια. Αυτά, δημοσιευμένα τον Μάρτιο του 1973, κολλητά στα συγκλονιστικά γεγονότα της Νομικής Σχολής, που κάποιοι τα πλήρωσαν ακριβά. Να θυμίσω ότι ο Παύλος Ζάννας και ο Αλέξανδρος Κοτζιάς (χάθηκαν στο μεταξύ αδόκητα και οι δύο) δούλεψαν ατέλειωτες ώρες στο τυπογραφικό εκείνο υπόγειο, για να συγκεντρωθούν, να χτυπηθούν και να δημοσιευτούν τα κείμενα του αφιερώματος, η ιδέα και ο συντονισμός του οποίου βαρύνουν εμένα· μέσα στον ίδιο μήνα εξάλλου βρέθηκα στα κελιά του ΕΑΤ-ΕΣΑ.
- Θα δώσω την άλλη Κυριακή δείγματα από τα περιεχόμενα κείμενα στην ιστορική αυτή Πολυκριτική, όπως γενναιόδωρα τη χαρακτήρισε ο Γ. Π. Σαββίδης σε τιμητική τελετή για τον ποιητή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Προς το παρόν αντιγράφω το πρώτο από τα δύο ένθετα Σχόλια του Γιάννη Ρίτσου, που αναφέρεται στις Μαρτυρίες :
- «Δεν μπορώ να πω ακριβώς πώς και γιατί εγώ, που από κλίση και προτίμηση, εργάστηκα σε πολύστιχα συνθετικά ποιήματα, ασχολήθηκα με ιδιαίτερη επιμονή και αγάπη, τόσα χρόνια συνέχεια, και εξακολουθώ ως τώρα, παράλληλα με όποια άλλη εργασία, να ασχολούμαι με τις Μαρτυρίες, αποδίδοντας μάλιστα ξεχωριστή σημασία σ΄ αυτές, και συνεχίζω να γράφω αυτά τα λακωνικά και συχνά επιγραμματικά ποιήματα. Ισως γιατί από καταγωγή είμαι Λάκων (κι αυτό δεν είναι απλώς ένα λογοπαίγνιο)· ίσως από μια τάση να αποδείξω στους άλλους, και στον εαυτό μου, την ικανότητα να εκφραστώ σε ένα κρουστό και περιεκτικό λόγο· ίσως από μια διάθεση ξεκούρασης, μετά την άγρυπνη υπερένταση μακρών δημιουργικών περιόδων· ίσως από ανάγκη καθημερινής άσκησης για αρτίωση και ετοιμότητα της τεχνικής, ώστε να μπορεί, άμεσα και αλάθευτα, να αξιοποιεί την τέχνη, τα διαρκώς ανανεούμενα βιώματα· ίσως από προσπάθεια πύκνωσης της έκφρασης και αντίδρασης προς τον κίνδυνο του πλατυασμού και ρητορισμού, που συχνά ενεδρεύει πίσω από τα μεγάλα ποιήματα· ίσως από την ανάγκη αστραπιαίας ανταπόκρισης σε καίρια και επείγοντα προβλήματα της εποχής μας· ίσως ακόμη από τη θέληση απόσπασης και καθήλωσης μιας στιγμής, που θα επέτρεπε τη διά μικροσκοπίου κατά βάθος εξέτασή της και την ανακάλυψη όλων των στοιχείων του χρόνου, που πιθανόν να εξανεμίζονταν μέσα σε ένα απεριόριστο πλάτος- δηλαδή τη διά της διαιρέσεως σύλληψη του αδιαίρετου, διά της ακινητοποιήσεως σύλληψη της αέναης κίνησης.» Αυτά ο Ρίτσος το 1973, προλαβαίνοντας τις ευκολίες της εντόπιας κριτικής. Συνεχίζεται.
No comments:
Post a Comment