Παρακινημένη πάντα, από μιαν έμφυτη, συναισθηματικά και συγκινησιακά φορτισμένη αίσθηση περί κοινωνικής δικαιοσύνης, η μεγάλη «δασκάλα του λαού», η κυρία των Ελληνικών Γραμμάτων, η Ελλη Αλεξίου, προβάλλει αδιαλείπτως το αίτημα για μια ανθρώπινη ζωή, καταγγέλλοντας και φέρνοντας στο φως περιπτώσεις κοινωνικής αδικίας. Η ζωή και το έργο της αποτελούν φωτεινό υπόδειγμα και σημαντική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Η μεγάλη δημιουργός των Γραμμάτων, η φλογερή αγωνίστρια του σοσιαλισμού, έθεσε το ταλέντο της στην υπηρεσία του λαϊκού κινήματος. Μια μεγάλη ζεστή καρδιά, ένα από τα σταθερά και θεμελιακά στοιχεία του κόσμου μας. Η Ελλη Αλεξίου ως τα βαθιά γεράματά της, κατάφερε να μείνει πνεύμα διαυγές και νεανικό, αφοσιωμένη στην τέχνη και την ιδεολογία της. Ολη της η ζωή ήταν γεμάτη δουλειά, δράση και προσφορά στα κοινά.
Η δασκάλα του λαού
Γαλάτεια Καζαντζάκη, Μάρκος Αυγέρης, Ελλη Αλεξίου Στο φτωχικό καφενεδάκι συχνάζουν τα πιο ανήσυχα ιδεολογικά, πνευματικά και λογοτεχνικά ονόματα της εποχής. Εκεί η Ελλη Αλεξίου γνωρίζεται και συνδέεται με τους λογοτέχνες Α. Καρκαβίτσα, Γ. Βλαχογιάννη, Κ. Θεοτόκη, Α. Τραυλαντώνη, Μ. Φιλήντα, Ι. Κονδυλάκη, Ν. Καρβούνη, Σ. Μαυροειδή - Παπαδάκη, Λ. Νάκου, Μ. Αυγέρη και ιδιαιτέρως με τον Κώστα Βάρναλη. Εκεί στη μοιραία «Δεξαμενή», άνθισε ο έρωτάς της με τον Κ. Βάρναλη, που έγινε αρραβώνας για να διαλυθεί σύντομα, λόγω της άρνησης του πατέρα της να παντρευτεί τόσο μικρή, και πριν τελειώσει τις σπουδές της. Παρά τη διάλυση του αρραβώνα, συνέχισε να πηγαίνει στο λογοτεχνικό στέκι, όπου αργότερα γνωρίστηκε και με τον συγγραφέα Β. Δασκαλάκη. Οπως η ίδια έλεγε για τη λογοτεχνική συντροφιά της «Δεξαμενής», «ήταν ένα μικρό δείγμα της συμμαχίας που άρχισε από τότε με τους αδύνατους και αδικημένους».
Το Νοέμβρη του 1920 ταξιδεύει με τον Νίκο Καζαντζάκη στο Παρίσι, την ίδια χρονιά παντρεύεται τον Βάσο Δασκαλάκη. Ο γάμος αυτός αποτέλεσε και την αφορμή της ενεργού συμμετοχής της στη λογοτεχνία, όπως ομολογεί η ίδια:
«...Εγραψα εντελώς στην τύχη. Εικοσιτριώ - εικοσιτεσσάρω χρονώ και κυριολεκτικά κάτω από την πίεση του Δασκαλάκη. Του διηγήθηκα ένα βράδυ ένα επεισόδιο της διδασκαλικής μου ζωής κι εκείνος απαίτησε να το γράψω. Γέλασα κι αρνήθηκα. Με απείλησε τότε πως αν ως το μεσημέρι δε θα το είχα γραμμένο, δε θα γύριζε στο σπίτι. Φοβήθηκα και κάθισα κι έγραψα το "Φραντζέσκο", το πρώτο διήγημα των "Σκληρών Αγώνων". - Σου έκαμα το κέφι σου, του λέω, μα να μην το πεις σε κανένα, γιατί ντρέπομαι. - Θα το δημοσιέψω, μου λέει, στη Φιλική Εταιρεία (περιοδικό του Φώτη Κόντογλου). Αναστατώθηκα, ταράχτηκα, τον παρακάλεσα. - Καλά, μου λέει, θα το δώσω με ψευδώνυμο. Και δημοσιεύτηκε με την υπογραφή Ελλη Κληροδέτη...».
Ακλόνητη κομμουνίστριαΟι λαϊκοί αγώνες που δυναμώνουν, οι ιδεολογικές συζητήσεις που «φουντώνουν» στο καφενεδάκι, οι διώξεις όσων πρωτοστάτησαν στην εκπαιδευτική αναγέννηση όλου του λαού που οραματίστηκε ο Δημήτρης Γληνός, οδηγούν την Ελλη Αλεξίου, όλο και πιο κοντά, όλο και πιο συνειδητά στις κομμουνιστικές ιδέες. Στα 1928 δίνει το βιογραφικό της σημείωμα στον Νίκο Πλουμπίδη και γίνεται μέλος του ΚΚΕ. Το λογοτεχνικό της έργο προκαλεί αίσθηση και επαινείται από την κριτική, ενώ το 1934 γίνεται μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών.
Καθώς δεν κρύβει τις ιδέες της, συλλαμβάνεται από την Ειδική Ασφάλεια του φασιστικού καθεστώτος της 4ης Αυγούστου και ανακρίνεται. Στην περίοδο της Κατοχής η Ελλη Αλεξίου παίρνει ενεργά μέρος στην Εθνική Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του «ΕΑΜ Λογοτεχνών» και αναλαμβάνει τα σχολικά συσσίτια έως το 1945. Στο μεταξύ, στα 1944, ο σύντροφός της, Β. Δασκαλάκης, πεθαίνει.
Το 1945 φεύγει για σπουδές στη Σορβόνη, αλλά, καθώς της αφαιρέθηκε η ελληνική ιθαγένεια, της απαγορεύτηκε και η επιστροφή στην πατρίδα. Το 1949 αυτοεξορίζεται στη Ρουμανία και αναλαμβάνει ως εκπαιδευτικός σύμβουλος τα ελληνικά σχολεία στις σοσιαλιστικές χώρες.
Λόγω της τεράστιας εκπαιδευτικής και λογοτεχνικής προσφοράς της καλείται και συμμετέχει σε τρία Διεθνή Συνέδρια Ειρήνης. Η Ελλάδα όμως την τιμωρεί. Το 1952 δικάζεται ερήμην και εκδίδεται παραπεμπτικό βούλευμα και ένταλμα σύλληψής της. Το 1953 συμμετέχει στο Α' Παγκόσμιο Συνέδριο Δημοκρατικών Γυναικών στην Κοπεγχάγη και επισκέπτεται ύστερα από πρόσκληση της κυβέρνησης τη Σοβιετική Ενωση. Η επίσκεψη επαναλαμβάνεται το 1961, στις γιορτές για τον Ουκρανό ποιητή Ταράς Σεφτσένκο.
Την ίδια χρονιά συναντιέται με την αδελφή της Γαλάτεια και τον σύζυγό της Μάρκο Αυγέρη. Την επόμενη χρονιά η Γαλάτεια σκοτώνεται και μόνο τότε παραχωρείται στην Ε. Αλεξίου ολιγοήμερη άδεια να επιστρέψει στην Ελλάδα, μόνο για να παραστεί στην κηδεία. Το 1965 επανακτά την ελληνική ιθαγένεια. Επιστρέφει το 1966, αλλά συλλαμβάνεται, κρατείται στις Φυλακές Αβέρωφ και δικάζεται για «αντεθνική δράση και προπαγάνδα». Τελικώς απαλλάσσεται από την κατηγορία, ύστερα από την αντίδραση της κοινής γνώμης. Με την επιβολή της δικτατορίας απαγορεύονται τα βιβλία της και διατάσσεται να ζει υπό περιορισμό στο διαμέρισμά της. Από τη μεταπολίτευση και μετά συμμετέχει ενεργά, ως διακεκριμένο μέλος του ΚΚΕ, σε όλες τις πολιτικές και πνευματικές εκδηλώσεις του Κόμματος, το οποίο στις εκλογές του 1977 την τίμησε θέτοντάς την πρώτη στη λίστα των υποψηφίων βουλευτών Επικρατείας.
Καταγγέλλοντας την αδικίαΤο συγγραφικό έργο της Ελλης Αλεξίου είναι τεράστιο σε έκταση, καθώς αποτελεί τον καρπό μιας αδιάκοπης, επί μιαν εξηκονταετία περίπου, παραγωγικότατης ενασχόλησής της με τα περισσότερα είδη του λόγου (πεζογραφία, θέατρο, παιδαγωγική, παιδικό βιβλίο, μετάφραση κλπ.). Πρωτοεμφανίστηκε στα Γράμματα με τη συλλογή διηγημάτων «Σκληροί αγώνες για τη μικρή ζωή» (1931). Σε όλα τα διηγήματα του πρώτου βιβλίου της, η Ελλη Αλεξίου αποτυπώνει την πείρα που αποκόμισε από τη διδασκαλική ζωή της, όταν εργαζόταν σε ένα φτωχό επαρχιακό σχολείο της Κρήτης, τις δύο πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας, αποκαλύπτοντας την αληθινή ανθρώπινη ψυχή. Εκείνη την ψυχή, «που παραδέρνει στη στέρηση, στη θλίψη, στην καταφρόνεση και στη γελοιότητα ακόμη του καθημερινού περιστατικού, θέλω να πω, τον άνθρωπο που βασανίζεται ανάμεσα στους ανθρώπους», όπως έλεγε η ίδια.
«Ολα τα διηγήματα αυτής της συλλογής» - έγραφε το 1963 ο Μάρκος Αυγέρης για τους «Σκληρούς αγώνες» - «αποτελούν ευτυχισμένες ευρέσεις άψογα περιγραμμένες. Τα περισσότερα κομμάτια είναι δραματικές θεμελιακές καταστάσεις. Η διηγηματογράφος δεν κυνηγάει τις εξαιρετικές περιπτώσεις. Μέσα από τα κοινά περιστατικά και τα πιθανά ενδεχόμενα της τρέχουσας ζωής, δημιουργεί την πρωτοτυπία της. Η κοινωνική θέση που παίρνει στη θεώρηση της ζωής κι ο υψηλός ανθρωπιστικός τόνος χαρακτηρίζουν την έκφραση και το τάλαντο της Ελλης Αλεξίου. Ο ρεαλισμός της δε χρησιμοποιεί τεχνάσματα. Είναι ίσος και προσαρμοσμένος στο θέμα. Δε σκοτίζεται για φορμαλιστικές αναζητήσεις και μανιέρες. Είναι φυσικός και άνετος. Ο ρεαλισμός της ελληνικής παράδοσης. Μόνο η οξεία ανθρωπιστική αίσθηση στις σχέσεις των προσώπων και στις καταστάσεις είναι εκείνο που την ξεχωρίζει μέσα στη σύγχρονη πεζογραφία μας. Αυτό είναι το νέο που προσφέρει κι αυτό την τοποθετεί στο νέο κόσμο που ξεχωρίζει από τον παλιό...».
Συνοψίζοντας, μπορούμε να πούμε ότι η Ελλη Αλεξίου ένιωθε το γράψιμο σαν αποκάλυψη μιας αδικίας, που, όταν τη βλέπουμε, πρέπει να την καταγγέλλουμε. «Οταν βλέπω να γίνεται δίπλα μου μια αδικία, πονάω κι αισθάνομαι την ανάγκη να μιλήσω γι' αυτήν. Μόνο γι' αυτό γράφω. Για να καταγγείλω την αδικία». Ενιωθε τη στράτευσή της συνυφασμένη με τη ζωή της: «Αγαπώ τη ζωή γιατί είμαι στο Κόμμα». Σε συνέντευξή της το 1988, είχε πει: «Ευγνωμονώ σας σπουδές, ευγνωμονώ σε, δασκαλίκι, ευγνωμονώ σε, ιδεολογία μου, ευγνωμονώ σας, διωγμοί και κυνηγητά της Αντίστασης... Γεμίσατε περιεχόμενο τη ζωή μου»...
Σοφία ΑΔΑΜΙΔΟΥ, Ριζοσπάστης, 06/09/2009
Saturday, September 5, 2009
ΕΛΛΗ ΑΛΕΞΙΟΥ: «Αγαπώ τη ζωή γιατί είμαι στο Kόμμα»...
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment