Aλέξης Πανσέληνος: «Γιατί τόσος συντηρητισμός, γιατί τόση αδιαφορία για τον άλλον;»

EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη

• Η ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;

Είναι η αναζήτηση ταυτότητας ενός λαού, που νομίζει ότι δεν διαθέτει καθόλου, αισθάνεται μειονεξία απέναντι σε αυτήν που του αποδίδουν διά της βίας και περιφρονεί την πραγματική του. Δεν ξέρω να υπάρχει όρος ανάλογος σε κάποια άλλη γλώσσα. Δεν άκουσα ποτέ να γίνεται λόγος για αγγλικότητα, γαλλικότητα ή γερμανικότητα.

• Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.

Την εκπληκτική συνάφεια στίχου και μουσικής στα ρεμπέτικα. Ερχεται, νομίζω, κατευθείαν από την αρχαία τραγωδία και μαρτυρεί την αίσθηση που δίνει στον άνθρωπο ο τόπος και το φως του: της αρμονίας μεταξύ λόγου και αισθήματος.

• Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.

Ανοιχτός και φιλόξενος, μαθαίνει εύκολα, σκέφτεται καθαρά. Ψηφίζει χωρίς να πιστεύει λέξη από τους πολιτικούς, αλλά γνωρίζοντας πως ο βουλευτής του θα τον βολέψει κάπως, ούτως ή άλλως. Γι' αυτό και η συντριπτική προτίμηση στα λεγόμενα κόμματα εξουσίας. Δεν είμαστε τόσο βλάκες όσο δείχνουν οι στατιστικές των εκλογολόγων.

• Αυτό που με χαλάει.

Η αδιαφορία για το περιβάλλον και η έλλειψη κουλτούρας. Αλλά και τα δύο προέρχονται από την ανυπαρξία του κράτους. Εχουμε γενικά το αίσθημα ότι ζούμε μόνοι μας στο ύπαιθρο. Και ανάλογα συμπεριφερόμαστε.

• Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;

Εξαρτάται από το πού τοποθετεί κανείς τον εαυτό του. Πολλοί γνωστοί μου το θεωρούν μειονέκτημα - και τους εαυτούς τους Ευρωπαίους, που παραθερίζουν ή μένουν εξ ανάγκης εδώ. Αν και το ότι είμαι Ελληνας δεν το θεωρώ προσωπικό μου κατόρθωμα, δεν θα ήθελα να είμαι τίποτε άλλο. Δεν θα μπορούσα να ζήσω πουθενά αλλού. Ξέρω πως πληρώνεται ακριβά, αλλά είμαι διατεθειμένος να καταβάλω το τίμημα.

• Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;

Κάθε κοινωνία παράγει πολιτισμό. Πολλοί μένουν κολλημένοι σε μια στείρα ελληνικότητα, αν και η εποχή της μοιάζει να παρέρχεται ανεπιστρεπτί. Υπάρχει εκ παραλλήλου και μια άλλη στειρότητα, η πρόχειρη και ξώφαλτση μίμηση ενός μοντέλου που έρχεται από την Αμερική ή, στην καλύτερη περίπτωση, από την Ευρώπη. Αν ήταν να διαλέξω ανάμεσα σε δύο τέτοια κακά, θα επέλεγα, νομίζω, το πρώτο. Κουμαντάρεται, θεωρώ, πιο εύκολα. Και είναι λιγότερο ξεκαρδιστικό.

• Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται στον σύγχρονο κόσμο;

Αγνοώ. Δεν περιέρχομαι τον κόσμο. Ενδεχομένως του λαθρεπιβάτου της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.

• Το «γιατί»: Γιατί τόσος συντηρητισμός, γιατί τόση αδιαφορία για τον άλλον;

Το «πρέπει» που πέταξα δεν είναι μόνο ελληνικό: «Πρέπει να ανακυκλώνω για να σώσω τον πλανήτη». Νομίζω πως πολύ έξυπνα μας έχουν ρίξει τις ευθύνες για ό,τι δεν είναι ευθύνη μας και την υποχρέωση να επανορθώσουμε μια καταστροφή που άλλοι πραγματοποιούν. Ετσι, το μόνο που καταφέρνουμε είναι ότι αισθανόμαστε ηθικά ανώτεροι από εκείνους που δεν ανακυκλώνουν. Πάντως, σίγουρα δεν ενοχλούμε διόλου τους υπαίτιους, που εξακολουθούν ανενόχλητοι. Το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να έχει αποτελέσματα -και πάλι τοπικά, όχι σε οικουμενική κλίμακα- θα ήταν μέσα από μια (σαφώς προσδιορισμένη ιδεολογικά) πολιτική δράση. Η ψήφος στα κόμματα των οικολόγων δεν είναι πράσινη, είναι λευκή με μακιγιάζ.

• Ο Ελληνας ποιητής μου.

Ο Καβάφης, χωρίς συζήτηση. Μέγεθος παγκόσμιας εμβέλειας, αλλά παράλληλα απολύτως αμετάφραστος και βέβαια lost in all translations. Μόνο αυτοί που μιλούν και διαβάζουν τη γλώσσα μας μπορούν να τον καταλάβουν. Φευγαλέος και απατηλός, επειδή κρυβόταν ο ίδιος, έχει καταφέρει να ξεγελάσει και τους εγκυρότερους καβαφιστές.

• Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.

Δεν μπορώ να κάνω τίποτα για ν' αλλάξω. Πρέπει να μάθω να ζω με αυτό που είμαι. Να το γνωρίσω, να το εκτιμήσω, να το αγαπήσω και να καταλάβω πως δεν υπολείπεται κανενός άλλου.

• Η οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη - ορίστε την.

Μου είναι εξαιρετικά δύσκολο να ορίσω την οδό των Ελλήνων εν Ελλάδι. Για τον παγκόσμιο χάρτη ούτε συζήτηση. Υποθέτω ότι μπορούμε να δανείσουμε σε κάποιους το αναρχικό πνεύμα της παρανομίας μας, για να ξεφύγουν από το τέλμα της πολιτικής ορθότητας, που δεν είναι παρά η σύγχρονη μεταμφίεση της απολυταρχίας. Αλλά αμφιβάλλω αν θα θέλουν τέτοιο δώρο αλλού.

* O Aλέξης Πανσέληνος είναι συγγραφέας. Πιο πρόσφατα βιβλία του το μυθιστόρημα «Ο Κουτσός Αγγελος» (εκδόσεις Κέδρος) και τα διηγήματα «Τέσσερις ελληνικοί φόνοι» (εκδόσεις Πόλις).

Της Αννας Γριμανη, Η Καθημερινή, 13-09-09