- Σε ρημαγμένη από τον εμφύλιο πόλεμο κωμόπολη του Αφγανιστάν μια νέα γυναίκα περιποιείται σ' ένα χαμόσπιτο τον τραυματισμένο και σε λήθαργο άντρα της που ψυχορραγεί. Μονολογώντας από πάνω του ανοίγει τη σκιασμένη καρδιά της κι εξομολογείται βάσανα, καημούς, εξευτελισμούς που έχει υποστεί ως γυναίκα, ως άνθρωπος. Αφηγείται τη ζωή της μ' απίστευτη τόλμη κι ειλικρίνεια.
Πρόκειται για το μυθιστόρημα του Αφγανού Ατίκ Ραχίμι «Η πέτρα της υπομονής» (εκδόσεις «Ψυχογιός», μετάφραση Ασπασίας Σιγάλα), που πέρσι απέσπασε στη Γαλλία το σημαντικό λογοτεχνικό βραβείο «Γκονκούρ».
Ενα βιβλίο υπαρξιακό και κοινωνικό συνάμα με γοητευτικά κοφτή και ποιητική γλώσσα, ενίοτε παραμυθένια, που αγγίζει χρόνιες πληγές αυτής της πολύπαθης χώρας. Με τολμηρό τρόπο σπάει τη σιωπή και τα ταμπού που καταδυναστεύουν τη γυναίκα της Ανατολής και την ανυψώνει σε περίοπτη θέση. Μιλάει για τον παραλογισμό του πολέμου, τη θρησκευτική μισαλλοδοξία, την ανεξέλεγκτη αντρική εξουσία, την υπομονή, την καλοσύνη, την αγάπη.
Ο 47χρονος συγγραφέας έφυγε από την πατρίδα του το '84 λόγω του πολέμου και πήγε αρχικά στο Πακιστάν και μετά στη Γαλλία, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο. Στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης έκανε το διδακτορικό του στην οπτικοακουστική επικοινωνία. Σήμερα ζει στο Παρίσι και σκηνοθετεί ντοκιμαντέρ. Από τις εκδόσεις «Ψυχογιός» κυκλοφορεί και το προηγούμενο βιβλίο του «Στάχτες και χώμα» που έχει γίνει ταινία (η περιπλάνηση ενός παππού με τον τυφλό εγγονό του σ' επαρχία του Αφγανιστάν).
Με τον Ατίκ Ραχίμι λοιπόν η κουβέντα που ακολουθεί, μ' αφορμή το βραβευμένο βιβλίο του που και στη χώρα μας ήταν στις λίστες των ευπώλητων (πολύτιμη η μεταφραστική βοήθεια της Αγγέλας Σωτηρίου).
- Ενα μεγάλο παράπονο που βγαίνει από την εκ βαθέων εξομολόγηση της απελπισμένης νεαρής συζύγου στον ψυχορραγούντα άντρα της είναι η παντελής απουσία ερωτικής ικανοποίησης. «Δεν ήξερες να δίνεις τίποτα», λέει κάπου. Επίσης η πίκρα της για την αντρική αντίληψη περί... τιμής και παρθενίας. Σε τι βαθμό υφίσταται στο Αφγανιστάν; Είναι θέμα προκαταλήψεων και παραδόσεων; Είναι θέμα θρησκείας;
«Μα το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στο Αφγανιστάν. Πρόκειται για ένα θέμα που αφορά τις γυναίκες σε διάφορες χώρες όπου καταπατούνται τα δικαιώματά τους. Στο Μαρόκο και στην Τυνησία, όπου έκανα παρουσιάσεις του βιβλίου μου, με πλησίαζαν γυναίκες και με ευχαριστούσαν που μίλησα γι' αυτές. Ακόμη και στη Γαλλία υπάρχουν γυναίκες που υφίστανται κακοποίηση. Να φανταστείτε πριν από λίγο καιρό ήρθα σε επαφή με μια αναγνώστρια από την Κολομβία, που μου είπε συγκινημένη ότι ήταν σαν να διάβαζε τη δική της ιστορία. Οσο για τη θρησκεία, αυτή δεν είναι παρά μια πρόφαση που χρησιμοποιούν οι άντρες για να δικαιολογήσουν τις αδικίες που κάνουν και τις βαρβαρότητές τους. Αυτό είναι όλο».
- Γιατί οι γυναίκες «είναι καταδικασμένες στη σιωπή» στο Αφγανιστάν; Υπάρχουν κάποια περιθώρια αισιοδοξίας για αλλαγή νοοτροπίας στο μέλλον;
«Οχι μόνο στο Αφγανιστάν, αλλά και στο Ιράν και στο Πακιστάν, ακόμη και στη Γαλλία. Το καλό είναι, όμως, ότι υπάρχουν παντού και πάντα κάποιες γυναίκες που αντιστέκονται, που απαιτούν και μάχονται για τα δικαιώματά τους. Δεδομένου ότι είμαι Αφγανός και έζησα το καθεστώς των Ταλιμπάν και τον τρόπο που καταδίκαζαν τις γυναίκες στη σιωπή, τοποθέτησα την ιστορία μου στο Αφγανιστάν. Πάντως είναι γεγονός ότι παντού στον κόσμο οι άντρες, και ιδίως οι συγγραφείς, μιλάνε για τις γυναίκες για έναν απλό λόγο. Ο άντρας νιώθει αμήχανος και αδύναμος μπροστά στη γυναίκα που μπορεί να γεννήσει ζωή αλλά και που έχει τη δύναμη να αντιμετωπίσει με στωικότητα τον μεγαλύτερο πόνο».
- «Οσοι δεν ξέρουν να κάνουν έρωτα, κάνουν πόλεμο» της είχε πει η θεία της. Ισχύει; Είναι ένα... φετίχ κύρους η σχέση των Αφγανών με τα όπλα;
«Στο Αφγανιστάν αλλά και αλλού. Ο πόλεμος δίνει την ευκαιρία στον άντρα να αποδείξει και να επιδείξει τον ανδρισμό του. Κάνει πόλεμο για να κυριαρχήσει, να επικρατήσει. Ο έρωτας, η αγάπη είναι το αντίδοτο στο μίσος. Οσοι δεν ξέρουν πώς να κάνουν έρωτα δεν ξέρουν πώς να αγαπήσουν».
- Παρά τα όσα καταλογίζει η ηρωίδα στην αυταρχική συμπεριφορά των αντρών, γίνονται αναφορές σε κάποιους, όπως στον πεθερό της, που δείχνουν σοφία κι ανθρωπιά. Είναι λίγες αυτές οι περιπτώσεις;
«Δεν είναι όλοι οι άντρες κακοί ούτε όλες οι γυναίκες αγγελικά πλάσματα. Η συμπεριφορά του καθενός εξαρτάται από τη συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Να σας θυμίσω την περίπτωση του φημισμένου Γάλλου ποδοσφαιριστή Ζιντάν και το γεγονός που συζητήθηκε παγκοσμίως (σ.σ. την κουτουλιά που έδωσε σ' αντίπαλο παίκτη του σε τελικό γιατί του έβρισε τη μάνα). Δεν μπορείς να χαρακτηρίσεις κάποιον αν δεν λάβεις υπόψη και τις συγκεκριμένες συνθήκες όπου διαμορφώθηκε η προσωπικότητά του. Οσο για τον πεθερό, ναι πράγματι, είναι μια εικόνα σοφού μέσα στο βιβλίο γιατί υπάρχουν κι αυτοί οι άνθρωποι. Και πώς θα ήταν ο κόσμος μας αν δεν υπήρχαν και οι σοφοί, ο Αριστοτέλης, ο Πλάτωνας, ο Σωκράτης και τόσοι άλλοι. Μου έρχεται στο μυαλό ένα τραγούδι του Ιγκι Ποπ που λέει ότι το άλογο σκέφτεται, ο άντρας σκέφτεται, ο σκύλος σκέφτεται, το ψάρι δεν σκέφτεται, δεν μιλάει, είναι ανέκφραστο επειδή τα ξέρει όλα (μάλλον από το "Arizona Dream"). Ετσι και η γυναίκα δεν χρειάζεται να σκεφτεί γιατί τα ξέρει όλα».
- Η γυναίκα ζητάει επανειλημμένα τη βοήθεια του Θεού, μερικές φορές τον επικρίνει, μετανιώνει, αισθάνεται ενοχές. Επικαλείται συχνά το Κοράνι. Ακούμε κι έναν μουλά να διαβάζει αποσπάσματα απ' αυτό στους πιστούς έξω στην πόλη. Η σχέση σας με την πίστη ποια είναι;
«Είμαι βουδιστής επειδή πιστεύω στις αδυναμίες μου. Χριστιανός επειδή ομολογώ τις αδυναμίες μου. Εβραίος επειδή κοροϊδεύω τις αδυναμίες μου. Μουσουλμάνος επειδή πολεμώ τις αδυναμίες μου».
- «Η ευτυχία των μεν γεννάει τη δυστυχία των άλλων». Είναι έτσι όπως υπονοείται στο εξαίρετο φιλοσοφικό παραμύθι που θυμάται από τη γιαγιά της η ηρωίδα;
«Αυτός είναι κανόνας της ζωής. Οταν κάποιος χαίρεται κάποιος άλλος είναι δυστυχισμένος. Εφόσον οι πόλεμοι, για παράδειγμα, γίνονται για θέματα εξουσίας, είναι λογικό οι νικητές να χαίρονται και οι ηττημένοι να λυπούνται. Δυστυχώς έτσι είναι η φύση, το σύμπαν. Σκεφτείτε τα ζώα: για να τραφούν και να επιβιώσουν πρέπει να αλληλοεξοντώνονται».
- Η υπομονή είναι... τέχνη; Αρσενική ή θηλυκή κυρίως; Εσείς είστε υπομονετικός σαν χαρακτήρας;
«Αν ήμουν υπομονετικός, δεν θα είχα γράψει αυτό το βιβλίο. Είμαι από τη φύση μου ανυπόμονος. Ανυπομονώ να αλλάξω τον κόσμο. Σίγουρα οι γυναίκες είναι πιο υπομονετικές από τους άντρες. Κι αυτό γιατί έχουν μια περίεργη σχέση με την έννοια του χρόνου. Μια σχέση που τους επιτρέπει να ζήσουν μέσα στο χρόνο, να ζήσουν το χρόνο. Ενώ οι άντρες από την άλλη θέλουν να κάνουν γρήγορα, να προλάβουν, να κατακτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερα». *
Με καλή θέληση ο πόλεμος θα τέλειωνε
- Στο βιβλίο σας ο πόλεμος καραδοκεί σε δεύτερο πλάνο με εκρήξεις, σκοτωμούς, μακελειά. Η παράλογη βία του εμφυλίου πολέμου δεν έχει τελειωμό; Ποιοι φταίνε; Υπάρχει διέξοδος;
«Ναι. Ο πόλεμος και η βία θα μπορούσαν να τελειώσουν χάρη στην αγάπη. Τη στιγμή που θα υπάρξει καλή θέληση και διάθεση, τα πάντα είναι εφικτά. Η Ιστορία αποδεικνύει ότι κάθε φορά που η ανθρωπότητα ανακαλύπτει μια νέα φιλοσοφία ως προς το ζην, ξεσπάει ένας πόλεμος. Από τις απαρχές του ανθρώπινου είδους, το εγώ και η δίψα του ανθρώπου για εξουσία οδηγούν στη βία. Αν ο άνθρωπος γυρίσει την πλάτη στην εξουσία, δεν θα έχει λόγο να πολεμήσει».
- Ζώντας μόνιμα στη Γαλλία νοσταλγείτε κάτι από την πατρίδα σας; Υπάρχει περίπτωση να γυρίσετε πίσω;
«Δεν ζω σε μια κοινωνία, ζω στον κόσμο. Δεν ξέρω αν θα γυρίσω στην πατρίδα μου. Αλλά κι όταν ζούσα στο Αφγανιστάν δεν μπορούσα να φανταστώ ότι κάποια μέρα θα ζούσα στη Γαλλία, θα είχα ένα σπίτι και μια κόρη».
- Και στο θέατρο από τον Νανούρη
Τον Ιανουάριο ο σκηνοθέτης Γιώργος Νανούρης θα μεταφέρει το βιβλίο του Ατίκ Ραχίμι στο θέατρο. Η παράσταση θα ανεβεί στο θέατρο «Χώρα» με τους ηθοποιούς Νεκταρία Γιαννουδάκη και Δρόσο Σκώτη.
No comments:
Post a Comment