Κουρσάροι στο Αιγαίο

• Δέκα πειρατικές ιστορίες με ήρωες που ζουν ακόμη στη λαϊκή φαντασία

Το παρόν βιβλίο περιέχει δέκα πειρατικές ιστορίες, γραμμένες λογοτεχνικά. Η συγγραφέας του δεν είναι ιστορικός και επομένως δεν επιθυμεί να διαβαστούν αυτές ως σελίδες εγχειριδίου για την ελληνική πειρατεία. Οι πειρατές ήταν παράτολμοι άντρες που την εποχή της Τουρκοκρατίας αλώνιζαν το Αιγαίο με τα πλοία τους κουβαλώντας εμπορεύματα, αγορασμένα ή κλεμμένα. Τα όρια ανάμεσα στο εμπόριο και στην πειρατεία ήταν δυσδιάκριτα, μαθαίνουμε, αφού τα εμπορικά έκαναν καταδρομές και τα πειρατικά ασκούσαν εμπόριο. Μολονότι οι ήρωες είναι πραγματικά πρόσωπα και παρουσιάζονται εδώ με τα ονόματά τους- έχει γίνει έρευνα και μελέτη πάνω σε αρχειακό υλικό-, ο αναγνώστης θα απολαύσει αφηγήσεις που θυμίζουν έργα φαντασίας, διότι η Κατερίνα Καριζώνη επιχειρεί να καλύψει τα κενά των πληροφοριών με επινοημένες σκηνές και φανταστικούς διαλόγους. Η πρώτη ιστορία αναφέρεται στον καπετάν Τζώρτζη, κατά κόσμον Ιωάννη Καψή, που αρχικά έδρασε στο Ιόνιο και στη συνέχεια στο Αιγαίο, ανταγωνιζόμενος Μανιάτες, Οθωμανούς, Μπαρμπαρέζους, Μαλτέζους και Κορσικανούς. Νυμφεύθηκε μια όμορφη γυναίκα, έζησε ειρηνικά στο σπίτι του στη Μήλο και όταν ένιωσε δυνατός ανακήρυξε το νησί ανεξάρτητο και έγινε για κάμποσα χρόνια ο βασιλιάς του.

Η δεύτερη ιστορία είναι το συναξάρι του καπετάν Μανέτα και της γυναίκας του της Μαριόγκας που ζούσαν ειδυλλιακά στη Μήλο. Οταν εκείνος έφυγε σε δουλειές, ένας καθολικός ιερωμένος επιθύμησε την ωραία Μαριόγκα, εκείνη αρνήθηκε να υποκύψει και τότε τη διέβαλε στον Μανέτα, ο οποίος τη σκότωσε. Στην τρίτη ιστορία βλέπουμε τον κεφαλλονίτη πειρατή Σπύρο Φραγκόπουλο να επιτίθεται στην Κίμωλο, όπου ερωτεύεται τη γυναίκα του γάλλου προξένου, τη Ροζ Μαρί. Στην τέταρτη ιστορία πρωταγωνιστεί ο γάλλος ιππότης-πειρατής Ουγκώ Ντε Κρεβελιέ, από την Προβηγκία, που έδρασε επίσης στο Αιγαίο και τιμωρήθηκε σκληρά από τον οθωμανό υπηρέτη του, όταν τον χαστούκισε. Στην πέμπτη ιστορία διαβάζουμε τις περιπέτειες του Φραγκίσκου Δελοκάβο στην Ανάφη. Η έκτη ιστορία αναφέρεται στο Μιχάλη Μανιάτη που έκανε δουλεμπόριο πουλώντας και αγοράζοντας χριστιανούς και Οθωμανούς. Οταν κάποτε ναυάγησε και βρέθηκε σε μοναστήρι του Αγίου Ορους, γνώρισε τον θρυλικό μοναχό-λόγιο Καισάριο Δαπόντε, ο οποίος προσπάθησε να τον ξαναφέρει στον ίσιο δρόμο. Στην έβδομη ιστορία μαθαίνουμε τον βίο του Μανιάτη Νικολού Σάσσαρη που έχασε το μάτι του σε καβγά- είχε τεθεί στην υπηρεσία του τσάρου της Ρωσίας-, ερωτεύτηκε μια φτωχή κοπέλα, την Κανέλλα, την παντρεύτηκε, μα δεν άφησε τις επιδρομές. Ωσπου σκοτώθηκε σε συμπλοκή με τουρκικά πλοία, οπότε η Κανέλλα φόρεσε αντρικά ρούχα, ζώστηκε τα όπλα και πήρε τη θέση του κουρσεύοντας καράβια και νησιά. Η όγδοη ιστορία αφορά πάλι Γάλλο, τον κόμη Τερεμώ από την Αβινιόν, που νυμφεύθηκε στη Νάξο την Κατερίνα, κόρη προξένου, πιάστηκε από τους Τούρκους, φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και απελευθερώθηκε χάρη στις άοκνες ενέργειες της γυναίκας του.

Η ένατη ιστορία έχει πρωταγωνιστή τον καπετάν Τζαφέρ, πολεμιστή του σουλτάνου, ελληνικής καταγωγής. Παιδί τον άρπαξαν οι Τούρκοι, του άλλαξαν θρήσκευμα και όνομα και τον έκαναν πειρατή. Κάποτε, λέει, μεγάλος και τρανός, πήγε κρυφά στο σπίτι του, είδε τους γονείς του, συγκινήθηκε, μα δεν τους ομολόγησε την αλήθεια για να μη χάσει τα προνόμια που είχε αποκτήσει. Στη δέκατη και τελευταία ιστορία κεντρικός ήρωας είναι ο καπετάν Γουλφ, Γάλλος κι αυτός, που ξεκίνησε με το καράβι του από τη Μασσαλία, έφθασε στο Αιγαίο, αλλά εγκλωβίστηκε σε τρικυμία. Οταν οι τροφές τελείωσαν, οι άντρες του πληρώματος αποφάσισαν να σκοτώσουν έναν επιβάτη και να τον φάνε, αλλά για καλή τους τύχη η θάλασσα γαλήνεψε και έπεσαν πάνω σε πειρατές που τους ρυμούλκησαν ως την Κρήτη. Οι ήρωες του βιβλίου, κάτι σαν Ρομπέν των Θαλασσών, είναι γενναίοι στη μάχη, γενναιόδωροι με τους συντρόφους τους, ανελέητοι με τους εχθρούς τους, ιπποτικοί με τις γυναίκες, αγαπητοί στους συμπατριώτες τους. Δρουν στο Αιγαίο και ενίοτε εγκαταλείπουν τη θάλασσα για μια γυναίκα, ωστόσο όταν το χρέος τούς καλεί ξαναγίνονται ατρόμητοι κουρσάροι. Αλλά και οι ηρωίδες δεν υστερούν σε προτερήματα. Δεν είναι μόνο όμορφες, μα και υπομονετικές σαν την Πηνελόπη, τρυφερές και πιστές, μερικές μάλιστα διακρίνονται για το θάρρος τους, αφού όταν αναλαμβάνουν κουρσάρικη δράση αποδεικνύονται το ίδιο ικανές με τους άντρες. Ολες οι ιστορίες είναι γεμάτες αρμύρα, μερικές δε, διαποτισμένες με θρύλους και δοξασίες, έχουν το άρωμα του παραμυθιού.

• ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου 2009