Έτσι κι αλλιώς, η ζωή είναι εδώ

• Μιχάλης Μοδινός

• ΤΑ ΝΕΑ, Σάββατο 26 Σεπτεμβρίου 2009

Η ΜΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΖΟΥΣΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΙ ΣΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΥΤΗ ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΣΟΥΛΤΣΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΙΑ ΑΥΤΑΠΑΤΗ. Η ΖΩΗ, ΑΥΤΗ «Η ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΑΠΟΣΠΑΣΗ» ΤΟΥ ΚΑΦΚΑ, ΜΕΤΑΒΑΛΛΕΤΑΙ ΣΕ ΑΞΙΟΒΙΩΤΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ο πρώην Ανατολικογερμανός Ίνγκο Σούλτσε (γεν. 1962) μας είχε ήδη μάθει με τις Καινούργιες Ζωές και τις Απλές Ιστορίες το πώς να ανασκαλεύουμε την κοινοτοπία της καθημερινότητας μέσα στον ορυμαγδό των μεγάλων ιστορικών στιγμών. Η Πτώση του Τείχους και η αναστροφή του μαρξικού εξελικτικού σχήματος ήταν οι εμμονές του. Τώρα μας μαθαίνει ν΄ ανασύρουμε διαμάντια από τον κουρνιαχτό του Τείχους. Έτσι ή αλλιώς, η ζωή είναι εδώ. Τόσο που αξίζει ν΄ αφιερώνουμε πού και πού μια νοσταλγική σκέψη για τη ζωή σε χώρες όπως η Ανατολική Γερμανία ή η Εσθονία, γιατί και εκεί διασφαλίσθηκαν- όπως έλεγε παλαιότερα κάποιος ήρωάς του- οι συνδικαλιστικές ελευθερίες και το καταναλωτικό μοντέλο της Δύσης, δηλαδή η ελευθερία του να διαθέτεις κινητό. Τα λόγια αυτά μού επανέλαβε στην Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης τον Μάιο, όπου είχα τη χαρά να τον συμπαρουσιάσω.

Δεκατρείς ιστορίες κατά τον παλιό τρόπο, είναι ο υπότιτλος της συλλογής αυτής. Και ποιος είναι παρακαλώ αυτός ο παλιός τρόπος; Ίσως η χαμηλότονη αφήγηση. Η συχνή- πυκνή ταύτιση αφηγητή- ήρωα- συγγραφέα. Η αιφνίδια απόσπαση από την κεντρική ιστορία για ν΄ ακούσουμε από το στόμα ενός παραμορφωμένου αφηγητή κάποια άλλη. Η φαινομενικά αναίτια περιγραφή των εργαστηριακών συνθηκών υπό τις οποίες παρήχθη η ιστορία. Η ντροπαλή διερώτηση αν αυτό που διαβάζουμε είναι όντως μια ιστορία που αξίζει τον κόπο. Η ανάδειξη του προφανούς, του κοινότοπου, του καθημερινού, κυρίως του υποδορίως συγκινητικού ώστε να γίνει θαυμαστό. Η υπενθύμιση, με φαινομενική ανεμελιά, του ιστορικού πλαισίου. Η έναρξη της αφήγησης στα καλά του καθουμένου, χωρίς πολλά προαπαιτούμενα, σαν να γνωρίζαμε ήδη τα αντικείμενά (και υποκείμενά) της.

Κάτι τέτοιο συμβαίνει με το Επεισόδιο στο Κάιρο, όπου εξ αρχής γνωρίζουμε ότι ο ευρισκόμενος σε συνέδριο αφηγητής (ο ίδιος ο Σούλτσε) προδίδεται από την ερωμένη του - που του την κάνει μ΄ ένα τοπικό καμάκι- και καταρρέει ψυχοσωματικά, αν και εν τέλει στη γωνία αναμένει η πολυπόθητη ελευθερία. Ή στην πρώτη ιστορία του τόμου ( Το κινητό), όπου η ύπαρξη του πολυπόθητου κινητού θα αποκαλύψει την υποβόσκουσα κρίση του ζεύγους ωσότου η ηρωίδα ζητήσει διαζύγιο.

Το έξοχο Μπερδέματα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς εκκινεί με την κατάρρευση του Τείχους και την ανάδειξη του αφηγητή από εξεγερμένο σε μικροκαπιταλιστή. Οι νεόφαντες ελευθερίες θα του στερήσουν τη συνέχιση της κατ΄ αυτόν ιδεατής σχέσης με τη νεαρή ηθοποιό Τζούλια. Όταν, πρωτοχρονιά του 2000, θα ξανασυναντήσει την αγαπημένη του όλα θα έχουν κριθεί. Ο ήρωας θα επιστρέψει στη σύζυγο και την επιχείρησή του, θα αποκτήσει ερωμένη, θα λατρέψει τον γιο του για τον οποίο ώς τότε αδιαφορούσε. Ο πρώην επαναστάτης μεταβλήθηκε οριστικά σε βολεμένο οικογενειάρχη.

Κι όμως, η ευτυχία είναι παρούσα, η αγάπη ομοίως.

Το θαύμα βρίσκεται παντού στις ιστορίες του Ίνγκο Σούλτσε.

Το κοινότοπο γίνεται προεξάρχον καθώς, υποδυόμενος τον ρεπόρτερ, ο συγγραφέας αντιγράφει την πραγματικότητα, για να την υπερβεί καθιστώντας μας συμμέτοχους. «Μα μήπως ήμασταν κι εμείς παρόντες;», αναρωτιόμαστε κάθε τόσο. Κι έτσι, εν τέλει η απόσπαση της ζωής μεταβάλλεται σε διασκέδαση, μια διασκέδαση δύσκολα κερδισμένη από την εσωτερική βάσανο. Κάτι σαν τον έρωτα, ας πούμε.