Κώδικας Νταν Μπράουν στο Διαδίκτυο

• Με το τρίτο του θρίλερ το οποίο θα κυκλοφορήσει και σε ηλεκτρονική μορφή ο διάσημος συγγραφέας φιλοδοξεί να μεταμορφώσει την εκδοτική βιομηχανία

Το εξώφυλλο του νέου βιβλίου του Νταν Μπράουν «The Lost Symbol» («Το χαμένο σύμβολο»)

• ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 23 Αυγούστου 2009

Τεχνολογία και μαζικές πωλήσεις πάνε μαζί. Αυτό- το αυτονόητο- ως τώρα θεωρούσαμε ότι δεν αγγίζει τη βιομηχανία του βιβλίου, αλλά τα πράγματα αποδεικνύουν ότι το αντίθετο συμβαίνει. Η τεχνολογία αλλάζει τον τρόπο που λειτουργούμε, που διαχειριζόμαστε την πραγματικότητα, την εργασία και τον ελεύθερο χρόνο μας. Ετσι λοιπόν τεχνολογία και μπεστ σέλερ είναι επόμενο να βαδίζουν χέρι χέρι. Το γεγονός ότι το τρίτο βιβλίο του Νταν Μπράουν, που θα κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο με τίτλο Τhe Lost Symbol (Το χαμένο σύμβολο), θα προσφέρεται και στην κλασική έντυπη μορφή και ως ηλεκτρονικό (e-book) κανονικά δεν θα έπρεπε να μας εκπλήττει. Ε-books κυκλοφορούν εδώ και καιρό, το Κindle της Αmazon, το eReader της Sony, το Τablet της Αpple γνωρίζουν τεράστια διάδοση ιδιαίτερα στις ΗΠΑ και οι νεότερες γενιές ολοένα περισσότερο τα προτιμούν από τα κλασικά χάρτινα βιβλία. Είναι μικρά, εύχρηστα, ελαφριά (τα κρατάς στην παλάμη) και ο αριθμός των σελίδων που μπορούν να αποθηκεύσουν τεράστιος. Το μόνο πρόβλημα, όπως λέει η ατζέντης λογοτεχνικών έργων Καρολίνα Σάτον, είναι να μη μείνεις από μπαταρία σε κάποιο κρίσιμο σημείο όπου η «αγωνία» σου για το τι θα συμβεί παρακάτω έχει φθάσει στο κατακόρυφο.

Στην Ευρώπη αυτοί οι ενθουσιασμοί των Αγγλοσαξόνων με την τεχνολογία και την πρόοδο προκαλούσαν συχνά ειρωνικά σχόλια και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να προκαλούν και σήμερα, θυμίζοντας τον Μποντλέρ που κάγχαζε ότι«η πίστη στην πρόοδο είναι ένα δόγμα των αργόσχολων και των Βέλγων» . Αλλά τότε δεν υπήρχαν μπεστ σέλερ, η εντατική ανάγνωση ήταν ουσιαστικά μια υπόθεση της ελίτ και οι μαζικές πωλήσεις τις οποίες έχουν επιτύχει σήμερα συγγραφείς σαν τον Πάουλου Κοέλιο, τον Στίβεν Κινγκ ή την Τζούντιθ Κραντς και τον Νταν Μπράουν, που τους έχουν κάνει πάμπλουτους, θα ήταν αδιανόητες ακόμη και για τους πιο επιτυχημένους εμπορικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα, όπως λ.χ. ο Ιούλιος Βερν ή ο Αλέξανδρος Δουμάς πατήρ.

• 6.500.000 η πρώτη έκδοση!

Το νέο μυθιστόρημα του Νταν Μπράουν, που και αυτό είναι ένα θρίλερ με μυστικιστικές αναφορές και ατμόσφαιρα, θα κυκλοφορήσει σε 6,5 εκατ. αντίτυπα από τους Κnopf Doubleday. Η πρώτη έκδοση βεβαίως, αφού οι εκδότες προσδοκούν πολύ μεγαλύτερα νούμερα, δεδομένου ότι τα δύο προηγούμενα βιβλία του συγγραφέα έχουν ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 80 εκατ. αντίτυπα.

Υποθέτει κανείς ότι αν ακόμη στην Ευρώπη η λεγόμενη υψηλή κουλτούρα, όπως την όρισε εδώ και πάνω από εξήντα χρόνια ο Αντόρνο, εξακολουθεί να έχει λίγο ως πολύ την πρωτοκαθεδρία, αυτά δεν θα έπρεπε να μας ενδιαφέρουν παρά ως φαινόμενα που ανακλαστικάκαι πάντως όχι καθοριστικά- επιδρούν στο ευρωπαϊκό πολιτισμικό τοπίο. Τα πράγματα όμως είναι διαφορετικά. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ένα μπεστ σέλερ σαν κι αυτό το νέο βιβλίο του Νταν Μπράουν όχι μόνο θα κάνει ακόμη πιο πλούσιο τον συγγραφέα αλλά εφόσον θα κυκλοφορήσει και σε ηλεκτρονική μορφή θα ανεβάσει στα ύψη τις πωλήσεις των ηλεκτρονικών βιβλίων και θα συμβάλει στη διάδοσή τους σε τέτοιο βαθμό που καμία διαφημιστική εκστρατεία δεν θα μπορούσε να το επιτύχει.

Οι ειδικοί των πωλήσεων στον αγγλόφωνο κόσμο υποστηρίζουν ότι τα βιβλία του Νταν Μπράουν διευρύνουν τη μαζική αγορά του βιβλίου πολύ περισσότερο από τη σειρά τουΧάρι Πότερτης Τζ. Κ. Ρόουλινγκ. Χάρη σε τέτοια βιβλία πρωτίστως κάνουν χρυσές δουλειές οι αλυσίδες των βιβλιοπωλείων παγκοσμίως. Οι αλυσίδες αυτές δεν συνιστούν παρά την εφαρμογή της λογικής του σουπερμάρκετ και στις πωλήσεις των βιβλίων, μιας λογικής η οποία ορίζεται από την έμφαση στα νέα προϊόντα, τον περιορισμένο αριθμό των προς πώληση τίτλων, ει δυνατόν μηδενικό στοκ και γρήγορες και μαζικές πωλήσεις. Ο εκδότης λοιπόν που έχει στα χέρια του ένα μπεστ σέλερ μπορεί να αξιοποιήσει καλύτερα τις δυνατότητες και τη δυναμική της αγοράς, να περιορίσει το κόστος διαχείρισης και να αναπτύξει τώρα πλέον νέες μορφές προώθησης του προϊόντος του, που θα είναι ταχύτερες από τις παραδοσιακές και αποτελεσματικότερες, δηλαδή θα του προσφέρουν τη δυνατότητα να κεφαλαιοποιεί τα κέρδη από κάθε βιβλίο σε χρόνο ο οποίος δεν θα υπερβαίνει τους έξι μήνες. Το πέρασμα βεβαίως του βιβλίου από την έντυπη στην ηλεκτρονική του μορφή δεν θα είναι στο εγγύς μέλλον η απλή αναπαραγωγή στην οθόνη του γραπτού κειμένου. Οπως συμβαίνει εδώ και αρκετό καιρό με τις ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων, έτσι και το ηλεκτρονικό βιβλίο θα συνοδεύεται από ποικίλα βιντεοκλίπ, ακόμη και από μουσικά κομμάτια που θα «παρεμβαίνουν» κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, από συνεντεύξεις του συγγραφέα, απόψεις κριτικών κ.ά. στα οποία κατά την κρίση ή τη διάθεσή του θα ανατρέχει ο αναγνώστης.

• Θεματικότητα και υπερπαραγωγή

Ο Νταν Μπράουν στη Ρώμη

Το ηλεκτρονικό βιβλίο τού αύριο θα είναι λοιπόν μια υβριδική κατασκευή που χωρίς αμφιβολία θα μεταβάλει τη μορφή της ανάγνωσης. Σήμερα λ.χ. πολλοί είναι εκείνοι που διαβάζουν ακούγοντας ταυτοχρόνως μουσική. Αυτό σύντομα θα μπορούν να το κάνουν πηγαίνοντας οπουδήποτε και έχοντας μαζί τους μόνο το ηλεκτρονικό τους βιβλίο, το οποίο θα μπορούν να το μοιραστούν με τους φίλους ή τους γνωστούς τους σε οποιοδήποτε μέρος της Γης μέσω του Διαδικτύου. Εδώ προκύπτουν ωστόσο τεράστια προβλήματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα οποία συνιστούν ένα άλλο μείζον ζήτημα, αφού θίγουν την ταυτότητα και την πατρότητα του έργου. Και ίσως το ερώτημα ποιος θα είναι αύριο ο συγγραφέας και ποιος ο αναγνώστης του βιβλίου να μην ανήκει πλέον στη σφαίρα της φαντασίας. Ηδη άλλωστε αυτό που προσδιορίζει την επιτυχία ενός βιβλίου- αν μπορεί κανείς να κάνει προβλέψεις- δεν είναι η ποιότητα αλλά η θεματικότητά του. Το βιβλίο είναι πλέον και αυτό μέρος του θεματικού πάρκου στο οποίο το άτομο της μεταβιομηχανικής κοινωνίας καταναλώνει τον ελεύθερο χρόνο του.

Φυσικά η μεγάλη πλειονότητα του αναγνωστικού κοινού θα εξακολουθεί να διαβάζει πρωτίστως βιβλία σε έντυπη μορφή- αυτό επαναλαμβάνεται κατά κόρον από ειδήμονες και μη. Ποιος μπορεί ωστόσο να προδικάσει το μέλλον; Προς το παρόν τα ηλεκτρονικά βιβλία δεν οδήγησαν στη μείωση των πωλήσεων των τυπωμένων και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο αυτός που έχει αποθηκευμένα στο Κindle του μερικά μυθιστορήματα κάποια στιγμή να τα αναζητήσει στην αυθεντική έντυπη μορφή τους.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι αρκετοί εμπορικοί αμερικανοί συγγραφείς, ιδιαίτερα όσοι γράφουν θρίλερ και αστυνομικά μυθιστορήματα, το ένα τρίτο των βιβλίων που πωλούν κυκλοφορεί σε ηλεκτρονική μορφή.

Επί του προκειμένου, η αισιόδοξη άποψη υποστηρίζει ότι όποιες κι αν είναι οι μέθοδοι διεύρυνσης της βιβλιαγοράς εκείνο που ωφελείται τελικά είναι το βιβλίο. Η απαισιόδοξη λέει ότι αυτή η ταχύτητα με την οποία εκδίδονται και διαβάζονται τα βιβλία είναι εις βάρος της ποιότητας, των παραδοσιακών βιβλιοπωλείων και της ανάγνωσης, η οποία απαιτεί κατά περίπτωση τον χρόνο της. Η ταχύτητα οδηγεί στην υπερπαραγωγή και σε ένα είδος λεκτικού και πνευματικού πληθωρισμού όπου, αφού τα βιβλία από αποκτήματα καλλιέργειας και γνώσης μεταβάλλονται σε απλά καταναλωτικά προϊόντα, θα έχουν και αυτά την ημερομηνία λήξης τους, όπως και τα τρόφιμα. Επομένως, ανεξαρτήτως της ποιότητάς τους οι μηχανισμοί της αγοράς όταν θα κλείνουν τον εμπορικό τους κύκλο θα τα μετατρέπουν σε σκουπίδια ή το πολύ πολύ θα τα εντάσσουν σε κάποια υπερφορτωμένα ηλεκτρονικά αρχεία δημόσιων και πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών. Και όσα δεν θα έχουν ούτε αυτή την τύχη θα εγκαταλείπονται στην έρημο του Διαδικτύου.