[Στη φωτογραφία, επάνω όρθιοι: Θανάσης Πετσάλης, Ηλίας Βενέζης, Οδυσσέας Ελύτης, Γιώργος Σεφέρης, Ανδρέας Καραντώνης, Στέλιος Ξεφλούδας, Γιώργος Θεοτοκάς]
Ο συγγραφέας Στέλιος Ξεφλούδας (1902−1984), γεννημένος στην Άμφισσα το 1902, πολιτογραφήθηκε εξαρχής ως ένας από τους πεζογράφους της Θεσσαλονίκης, αυτούς που συσπειρώθηκαν γύρω από το περιοδικό της πόλης, Μακεδονικές Ημέρες και καλλιέργησαν την αφηγηματική τεχνική του «εσωτερικού μονολόγου».
Ο Ξεφλούδας ξεκίνησε τις φιλολογικές σπουδές του στην Αθήνα και την περίοδο 1928-1930 βρίσκεται στο Παρίσι για να τις ολοκληρώσει. To 1930 έρχεται στη Θεσσαλονίκη για να εργαστεί ως καθηγητής και την ίδια χρονιά εκδίδει το πρώτο βιβλίο, Τα τετράδια του Παύλου Φωτεινού, το οποίο θα θεωρηθεί από την κριτική ως αντιπροσωπευτικό και πρώτο δείγμα της τεχνικής που είναι γνωστή ως «εσωτερικός μονόλογος».
Πλοκή χαλαρή ως ανύπαρκτη, αδιάκοπη και ανεξέλεγκτη καταγραφή σκέψεων και αναμνήσεων με τη ροή που οι ίδιες έχουν, αποστασιοποίηση μ’ ένα λόγο από τις τεχνικές του «αστικού μυθιστορήματος» που καλλιέργησε η αθηναϊκή «γενιά του ΄30» είναι τα χαρακτηριστικά που εν γένει σηματοδοτούν τη νεοτερική γραφή, που αντικατοπτρίζεται όντως στο βιβλίο του Ξεφλούδα, με θεματικό υλικό την περίοδο που έμεινε στο Παρίσι.
Ο κύκλος των Μακεδονικών Ημερών (1932-1939) Διακρίνονται από αριστερά προς τα δεξιά. Όρθιοι: Τάκης Βαρβιτριώτης, Γ. Θέμελης, Στρ. Δούκας, Ν. Γ. Πεντζίκης, Στ. Ξεφλούδας, Αντ. Λεβής. Καθισμένοι: Γ. Θ. Βαφόπουλος, Βασ. Τατάκης, Π. Σπανδωνίδης, Αλκ. Γιαννόπουλος, Γ. Δέλιος.
Δύο χρόνια μετά, το 1932, εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη το περιοδικό Μακεδονικές Ημέρες, στις σελίδες του οποίου θα φιλοξενηθούν έκτοτε ακόμη πιο αντιπροσωπευτικά, αλλά και αξιόλογα, δείγματα γραφής αυτού του είδους. Στους βασικούς συνεργάτες του συγκαταλέγεται και ο Ξεφλούδας, ο οποίος την ίδια χρονιά (1932) θα εκδώσει το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο Εσωτερική Συμφωνία, όπου η αφήγηση εμπλέκει συνειδητό και υποσυνείδητο, ενώ μια ρέουσα ποιητική γλώσσα και η διαφαινόμενη ευαισθησία καθιστούν το βιβλίο ένα από τα καλύτερα επιτεύγματα του συγγραφέα. Από τον Απρίλιο του 1936 ως το 1940 είναι ο υπεύθυνος του λογοτεχνικού περιοδικού Olimpo, που εκδίδεται με χορηγία του ιταλικού κράτους. Αρχικά παρουσιάζονται έργα ιταλικής ποίησης και λογοτεχνίας και στα επόμενα τεύχη υπάρχουν ιταλικά ποιήματα που μεταφράζει ο ίδιος στα ελληνικά.
Η ΓΕΝΙΑ ΤΟΥ ’30 Όρθιοι: Θανάσης Πετσάλης, Hλίας Bενέζης, Oδυσσέας Eλύτης, Γιώργος Σεφέρης, Αντρέας Kαραντώνης, Στέλιος Ξεφλούδας και Γιώργος Θεοτοκάς. Kαθισμένοι: Άγγελος Tερζάκης, K. Θ. Δημαράς, Γιώργος Kατσίμπαλης, Kοσμάς Πολίτης και Ανδρέας Eμπειρίκος.
Σε ένα παρόμοιο αναμνησιολογικό κλίμα θα κινηθούν τα επόμενα δύο βιβλία τού Ξεφλούδα, Εύα (1934) και Κύκλος(1940). Κατά την διάρκεια του Ελληνο-ιταλικού πολέμου ο συγγραφέας υπηρετεί ως αξιωματικός στο μέτωπο. Η εμπειρία του πολέμου θα τον σημαδέψει βαθιά και θα αποτελέσει το θεματικό υλικό για τα μεταπολεμικά βιβλία του Άνθρωποι του μύθου (1944) αλλά και (εν μέρει) για το Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη (1957), το οποίο θα αποσπάσει και το Β΄ Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος της επόμενης χρονιάς. Θα ακολουθήσουν τα «μυθιστορήματα» (ο όρος επιβάλλεται να μπει σε εισαγωγικά λόγω των σταθερών τεχνικών προτιμήσεων του συγγραφέα) Εσύ ο κύριος Χ κι ένας μικρός πρίγκιπας (1960, Α΄ Κρατικό Βραβείο) Μέρες μέσα στο σκοτάδι (1982). Όσο περνά ο καιρός, ο Ξεφλούδας αλλάζει θεματική, αντλεί από σύγχρονα βιώματα και γεγονότα, τα οποία προσπαθεί να συμβιβάσει με την αφηγηματική τεχνική που έχει υιοθετήσει, μέχρις ενός σημείου βέβαια. Μολονότι τα ύστερα βιβλία του παρουσιάζουν ίσως μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον μέσο αναγνώστη, διαθέτοντας άλλωστε σοβαρές αξιώσεις, η προπολεμική παραγωγή του, με τον μελαγχολικό και εσωστρεφή της χαρακτήρα, ασκεί μια ιδιαίτερη γοητεία.
Ο Στέλιος Ξεφλούδας συνέγραψε επίσης τα μελετήματα Νιρβάνας, Χρηστομάνος και άλλοι (1953), Το νεοελληνικό μυθιστόρημα (γραμμένο στα Γαλλικά, 1953), Το σύγχρονο μυθιστόρημα (1955). Απεβίωσε από καρδιακή προσβολή στις 27 Νοεμβρίου 1984.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Άγρας Τέλλος, «Μια ματιά στη λογοτεχνική Θεσσαλονίκη – Πρόσωπα και κείμενα», Ελληνικά Φύλλα5, 7/1935σ.144κ.εξ.
• Βαρίκας Βάσος, «Μαρτυρία για το σήμερα. Στέλιου Ξεφλούδα: Δον Κιχώτης», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄ (1961-1965), σ.134-136. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 10/2/1963).
• Δέλφης Φοίβος, Στέλιος Ξεφλούδας· Ο συγγραφέας κ’ ο στοχαστής. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1978.
• Καζαντζής Τόλης, Η πεζογραφία της Θεσσαλονίκης 1912-1983, σ.175-182. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1991.
• Κόρφης Τάσος, «Δυο μικρά κείμενα για το Στέλιο Ξεφλούδα και τον Ασημάκη Πανσέληνο», Πόρφυρας33 (Κέρκυρα), 2/1986, σ.153-155.
• Κόρφης Τάσος, «Ο άνθρωπος και ο πόλεμος χωρίς μύθο», Τομές36, 5/1978, σ.51-52 (τώρα και στον τόμο Ματιές στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου· Δοκίμια, σ.179-181. Αθήνα, Πρόσπερος, 1991).
• Μπακόλας Νίκος, «Πεζογράφοι της Θεσσαλονίκης», Διαβάζω128, 9/10/1985, σ.30-35.
• Μπερλής Άρης, «Στέλιος Ξεφλούδας», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Στ΄, σ.268-315. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
• Νικολαρεΐζης Δ., «Το μυθιστόρημα των νέων και η παράδοση του εσωτερισμού», Νεοελληνικά Γράμματα7, 14/5/1938 (και στο Νικολαρεΐζης Δ., Δοκίμια Κριτικής, σ.183-208. Αθήνα, Φέξης, 1962).
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Στέλιος Ξεφλούδας», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΒ΄ · Ανήσυχα χρόνια, σ.212-217. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1980 (β΄ έκδοση).
• Παπαστάμος Γιώργος, Στέλιος Ξεφλούδας · Η εσωτερική περιπέτεια του ανθρώπου και η συνομιλία του με τον εαυτό του. Αθήνα, 1979.
• Σαμουήλ Αλεξάνδρα, «Σεφέρης, Ξεφλούδας, Θεοτοκάς», Ο βυθός στον καθρέφτη· Ο Andre Gide και η ημερολογιακή μυθοπλασία στην Ελλάδα, σ.240-284. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998.
• Σαχίνης Απόστολος, «Στέλιου Ξεφλούδα: Κύκλος – 1944», Η πεζογραφία της κατοχής, σ.129-134. Αθήνα, Ίκαρος, 1948.
• Σαχίνης Απόστολος, Αναζητήσεις της μεσοπολεμικής λογοτεχνίας, σ.133-135. Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδη, 1978.
• Σαχίνης Απόστολος, Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, σ.81-87. Αθήνα, Εστία, 1984 (β΄ έκδοση).
• Σταμέλος Δημήτρης, «Ξεφλούδας Στέλιος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Η πεζογραφία του Στέλιου Ξεφλούδα και ο εσωτερικός μονόλογος», Εποχές43, σ.427κ.εξ.
• Χάρης Πέτρος, Σαράντα χρόνια κριτικής πεζού λόγουΑ΄, σ.64-65, 97-99, 135-136, 197-198. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981.
• Χάρης Πέτρος, Σαράντα χρόνια κριτικής πεζού λόγουΒ΄, σ.344-347. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιος Ξεφλούδας: Άνθρωποι του μύθου, τετράδια από τον πόλεμο της Αλβανίας», Νέα Εστία41, ετ.ΚΑ΄, 15/1/1947, αρ.469, σ.124-125.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιου Ξεφλούδα: Εσύ, ο κύριος Χ. κ’ ένας μικρός πρίγκηπας», Νέα Εστία69, ετ.ΛΕ΄, 1η/3/1961, αρ.808, σ.343-344.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιου Ξεφλούδα: Ο δικτάτορας», Νέα Εστία77, ετ.ΛΘ΄, 15/4/1965, αρ.907, σ.559.
• Vitti Mario, Η γενιά του Τριάντα · Ιδεολογία και μορφή, σ.272-282. Αθήνα, Ερμής, 1984.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Πεζογραφία
• Τα τετράδια του Πάυλου Φωτεινού. Θεσσαλονίκη, τυπ. Ανατολή, 1930.
• Εσωτερική συμφωνία. Θεσσαλονίκη, 1932.
• Εύα. Θεσσαλονίκη, 1934.
• Στο φως του λευκού αγγέλου. Αθήνα, Κασταλία, 1936.
• Κύκλος. Αθήνα, Αετός, 1944.
• Άνθρωποι του μύθου· Τετράδια από τον πόλεμο της Αλβανίας· Σχέδια Α.Αστεριάδη. Αθήνα, Μ.Σαλίβερος, 1946.
• Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Εσύ, ο κύριος Χ κι ένας μικρός πρίγκηπας · Μυθιστόρημα. Αθήνα, 1960.
• Δον Κιχώτης. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Ο δικτάτορας · Μυθιστόρημα. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1964.
• Οδυσσέας. Αθήνα, Οδυσσέας, 1974.
• Ο Δον Κιχώτης στον παράδεισο·Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δίφρος, 1975.
• Ο άνθρωπος και ο πόλεμος χωρίς μύθο. Αθήνα, δίφρος, 1977.
• Μέρες μέσα στο σκοτάδι (Σημειώσεις του Πέτρου Καλόφωνου). Αθήνα, Φιλιππότης, 1981.
• Εσωτερική βιογραφία. Αθήνα, Φιλιππότης, 1983.
ΙΙ.Μελέτες
• Το σύγχρονο μυθιστόρημα· Δοκίμιο. Αθήνα, Ίκαρος, 1955.
• Le Roman Neohellenique. 1953.
• Βαρίκας Βάσος, «Μαρτυρία για το σήμερα. Στέλιου Ξεφλούδα: Δον Κιχώτης», Συγγραφείς και κείμεναΑ΄ (1961-1965), σ.134-136. Αθήνα, Ερμής, 1975 (πρώτη δημοσίευση στην εφημερίδα Το Βήμα, 10/2/1963).
• Δέλφης Φοίβος, Στέλιος Ξεφλούδας· Ο συγγραφέας κ’ ο στοχαστής. Αθήνα, Το ελληνικό βιβλίο, 1978.
• Καζαντζής Τόλης, Η πεζογραφία της Θεσσαλονίκης 1912-1983, σ.175-182. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1991.
• Κόρφης Τάσος, «Δυο μικρά κείμενα για το Στέλιο Ξεφλούδα και τον Ασημάκη Πανσέληνο», Πόρφυρας33 (Κέρκυρα), 2/1986, σ.153-155.
• Κόρφης Τάσος, «Ο άνθρωπος και ο πόλεμος χωρίς μύθο», Τομές36, 5/1978, σ.51-52 (τώρα και στον τόμο Ματιές στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου· Δοκίμια, σ.179-181. Αθήνα, Πρόσπερος, 1991).
• Μπακόλας Νίκος, «Πεζογράφοι της Θεσσαλονίκης», Διαβάζω128, 9/10/1985, σ.30-35.
• Μπερλής Άρης, «Στέλιος Ξεφλούδας», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Στ΄, σ.268-315. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
• Νικολαρεΐζης Δ., «Το μυθιστόρημα των νέων και η παράδοση του εσωτερισμού», Νεοελληνικά Γράμματα7, 14/5/1938 (και στο Νικολαρεΐζης Δ., Δοκίμια Κριτικής, σ.183-208. Αθήνα, Φέξης, 1962).
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Στέλιος Ξεφλούδας», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΒ΄ · Ανήσυχα χρόνια, σ.212-217. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1980 (β΄ έκδοση).
• Παπαστάμος Γιώργος, Στέλιος Ξεφλούδας · Η εσωτερική περιπέτεια του ανθρώπου και η συνομιλία του με τον εαυτό του. Αθήνα, 1979.
• Σαμουήλ Αλεξάνδρα, «Σεφέρης, Ξεφλούδας, Θεοτοκάς», Ο βυθός στον καθρέφτη· Ο Andre Gide και η ημερολογιακή μυθοπλασία στην Ελλάδα, σ.240-284. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998.
• Σαχίνης Απόστολος, «Στέλιου Ξεφλούδα: Κύκλος – 1944», Η πεζογραφία της κατοχής, σ.129-134. Αθήνα, Ίκαρος, 1948.
• Σαχίνης Απόστολος, Αναζητήσεις της μεσοπολεμικής λογοτεχνίας, σ.133-135. Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινίδη, 1978.
• Σαχίνης Απόστολος, Μεσοπολεμικοί και μεταπολεμικοί πεζογράφοι, σ.81-87. Αθήνα, Εστία, 1984 (β΄ έκδοση).
• Σταμέλος Δημήτρης, «Ξεφλούδας Στέλιος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Η πεζογραφία του Στέλιου Ξεφλούδα και ο εσωτερικός μονόλογος», Εποχές43, σ.427κ.εξ.
• Χάρης Πέτρος, Σαράντα χρόνια κριτικής πεζού λόγουΑ΄, σ.64-65, 97-99, 135-136, 197-198. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981.
• Χάρης Πέτρος, Σαράντα χρόνια κριτικής πεζού λόγουΒ΄, σ.344-347. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιος Ξεφλούδας: Άνθρωποι του μύθου, τετράδια από τον πόλεμο της Αλβανίας», Νέα Εστία41, ετ.ΚΑ΄, 15/1/1947, αρ.469, σ.124-125.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιου Ξεφλούδα: Εσύ, ο κύριος Χ. κ’ ένας μικρός πρίγκηπας», Νέα Εστία69, ετ.ΛΕ΄, 1η/3/1961, αρ.808, σ.343-344.
• Χατζίνης Γιάννης, «Στέλιου Ξεφλούδα: Ο δικτάτορας», Νέα Εστία77, ετ.ΛΘ΄, 15/4/1965, αρ.907, σ.559.
• Vitti Mario, Η γενιά του Τριάντα · Ιδεολογία και μορφή, σ.272-282. Αθήνα, Ερμής, 1984.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)
Ι.Πεζογραφία
• Τα τετράδια του Πάυλου Φωτεινού. Θεσσαλονίκη, τυπ. Ανατολή, 1930.
• Εσωτερική συμφωνία. Θεσσαλονίκη, 1932.
• Εύα. Θεσσαλονίκη, 1934.
• Στο φως του λευκού αγγέλου. Αθήνα, Κασταλία, 1936.
• Κύκλος. Αθήνα, Αετός, 1944.
• Άνθρωποι του μύθου· Τετράδια από τον πόλεμο της Αλβανίας· Σχέδια Α.Αστεριάδη. Αθήνα, Μ.Σαλίβερος, 1946.
• Οδυσσέας χωρίς Ιθάκη. Αθήνα, Δίφρος, 1957.
• Εσύ, ο κύριος Χ κι ένας μικρός πρίγκηπας · Μυθιστόρημα. Αθήνα, 1960.
• Δον Κιχώτης. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Ο δικτάτορας · Μυθιστόρημα. Αθήνα, Οι εκδόσεις των φίλων, 1964.
• Οδυσσέας. Αθήνα, Οδυσσέας, 1974.
• Ο Δον Κιχώτης στον παράδεισο·Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δίφρος, 1975.
• Ο άνθρωπος και ο πόλεμος χωρίς μύθο. Αθήνα, δίφρος, 1977.
• Μέρες μέσα στο σκοτάδι (Σημειώσεις του Πέτρου Καλόφωνου). Αθήνα, Φιλιππότης, 1981.
• Εσωτερική βιογραφία. Αθήνα, Φιλιππότης, 1983.
ΙΙ.Μελέτες
• Το σύγχρονο μυθιστόρημα· Δοκίμιο. Αθήνα, Ίκαρος, 1955.
• Le Roman Neohellenique. 1953.
No comments:
Post a Comment