O Αθανάσιος Κίρχερ [εξελληνισμός του Athanasius Kircher, πολλές φορές γράφεται λανθασμένα Kirchner, 2 Μαϊου 1602 – 27 Νοεμβρίου 1680] ήταν Γερμανός Ιησουίτης ιερέας και πολυμαθής. Δίδαξε στο Ρωμαϊκό Κολέγιο μαθηματικά, φυσική, και ανατολικές γλώσσες. Κατά τη διάρκεια της ζωής του γνώρισε παγκόσμια φήμη και αναγνώριση ως αυθεντία σε μια πλειάδα επιστημών. Υπήρξε σε πολλά επιστημονικά πεδία πρωτοπόρος και συνέγραψε περίπου 40 βιβλία, κυρίως στα πεδία της γεωλογίας, της ιατρικής, της γλωσσολογίας και του οριενταλισμού.
Γεννήθηκε στην περιοχή της Έσσης. Σπούδασε φιλοσοφία και θεολογία στο Πάντεμπορν, όμως διέκοψε το 1622 για να μεταφερθεί στην Κολωνία, προκειμένου να διαφύγει από τις προελαύνουσες δυνάμεις των Προτεσταντών.
Ως επιστήμονας ήταν από τους πρώτους που παρατήρησαν με μικροσκόπιο μικρόβια και απέδωσαν τα αίτια της βουβωνικής πανώλης, που μάστιζε τότε την Ευρώπη, σε μόλυνση από μικροοργανισμό. Επίσης ασχολήθηκε με τη γεωλογία, τη γεωγραφία, την αστρονομία, και τις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά, την εθνολογία και τη θρησκειολογία, τη γλωσσολογία, την ιστορία, την αρχαιολογία κ.ά.
Το 1651 ίδρυσε το Μουσείο του Ρωμαϊκού Κολεγίου (Museum Kircherianum),[1] όπου εκτίθονταν αντικείμενα ποικίλων κατηγοριών και προέλευσης. Ο Κίρχερ ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε ένα χάρτη της Ατλαντίδας, τοποθετώντας την ακριβώς στο μέσον του Ατλαντικού ωκεανού. Αυτή η τοποθέτηση ήταν εύλογη και σύμφωνη με τη μαρτυρία του Πλάτωνα, ενώ δεν ερχόταν σε αντίθεση με τη Βιβλο. Ήταν επίσης ένας από τους κατόχους —και σε ορισμένες μελέτες θεωρείται ο συγγραφέας— του Χειρόγραφου Βόινιτς, ενός μυστηριώδους, ακατανόητου βιβλίου της εποχής.
Του αποδίδονται πολλές εφευρέσεις, ανάμεσά τους αυτή του μαγνητικού ρολογιού και του τηλεβόα. Το 1661, ο Κίρχερ ανακάλυψε μια ερειπωμένη εκκλησία στη Μεντορέλλα (Mentorella) και ανέλαβε την αναστήλωσή της. Μετά τον θάνατό του, στις 27 Νοεμβρίου 1680, η καρδιά του Κίρχερ τοποθετήθηκε στα πόδια του αγάλματος της Παναγίας της Μεντορέλλα. Ακόμη και σήμερα, στον βωμό του ναού, μια στήλη από μάρμαρο θυμίζει στον επισκέπτη ότι εκεί βρίσκεται θαμμένη η καρδιά του Κίρχερ, αν και το σώμα του ενταφιάστηκε στην εκκλησία του Τζεζού (Gesu), στη Ρώμη.
Ο Κίρχερ ανέπτυξε όλες τις συναφείς με τη γεωγραφία επιστήμες, ωστόσο, ανέμειξε, όπως συνήθιζε, εξωτικά γεγονότα και φαντασία. Σχεδόν όλη η γεωγραφική γνώση του περιλαμβάνεται στο έργο του Mundus Subterraneus (1664-1678). Ο Κίρχερ το 1638 ήταν αυτόπτης μάρτυρας της εξαφάνισης της πόλης Ευφημία στην Καλαβρία από έναν «ηφαιστειακό κατακλυσμό», που άφησε μία λίμνη στη θέση της. Άλλωστε, όπως γνώριζε από τη Βίβλο και εξέταζε στο έργο του Arca Noe το 1675, ο Κατακλυσμός του Νώε είχε προκαλέσει τη βύθιση όλης της γης, η οποία εμφανίστηκε και πάλι με διαφορετική διάταξη στεριάς και θάλασσας. Ο Κίρχερ ήταν υποστηρικτής της αυτόματης γένεσης. Δεν φαίνεται να υποστήριξε την άποψη –όπως ο σύγχρονός του Νικόλαος Στένο (Nicolaus Steno)– ότι τα απολιθώματα ήταν οργανικά υπολείμματα (από την άλλη, όμως, ο Κίρχερ δεν συνηγόρησε ποτέ ανοικτά για την αντίθετη άποψη, ότι δηλαδή τα απολιθώματα δεν είναι οργανικά υπολείμματα). Μια τέτοια θέση θα ανέτρεπε την εκκλησιαστική πεποίθηση για τη μικρή ηλικία του κόσμου.
Ο Κίρχερ πρέπει να βρήκε πολλές σχετικά με τον μαγνητισμό στα κείμενα της αρχαίας γραμματείας. Επηρεάστηκε από το έργο του Γουίλιαμ Γκίλμπερτ (William Gilbert), ο οποίος υποστήριζε ότι η Γη είναι ένας μαγνήτης, αποδεικνύοντας ότι κάποιοι μαγνήτες, όταν θερμαίνονται, χάνουν τις ιδιότητές τους. Ωστόσο, δεν δεχόταν την άποψη του Γκίλμπερτ ότι η γη έχει μαγνητικές ιδιότητες. Ενα από τα επιχειρήματα που έφερνε υπέρ της άποψης αυτής ήταν ότι, αν η σελήνη είναι από σίδερο και η γη ένας μαγνήτης, τότε η μία θα συγκρουόταν πάνω στην άλλη. Επίσης, πίστευε ότι τα υπόλοιπα σιδερένια αντικείμενα θα ήταν ασήκωτα, και εφόσον οι μεταλλουργοί κάνουν καλά την εργασία τους, άρα η γη δεν είναι μαγνήτης. Η μαγνητική δύναμη υπάρχει όντως σύμφωνα με τον Κίρχερ και διαχέεται παντού. Η πηγή της κοσμικής συμπάθειας δεν μπορούσε να είναι υλική. Η άποψη του Κίρχερ περί ενός κοσμικού μαγνητισμού συνάδει με τη θεολογική θέση του ότι ο Θεός είναι ο μέγας μαγνήτης όλων των όντων. Με το έργο του Magnes sive de Arte Magnetica, προσπάθησε να θεμελιώσει μια κοσμική ενότητα όλων των όντων.
Πολλές αστρονομικές παρατηρήσεις αποδίδονται στον Κίρχερ, όταν βρισκόταν στην Αβινιόν το 1624 και στη Ρώμη το 1635, όπου παρατήρησε μια έκλειψη σελήνης. Το μόνο βιβλίο του αφιερωμένο αποκλειστικά στην αστρονομία είναι το Itinerarium Exstaticum (1656-57). Σε αυτό, ο συγγραφέας, για να προσδώσει ζωντάνια στο κείμενο, υποτίθεται ότι ταξιδεύει συνοδευόμενος από τους Αγαθούς Αγγέλους Κοσμιέλ (Cosmiel) και Θεοδίδακτο (Theodidactus), στο ηλιακό σύστημα, δίνοντας πλήρεις περιγραφές των διαφόρων πλανητών που επισκέπτεται. Το έργο του υπέστη μεγάλη λογοκρισία από τους Ιησουίτες, ενώ, κατά πάσα πιθανότητα, και ο ίδιος αποδεχόταν την κοπερνίκεια θεωρία. Υποστήριξε ότι ο Θεός έχει τη δύναμη να δημιουργήσει παρόμοιους κόσμους με τον δικό μας σε διάφορες άπειρες αποστάσεις από τη Γη, θέση που, κατά τη γνώμη των σχολιαστών της εποχής του, δεν αντιτίθετο με αυτήν της Εκκλησίας της εποχής του. Μια άλλη επιστήμη με την οποία ασχολήθηκε ο Κίρχερ ήταν η χημεία. Αν και δεν ήταν ιδιαίτερα καταρτισμένος, προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες κατά το εμβρυακό στάδιο ανάπτυξης αυτής της νέας επιστήμης. Οπως είναι γνωστό, κατά τον Μεσαίωνα ανθούσε η τέχνη της αλχημείας. Εκτός της χημείας, ο Κίρχερ συνέβαλε και σε άλλες επιστήμες, όπως η ακουστική και η οπτική.
Τα μαθηματικά, με τις συναφείς επιστήμες της γεωμετρίας και της άλγεβρας, αποτελούσαν προσφιλή θέματα κατά τη διάρκεια της ζωής του Κίρχερ. Ο ίδιος είχε λάβει εκτεταμένη ιησουιτική εκπαίδευση πάνω στον Ευκλείδη, στον Πυθαγόρα και στον Αριστοτέλη. Συνεπακόλουθη ήταν η αγάπη του για μικροεφαρμογές και πολύπλοκες μηχανικές κατασκευές. Μία από αυτές τις μηχανές παρουσιάστηκε στο Specula Melitensis (Μαλτέζικο Παρατηρητήριο), που εκδόθηκε στη Μεσσήνη της Σικελίας το 1638. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με την παρακίνηση του Μεγάλου Διδασκάλου των Ιπποτών της Μάλτας, με την ευκαιρία της επίσκεψης του Κίρχερ στο νησί.
Αξιοποιώντας τις πληροφορίες από τους ιεραποστόλους, συνέγραψε το 1667 το έργο China Illustrata, όπου παρουσίασε εκτενώς τα έθιμα, τη θρησκεία, τη μυθολογία, τη γεωγραφία και την ιστορία της Κίνας. Ωστόσο, ο Κίρχερ θεωρούσε ότι η Αίγυπτος υπήρξε ο τόπος ενός μεγάλου πολιτισμού πριν τον Κατακλυσμό, όπου άρχισε η εξέλιξη της ιστορίας του Χριστιανισσμού. Ο Κίρχερ μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους πρωτοπόρους της θρησκειολογικής και εθνογραφικής επιστήμης. Το θέμα είναι ότι οι κρίσεις του για τους λαούς επηρεάζονται έντονα από τη χριστιανική, μουσουλμανική, ιουδαϊκή και νεοπλατωνική παράδοση. Εκτός της επιρροής από το Νεοπλατωνισμό, ο Κίρχερ διατήρησε πλήρως την Αναγεννησιακή στάση απέναντι στον Ερμή τον Τρισμέγιστο, αγνοώντας την πραγματική χρονολόγηση των Ερμητικών Κειμένων που είχε ήδη γίνει από τον Ισαάκ Καζαουμπόν (Isaac Casaubon). Πίστευε ότι πράγματι είναι ο συγγραφέας των κειμένων που του αποδίδονται και έζησε στην εποχή του Αβραάμ, έχοντας αναφερθεί στην Αγία Τριάδα καλύτερα από κάθε μεταγενέστερο Εθνικό.
Ο Κίρχερ θεωρούσε τον εαυτό του, και θεωρούνταν από συγχρόνους του, αυθεντία στα αιγυπτιακά ιερογλυφικά. Έλαβε την ευκαιρία να δείξει τις γνώσεις του σχετικά με την ιερογλυφική γραφή χάρη στον διάδοχο του πάπα Ουρβανού Η΄, τον Τζιοβάνι Μπατίστα Παμφίλι, ο οποίος εκλέχθηκε το 1644 με το όνομα Πάπας Ιννοκέντιος Ι΄. Αυτός συνέλαβε το σχέδιο να αποκαταστήσει έναν οβελίσκο για τον εορτασμό του Ιωβηλαίου της Καθολικής Εκκλησίας του 1650. Στον Κίρχερ ανατέθηκε η ερμηνεία των ιερογλυφικών που κοσμούσαν τον οβελίσκο, πράγμα που έγινε με τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της εργασίας του στο έργο Obeliscus Pamphilius (1650). Έπειτα από το 1660 όμως η επιστημονική γνώση των ιερογλυφικών από τον Κίρχερ άρχισε να τίθεται σοβαρά υπό αμφισβήτηση και σήμερα, με την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών, έχει αποδειχτεί ότι οι μεταφράσεις του δεν είχαν απολύτως καμία σχέση με το πραγματικό αιγυπτιακό κείμενο. Ήταν όμως ο πρώτος που σημείωσε τη σχέση της αιγυπτιακής γραφής με την Κοπτική γλώσσα.
Ο Κίρχερ από πολλούς ονομάστηκε ο τελευταίος Αναγεννησιακός άνθρωπος. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που τον συνέκριναν με το Λεονάρντο Ντα Βίντσι για την ευρύτητα των γνώσεων και του πεδίου των ενασχολήσεών του. Ωστόσο το έργο του περιλαμβάνει πάμπολλες ανακρίβειες, λάθη και φανταστικές πληροφορίες. Μετά τον θάνατό του λησμονήθηκε, για να ανακαλυφθεί εκ νέου στην εποχή του ύστερου μεταμοντερνισμού, τον οποίο εκφράζει ως συλλέκτης ετερόκλητων πληροφοριών, αξιοπερίεργων αντικειμένων και νεοπλατωνικός στοχαστής.
Δυστυχώς η μελέτη του έργου του πολυμαθή Ιησουίτη δεν έχει ευδοκιμήσει στην Ελλάδα. Μόνο κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα έγινε προσπάθεια να παρουσιαστούν στο ελληνόφωνο κοινό αρχικά οι πραγματικές επιστημονικές συμβολές του Αθανάσιου Κίρχερ και να διαχωριστούν από τις πάμπολλες ανακρίβειες και τις φανταστικές πληροφορίες που περιέχονται στα βιβλία του. Επίσης, στο ηλεκτρονικό βουλγαρικό περιοδικό φιλοσοφίας και πολιτισμού PHILOSOPHIA, παρουσιάστηκαν σε ελληνική γλώσσα εκτενώς οι ελληνικές και ειδικότερα οι νεοπλατωνικές επιδράσεις στην προσπάθειά του Κίρχερ για την αποκρυπτογράφηση των αιγυπτιακών ιερογλυφικών και τη δημιουργία μίας παγκόσμιας γλώσσας. Επιπλέον, υπογραμμίστηκε η επιστημολογική σημασία της σύνδεσης του ολισμού με τον Νεοπλατωνισμό χάρη στην εισαγωγή μίας νέας συμβολικής τάξης, στηριγμένη σε μία νοητή και εν πολλοίς φανταστική ερμηνεία του πραγματικού. Ωστόσο, μένουν ακόμη πολλά να γίνουν και να επιτευχθούν για την καλύτερη παρουσίαση του έργου του Αθανάσιου Κίρχερ στην Ελλάδα, και προπαντός για τον τρόπο που αντιμετώπισε και αξιοποίησε την ελληνική αρχαιότητα.
*************************************************
ΠΗΓΗ: https://el.wikipedia.org
No comments:
Post a Comment