Τζ. Γκρ. Μπάλαρντ, όταν η βία και ο εφιάλτης μετατρέπονται σε λογοτεχνία,

• «Ζούμε μέσα σ’ ένα τεράστιο μυθιστόρημα. Η μυθοπλασία είναι ήδη εδώ. Καθήκον του συγγραφέα είναι να επινοήσει την πραγματικότητα», έγραφε το 1973 στο μυθιστόρημα «Crash» ο Τζέιμς Γκρέιαμ Μπάλαρντ, ο οποίος πέθανε από καρκίνο του προστάτη την περασμένη Κυριακή, 19 Απριλίου. Ηταν 78 ετών. Το «Crash», που εξόργισε πολύ κόσμο, έγινε ταινία το 1996 από τον Ντέιβιντ Κρόνενμπεργκ και ήταν, σύμφωνα με τον Μπάλαρντ, «το πρώτο πορνογραφικό μυθιστόρημα που βασίζεται στην τεχνολογία». Στο βιβλίο (όπως και στην ταινία), ένα ζευγάρι αναζητεί την ηδονή σε τρακαρίσματα, τσακισμένες λαμαρίνες αυτοκινήτων, θρυμματισμένα γυαλιά, ακρωτηριασμένους επιζήσαντες αυτοκινητικών ατυχημάτων.

• Το πόσο εμμονικός ήταν ο Μπάλαρντ το είχε δείξει όταν το 1970 εξέδωσε τη συλλογή «συμπυκνωμένων» μυθιστορημάτων «Εκθεση ωμοτήτων» (όπως και το «Crash», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Απόπειρα). Εκεί είχε συνδέσει τη δολοφονία του Κένεντι με το σεξ, παρουσιάζει τη Μέριλιν Μονρόε γεμάτη εγκαύματα από ραδιενέργεια, ενώ μια ιστορία φέρει τον τίτλο «Why I Want to F**k Ronald Reagan». Πολλοί είδαν στο βιβλίο αυτό την επιρροή του Ουίλιαμ Μπάροουζ. Οχι άδικα: και ο Μπάροουζ πίστευε ότι πραγματικότητα δεν υπάρχει, σχεδόν όλα τα βιβλία του χαρακτηρίζονται από χαοτικές αφηγήσεις, ενώ και οι ατμόσφαιρές τους δεν απέχουν: εφιαλτικά όνειρα ψυχωτικών, παράνοια, ερωτικές παρεκκλίσεις και σαδομαζοχιστικά σύνδρομα, ζοφερά οράματα μιας επικείμενης παγκόσμιας καταστροφής, φυσικής, κλιματικής ή πυρηνικής, τερατώδεις συνωμοσίες κυβερνήσεων, πολυεθνικών εταιρειών, μυστικών υπηρεσιών και μέσων μαζικής επικοινωνίας.

• Η ειρωνεία είναι ότι ο Μπάλαρντ έγινε ευρύτερα γνωστός όταν το 1984 ο Στίβεν Σπίλμπεργκ μετέφερε στο σινεμά ένα από τα λίγα βιβλία του με γραμμική αφήγηση, την «Αυτοκρατορία του ήλιου», βασισμένο στις εμπειρίες του Μπάλαρντ σε στρατόπεδο Ιαπώνων.

Στρατόπεδο αμάχων

• Γεννημένος στην Αγγλία το 1930, ο Μπάλαρντ έζησε τα παιδικά του χρόνια στην αποικιακή Σαγκάη λόγω της εργασίας του πατέρα του. Το 1943 η οικογένεια κλείστηκε σε στρατόπεδο που έστησαν οι Ιάπωνες για τους δυτικούς άμαχους. Το 1946 επέστρεψε στην Αγγλία. Υπηρετώντας στη RAF, βρέθηκε στον Καναδά, όπου άρχισε να διαβάζει pulp επιστημονική φαντασία. Εγκατέλειψε τις σπουδές ιατρικής και προσπάθησε να σπουδάσει αγγλική φιλολογία, γράφοντας διηγήματα. Δυσκολεύτηκε να δει τις ιστορίες του δημοσιευμένες, καθότι κρίνονταν εξωφρενικές. Παντρεύτηκε, για ένα διάστημα εργάστηκε ως δημοσιογράφος ώσπου το 1962 εξέδωσε ένα μυθιστόρημα κι έκτοτε ασχολήθηκε αποκλειστικά με το γράψιμο. Ενα μεγάλο χτύπημα ήρθε το 1964 όταν η γυναίκα του πέθανε από πνευμονία και αναγκάστηκε να μεγαλώσει μόνος τα τρία παιδιά τους.

• Πολυγραφότατος και πολυσχιδής, ο Μπάλαρντ θεωρείται σήμερα ένας από τους κορυφαίους Βρετανούς συγγραφείς, αν και δεν έπαψε να φέρει τη σφραγίδα της cult φυσιογνωμίας, με ένα φανατικό κοινό - στο οποίο περιλαμβάνονται γκρουπ όπως οι Radiohead, οι Joy Division κ. ά. Θαυμαστής του ήταν και ο «γκουρού» του μεταμοντέρνου, ο Ζαν Μποντριγιάρ. Δημιουργός δυστοπικών «νεκρών φύσεων», ο Μπάλαρντ θέλησε «να τρίψω τη μούρη των ανθρώπων στο ξερατό τους, να τους υποχρεώσω να κοιταχτούν στο καθρέφτη». Με δεδομένες τις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα έργα του, κάτι κατάφερε.

• Του Ηλια Mαγκλινη, Η Καθημερινή, 22/04/2009