- Οι πολυμεταφρασμένες «Φωτογραφίες» του επανακυκλοφορούν μετά 44 χρόνια. Ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το μυθιστόρημα κάτι σαν «εξ υπολοίπου Αττικής» στην περίφημη τριλογία του (Το φύλλο, Το πηγάδι, Τ' αγγέλιασμα). Είναι, όμως, και η αναβίωση ενός έρωτα με σπαραχτικό τέλος
Κοντεύει μισός αιώνας, παρά έξι χρόνια (1965), από τότε που εξέδωσε ο 75χρονος πολυγραφότατος Βασίλης Βασιλικός το μυθιστόρημά του «Οι φωτογραφίες». Ηταν μια έκδοση της «Εστίας», το εξώφυλλο της οποίας είχε φιλοτεχνήσει ο Νίκος Κούνδουρος, ο οποίος έχει σπουδάσει εικαστικά. Τα δύο από τα τρία μέρη του βιβλίου είναι αφιερωμένα στους καθηγητές Γιώργο Σαββίδη και Παναγιώτη Μουλλά. Απείραχτο το μυθιστόρημα επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» στη σειρά «Βιβλιοθήκη Βασίλη Βασιλικού».
Το συγκεκριμένο έργο του Βασίλη Βασιλικού μεταφράστηκε σε είκοσι πέντε γλώσσες: στα γαλλικά το μετέφρασε ο πολύς, μακαρίτης πια, Ζακ Λακαριέρ για τον εκδοτικό οίκο «Γκαλιμάρ». Η νέα έκδοση είναι αφιερωμένη στην ποιήτρια Νατάσα Χατζιδάκι, η οποία χάρη σ' αυτό το μυθιστόρημα, όπως έχει εκμυστηρευτεί στον συγγραφέα, αφιερώθηκε στην ποίηση.
«Φωτογραφίζω, σημαίνει γράφω με το φως» λέει ο Βασίλης Βασιλικός, και δίνει ένα από τα κλειδιά για τις «Φωτογραφίες». Ο ήρωάς του, ο Λάζαρος, ποιητής και σκηνοθέτης, ξεφυλλίζει σημαντικές στιγμές που βίωσε στον γενέθλιο τόπο του, τη Θεσσαλονίκη. Μία πόλη που πέρασε από την Κατοχή, η οποία άφησε πίσω της καταστροφές, πρόσφυγες, ανέργους και αστέγους. Στην αφήγησή του, το παρελθόν συγχέεται με το παρόν, το όνειρο με την πραγματικότητα.
Καθοδηγητικός μίτος της αφήγησης είναι ο πρώτος και παράφορος έρωτας, ο οποίος θα οδηγηθεί στον πρώτο μεγάλο χωρισμό και στη μεγάλη φυγή στα τοπία της πόλης και στα εσωτερικά τοπία. Ο ήρωας του Βασίλη Βασιλικού γυρίζει προς τα πίσω την ταινία της βιογραφίας του, αναζητώντας κέρδη και ζημίες από μία εν σπαραγμώ ιστορία αγάπης.
- «Οι φωτογραφίες» γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν αμέσως μετά την «Τριλογία» («Το φύλλο», «Το πηγάδι», «Τ' αγγέλιασμα», 1961). Αποτελεί ένα σχόλιο στην «Τριλογία», καθώς επανέρχεται ο ίδιος ήρωας και τα ίδια αφηγηματικά μοτίβα;
«Οχι, δεν θα το έλεγα. Προσπάθησα να δώσω τη συνέχεια της ερωτικής ιστορίας του ήρωά μου, που υπάρχει στο "Φύλλο" και στο "Αγγέλιασμα". Ουσιαστικά είναι τα παραλειπόμενά της. Το πρώτο μέρος, "Ο Λάζαρος περπατά στο δρόμο...", αποσπάσματα του οποίου δημοσιεύτηκαν στα περιοδικά "Ταχυδρόμος" και "Θερμοπύλες", είναι το συμπλήρωμα του "Φύλλου" και του "Αγγελιάσματος". Το δεύτερο μέρος, "Υπάρχεις. Παρηγοριέμαι", πρώτη δημοσίευση στην "Επιθεώρηση Τέχνης", είναι η αναβίωση τού έρωτα, όπως τον αναπολεί το κεντρικό πρόσωπο, ο Λάζαρος, ποιητής και σκηνοθέτης, μέσω φωτογραφιών. Το τρίτο μέρος ,"Πότιζα τις γλάστρες στον κήπο μου...", που ως ανεξάρτητο διήγημα, με τίτλο "Ο χρόνος τής επιστροφής", είδε το φως στις "Εποχές", είναι η επιστροφή. Εδώ, οι δύο πρωταγωνιστές συναντιούνται ως πραγματικά πρόσωπα κι όχι μυθιστορηματικά, σε χρόνο μεταγενέστερο».
- Ο ήρωάς σας, όταν δημοσιεύει δύο ποιήματά του σε λογοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης, ανακαλύπτει ότι έχουν γίνει δύο τυπογραφικά λάθη: «"π" αντί για "κ" κι από ένα στίχο παρέλειψαν το "δεν"», γράφετε. Ταυτίζει τα λάθη της ζωής του με τα τυπογραφικά. Μ' αυτό το εύρημά σας, μ' αυτό το τέχνασμά σας, κινητοποιείται η δράση του μυθιστορήματος;
«Ναι, ο Λάζαρος εξ αιτίας του κάνει μία καταβύθιση στο παρελθόν του».
- Δηλαδή, είναι ένα βιβλίο για το παρελθόν, τη στιγμή που γίνεται μνήμη;
«Οχι, δεν είναι. Είναι ένα βιβλίο με τα υπόλοιπα χειρόγραφα-χρεόγραφα της "Τριλογίας". Τα δούλευα τρία χρόνια για ν' αποτελέσουν το πρώτο μέρος του βιβλίου, δηλαδή κάτι σαν "εξ υπολοίπου Αττικής". Οταν τελικά ο ήρωάς μου λέει "Θα πάω να την ξαναδώ", εμφανίζεται ως σκηνοθέτης και συναντά την παλιά του αγάπη. Αυτό είναι το μοτίβο του τρίτου μέρους, στο οποίο συμπεριλαμβάνεται ένας φοβερός σεισμός στη Θεσσαλονίκη, όπου χωρίζεται η Πάνω από την Κάτω Πόλη».
- Θα ήταν ριψοκίνδυνο να υποστηρίξουμε ότι ο υπερπρωταγωνιστής του βιβλίου -όπως λέμε σήμερα υπερκείμενο- είναι η ίδια η πόλη της Θεσσαλονίκης;
«Οχι, δεν θα ήταν. Γιατί έζησα την Κατοχή, τον Εμφύλιο και τα πρώτα χρόνια της ανοικοδόμησης σ' αυτή».
- Γιατί όμως είναι μια πόλη-νεκρούπολη;
«Θυμηθείτε ότι στο "Ζ" αναφέρεται ως Ουδετερούπολη. Στις "Φωτογραφίες" η ηρωίδα μου κατάγεται από την Ουρανούπολη. Αρα, με τη Νεκρούπολη και την Ουρανούπολη, έχουμε δύο πόλους, το θετικό και τον αρνητικό, που παράγουν το ρεύμα του έρωτος».
- «Οι φωτογραφίες» βρίσκονται διαρκώς υπό το άγρυπνο μάτι του δημοσιογράφου, που έχετε υπάρξει. Συναντάμε μεταπλασμένα δημοσιογραφικά σας κείμενα από το βιβλίο σας «Εκτός των τειχών» του 1965: ο σκουπιδότοπος, η ανατίναξη τού λιμανιού της Θεσσαλονίκης από τους Γερμανούς, το καφενείο στην Πάνω Πόλη, ανταποκρίσεις από το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης κ.ά. Πώς εμβολιάζει η δημοσιογραφία τη μυθοπλασία;
«Αυτά τα δημοσιογραφικά κείμενα έχουν πρωτοδημοσιευτεί στον "Ταχυδρόμο" και δεν τα προόριζα για βιβλίο. Τα μετάπλασα έτσι για να μείνουν σ' ένα λογοτεχνικό κείμενο. Εξάλλου, η κατηγορία που μου είχε αποδοθεί από αυστηρούς λογοτεχνικούς κριτικούς, ότι δεν είμαι λογοτέχνης αλλά δημοσιογράφος, δεν ευσταθεί. "Οι φωτογραφίες" είναι καθαρή λογοτεχνία».
- Το βιβλίο σας στην τελευταία σελίδα του αναφέρει: «Η Νεκρούπολη είναι μέσα μας. Από δω βγαίνουν οι δράκοι. Εδώ σκότωσαν τον Γρηγόρη Λαμπράκη». Συνειδητά, προαναγγέλλετε τη συγγραφή του «Ζ»;
«Ναι, έχετε δίκιο. Είναι η προετοιμασία του "Ζ", το οποίο γράφεται δύο χρόνια μετά, το 1966».
- Κλείνετε κατά κάποιο τρόπο το μάτι στον αναγνώστη;
«Ναι, αυτό που λέτε είναι αλήθεια, έτσι το σκέφτηκα. Τις δυσκολίες που αντιμετώπισα για τη συγγραφή του "Ζ", τις κατέθεσα στην "Απολογία του Ζ". Βρήκα το κλειδί της αφήγησης της δολοφονίας του Λαμπράκη, μόλις διάβασα το "Εν ψυχρώ" του Τρούμαν Καπότε, το 1966. Δεν πιστεύω ότι στην τέχνη υπάρχει παρθενογένεση. Τα εκατόν είκοσι βιβλία που έχω γράψει είναι εκατόν είκοσι βιβλία άλλων συγγραφέων που διάβασα και ενέπνευσαν τα δικά μου. Οπως π.χ. η "Διήγηση του Ιάσονα" προέρχεται από τον "Θησέα" του Αντρέ Ζιντ, τα "Θύματα Ειρήνης" από την "Πανούκλα" του Αλμπέρ Καμί, η "Τριλογία" από τους Ιονέσκο, Κάφκα και την μπιτ τζενερέισον κ.ο.κ.». *
No comments:
Post a Comment