Εμμανουήλ Κριαράς: Οι καταλήψεις είναι προπατορικό μας αμάρτημ

• Ο μεγάλος δημοτικιστής και φιλόλογος Εμμανουήλ Κριαράς, στα 103 χρόνια του, όχι μόνο συνεχίζει να εργάζεται - παραδίδει σε λίγο την αυτοβιογραφία του. Εχει το μυαλό του ανοιχτό σε όλα τα άσχημα που συμβαίνουν, κυρίως στον χώρο της Παιδείας. Ο Εμμανουήλ Κριαράς, σε ηλικία 103 ετών, συνεχίζει να εργάζεται, να εκδίδει βιβλία, να ενημερώνεται.

• «Ομολογώ ότι έχω γράψει πολλά βιβλία. Δεν ξέρω αν είναι όλα καλά», λέει με μετριοφροσύνη και χιούμορ ο Εμμανουήλ Κριαράς. Εδώ στη βιβλιοθήκη του μπροστά στους 14 τόμους του Λεξικού της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας, ένα από τα έργα ζωής του Διαβάζει καθημερινά δυο- τρεις εφημερίδες. Μετά από αναρίθμητα βιβλία αποφάσισε να εκδώσει την αυτοβιογραφία του, που κυκλοφορεί αυτό το μήνα (εκδόσεις «Πολύτυπο»). Εκεί μιλάει για τη ζωή του, αφιερωμένη στη γνώση, στην Παιδεία και στην καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, με διώξεις από τις χούντες του Πάγκαλου, του Μεταξά και των συνταγματαρχών.

• «Ομολογώ ότι έχω γράψει πολλά βιβλία. Δεν ξέρω αν είναι όλα καλά», λέει με μετριοφροσύνη και χιούμορ. Το ίδιο αντιμετωπίζει και τις αμέτρητες εκδηλώσεις προς τιμήν του. «Τιμούν περισσότερο όχι το έργο αλλά τα χρόνια μου. Κι έχω αρκετά στην πλάτη μου», λέει. Η αγωνία του παραμένει η Παιδεία, την οποία θεωρεί αφετηρία επίλυσης της κοινωνικής κρίσης. «Αν δεν οργανώσουμε Παιδεία στον τόπο μας, προκοπή δεν βλέπουμε».

Παρά τα αναρίθμητα έργα σας, συνεχίζετε να εργάζεστε.

• «Δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Είναι ζήτημα καλής ή κακής συνήθειας. Τώρα δεν εργάζομαι πάρα πολύ, γιατί θα είναι εις βάρος της υγείας μου».

Μπορείτε να πείτε ότι ολοκληρώνετε το έργο σας;

• «Πολλά θέματα στο αρχείο μου, που είναι μισοτελειωμένα, θα ήθελα να τα συνεχίσω. Είναι πολλά που σκέφτομαι να ασχοληθώ. Αλλά όλα δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν από ένα άτομο».

Αγωνιστήκατε για τη δημοτική γλώσσα. Πώς βλέπετε την αρχαιολατρία που επικρατεί;

• «Είναι ένα αμάρτημα της πνευματικής μας ζωής που πρέπει να το διορθώσουμε. Είμαστε νέοι Ελληνες και πρέπει κι εμείς να δημιουργήσουμε. Να μην στηριζόμαστε στο τι έκαναν οι αρχαίοι».

Καθημερινά πάντως χρησιμοποιούμε πολλές λέξεις της αρχαίας ελληνικής.

• «Πάμπολλες αρχαίες λέξεις διασώζονται, αλλά η αρχαία ελληνική δεν είναι ζωντανή γλώσσα. Η νέα ελληνική είναι παιδί της. Ποτέ η μάνα δεν ταυτίζεται με το παιδί. Μπορεί να μοιάζει, αλλά είναι άλλο άτομο».

Ενημερώνεστε συνεχώς. Ανησυχείτε για τις εξελίξεις;

• «Η σύγχρονη οικονομική ζωή πιέζει τον πολίτη και την ελευθερία του. Για να μιλήσουμε για πολιτική ελευθερία πρέπει υπάρξει κοινωνική συναντίληψη, ώστε να επικρατήσει μια δημοκρατία χωρίς ψεγάδια. Αυτό χρειάζεται προπαντός αναγέννηση της Παιδείας του λαού, την οποία, δυστυχώς, δεν κατορθώσαμε, παρ' όλες τις προσπάθειες των δύο τελευταίων αιώνων».

Είναι θέμα ηγετών;

• «Υπάρχουν πρόσωπα πολιτικά που μπορούν να ενισχύσουν την πρόοδο του ελληνισμού, αλλά δυστυχώς δεν επιπλέουν πάντα εξαιτίας ελαττωμάτων της πολιτικής ζωής. Επικρατούν οι επιτήδειοι. Χρειάζεται η πολιτική ζωή ανανέωση που δυστυχώς ακόμα δεν τη βλέπουμε. Σήμερα ως κοινωνία, κράτος και λαός βρισκόμαστε πολύ χαμηλά».

Υπάρχει ευθύνη του λαού;

• «Είναι ζήτημα της Παιδείας του λαού που δεν έχουμε ολοκληρώσει. Πρέπει να δώσουμε στους νέους την απαιτούμενη μόρφωση. Σήμερα αυτό γίνεται σε ελάχιστο βαθμό».

Είναι εύκολο αυτό με τόσο συχνές αλλαγές στην Παιδεία;

• «Οι συχνές αλλαγές είναι κάτι άσχημο. Δεν προσφέρουν καμιά υπηρεσία. Χρειάζεται δυνατή σύμπνοια μεταξύ εκείνων που ρυθμίζουν τα εκπαιδευτικά πράγματα, ώστε η ρύθμιση να προχωρήσει στο καλύτερο δυνατό».

Μπορεί να γίνει αυτό με την κατάργηση του άρθρου 16;

• «Δεν θα οδηγήσει σε μεγάλες διαφορές. Είναι ζήτημα που διχάζει. Το μεγάλο δυστύχημα είναι ότι πολλοί Ελληνες διαπρεπείς βρίσκονται στο εξωτερικό. Αυτό οφείλεται σε κακοδαιμονία νεοελληνική».

Ναι, αλλά έχουμε πολλούς άνεργους πτυχιούχους.

• «Η κακή οργάνωση της κοινωνίας οδηγεί μοιραία στην ανεργία. Πρέπει η πολιτεία να υπολογίζει πόσοι χρειάζεται να μπαίνουν στο πανεπιστήμιο και με τι προσόντα. Δεν μπορεί να γίνουν όλοι επιστήμονες. Η εκπαίδευση στον τόπο μας παραπαίει, όταν βγαίνουν επιστήμονες όχι καλά καταρτισμένοι. Αυτό είναι αποτυχία τής μη καλά οργανωμένης εκπαίδευσης».

Πάντως οι νέοι αντιδρούν έντονα.

• «Είναι απόλυτα δικαιολογημένοι να βγουν στους δρόμους. Οι γονείς δεν τους έδωσαν το καλύτερο δυνατό παράδειγμα. Αλλά οι καταλήψεις πανεπιστημίων δεν μπορούν ποτέ να δικαιολογηθούν, όσο κι αν υπάρχουν αίτια που οδηγούν σ' αυτές. Πρέπει να διορθώσουμε τα αίτια για να πάψουν οι καταλήψεις».

Περιμένατε να δείτε καταλήψεις στο πανεπιστήμιο;

• «Καταλήψεις υπήρχαν και παλιά. Είναι προπατορικό αμάρτημα. Το 1911, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος συγκάλεσε αναθεωρητική Βουλή για το Σύνταγμα, επικρατούσε ο καθαρευουσιανισμός. Τότε, φοιτητές που υποστήριζαν τους καθαρευουσιάνους, κατέφευγαν στο πανεπιστήμιο ως καταφύγιο, αλλά και το κατελάμβαναν για να διαμαρτυρηθούν. Το πώς είδε ο Ελ. Βενιζέλος τη Παιδεία, είναι ένα θέμα που μελετώ και πάλι αυτή την περίοδο».

Ποιο είναι τελικά το σφάλμα των γονιών;

• «Ο άνθρωπος, από την υπόστασή του είναι υποχρεωμένος να κοιτάζει το συμφέρον του. Οταν απαιτείται, όμως, πρέπει να το ξεπερνά. Να ανεβάζει την προσωπικότητά του. Δεν θα κερδίσει ο πολίτης αν δεν πάρει από μικρός τη Παιδεία που επιβάλλεται. Πρέπει οι νέοι να μάθουν την ιστορία του τόπου τους για να ανυψωθεί το νόημα του ανθρώπου, που σήμερα έχει πολύ ξεπέσει».

Πιστεύετε ότι πρέπει να καταργηθεί το πανεπιστημιακό άσυλο;

• «Κατάργηση του ασύλου σημαίνει απολυταρχία. Πρέπει όχι να καταργηθεί, αλλά να ρυθμιστεί με συναίνεση όλων των παραγόντων. Γιατί άσυλο σημαίνει ο δάσκαλος να μην έχει κανένα εμπόδιο στη διδασκαλία του. Ασυλο πρέπει να έχει η έκφραση των απόψεων κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου».*

• Του ΣΑΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 10 Απριλίου 2009