- Από τους Χρίστο Κρεμνιώτη, Δημήτρη Δαλδάκη, Γιώργο Χρηστέα, Κωνσταντίνο Μπούρα
***Ανδρέας Καρκαβίτσας, Εθνος υπό σκιάν... Οι φυλακές του Ναυπλίου (β' έκδοση), εκδόσεις Ροές, σ. 192, 9 ευρώ
Σε αυτά τα κείμενα η αγανάκτηση δεν επηρεάζει ούτε την καθαρότητα της σκέψης ούτε την ορθότητα του στοχασμού, που καταλήγει σε κρίσεις, δυστυχώς, διαχρονικές. «[...] Φωτίσου καλά Νεοέλληνα. [...] άρπαξε το χάπι που σου προσφέρουν στο χρυσόχαρτο, άρπαξε και κατάπιε το ευχάριστα [...] έπειτα άλλαξε πλευρό κι αποκοιμήσου ήσυχος, καρτερώντας την τύχη ναρθή και να σου χαρίση τα δώρα της».
***Ανδρέας Λασκαράτος, Λαός και λαοπλάνοι, εκδόσεις Ροές, σ. 96, 7 ευρώ
Θα μπορούσε κανείς να χαρακτηρίσει ως «εκλεκτικές» τις συγγένειες μεταξύ των κακώς κειμένων της εποχής που γράφτηκαν τούτες οι σκέψεις, και της σημερινής, που τα υποδέχεται σαν κάτι παραπάνω από γνώριμα;
«Μα ξέρεις πώς πιάνουνε τους ελέφαντας; Πηένουνε δώδεκα στο κυνήγι, οι έξοι ντυμένοι μαύρα, και οι έξοι άσπρα· όντες ο ελέφαντας πέσει στο λάκκο το διορισμένονε τότες τρέχουνε οι έξι οι μαυροφόροι, και με ξύλα μεγάλα τον ραβδίζουνε καλά καλά, τότες "βγαίνουνε οι ασπροφόροι, οι οποίοι καμόνουνται να διώχνουνε τους μαυροφορεμένους, χαϊδεύουν τον ελέφαντα, του βάνουνε στο στόμα ζαχαροκούλουρα [...] ο ελέφαντας τότες ακολουθάει μ' ευγνωμοσύνη εκείνους οπού νομίζει ελευθεροτάδες του, κ' ετούτοι τόνε φέρνουνε και τότε τόνε πουλούνε. Ακουσες τώρα, λαέ, πώς οι άνθρωποι πιάνουνε τα θηρία; Ιδες ή δεν ίδες σε τούτη την διήγηση την εικόνα σου;»
***Moritz Herman Eduard Meier, Ο ελληνικός έρωτας στην αρχαιότητα, εκδ. Περίπλους, σ. 254, 24,04 ευρώ
Κατά τον συγγραφέα, οι ερωτικές σχέσεις μεταξύ ενός ενήλικου άνδρα και κάποιου άλλου νεότερου, έφηβου ή νεανία, εάν μελετηθούν σωστά, θα μπορέσουν να μας δώσουν εικόνα σαφέστερη για την ηθική αξία των αρχαίων Ελλήνων. Το ιστορικό αυτό δοκίμιο είναι γραμμένο τον 19ο αιώνα, οπότε και θα μπορούσε να ενοχλήσει τον πουριτανισμό. Σήμερα όμως, είναι πιθανό να φανεί σαν αμφισβήτηση στο κατά πόσο είναι θεμιτό -και όχι, κάποτε, εσκεμμένα ουτοπικό- να συγκρίνουμε την ομοφυλοφιλία, ως έννοια της σημερινής εποχής, με τον έρωτα της αρχαιότητας.
Ο διαχωρισμός της από την παιδεραστία (κι αυτή διαφορετικά ορισμένη στην εποχή μας απ' ό,τι τότε) είναι κατανοητός, όμως, στο βιβλίο αυτό, είναι η ίδια η ομοφυλοφιλία που διακρίνεται σε σημαντικά διαφορετικές κατηγορίες, που εκτείνονται από την πιο φυσική σωματική νοσταλγία - ένα παράδειγμα, ο σχεδόν ρομαντικός τρόπος που ο Σοφοκλής προσεγγίζει (και φλερτάρει) τον νεαρό οινοχόο, τον οποίο κι έχει ερωτευτεί- μέχρι την όχι απλά χλευαζόμενη, αλλά συχνά και τιμωρούμενη θηλυπρέπεια. Οι αναφορές στη λεπτότητα, με την οποία η σκέψη των αρχαίων Ελλήνων είχε τη διάκριση να χαράξει τα όρια μεταξύ έρωτα και μανιακών εθισμών, όντως, προσκομίζει στοιχεία τιμητικά ως προς τον μείζονα πολιτισμό της Ευρώπης, εντούτοις, μειώνει ουσιαστικά τα περιθώρια της τάσης να παραπέμπουμε κατά βούληση σε έναν άλλο κόσμο και να παραδιδόμαστε σε θραύσματα της εικόνας του, επιβουλευόμενοι το κλέος του συνόλου της.
***Γεράσιμος Λουκάτος, Η γεωμετρία της μνήμης, με αγγλική μετάφραση, εκδόσεις Ούτις, σ. 65
Ποιήματα προσωπικής γεωμετρίας, όπου τα στοιχεία της φύσεως γίνονται πολλά πρόσωπα ενός αισθήματος που ζυγίζει τα φτερά του μεταξύ πένθους και ισχύος. Μολονότι πρόκειται για επανέκδοση -πρώτη έκδοση το 1991-, είναι βέβαιο πως η συλλογή αυτή θα αποτελούσε ακόμη και σήμερα μία από τις πλέον αξιοσημείωτες.
***Χριστίνα Οικονομίδου, Matthew και Shirley, εκδόσεις Απόπειρα, σ. 75, 9 ευρώ
Ολο το βιβλίο, που αποτελείται από ποιήματα και ποιήματα - κείμενα, είναι δομημένο με μία νεωτερική αισθητική που κάθε άλλο παρά αβαθή καθιστά την ποίηση της Χριστίνας Οικονομίδου. Δεν υπάρχει εδώ κάποια υπερβατική ανησυχία, άλλωστε κάτι τέτοιο δεν δείχνει να απασχολεί την ποιήτρια, όμως η οξυδερκής ματιά της παρατηρεί σημαντικές αλήθειες της καθημερινότητάς μας.
«Μου φαίνεται πως κάπως έτσι/ εντελώς κοινότοπα ενηλικιώθηκα:/ ανάμεσα στην ενοχή και στην απόλαυση».
***Ελένη Τζατζιμάκη, Η μαγεία της άνωσης, εκδόσεις Μελάνι, σ. 40, 6,27 ευρώ, πρώτη εμφάνιση
Συχνά, η ματιά θηλυκή και ο λυρισμός, εύστοχα γλυκόπικρος. Οι γειτονιές του κόσμου/ Φωλιές/ Για άγρια πουλιά./ Κι εμείς,/ Φτερούγες λίγο λαβωμένες.
***Μάρω Βουγιούκα - Βασίλης Μεγαρίδης, Πετράλωνα. Μια συνοικία Ανω - Κάτω, εκδόσεις Φιλιππότη, σ. 238
Το όνομά τους οφείλεται στα αλώνια που δημιουργήθηκαν με εξομάλυνση του εδάφους, του γεμάτου από βράχους και πέτρες. Κτήρια των πρώτων τους σχολείων, σήμερα, ερειπωμένα. Το βασικότερο σημείο αναφοράς, η εκκλησία των Τριών Ιεραρχών. Ο Αγγελος Σικελιανός, το 1934, είχε προτείνει την κατασκευή ενός υπαίθριου θεάτρου στον λόφο του Φιλοπάππου. Θα είχε σκηνή 100 μέτρων. Οι εκβραχισμοί κατέστρεψαν πλήθος αρχαιοτήτων που βρίσκονταν στην αποφασισμένη θέση (Μακρά τείχη, Πειραϊκή οδός, Κοίλη οδός, Συνοικία της Κοίλης...).
Το θέατρο δεν κτίστηκε ποτέ. Οι πόλεμοι και οι άλλες εθνικές βάσανοι δεν θα γινόταν άλλωστε να συνέβαλλαν θετικά στη δημιουργία του. Πενήντα χρόνια μετά την απελευθέρωση, παρέμενε η θλιβερή, ατελής μορφή του. Το Ηρώδειο είχε έκτοτε εξελιχθεί σε έναν πολυχώρο θεάματος. Λίγα χρόνια μόλις πριν, το Κοίλον θέατρο κατεδαφίστηκε. Από τη μια ημέρα στην άλλη, και η παραμικρή πελεκητή πέτρα του εξαφανίστηκε προς άγνωστη κατεύθυνση. Λίγο πιο κάτω, ο Ασύρματος. Αλλιώς, τα Ατταλειωτικά. Από την πατρίδα της πλειονότητας των κατοίκων. Αττάλεια. Σμύρνη. Η «Συνοικία το όνειρο» γυρίστηκε εκεί. Ετσι γεννήθηκε κι έσβησε. Και ο Ασύρματος. Πιο πέρα, ακόμη και σήμερα, στέκει η ομορφότερη λαϊκή συνοικία των Αθηνών. Στους πρόποδες του λόφου των Μουσών. Ετσι λεγόταν κάποτε το Φιλοπάππου. Ανω Πετράλωνα ή Κάτω Πετράλωνα, δεν έχει σημασία. Η πόλη είναι η Αθήνα. 2.500 χρόνια μετά -και μακριά- από τον πολιτισμό.
***Ηλίας Κρανιώτης, Ρυθμοί 3/4 του αιώνος, αυτοέκδοση, Αθήνα 2009, σ. 78
Υπάρχει ένα θυμοσοφικό υπόβαθρο στην ποιητική τέχνη του Ηλίου Κρανιώτη, που αποδεικνύει ειλικρινή την απλότητα των ποιημάτων, μεστή, συχνά καθηλωτική. Χρησιμοποιώντας τον τίτλο ενός εξ αυτών -από τα πιο ατμοσφαιρικά- θα λέγαμε πως η εικονοποιία του αποτελείται από Εικόνες λαϊκής τραγωδίας εναλλασσόμενες μέσα σε κλίμα βουκολικό και ιδιαίτερο. «Το βαμβάκι σάπισε -πάνω στο μαύρο κλαρί του - τα χωράφια πνιγήκανε - πριν να τα σπείρουμε σιτάρι. Το βράδυ όταν ένα κακό φεγγάρι - πηδάει από σύννεφο σε σύννεφο - ο κάμπος μας γυαλίζει σαν λίμνη».
***Νίκος Βιολάρης, Αχτίδες νυχτόβιες, εκδόσεις Γαβριηλίδη, σ. 37, 7,32 ευρώ
Στην ποίηση του Νίκου Βιολάρη συναντά κανείς μία από τις πλέον χαρακτηριστικές γραφές ανάμεσα σ' εκείνες των νεότερων ποιητών. Πρόκειται για συνθέσεις ελεγειακές, χτισμένες ανάμεσα σ' ένα αβέβαιο εσύ και το ένα, που στην ποίηση αυτή αναδύει ένα σπάνιο λυκόφως, μέσα στο οποίο δεν διαφαίνεται κανείς, παρά η κομψή σκιά της μοναξιάς της σκιάς του ανθρώπου. «Οταν δεν νύχτωνε -κάπου στα βράχια- μ' έναν εύθραυστο τρόπο - γεννιόταν η ωχρότητα. Χωρίς πόνο αλήθεια - αλλά τραγουδώντας και ντύνοντας τα πάντα - ωραίο άρρωστο φως. Οταν ξημέρωνε - κι οι αχτίδες μου χάνονταν - η ωχρότητα τότε - έναν κόσμο ξεκλείδωνε - οπού φάροι κλονίζαν - της θαλάσσης τον θάνατο - πάντα - παρηγορητικά - μες στις σπασμένες ώρες».
Χ.Σ.Κ.
* * * *
***Camille Laurens, Ο άντρας που δεν αγαπούσε τις γυναίκες, μτφρ.: Λουίζα Μητσάκου, εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, σ. 278, 18,90 ευρώ
«Προσοχή, αν αποδεχτείτε αυτόν τον έρωτα, θα αυτοκαταστραφεί σε τριάντα δευτερόλεπτα». Δεν μπορώ να κάνω τίποτε για να τον προστατεύσω, να τον σώσω απ' την καταστροφή, είμαι ανήμπορη. Ο έρωτας, αποστολή ανέφικτη. Η ορμή μιας αποτελειωμένης γυναίκας, που δεν θέλει να σώσει τον εαυτό της αλλά την ιστορία που έσβησε. Εχει τόση ζωή το τόσο υλικό που πήρε από τον έρωτα, που η γλώσσα δίνει γκάζια από την αρχή μέχρι το τέλος. Μια βόλτα με γρήγορο, νευρικό αμάξι. Το τρεμούλιασμα της αρχής και το ζάρωμα του τέλους. Ο άντρας που δεν αγαπούσε τις γυναίκες.
Μόνο διαβάζεις, αλλά οι καμπύλες της κυρίας Laurens σε χαϊδεύουν, σ' αγκαλιάζουν, σε σφίγγουν. Η θερμότητα του πρωτογέννητου που μπορεί να γίνει ιδρώτας. Ακόμα κι όταν ο έρωτας τελειώνει, βλέπεις τις ίδιες ελκυστικές καμπύλες να διαγράφουν τους ίδιους ελκυστικούς κύκλους, μόνο που έχουν δάκρυα στα μάτια.
Εξαιρετικό, διαφορετικό, με μια όμορφη μετάφραση - όμορφη ροή από τη Λουίζα Μητσάκου.
Η τέχνη, από μια ζωή που ορίζει, φτιάχνει στιγμές χωρίς όριο.
***Laurra Esquivel, Μαλίντσε, μτφρ.: Στράτος Ιωαννίδης, εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, σ. 253, 16,90 ευρώ
Η παρουσία της μεξικανικής συλλογικής μνήμης, Μαλίντσε. Ηρωίδα ή προδότρια; Από τη Laura Esquivel έχουμε τη διαδρομή της, τη σχέση της με τον κατακτητή Ερνάν Κορτές και με τη νέα τάξη πραγμάτων που αυτός έφερε.
Μέχρι τώρα, η απάνθρωπη, κακόβουλη εξουσία ερχόταν από τη φυλή μας. Σήμερα, μια άλλη φυλή έρχεται να πολεμήσει τούτη την εξουσία. Εμείς τη στηρίζουμε. Αθελά μας φτιάχνουμε μιαν άλλη απάνθρωπη, κακόβουλη εξουσία.
Οι κατακτητές Ισπανοί θεωρήθηκαν, αρχικά, αναγγελία καλού, ότι θα έφερναν πίσω το θεϊκό πνεύμα που είχε καταπληγιάσει ο Μοντεζούμα. Τελικά, αντικατέστησαν το κακό και η Μαλίντσε ήταν η φωνή τους.
Ενα pret-a-porter, νεανικό μυθιστόρημα, σχεδόν μυθιστόρημα, μάλλον παραμύθι. Βασικό και καθωσπρέπει, με μια ωραία εικονογράφηση.
***Kate di Camillo, Ο μάγος και ο ελέφαντας, μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου, εκδόσεις Μοντέρνοι Καιροί, σ. 174, 13,90 ευρώ
Ψηλά στο καμπαναριό της μεγαλόπρεπης εκκλησίας, κρυμμένο στα αποκρουστικά πέτρινα τέρατα που στολίζουν τις μαρκίζες του, υπάρχει ένα ανάγλυφο: Ενα αγόρι που οδηγεί έναν ελέφαντα. Το αγόρι κρατάει στην αγκαλιά του ένα κοριτσάκι. Το ένα του χέρι ακουμπάει τον ελέφαντα. Πίσω από τον ελέφαντα είναι ένας μάγος κι ένας αστυφύλακας, μια καλόγρια και μια αριστοκράτισσα, ένας υπηρέτης, ένας ζητιάνος, ένα σκυλί. Και τελευταίος ένας καμπούρης».
Είμαστε όλοι μαζί, οι ταπεινοί, μπροστά από τις αληθινές στενοχώριες, θλιμμένοι. Μ' ένα όνειρο, ο καθένας, που έχει ανάγκη να μιλήσει. Βρισκόμαστε συγγενείς, ξαφνικά, ενός ονείρου αληθινής συντροφιάς, μεγάλου. Οι μοναξιές αφήνουν χώρο στα δάκρυα και τα δάκρυα στη θαλπωρή. Δεν είναι δα και τίποτα, να παραδεχτείς στον εαυτό σου ότι μια πραγματική κακιά στιγμή ήταν απλώς ένας πραγματικός εφιάλτης.
Ενα γλυκύτατο νεανικό μυθιστόρημα, με την εικονογράφηση που του ταιριάζει.
Δ.Α.Δ.
***Αλεξάντρ Σολτζενίτσιν, Αρχιπέλαγος γκουλάγκ - μαρτυρία, εκδόσεις Πάπυρος, σ. 682, 23 ευρώ
Στη σειρά Σύγχρονοι κλασικοί κυκλοφορεί κι αυτή η αυθεντική μαρτυρία του συγγραφέα, που είναι στην ουσία μια απέραντη -και απίστευτη- περιγραφή τού φρικτά απάνθρωπου συστήματος των στρατοπέδων και των φυλακών της πρώην ΕΣΣΔ κατά τη σταλινική περίοδο, τότε που είχαν εγκλειστεί κι εξοντόνωνταν εκεί εκατομμύρια Ρώσοι, πολύ συχνά για ασήμαντη αφορμή· μια ιστορική μαρτυρία από έναν αυτόπτη μάρτυρα και παθόντα· δυνατή γραφή, γόνιμος προβληματισμός και άπειρα περιστατικά κτηνώδους βίας, μα και γνήσιου ηρωισμού, που συγκλονίζουν τον σκεπτόμενο αναγνώστη.
***Κατρίν Συγκυρέ, Διάσημες γυναίκες στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή, εκδόσεις Ενάλιος, σ. 358, 17 ευρώ
Γυναίκες που σημάδεψαν τον 20ό αιώνα με τη λάμψη τους, την ομορφιά τους, το ταλέντο τους· γυναίκες μυθικές, που όλοι λατρέψαμε, όπως η Μαρία Κάλλας, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η Μάρλεν Ντίτριχ, η Τζάκι, η Νταϊάνα. Τι έκρυβαν όμως πίσω απ' τη λαμπερή επιφάνεια και την εκτυφλωτική τους λάμψη όλες αυτές; Πόση πίκρα και κενά;
Εντεκα διάσημοι ψυχαναλυτές και ψυχολόγοι μάς εισάγουν στον λαβύρινθο του ψυχισμού αυτών των προικισμένων πλασμάτων σε μια άκρως συναρπαστική και αποκαλυπτική κατάδυση. Πρωτότυπο, ενδιαφέρον και πολύ διδακτικό, από κάθε άποψη, ανάγνωσμα.
***Μο Χάυντερ, Τόκυο. Μυθιστόρημα, εκδόσεις Κοάν σ. 432, 19 ευρώ
Δυνατό και πρωτότυπο, επικό θρίλερ από μια χαρισματική συγγραφέα, που ανακατεύει με άνεση τόπους και εποχές - απ' την Ιαπωνία τού σήμερα στη σφαγή τού Νανκίν το 1937. Κάτω απ' τη σκοτεινή επιφάνεια του Τόκιο οι μνήμες μιας εφιαλτικής σφαγής παραμονεύουν. Καθηλώνει αληθινά η περιγραφή και συγκινεί τον αναγνώστη με την επιδέξια πλοκή και τις ζοφερές, ανατριχιαστικές εικόνες.
***Αλεξάντρ Σολτζενίτσιν, Μια ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς, μυθιστόρημα, εκδόσεις Πάπυρος, σ. 205, 14 ευρώ
Το εμβληματικό μυθιστόρημα του τιμημένου με νόμπελ ρώσου αιρετικού, που σφράγισε την πολιτικά ταραγμένη εποχή του '70, επανακυκλοφορεί σε μια προσεγμένη έκδοση απ' τον Πάπυρο (που το 'χε πρωτοβγάλει και σε βίπερ).
Βαθύτατα πολιτικό και συχνά εφιαλτικό ανάγνωσμα, που περιγράφει οδυνηρές αλήθειες για τη ζωή των εκτοπισμένων στα κάτεργα, την κόλαση που βίωσαν στα γκουλάγκ της Σοβιετικής ένωσης, όπου έζησε οχτώ χρόνια και ο ίδιος ο συγγραφέας. Ο Σολτζενίτσιν σίγουρα δεν είναι Ντοστογιέφσκι, μα η γραφή του έχει αμεσότητα και δύναμη, ειλικρίνεια και το βιβλίο του είναι εντέλει ένα συναρπαστικό μανιφέστο ελευθερίας. Επαρκής η μετάφραση από τα ρωσικά του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη, ενώ υπάρχουν διαφωτιστικές παραπομπές, καθώς και η ομιλία του συγγραφέα όταν κέρδισε το Νόμπελ, το '70.
Γ.Χ.
***Νίκος Δ. Πλατής, Γατικό Λεξικό. Εγκυκλοπαιδικό, λογοτεχνικό βιβλίο με κάποιο χιούμορ, περιέχον οτιδήποτε, σχεδόν, αφορά τους γάτους και τις γάτες, αλλά και σε ό,τι έχει να κάνει με τους γατόφιλους και τους (τρόπον τινά) γατοπαράσιτους συνανθρώπους μας... Κέδρος, σ. 720, 32 ευρώ
Ο Νίκος Δ. Πλατής, που γεννήθηκε το 1951 στον Πειραιά, μετά το «Ουαλλικό λεξικό του σεξ», το «Black out - Το μαύρο λεξικό», το «Μπαχαρικό λεξικό», το «Αθωνικό λεξικό» και άλλα 22 βιβλία, έδωσε στην κυκλοφορία ένα απολαυστικό λεξικό για τους γατόφιλους, αλλά και για τους «εχθρούς» των συμπαθών αιλουροειδών οικόσιτων και «κεραμιδο-παράσιτων» τετράποδων. Ετσι μαθαίνουμε ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ Αϊζενχάουερ «ποτέ δεν ξέχασε τη νίλα που 'παθε με τα γατοκακά», «ενώ όδευε περιχαρής και ένδοξος στο ξενοδοχείο του, γλίστρησε στα ευκοίλια περιττώματα μιας γάτας του δρόμου και βρέθηκε αίφνης φαρδύς-πλατύς στο πεζοδρόμιο». Το κοστούμι έγινε χάλια, και «περπατούσε, έκτοτε, μετά μεγάλης προσοχής και έβλεπε καλά πού πατούσε». Ομως και οι διάφορες θρησκείες αντιμετώπισαν τον γατίσιο πληθυσμό με σεβασμό ή με... διώξεις. «Για τη γάτα, ο βουδισμός πιστεύει ότι στο σώμα της μετοικίζουν (προσωρινά) οι ψυχές πολύ προικισμένων ανθρώπων». Ενδιαφέρον είναι και το γατο-λήμμα με το ανεκδοτολογικό υλικό για τη συμπάθεια και τον σεβασμό που έτρεφε ο προφήτης Μωάμεθ για τις γάτες, ή γαλές, αν προτιμάτε. «Το ίδιο όπως και ο ιουδαϊσμός, ο χριστιανισμός θεωρεί τη γάτα μιαρό (βρόμικο) ζώο». «Στα χρόνια του Μεσαίωνα, με την υποκίνηση της χριστιανικής Εκκλησίας, ο γατίσιος πληθυσμός της Ευρώπης έμελλε να δοκιμάσει κάμποσους αιώνες βασανιστηρίων και μαρτυρικών θανάτων, γράφει ο Morris: Μιας και ήταν στενά συνδεδεμένες με προγενέστερες παγανιστικές τελετουργίες, οι γάτες προκηρύχθηκαν [sic] πλάσματα του κακού, αντιπρόσωποι του Σατανά και όργανα των μαγισσών. Παντού οι Χριστιανοί παροτρύνονταν να τους προξενούν όσο το δυνατόν μεγαλύτερο πόνο και κακό (ίσως σ' αυτό να οφείλεται η έντονη επιφυλακτικότητα της γάτας). Αντιθέτως, οι Αραβες «της προ-Μωάμεθ θρησκευόμενης εποχής» λάτρευαν ένα «είδωλο υπερφυσικών διαστάσεων καμωμένο από χρυσάφι, διαμάντια (αντί για μάτια) και... τυφλή πίστη». Εκεί όμως που αποθεώθηκαν, κυριολεκτικά, οι γάτες ήταν στη χώρα του Νείλου. «Οταν, πριν από χιλιάδες χρόνια, την Αίγυπτο την κυβερνούσαν (ελέω Θεού και ανθρώπων) οι Φαραώ, οι γάτες θεωρούνταν ιερά ζώα και είχαν μια απόλυτη προτεραιότητα στις πυρκαγιές, όπως "ιστορεί" ο γνωστός Ηρόδοτος (ο φερόμενος και ως "πατήρ της Ιστορίας"). Την [Αίγυπτο] κατέκτησε (όταν ήρθε το πλήρωμα του χρόνου) ο... μεσιέ Καμβύσης, όστις διέθετε στο οπλοστάσιό του και... ιπτάμενες γάτες». Εκείνες όμως που έχουν την τιμητική τους σε αυτό το αλλιώτικο, ιδιοφυές, χιουμοριστικό λεξικό είναι οι πολύπαθες, οι βασανισμένες, οι κατασυκοφαντημένες μαύρες γάτες. «Ο βρετανός σχεδιαστής Clifford Harper προτείνει τη μαύρη γάτα αντί του Α μέσα σε κύκλο», την οποία «θεωρεί ως το κατ' εξοχήν σύμβολο της αναρχίας». Ενδιαφέροντα λήμματα και ασπρόμαυρες εικόνες θα βρείτε επίσης για τη «βρεγμένη γάτα», για την Αλίκη Βουγιουκλάκη να τραγουδάει το «Νιάου νιάου βρε γατούλα, με τη ροζ μυτούλα, γατούλα μου χρυσή, τσα-τσα-τσα» και για άλλα ενδιαφέροντα θέματα. Ομως η σκωπτική διάθεση του συγγραφέα κατευθύνεται και προς τον... εαυτό του, στην καλογραμμένη, εμπνευσμένη και διασκεδαστική εισαγωγή. Μπορεί να μην έχετε γάτα, αλλά αν μελετήσετε το «Γατικό λεξικό», θα ψυχαγωγηθείτε και θα γελάσετε οπωσδήποτε ...μέχρι δακρύων.
***Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, εισαγωγή - επιμέλεια - σχόλια: Δημήτρης Δημηρούλης, συνοδεύεται από cd, διαβάζει ο Βασίλης Παπαβασιλείου, εκδ. Μεταίχμιο, σ. 320, 22 ευρώ
Ο ήλιος κυκλοδίωκτος, / ως αράχνη, μ' εδίπλωνε / και με φως και με θάνατον / ακαταπαύστως.
Ο μεγάλος, ο παραγνωρισμένος -όσο ζούσε- ποιητής των «Ωδών», Ανδρέας Κάλβος, έζησε μια τόσο ενδιαφέρουσα ζωή, με πολλές ανατροπές, συμμετοχές σε μυστικές επαναστατικές εταιρείες, εξορίες και ορφάνιες, στερήσεις και μεταπτώσεις της Τύχης, που θα άξιζε κάποια στιγμή να γίνει «ήρωας» ενός μυθιστορήματος. Ο καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Δημήτρης Δημητρούλης (μετά τον αντίστοιχο τόμο για τον Διονύσιο Σολωμό και πριν από τον ανάλογο τόμο για τον Κ. Π. Καβάφη) συγκεντρώνει σε αυτό το βιβλίο το ποιητικό έργο του Ανδρέα Κάλβου, το τοποθετεί σε χρονολογική σειρά, το σχολιάζει, γλωσσικά και ερμηνευτικά. Στην έκδοση αυτή προτάσσεται «μεθοδική εισαγωγή για τον βίο και το έργο του ποιητή», ενώ συμπεριλαμβάνονται «εμπεριστατωμένο χρονολόγιο και αντιπροσωπευτική βιβλιογραφία». Είναι πραγματικά εκπληκτική η μεθοδικότητα και η επιστημονική εμβρίθεια του άξιου μελετητή-ερευνητή, ο οποίος δεν αφήνει τίποτε ανεπεξέργαστο και ασχολίαστο. Στο cd που συνοδεύει την έκδοση ο έμπειρος θεατράνθρωπος Βασίλης Παπαβασιλείου διαβάζει όλες τις ωδές του Κάλβου, με την «πλούσια» εκφραστική ποιητικότητα της φωνής του. Το μονοτονικό σύστημα δεν ενοχλεί στην απόλαυση των ποιημάτων. Είναι τόσο μεγαλειώδεις οι στίχοι, τόσο «υψηλόν» το ύφος και τόσο γοργός ο ποιητικός «βηματισμός» των «Ωδών», που δεν προλαβαίνει το μάτι του αναγνώστη να αναζητήσει δασείες, περισπωμένες και βαρείες. Οσες φορές κι αν διαβάζω αυτούς τους αθάνατους στίχους, πάντα παρασύρομαι σε ποιητικές ενοράσεις ασύλληπτης «μεταφυσικής» πυκνότητας. Η πρωτοτυπία των εικόνων, η ποικιλία των μέτρων, η δραματικότητα των ρυθμών, η απρόσμενη χρήση των λέξεων που συγκροτούν την «ιδιόλεκτο» του ποιητή που κατηγορήθηκε
-μαζί με τον Σολωμό και τον Καβάφη- ότι δεν γνωρίζει καλώς την ελληνική γλώσσα... Ολα αυτά είναι στοιχεία γοητείας και αναπόδραστης ελκυστικότητας αυτού του λακωνικά «πληθωρικού» ποιητικού έργου. Ενα βιβλίο που δεν πρέπει να λείψει από καμία βιβλιοθήκη λάτρη της ελληνικής ποίησης.
- Κ.Β.Μ., ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 27 Νοεμβρίου 2009
