Ινγκο Σούλτσε: Μεγάλο μυθιστόρημα για τη Γερμανία δεν θα γραφτεί πια

Ο 47χρονος πρώην Ανατολικογερμανός συγγραφέας Ινγκο Σούλτσε, με τα δύο πρώτα βιβλία του έγινε αμέσως γνωστός. Στο πρώτο του μυθιστόρημα, «33 στιγμές ευτυχίας» (1995), μιλάει για το σήμερα του ρωσικού λαού στην Αγία Πετρούπολη -όπου παρέμεινε για έξι μήνες- μέσα από τριάντα τρεις ιστορίες φαινομενικά αυτοτελείς, γιατί κατά βάθος η μία συνδέεται με την άλλη.

Σ' αυτές αποτίει φόρο τιμής στον Γκόγκολ, τον Πάστερνακ, τον Τσέχοφ και τον Ναμπόκοφ. Οι «33 στιγμές ευτυχίας» τού χάρισαν τα βραβεία Αλφρεντ Ντέμπλιν, Ερνστ Βίλνερ και Ασπέκτε.

Στις «Απλές ιστορίες» (1998) -το δεύτερο βιβλίο του- παίζοντας με την παράδοση των αμερικανικών short stories, αφηγείται μικρές καθημερινές ιστορίες από την πρώην Ανατολική Γερμανία. Στις «Καινούργιες ζωές» (2005) επανέρχεται και πάλι το φάντασμα της «παλιάς» πατρίδας του.

Σ' αυτό το μυθιστόρημα δημιουργεί ένα σχόλιο για τη ζωή στη Γερμανία μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Και οι τρεις τίτλοι κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Καστανιώτη».

Ο Ινγκο Σούλτσε γεννήθηκε στη Δρέσδη και σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Ιένας.

Μετά την αποφοίτησή του, εργάστηκε σε εφημερίδα και στο Δημοτικό Θέατρο του Αλτενμπουργκ. Τον συναντήσαμε, στο πλαίσιο της 6ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης.

«Θέλω να μου απευθύνετε μια ερώτηση την οποία μέχρι τώρα δεν μου την έχει διατυπώσει κανείς. Δεν με ρωτάει κανείς τι έκανα την 9η Οκτωβρίου 1989», μας λέει.

• Λοιπόν, τι κάνατε;

«Με ρωτάνε όλοι για την 9η Νοεμβρίου που έπεσε το Τείχος, αλλά για μένα είναι πολύ σημαντικότερη η 9η Οκτωβρίου. Γιατί τότε ήταν η πρώτη από τις μεγάλες διαδηλώσεις των πρώην Ανατολικογερμανών, που ξεκίνησε από τη Λειψία και επεκτάθηκε σ' όλη την πρώην Ανατολική Γερμανία. Ονομάστηκαν οι διαδηλώσεις της Δευτέρας, γιατί κάθε Δευτέρα κατέβαινε ο κόσμος στους δρόμους για να διαδηλώσει στην αρχή υπέρ ενός καλύτερου σοσιαλισμού. Είχαμε αγωνία, αν η κατάσταση θα κατέληγε σε μια κινεζικού τύπου λύση».

• Τελικά δόθηκε μια γερμανική λύση;

«Τελικά δόθηκε μια κεντροανατολικοευρωπαϊκού τύπου λύση, που έγινε δυνατή μέσω του δρόμου που έδειξε ο Γκορμπατσόφ. Αργότερα, ακολούθησαν και οι υπόλοιπες πρώην ανατολικές χώρες».

• Θα εξακολουθήσουμε για πολύ καιρό ακόμη να μιλάμε για δύο διαφορετικών ταχυτήτων Γερμανίες, μετά την ενσωμάτωση της πρώην Ανατολικής Γερμανίας; Πιστεύετε ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες Γερμανών πολιτών;

«Εξωτερικά, η πρόσοψη είναι ίδια. Αναφέροντας ένα παράδειγμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι οι αυτοκινητόδρομοι στην πρώην Ανατολική Γερμανία είναι καλύτεροι. Αλλά αυτό που απουσιάζει είναι τα στελέχη και τα κέντρα παραγωγής, που τα διαθέτει ακόμη σε μεγάλο βαθμό η πρώην Δυτική Γερμανία».

• Τι σχόλιο έχετε να κάνετε για την εμφάνιση των ομάδων ναζί, που κυρίως προέρχονται από την πρώην Ανατολική Γερμανία;

«Είναι συμπεριφορές που εμφανίστηκαν μετά το '90 και δεν είναι κάτι που αφορά ειδικά την πρώην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Το φαινόμενο οφείλεται κυρίως στη δυσκολία που υπάρχει να βρεις δουλειά στην αγορά εργασίας».

• Τρέφετε έστω συμπάθεια στο πρώην κομμουνιστικό καθεστώς, στο οποίο γεννηθήκατε και ζήσατε μέχρι την ηλικία των 26 χρόνων;

«Σαφέστατα όχι».

• Ολα αυτά τα χρόνια μέσα από τη λογοτεχνία σας, τι προσπαθήσατε να θεματοποιήσετε;

«Λογοτεχνία για μένα σημαίνει ότι αφηγούμαι τις παλιές ιστορίες της μέσα από καινούργιες εμπειρίες, όπως είναι η μετάβαση από έναν κόσμο στον άλλο: περάσαμε από έναν ψευδοσοσιαλισμό στην ελεύθερη αγορά, από την κυριαρχία της ιδεολογίας στην κυριαρχία της οικονομίας».

• Εχουμε την εντύπωση διαβάζοντας τα βιβλία σας ότι οι βασικοί ήρωές σας βρίσκονται στο χείλος του γκρεμού και στα όρια της απόγνωσης. Προσπαθούν να κάνουν την υπέρβαση της πραγματικότητας που ζουν, καταφεύγοντας σε φανταστικούς κόσμους;

«Είναι πρόσωπα τα οποία βρίσκονται σ' έναν κόσμο που δεν τους είναι οικείος. Δεν εφευρίσκουν καινούργιες πραγματικότητες, αλλά προσπαθούν να προσαρμοστούν στις εκάστοτε περιστάσεις».

• Μετά το τέλος του μοντερνισμού, ακόμη και του μεταμοντερνισμού, πόσος πειραματισμός χωράει στην αφήγηση και στη μυθοπλασία;

«Δεν υπάρχουν πεπαλαιωμένα αφηγηματικά μοντέλα. Υπάρχουν μονάχα ταιριαστά και αταίριαστα με τη λογοτεχνία. Μπορείς, παραδείγματος χάρη, να χρησιμοποιήσεις το ύφος των βίων αγίων ή τον εσωτερικό μονόλογο, με τέτοιο τρόπο, ώστε να συνυπάρχουν».

• Εχει γραφεί ή πρόκειται να γραφεί, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ένα μεγάλο μυθιστόρημα για τη Γερμανία, όπως οι «Μπούντενμπροκ» του Τόμας Μαν;

«Είναι μια προσπάθεια, η οποία δεν μπορεί να γίνει από ένα μόνο συγγραφέα. Ο κάθε συγγραφέας έχει τη δική του οπτική. Θέλω να υποστηρίξω ότι ο αναγνώστης δεν θα πρέπει να ικανοποιείται μ' ένα μόνο συγγραφέα. Εγώ, αν και έχω προσπαθήσει να γράψω ένα μεγάλο μυθιστόρημα για τη Γερμανία, δεν σας κρύβω ότι δεν τα καταφέρνω, γιατί μόλις αρχίσω να το γράφω, πηδάω από το ένα θέμα στο άλλο. Θεωρώ ότι η έκδοση κάθε καινούργιου βιβλίου εμπλουτίζει το θέμα για το οποίο με ρωτάτε».

• Μπορούμε να μιλήσουμε για γερμανικότητα στη σύγχρονη γερμανική λογοτεχνία, που τη διαφοροποιεί από τις άλλες λογοτεχνίες της ευρωπαϊκής ηπείρου;

«Ναι, είναι το θέμα της μετάβασης από τον έναν κόσμο στο άλλο, που δεν υπάρχει στις άλλες λογοτεχνίες. Ωστόσο, υφολογικά δεν μπορείς να ξεχωρίσεις τους συγγραφείς με βάση την εθνικότητά τους. Ρώσοι και Αμερικανοί πλέον δεν διαφέρουν αναμεταξύ τους. Οι σημερινοί λογοτέχνες έχουν τις ίδιες προσλαμβάνουσες τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση».

• Επομένως, υπάρχει ένας κοινός τόπος για τη λογοτεχνία;

«Καθένας έχει τον ιδιαίτερο τόπο εκκίνησης, αλλά, παρ' όλα αυτά, όλοι έχουν τα ίδια μέσα στη διάθεσή τους. Ο Τζόις, ο Προυστ και ο Ναμπόκοφ ως πρότυπα και ως μέσα είναι διαθέσιμοι σε κάθε λογοτεχνία. Ο Κάφκα είναι το ίδιο σημαντικός για τους Ελληνες όπως και ο Καζαντζάκης για τους Γερμανούς». *

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 27 Ιουνίου 2009