Εργα του 21ου αιώνα που θα αφήσουν εποχή. ΟΙ «ΚΛΑΣΙΚΟΙ» ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΙΛΙΕΤΙΑΣ

• Η πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας σε λίγους μήνες θα είναι πλέον παρελθόν.

Ραγδαίες μεταβολές και ασύλληπτες ανατροπές άλλαξαν τον τρόπο που βιώναμε την πραγματικότητα. Οι βεβαιότητες κλονίστηκαν και μια συνεχώς αυξανόμενη αβεβαιότητα για το μέλλον κυριάρχησε. Οι ψευδαισθήσεις για καπιταλιστική ευημερία εξανεμίστηκαν και η καταναλωτική ευφορία συρρικνώθηκε. Η γυμνή πραγματικότητα μας υπενθύμιζε αδιάκοπα πως ο καθένας από μας οφείλει να επινοήσει νέους τρόπους διαχείρισης της καθημερινότητας και νέους ελιγμούς επιβίωσης.

Πέρα από τα ακραία καιρικά φαινόμενα -τσουνάμι, κλιματικές αλλαγές, πυρκαγιές και τυφώνες-, αυτή τη θυελλώδη δεκαετία τη συντάραξαν πόλεμοι, οικονομική και κοινωνική κρίση, μετανάστευση, ανατροπές σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, διάχυτη ανασφάλεια και βία· τρομοκρατία της επόμενης μέρας και ο τρόμος της διπλανής πόρτας.

Το δυσοίωνο τοπίο της νέας κατάστασης πραγμάτων εμφανίστηκε στα έργα κάποιων σύγχρονων συγγραφέων, πριν γίνει η απτή πραγματικότητά μας. Υπήρξαν συγγραφείς που με τα έργα τους προειδοποίησαν και σε μεγάλο βαθμό προέβλεψαν την επερχόμενη κρίση, γεγονός που επιβεβαιώνει την ικανότητα των μεγάλων δημιουργών να αφουγκράζονται τον παλμό της εποχής τους και να διαβλέπουν μελλοντικές μεταστροφές - αδιόρατες ακόμη στους ικανότερους κοινωνικούς και οικονομικούς αναλυτές.

Οπως ο Ρέι Μπράντμπερι με το κλασικό πλέον έργο του Φαρενάιτ 451, Κάψτε τα βιβλία θεωρείται ο γκουρού του 20ού αιώνα, καθώς προέβλεψε τη δικτατορία της εικόνας και τις συνέπειες της συρρίκνωσης του γραπτού λόγου και της κριτικής σκέψης, έτσι και κάποια τωρινά έργα (όπως του Μπάλαρντ και του Ντελίλο) μπορεί να θεωρηθούν προάγγελοι του αποδομημένου κόσμου του σύγχρονου καταναλωτή και της τάξης των άνεργων μεσοαστών.

Εργα που όχι μόνο μιλάνε για την υπάρχουσα σύγχυση ταυτοτήτων, προσδοκιών, τον τρόμο, την οικονομική και κοινωνική κρίση, αλλά αποτυπώνουν και το συνεχώς μεταβαλλόμενο τοπίο της επόμενης μέρας και που -ερήμην των δημιουργών τους, ίσως- χαρτογραφούν τη «Νέα Δυστοπία». Στο μέλλον, πέρα από την αναμφισβήτητη λογοτεχνική τους αξία, θα μνημονεύονται επειδή απεικονίζουν την «αυγή» του νέου αιώνα - μια αυγή που ταχύτατα σκοτείνιασε από τους χειρισμούς των ισχυρών του πλανήτη. Το ύφος διαφέρει, η γλώσσα, η μορφή, κάποιοι δημιουργοί έχουν γράψει μεγάλο μέρος του έργου τους τον προηγούμενο αιώνα, αλλά συνεχίζουν να παράγουν, ευαισθητοποιημένοι στα τρέχοντα θέματα, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίστηκαν πρόσφατα με έργα που αποτελούν τομή στο σύγχρονο μυθιστόρημα.

Τα μυθιστορήματα που θα παρουσιαστούν διαθέτουν όλες τις προδιαγραφές που μπορούν να τα καταστήσουν «κλασικά», είτε γιατί προβλέπουν επερχόμενα γεγονότα, φωτίζοντας έτσι υπόγειες πτυχές του ρευστού κόσμου, είτε γιατί οι λογοτεχνικές αρετές τους και οι καινοτόμες αφηγητικές τεχνικές τους εμπλουτίζουν την τέχνη της αφήγησης - μια σημαντική διάσταση της πορείας της ανθρώπινης σκέψης.

• Από την Αργυρώ Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία / Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 19 Ιουνίου 2009