Αναζητώντας τη φύση της κοινωνίας. Μέσα από τους κανόνεςτης κοινωνιολογικής μεθόδου

• Σπυρος Γαγγας, Κοινωνία και ηθική. Αξίες και νεωτερικότητα στην Κοινωνιολογία και τη Φιλοσοφία του Emile Durkheim. Iδρυμα Σάκη Καράγιωργα

Ο Εμίλ Ντυρκέμ (1858 - 1917) συνθέτει, μαζί με τον Γκέοργκ Ζίμμελ και τον Μαξ Βέμπερ, την «τριπλέτα» των θεμελιωτών της κλασικής κοινωνιολογίας, όντας και ένας από τους προδρόμους της νεωτερικότητας. Το έργο του επηρέασε σημαντικά τις εξελίξεις στην Κοινωνιολογία, όταν ακόμα αναζητούσε την μεθοδολογική, ερευνητική και θεωρητική της ταυτότητα υπό το βάρος του στίγματος της «ημι-επιστήμης». Ο Σπύρος Γάγγας, που ανήκει στη «νέα γενιά» των Ελλήνων κοινωνιολόγων, μάς προσφέρει την πρώτη εμπεριστατωμένη ελληνική μελέτη για το έργο του Γάλλου στοχαστή, σε φιλοσοφικό και κοινωνιολογικό επίπεδο, ταυτόχρονα και μία ερμηνεία εννοιών και μεθοδολογικών εργαλείων, αναδεικνύοντας μεταξύ άλλων «την εσωτερική σχέση της κοινωνίας με την ηθική».

Ο Εμίλ Ντυρκέμ αναζήτησε τη «φύση της κοινωνίας», μέσα από τους «κανόνες της κοινωνιολογικής μεθόδου», έχοντας ήδη κατανοήσει τη θρησκεία και την εργασία, στο επίπεδο του κοινωνικού καταμερισμού, ως βασικούς πυλώνες της κοινωνίας και τις μορφές της αλληλεγγύης ως θεμελιώδεις προϋποθέσεις της κοινωνικής συνοχής. Παράλληλα, και σε αντίθεση με τον Ζίμμελ, είχε την τύχη να ενταχθεί έγκαιρα στην (γαλλική) ακαδημαϊκή κοινότητα, συμβάλλοντας σημαντικά στη θεσμοποίηση της κοινωνιολογίας, ως επιστήμης που μελετά τα «εξωτερικά κοινωνικά δεδομένα». Στο έργο του, η κοινωνία είναι μια «ηθική πραγματικότητα» συγκροτούμενη από πραγματικά δεδομένα, που ξεκινούν από τη μορφολογία της, διαπερνούν τους θεσμούς και καταλήγουν σε δόγματα και κανόνες. Ο συγγραφέας της «Αυτοκτονίας» υπήρξε για πολλές δεκαετίες, μαζί με τον Ρεϊμόν Αρόν, η «αιχμή του δόρατος» της γαλλικής κοινωνιολογίας.

Εξαντλητική μελέτη

Στο ευρύτερο πλαίσιο μιας αξιακής (ανα)συγκρότησης της νεωτερικότητας, ο Σπύρος Γάγγας θέτει (και κερδίζει) ένα προσωπικό στοίχημα, καταθέτοντας μία, υποδειγματική μέχρις εξαντλήσεως, μελέτη και ταυτόχρονα άκρως διαφωτιστική για το πολυσχιδές έργο του Ντυρκέμ, πρωτόγνωρη για τα ελληνικά δεδομένα. Κύριο μέλημά του αποτελεί η, τρόπον τινά, «αποκατάσταση» των αδικιών και των παρεξηγήσεων, που συνδέονται με μία «σχηματοποιημένη πρόσληψη», αναφορικά με κεντρικά θεωρητικά ζητήματα, τα οποία αποτελούν σημεία αιχμής και υπερασπιστικές θέσεις (θετικισμός, ιδεαλισμός, λειτουργισμός, συντηρητισμός, σχετικισμός). Ο συγγραφέας υπεραμύνεται με όλα τα διαθέσιμα γνωσιοθεωρητικά και βιβλιογραφικά «όπλα» του θεωρητικού, τον οποίο ένα τμήμα της ακαδημαϊκής κοινότητας τον εκτιμούσε ως «θετικιστή, συντηρητικό, πολέμιο της διαλεκτικής και του σοσιαλισμού». Παράλληλα, διεισδύει στον πολυδαίδαλο κόσμο των εννοιών και των μεθόδων της κοινωνιολογικής σκέψης του Ντυρκέμ, ενώ σχολιάζει με συστηματικότητα και ενάργεια τη σχετική βιβλιογραφία.

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται από μία επί πλέον «αρετή»: τα πέντε κεφάλαια συγκροτούν μία άρρηκτη ενότητα, που αναδεικνύει όχι μόνο το σύνολο του έργου, αλλά και τους θεωρητικούς άξονες του Γάλλου κοινωνιολόγου, και, ταυτόχρονα, μπορούν να «αναγνωστούν» σαν ξεχωριστές μονογραφίες.

• Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 5/7/2009