Ο έρωτας στα χρόνια της ήττας

• Γράφει η Ρούλα Γεωργακοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ, 11/7/2009

• Ο ΑΓΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΑΝΑΡΧΙΚΟΣ, Η ΙΔΑΝΙΚΗ «ΧΗΡΑ», Ο ΑΛΑΦΡΟΪΣΚΙΩΤΟΣ ΓΙΟΣ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΕΡΩΤΟΧΤΥΠΗΜΕΝΟΣ ΑΣΦΑΛΙΤΗΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΠΕΙΝΩΜΕΝΗ ΠΟΛΗ. ΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΦΤΑΝΕΙ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ ΓΕΜΑΤΟ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ, ΜΕ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΗ ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ 2008. Ο 75 ΕΤΩΝ ΣΗΜΕΡΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΚΕΡΔΙΖΕΙ ΤΟ ΝΟΜΠΕΛ ΤΟΥ ΙΣΠΑΝΟΦΩΝΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΚΕΡΔΙΖΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΕΛΘΟΥΜΕ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΕΝΑΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ ΜΕΤΡ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ.

Παιδιά παίζουν στην Παλιά Πόλη της Βαρκελώνης, λίγο μετά τον ισπανικό εμφύλιο

• Ακόμη κι αν δεν είστε φανατικοί της ισπανόφωνης πεζογραφίας, ακόμη κι αν η λάτιν «διαχείριση της ήττας» σας φαίνεται λογοτεχνικά ατελέσφορη, αυτό το βιβλίο δεν πρέπει να το χάσετε απ΄ τα μάτια σας. Ταιριάζει πολύ με τα δικά μας μεταπολεμικά, πολιτικά και ψυχικά δράματα και ταυτόχρονα ξεσκονίζει παλιές δικές μας λογοτεχνικές στιγμές που κοντεύουν να ξεχαστούν. Της ίδιας ποιότητας ερωτικό ρίγος και πολιτική τόλμη έχω συναντήσει στο μεγαλύτερο μέρος του πεζογραφικού έργου που μας κατέλιπεν ο αείμνηστος Αλέξανδρος Κοτζιάς, αλλά και σε αρκετά έργα- θεατρικά κυρίως- του Παύλου Μάτεσι. Το παιχνίδι των «ομοιοτήτων» σταματάει όμως εδώ γιατί η ισπανόφωνη λογοτεχνική σχολή δεν δημιουργήθηκε από το σποραδικό ντουφεκίδι μερικών γενναίων μόνο, αλλά από την επιθυμία αυτής της παγκόσμιας γλώσσας να «μιλήσει» τα δικά της με έναν τρόπο παγκόσμιο.

• Αφηγητής του μετεμφυλιακού ισπανικού εφιάλτη είναι ένα αγόρι που ζει το 1945 στα δωμάτια υπηρεσίας ενός ρημαγμένου βαρκελωνέζικου αρχοντικού μαζί με την ωραία έγκυο μητέρα του και τον ακόμη αγέννητο αδελφό του, με τον οποίο «συνομιλεί» ακατάπαυστα. Ο αναρχικός πατέρας είναι άφαντος, αλλά η φρανκική αστυνομία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται γι΄ αυτόν και να κρατάει υπό καθεστώς διαρκούς ανάκρισης την οικογένεια και κυρίως την κοκκινομάλλα σύζυγό του, Ρόσα. Ο εντεταλμένος αστυνομικός γίνεται η σκιά της μητέρας και οι τακτικές «ενοχλήσεις» του εξελίσσονται σιγά σιγά σε διακριτικό φλερτ, γεγονός που αναστατώνει τον υπερευαίσθητο γαβριά. Με έναν πάτερα φυγάδα για πολιτικούς λόγους και μια μητέρα φτωχή πλην εκπάγλου καλλονής, συν το κυοφορούμενο που θα έλθει για να πλήξει την έτσι κι αλλιώς απειλημένη από τις περιστάσεις μοναδικότητά του, ο μικρός αναγκάζεται να τελειοποιήσει τα αμυντικά όπλα του, δηλαδή το χιούμορ, το θράσος, τη φαντασία και κυρίως τη σατανική διαίσθησή του. Θα τα καταφέρει, άραγε, να κάνει χαλάστρα στο ανάρμοστο ειδύλλιο;

• Εφοδιασμένος με κάτι μισόλογα και μισοειπωμένες αλήθειες για τον «νεκρό» πατέρα του, ο ήρωας μας θα μπει στο σύννεφο των ιστορικών παρεξηγήσεων και θα παλέψει με τον δράκο του φασισμού στο σχολείο, στο συνοικιακό σινεμά, στα όρια της πόλης και στα πιθανά σημεία διαφυγής του αναρχικού πατέρα.

• Η γυναίκα

• Τι συμβαίνει όμως με την ωραία Ρόσα και τι σόι αισθήματα τρέφει για τον μπάτσο- ερωτιδέα, ο οποίος ξεφυτρώνει διαρκώς από το πουθενά για να προλάβει και την παραμικρή ανάγκη της; Λίγος πραγματικός καφές και κανένα τσιγαράκι, ζάχαρη για το σπίτι, φάρμακα και πρώτες βοήθειες στις υπερτασικές κρίσεις της ξενοδουλεύτρας εγκύου. Η τέλεια αφοσίωση του αστυνομικού έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τον ανεύθυνο, μέθυσο και γλεντοκόπο σύζυγο ο οποίος καίτοι αριστερός σε όλα τα υπόλοιπα ήταν ένας κανονικός άνδρας, με την κακή έννοια. Η Ρόσα όμως είναι σοφή, διορατική και κυρίως αξιοπρεπής. Θα πάρει τον καφέ και τη ζάχαρη, αλλά θα αφήσει όλη την αγάπη της ανέγγιχτη στην αποκλειστική διάθεση του γιου της, ο οποίος είναι φανερό ότι έχει μπλέξει με εφιάλτες δυσανάλογους με την ηλικία του.

• ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΕ ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΑ 13

Ο εβδομήντα πέντε ετών σήμερα Χουάν Μαρσέ τιμήθηκε τον Απρίλιο με το βραβείο Θερβάντες

• Ο Χουάν Μαρσέ γεννήθηκε στη Βαρκελώνη λίγο πριν ξεσπάσει ο ισπανικός εμφύλιος. Επειδή η μητέρα του πέθανε στη γέννα, ο πατέρας του τον έδωσε για υιοθεσία σε ένα ζευγάρι που μόλις είχε χάσει το παιδί του. Εγκατέλειψε το σχολείο σε ηλικία δεκατριών ετών για να εργαστεί, όταν το καθεστώς Φράνκο φυλάκισε τον αριστερό θετό πατέρα του. «Άρχισα να γράφω μυθιστορήματα αναλφάβητος» είπε στην εφημερίδα «Ελ Μούντο». Το 1960 γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα και φεύγει για το Παρίσι, όπου εργάζεται στο Ινστιτούτο Παστέρ και γράφεται στο Κομμουνιστικό Κόμμα, όπου παραμένει για τέσσερα χρόνια. Η συγγραφική φήμη του μεγαλώνει κατά τη δεκαετία του 1990 και αρχίζει να τιμάται ως ο ιδανικός εκφραστής των συνεπειών του ισπανικού εμφυλίου. Πολλά βιβλία του έχουν γίνει ταινίες, με πιο γνωστή τη «Μαγεία της Σαγκάης» από τον σημαντικό Ισπανό σκηνοθέτη Φερνάντο Τρουέμπα. Το βραβείο Θερβάντες με το οποίο τιμήθηκε φέτος τον Απρίλιο, έχουν κερδίσει μεταξύ των άλλων ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, ο Μάριο Βάργκας Λιόσα και ο Κάρλος Φουέντες.

• Ο μπάτσος και τα ανθρωπάκια

Τι είδους «νομιμότητα» υπερασπίζεται ο αστυνομικός, εκτός από αυτό που δηλώνει η επαγγελματική ιδιότητά του; Ο συγγραφέας το αφήνει στη διακριτική ευχέρεια του αναγνώστη, όχι όμως χωρίς να τον σκιτσάρει στην εντέλεια. Γι΄ αυτόν τον ερωτευμένο άνδρα θα σκεφθούμε πολύ αργότερα, όταν θα έχουμε ολοκληρώσει το βιβλίο και θα έχουμε βγει από την ακατανίκητη μαγεία του η οποία, σας προειδοποιώ, κρατάει πολύ. Μην περιμένετε πάντως καμιά κοινωνιολογική ανάλυση για τα «ανθρωπάκια» που παγιδεύονται στα γρανάζια της ιστορίας χωρίς να έχουν επίγνωση. Ο Χουάν Μαρσέ δεν επιτρέπει στον εαυτό του τέτοιου είδους ευκολίες.