Το ψέμα του Ομάρ Μπα

• Μυθομανής ο σενεγαλέζος φοιτητής που κατόρθωσε να συγκινήσει όλη τη Γαλλία με τα βιβλία του επινοώντας μια οδυνηρή ιστορία λαθρομετανάστευσης με ήρωα τον ίδιο

• του BENOIT HOPQUIN | ΤΟ ΒΗΜΑ, Κυριακή 12 Ιουλίου 2009

Ο Ομάρ Μπα στις 2 Μαΐου 2009 στο πλατό της εκπομπής «Salut les Terriens» στο Canal+

Eδώ και έναν χρόνο ο Ομάρ Μπα είναι ένας πολύ προβεβλημένος λαθρομετανάστης. Ο Σενεγαλέζος είναι παρών σε όλα τα τηλεοπτικά πλατό και τα ραδιοφωνικά στούντιο, υπογράφει άρθρα, δίνει συνεντεύξεις και διοργανώνει ημερίδες και συνέδρια. Ευπροσήγορος, πρόσωπο συμπαθητικό, λόγος πειστικός, διηγείται με δάκρυα στα μάτια την οδύσσειά του από το Ντακάρ στο Παρίσι μέσω των Καναρίων νήσων, της Λαμπεντούζα και της Μελίγια, του θυλάκου της Ισπανίας στο Μαρόκο. Ομολογεί ότι μεταξύ 2000 και 2002 χτύπησε κρυφά όλες τις πόρτες της Ευρώπης, διέσχισε θάλασσες και ερήμους. Ενας περίπλους οδυνηρός, στρωμένος με τα πτώματα των άτυχων αδελφών του.

Σήμερα, με μιαν άδεια παραμονής στα χέρια, ο νεαρός Ομάρ υπογράφει ως συγγραφέας το βιβλίο Je suis venu,j΄ai vu,je n΄y crois plus («Ηρθα, είδα, δεν πιστεύω πια», εκδόσεις Μax Μilo, σελ. 256, τιμή 18 ευρώ). Ενα ερωτικό τραγούδι απελπισίας για την Ευρώπη, αυτή την ήπειρο που δοξάζεται από τους Αφρικανούς ως Ελντοράντο. Ο συγγραφέας απευθύνει μιαν ικεσία στους υποψήφιους της εξορίας: «Μην έρχεστε!». Με την πένα ενός ανθρώπου που αψήφησε τον θάνατο για να κατακτήσει τον παράδεισο του ονείρου, το μήνυμα είναι πολύ δυνατό.

Και όμως αυτή η εποποιία είναι στο μεγαλύτερο μέρος της κατασκευασμένη, επινοημένη. Ο Ομάρ Μπα είχε περιγράψει τη διαδρομή του σε ένα προηγούμενο βιβλίο, με τίτλοSoif d΄Εurope. Τ moignage d΄un clandestin(«Δίψα για την Ευρώπη. Η μαρτυρία ενός λαθρομετανάστη»), που είχε κυκλοφορήσει το 2008 από τις εκδόσεις du Cygne. Μια αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο αλλά με πολλά κενά και αναχρονισμούς. Η περιγραφή των τόπων, τα ονόματα των δρόμων, οι καταστάσεις στη Λιβύη, στη Λαμπεντούζα, το ιταλικό νησί κοντά στις αφρικανικές ακτές, στη Μελίγια, στη Μαδρίτη, στα Κανάρια, στο Παρίσι δεν κολλούσαν μεταξύ τους. Ορισμένα κέντρα μεταναστών δεν υπήρχαν τη στιγμή που υποτίθεται ότι ήταν έγκλειστος σε αυτά, ενώ η παρουσίαση των διαδικασιών στην Ισπανία και στην Ιταλία είναι εντελώς λαθεμένη.

• Στα σκουπίδια

Ο Ομάρ Μπα βεβαιώνει ότι έφτασε στη Γαλλία το φθινόπωρο του 2002 και ότι απελάθηκε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. Οτι είχε κοιμηθεί στους δρόμους του Παρισιού, την 1η Νοεμβρίου, και ότι έψαχνε για φαγητό στα σκουπίδια, που ήταν σκεπασμένα από χιόνι. Και όμως η θερμοκρασία ήταν 10 βαθμοί πάνω από το μηδέν εκείνο το βράδυ στη γαλλική πρωτεύουσα. Η περιγραφή της απέλασής του είναι επίσης γεμάτη ανακρίβειες όσον αφορά τις διαδικασίες. Το βεβαιώνουν τόσο το υπουργείο Μετανάστευσης όσο και η νομική υπηρεσία της Cimade, της οργάνωσης που υπερασπίζεται τους λαθρομετανάστες. Ο δικηγόρος του Ομάρ, ένας κάποιος Πατρίς Κλεμάν, είναι άγνωστος στον δικηγορικό σύλλογο. Και το δικαστήριο του Μπομπινύ, που υποτίθεται ότι εκδίκασε την απέλασή του, δεν γνωρίζει τίποτε για τον σενεγαλέζο λαθρομετανάστη.

Συντριπτικά είναι όμως τα στοιχεία του συμπατριώτη τού Ομάρ Μπα, Αμπντούλ Αζίζ Σόου, ο οποίος βεβαίωσε ότι την εποχή που υποτίθεται ότι έγινε ο οδυνηρός περίπλους ο Ομάρ ήταν φοιτητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Γκαστόν-Μπερζέ στο Σεν Λουί της Σενεγάλης. Κρατώντας ως πειστήριο μια φωτογραφία, ο Αμπντούλ, που είναι βοηθός Νομικής και μένει πάντα στο Σεν Λουί, βεβαιώνει ότι κατοικούσαν με τον Ομάρ σε γειτονικά δωμάτια στη φοιτητική εστία. «Είναι ελεύθερος να γράφει ό,τι θέλει και να πουλάει ιστορίες στους τουμπάμπ (λευκούς), αλλά δεν έχει το δικαίωμα να διηγείται πράγματα που δεν έζησε» δηλώνει ο απογοητευμένος φίλος.

• Και ναι και όχι

Σετρεις συναντήσεις του με δημοσιογράφους της εφημερίδας «Le Μonde» ο Ομάρ Μπα ήρθε αντιμέτωπος με τις αντιφάσεις του. «Αυτό που λέω το είδα και το έζησα» επέμενε. Αλλά όταν ήρθε σε δύσκολη θέση ανακάλεσε εν μέρει την ιστορία του. Οχι, δεν ήταν ποτέ στη Λιβύη ούτε στη Λαμπεντούζα. Οχι, δεν κοιμήθηκε ποτέ στους δρόμους του Παρισιού, δεν συνελήφθη ποτέ, δεν απελάθηκε ποτέ. Ναι, ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Γκαστόν-Μπερζέ του Σεν Λουί, από το 2001 ως το 2003. Ναι, ήρθε στη Γαλλία το 2003 με φοιτητική βίζα και παρακολούθησε για δύο χρόνια το Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Ετιέν. Το 2005 ήρθε στο Παρίσι με σκοπό να γραφτεί στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (ΕΗΕSS), στην κατεύθυνση της Κοινωνιολογίας των Μέσων. Επομένως η αφήγηση είναι εν μέρει αληθής, επιμένει ο Ομάρ. Θα ήταν, για το οκτάμηνο μεταξύ Απριλίου και Δεκεμβρίου 2006 και όχι για τα τρία χρόνια που περιγράφει ο Ομάρ στο βιβλίο του.

• Κενά και ασάφειες

Ο συγγραφέας ετεροχρονολόγησε τα γεγονότα για να αποφύγει πιθανές διώξεις από τις υπηρεσίες μετανάστευσης. Στο τέλος του 2005, μη κατορθώνοντας να ανανεώσει την άδεια παραμονής του στη Γαλλία και επομένως να εγγραφεί στην ΕΗΕSS, ο Σενεγαλέζος επέστρεψε στο Ντακάρ για να αποκτήσει νέα βίζα. Αλλά επειδή εκεί στριμώχτηκε, αναγκάστηκε να πάρει τον δρόμο της λαθρομετανάστευσης και να επιστρέψει στην Ευρώπη.

Και σε αυτή την εκδοχή, η αφήγηση του περίπλου περιλαμβάνει πολλά κενά και ασάφειες. Υποτίθεται ότι επιστρέφοντας στη Σενεγάλη συνόδευε ένα αυτοκίνητο από τη Μασσαλία στο Μαρόκο. Δεν υπάρχει όμως τέτοια ατμοπλοϊκή γραμμή, όπως βεβαιώνει ο οργανισμός λιμένος Μασσαλίας. Κατά την επιστροφή, οι συνθήκες του περίπλου ως τα Κανάρια νησιά, έτσι όπως παρουσιάζονται από τον Ομάρ, διαφέρουν σημαντικά από τις μαρτυρίες λαθρομεταναστών που ο «Μonde» είχε συναντήσει επί τόπου, ακριβώς το 2006. Πολλά λάθη επίσης ως προς την περιγραφή της Μελίγια. Τα μέτρα που περιγράφονται δεν αντιστοιχούν με αυτά που έλαβε η Ισπανία το 2006 για να προστατέψει τον θύλακό της στο Μαρόκο από τη λαθρομετανάστευση. Ο φάκελος του Ομάρ Μπα στην ΕΗΕSS τον διαψεύδει. Ο φοιτητής είχε εγγραφεί κανονικά το 2005 και τα χαρτιά του ήταν απολύτως νόμιμα. Αλλά οι πολλές απουσίες υποχρέωσαν τη διευθύντρια σπουδών να επιβάλει τη διακοπή της φοίτησής του. Το φθινόπωρο του 2006, ενώ υποτίθεται ότι ήταν λαθρομετανάστης μακριά από τη Γαλλία, πολιορκούσε την ΕΗΕSS στο Παρίσι προκειμένου να επιτύχει την επανεγγραφή του. Παρουσίασε ψεύτικες βεβαιώσεις και η σχολή τον διέγραψε. Μια παριζιάνα διακοσμήτρια που χρησιμοποίησε τον Ομάρ σε δουλειά της βεβαιώνει ότι αυτός είχε νόμιμα χαρτιά εκείνη την εποχή. Ο Ομάρ έχει βεβαρημένο παρελθόν. Στο δικαστήριο του Εβρύ υπάρχουν οκτώ φάκελοι στο όνομα Ομάρ Μπα, «γεννηθέντος το 1982 στο Τιέ της Σενεγάλης», επίσημα στοιχεία χρόνου και τόπου γέννησης, του προσώπου. Το δικαστήριο του Κρετέιγ έχει επίσης καταχωρίσει το όνομά του στα αρχεία του για υπόθεση πλαστογραφίας, που δεν έχει εκδικαστεί. Ο Ομάρ ερωτήθηκε για αυτό και δήλωσε ότι δεν έχει να κάνει κανένα σχόλιο.

• Αλληλεγγύη

Ο εκδότης Μαξ Μιλό δηλώνει έκπληκτος και ταραγμένος από τις αποκαλύψεις. «Παρ΄ όλα αυτά είμαστε αλληλέγγυοι προς την περίπτωση του Ομάρ Μπα, γιατί δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την τραγωδία της λαθρομετανάστευσης» λέει ο εκδότης. «Η προσωπική ιστορία του είναι ένας σύνθετος καμβάς, όπως αυτός πολλών μεταναστών που έρχονται από την Αφρική σπρωγμένοι από τη βίαιη ελπίδα να κατακτήσουν το Ελντοράντο. Ζουν στον φόβο και είναι προφανώς υποχρεωμένοι να ψεύδονται για να επιβιώσουν στην Ευρώπη».

Μικρός εκδοτικός οίκος που διευθύνεται από καλόπιστους ανθρώπους, οι εκδόσεις du Cygne, που εξέδωσαν τοSoif d΄Εurope, δεν κρύβουν την αμηχανία τους. Ο Γιουσέφ Ζεβρί, ο διευθυντής της σειράς που βοήθησε τον Ομάρ Μπα να εκδώσει το βιβλίο, δηλώνει ότι δεν είχε τη δυνατότητα να επιβεβαιώσει την ακρίβεια των περιγραφομένων. «Αν είπε ψέματα» λέει «θα κάνει κακό στην υπόθεση των μεταναστών, που υποτίθεται ότι υπερασπίζεται».

Χρήστος Χωμενίδης: Στην Ελλάδα πνευματικοί άνθρωποι είναι μόνον τα μέντιουμ

• Καφές και πολλά τσιγάρα στη λιακάδα. Η Ρούλα Γεωργακοπούλου συναντάει τον Χρήστο Χωμενίδη λίγο πριν κυκλοφορήσει το νέο του μυθιστόρημα «Λόγια-φτερά», δηλαδή έπεα πτερόεντα.

Προετοιμάζοντας αυτή τη συνάντηση, άλλαξα χιλιάδες φορές γνώμη. Πώς να χαιρετήσεις σήμερα τον Χρήστο Χωμενίδη χωρίς να τον πονέσεις, αλλά και να μη βγει τζούφια η χειραψία; Ευτυχώς που η λογοτεχνία παραμένει στις μέρες μας η ευγενέστερη και η πιο ουσιαστική χειρονομία. Ένα βιβλίο με σκηνικό τον 8ο π.Χ. αιώνα και ήρωα έναν ροκ σταρ, ραψωδό από την Ιωνία, που τρέχει στα θρησκευτικά πανηγύρια και τους αθλητικούς αγώνες πλαισιωμένος από αρχαιογκρούπις και λοιπά αρχαιολαμόγια, προετοιμάζοντας την έλευση του μεγάλου ραψωδού. Μήνιν άοιδε, θεά, λοιπόν...

• Μόλις την περασμένη εβδομάδα τελείωσα το βιβλίο σας και δεν μπορώ να αποφύγω τον πειρασμό: εσάς γιατί δεν σας είδαμε στον τελικό του Σκάι για τους μεγάλους Έλληνες;
  

Καταρχήν δεν προσεκλήθην, οπότε δεν έκανα και καμία ηρωική πράξη άρνησης. Το παρακολούθησα όμως και θεωρώ ότι έπρεπε να βγει ο Παπανικολάου. Όλα αυτά βέβαια προϋποθέτουν ότι αποδέχεσαι την ιδέα αυτού του δημοψηφίσματος, η οποία είναι στα όρια του φαιδρού. Τους βγάζουνε και τους μετράνε, ποιος είναι μεγαλύτερος ή ποιος την έχει μεγαλύτερη. Και οι ίδιοι οι φιναλίστ φαντάζομαι ότι δεν θα δέχονταν να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο ριάλιτι. Βέβαια, από αυτό μπορεί να βγάλει κανείς πολλά συμπεράσματα για το πού βρίσκεται σήμερα η κοινή γνώμη. Πώς σου φαίνεται ότι ο Καραμανλής ψηφίστηκε σαν μεγαλύτερος πολιτικός από τον Περικλή; Πώς σου φαίνεται ότι μέσα στους δέκα μεγάλους Έλληνες δεν υπάρχει ο Καβάφης, ο μόνος Έλληνας ποιητής που κυριάρχησε στον 20ό αιώνα και μάλλον θα κυριαρχήσει στον 21ο; Επίσης, είναι τελείως παράλογο να διαγωνίζονται και ο Σωκράτης και ο Πλάτωνας. Είναι σαν να βάζεις και τον Μίκυ Μάους και τον Γουόλτ Ντίσνεϊ.

• Μυθιστόρημα για τον αρχαίο κόσμο στην εποχή του Νταν Μπράουν και του Λιακόπουλου;
  

Ε, καλά δεν είναι μόνο αυτοί. Υπήρξε η Γιουρσενάρ, ο Γκορ Βιντάλ, υπάρχει και «O κύριός μου ο Αλκιβιάδης» του Άγγελου Βλάχου.

• Αυτά όμως είναι παλιά.

Είναι αλήθεια ότι σήμερα ιδεολογικοποιούν πολύ την αρχαιότητα. Εγώ δεν είχα πρόθεση να ασχοληθώ με τον αρχαίο κόσμο επειδή με εμπνέει ιδιαίτερα ή με ιντριγκάρει. Με ενδιέφερε κυρίως η αφήγηση ως κινητήριος μοχλός της ιστορίας. Το μόνο πράγμα που μπορεί να κάνει ο άνθρωπος για να βάλει τάξη στο χαώδες της ζωής του είναι να την αφηγηθεί. Αφηγούμενος τη ζωή, της δίνει νόημα και σχήμα. O πρώτος άνθρωπος που ξέρουμε ότι το έκανε –γιατί προφανώς το έκαναν κι άλλοι, πολλές χιλιετίες πίσω– ήταν ο Όμηρος. Άρα ο Όμηρος ως αοιδός-αφηγητής είναι η μεγάλη κοιλιά ή το μεγάλο μυαλό ή η μεγάλη ψυχή από την οποία βγήκαν όλοι οι μετέπειτα αφηγητές. Αφηγητής είναι και ο μεγάλος πολιτικός ο οποίος εκπορεύει ένα όραμα μέσα στο οποίο ο κάθε πολίτης μπορεί να βρει το δικό του προσωπικό όνειρο. Oι πολιτικοί λένε ιστορίες. O Oμπάμα λέει μια ιστορία. Ότι «μπορούμε να ξαναφτιάξουμε την Αμερική» και εξηγεί πώς θα γίνει αυτό. Εξηγώντας τον τρόπο, εντάσσει στην αφήγησή του τα όνειρα όσων τον ψήφισαν. Τοποθετεί τις ζωές τους σε ένα πλαίσιο. Αυτό έκανε και ο Όμηρος για τον αρχαίο κόσμο.

• Μιλήσατε με φιλολόγους πριν γράψετε αυτό το βιβλίο;
  

Έκανα εντατικά μαθήματα αρχαιογνωσίας για ένα χρόνο με την Εριφύλη Μαρωνίτη. Κανονικά, σαν τα ιδιαίτερα που κάνουν οι μαθητές. Σε τακτικές ώρες έναντι αμοιβής κ.λπ. Πήγαινα με τις απορίες μου, της έλεγα «θέλω να μάθω τι παπούτσια φόραγαν οι άνθρωποι του 8ου αιώνα ή τι τρώγανε».

• Τρώγανε και τυρόπιτες; Oι ήρωες του βιβλίου σας τρώνε τυρόπιτες.
  

Ναι, βέβαια. Είχαν τους πλακούντες. Oι πλακούντες είναι ζυμάρι με μέλι και τυρί. Τον πλακούντα τον τρώγανε στο χέρι σαν τυρόπιτα. Όλα αυτά βέβαια, ποιητική αδεία, διότι ήμουν πολύ πονηρός και επέλεξα μια περίοδο για την οποία δεν έχουμε πάρα πολλά στοιχεία. Αν έγραφα μια ιστορία που διαδραματίζεται στον 5ο π.Χ. αιώνα, θα έπρεπε να τσεκάρω κάθε λεπτομέρεια. O 8ος αιώνας είναι ακόμη μισοσκότεινος, άρα δίνει στον συγγραφέα τη δυνατότητα μυθιστορηματικής ανάπλασης της καθημερινής ζωής. Πάρα πολλοί συγγραφείς σημερινοί αντιλαμβάνονται τους αρχαίους σαν να ήταν αρχαίοι. Τους παρουσιάζουν σεβάσμιους, σχεδόν ασπρόμαυρους. Πρόσωπα που δεν έχουν πάθη, που δεν πέρδονται, που δεν αστειεύονται. Το πολύ-πολύ να έχουν πολιτικού χαρακτήρα αντιμαχίες ή πάθη του τύπου «παντρεύτηκα τη μάνα μου και έβγαλα τα μάτια μου». Oι ίδιοι όμως οι αρχαίοι δεν ένιωθαν αρχαίοι.

• Μέχρι και μοντέρνες βρισιές ανταλλάσσουν οι ήρωές σας.
  

Μα δεν ήθελα να μιλάνε σαν αρχαίοι. Βέβαια, δεν έκανα και αναχρονισμούς. Δεν τους έβαλα να καπνίζουν ούτε να λένε «σε γράφω στ’ αρχίδια μου» γιατί τότε δεν είχε ανακαλυφθεί η γραφή.

• Ήταν ανάγκη να πάτε τόσο πίσω στο χρόνο;
  

Ενώ δεν μ’ αρέσει καθόλου να νοσταλγώ, έχω την εντύπωση ότι οι παλιότεροι άνθρωποι είχαν καλύτερη σχέση με τη μνήμη και την ιστορία τους.

• Αυτό είναι λίγο παρακινδυνευμένο.
  

Θυμάστε τότε με την Ιστορία της Ρεπούση τι έλεγε ο Λαζόπουλος; Ότι εμείς την ιστορία μας θέλουμε να τη μαθαίνουμε μέσα από τις διηγήσεις των παππούδων μας. Εγώ δεν λέω αυτό. Καμία σχέση. Η ιστορία γράφεται με ορθολογικά κριτήρια και είναι τόσο επιστήμη όσο και η ιατρική. Αν ο Λαζόπουλος έχει τέτοια άποψη για την ιστορία, να πάει αύριο σε έναν γιατρό και να του πει «δεν έκανες καλά τη δουλειά» και να πάω εγώ μετά ντυμένος χήρα Μήτση και να τον χειρουργήσω. O Λαζόπουλος είναι πληγή για τη δημόσια ζωή.

• Πληγή;
  

Εμ, βέβαια. Είναι ένας άνθρωπος ο οποίος, ενώ ξεκίνησε σαν καλός κωμικός, ξαφνικά θεώρησε ότι είναι η συνείδηση των Ελλήνων. Όταν τον βλέπω στην τηλεόραση, μου θυμίζει κάτι Αμερικανούς ιεροκήρυκες οι οποίοι ουρλιάζουνε κι από κάτω το πλήθος γουστάρει. Και το χειρότερο είναι πως πια δεν είναι κωμικός. O stand up comedian δεν κολακεύει, αλλά βρίζει το κοινό του. O Λένι ο βρομόστομος δεν έβριζε την εξουσία κολακεύοντας τον απλό άνθρωπο. Του έλεγε «εσύ είσαι o διεφθαρμένος και μαλάκας που ανέχεσαι. Εσύ που κάθεσαι στην πολυθρονίτσα και περιμένεις από μένα να βρίσω τον Νίξον είσαι σαν τον Νίξον». O Λαζόπουλος κολακεύει τον κόσμο και ιδίως τους νέους. Τους αποδίδει το αλάθητο, λες και δεν συμβαίνει αυτό που έλεγε ο Χατζιδάκις, ότι ανάμεσα στους νέους βρίσκονται και οι αυριανοί χαφιέδες και οι αυριανοί χασάπηδες και απατεώνες. Εν πάση περιπτώσει, η εξουσία του Λαζόπουλου δείχνει αυτό που έλεγα προηγουμένως. Την έλλειψη ενός καλού αφηγητή.

• Σύγχρονο πρόβλημα αυτό;
  

Σπουδαίος αφηγητής ήταν, ας πούμε, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ασχέτως αν έλεγε σωστά ή λάθος πράγματα. Σπουδαίος αφηγητής ήταν ο Παλαμάς. O Παλαμάς ήταν η συνείδηση της προπολεμικής Ελλάδας. O τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνονταν τότε οι Έλληνες τον εαυτό τους είχε πολύ να κάνει με όσα έλεγε ο Παλαμάς. Αυτό έκανε και ο Μίκης Θεοδωράκης τότε με τον Oτσαλάν, που βγήκε στην τηλεόραση με τις πιτζάμες και είπε «Έλεος. Δεν μπορούνε να βγαίνουν δυο κυρίες από το Κουρδιστάν και να κρίνουν τον ελληνικό λαό σύσσωμο και την ελληνική κυβέρνηση». O άνθρωπος ανέλαβε να πει την ιστορία διαφορετικά.

• Θα γράφατε κάτι με ήρωα τον Μέγα Αλέξανδρο ή το θέμα έχει εκχωρηθεί σε άλλους.
  

O Παπαθεμελής και όλοι αυτοί δεν αφήνουν κανένα περιθώριο για την αμφισεξουαλικότητα του Αλέξανδρου. Είναι σαν να φοράνε σε ένα αρχαίο άγαλμα βρακί, όπως παλιά έκανε η χούντα. Αυτό κάνουν και με τον Αλέξανδρο, έναν άνθρωπο παράφορο, βίαιο, που είχε μπλέξει το ιδιωτικό με το δημόσιο, που δεν μπορούσε να αποφασίσει αν ήταν θεός ή άνθρωπος. Ασχέτως αν ο απολογισμός της ζωής του προκαλεί θαυμασμό, ο ίδιος προκάλεσε πολύ πόνο. Τον γουστάρουμε ως μούρη και ως ροκ σταρ, αλλά ας μην ξεχνάμε ότι έκαψε πόλεις και σάρωσε λαούς. Δεν νομίζω ότι θα έγραφα γι’ αυτόν. Θεωρώ απείρως πιο αντιπροσωπευτική για τον ελληνικό πολιτισμό την εκδοχή του Καραγκιόζη για τον Μεγαλέξανδρο. Όπου ο Μεγαλέξαντρος σκοτώνει το καταραμένο φίδι και αντιποιείται την πράξη αυτή ο Καραγκιόζης, ο οποίος βγαίνει και λέει ότι το σκότωσε αυτός. Ακριβώς όπως κάνουμε εμείς που λέμε ότι είμαστε οι απόγονοι των αρχαίων, άρα δικά μας είναι τα μάρμαρα, δικά μας και τα έργα του Πλάτωνα. Ε, έτσι έλεγε κι ο Καραγκιόζης, «δικό μου είναι το φίδι».

• Στο βιβλίο σας ο αρχαίος κόσμος δεν έχει άσπρες μαρμαροκολόνες και αρχαιοελληνικό μέτρο.
  

Καταρχήν, το βιβλίο μου δεν ήθελα να βρομάει αρχαιίλα και αραχνιασμένο μουσείο. Και νομίζω ότι αυτό το πέτυχα. Άλλωστε τα μάρμαρα του Παρθενώνα την εποχή που ήταν χρηστικά ήταν βαμμένα και μάλιστα με χρώματα εκτυφλωτικά. Υπήρχε το χρυσό, υπήρχε το κόκκινο. Άκου κάτι που έμαθα και μου έχει κάνει πολύ μεγάλη εντύπωση. Τα άσπρα σπιτάκια των Κυκλάδων δεν ήταν πάντα άσπρα. O Μεταξάς υποχρέωσε τους Κυκλαδίτες να τα ασβεστώσουν για λόγους υγειονομικούς. Μέχρι τότε ο καθένας μπορούσε να βάλει σπίτι του μια πόρτα κατακόκκινη. Δεν φοβόντουσαν το χρώμα οι άνθρωποι. Δεν το έβρισκαν κιτς. Εμένα, ας πούμε, μ’ αρέσει να ακούω τα δημοτικά έτσι όπως τα λένε οι πανηγυρτζήδες, παρά έτσι όπως τα λέει η Ειρήνη Παπά. Και το βιβλίο μου αυτό είναι. Ένα πανηγυρτζίδικο βιβλίο. O Τσιτσάνης χρησιμοποιούσε ντραμς και ηλεκτρική κιθάρα. O ήχος που έβγαζε στο «Χάραμα» ήταν ένας ήχος βρόμικος, δεν ήταν ένας ήχος αποστειρωμένος.

• Διαβάζοντας το βιβλίο, η χαρά του συγγραφέα μού ήταν κάτι παραπάνω από ορατή. Πρέπει ο συγγραφέας να την «καταβρίσκει» έτσι φόρα παρτίδα;
  

Αυτό που φαίνεται δεν ισχύει για πολλούς λόγους. Πρώτον, εγώ, όταν γράφω, μέσα σε ένα εξάωρο καθημερινής δουλειάς φτάνω το πολύ τις τριακόσιες λέξεις. Κάθε πρόταση επαναδιατυπώνεται δέκα φορές. Άρα αυτό δεν είναι διασκεδαστικό. O σκοπός είναι όμως, διαβάζοντας ο αναγνώστης το τελικό κείμενο, να νομίσει ότι καταδιασκέδασα. Όσο πιο σκληρή δουλειά έχεις κάνει τόσο πιο ανάλαφρο είναι το αποτέλεσμα. Μόνο τα τσιγάρα που έχω καπνίσει από τότε που άρχισα να γράφω, αν τα βάλεις στη σειρά, φτάνουνε μέχρι την Κίνα.

• Φέτος το χειμώνα όλη η Αθήνα πάγωσε όταν μαθεύτηκε ότι χάσατε το παιδί σας.

Άκου. Όταν ξεκίνησα να γράφω αυτό το μυθιστόρημα, αρρώστησε η μάνα μου και τα πρώτα δύο τρίτα του βιβλίου είναι γραμμένα επιστρέφοντας καθημερινά από το νοσοκομείο. Βέβαια, το να πεθάνει η μάνα σου στα εβδομήντα της, όσο και να την αγαπάς και να τη λατρεύεις, δεν είναι παράλογο. O καρκίνος της μάνας μου μού έδωσε την ευκαιρία να τη στηρίξω και να της δείξω στην πράξη πόσο την αγαπάω και ταυτόχρονα να της ανταποδώσω όλα όσα μου είχε προσφέρει σ’ όλη μου τη ζωή. Να κουβαλάει το παιδί τον γονιό του στην πλάτη του είναι μεγάλη ικανοποίηση και για τον γονιό και για το παιδί. Το άλλο όμως, που μετά πέθανε το παιδί μου τριών μηνών βρέφος, είναι κάτι που με διέλυσε. Το παιδί είναι το μόνο πρόσωπο που αγαπάς περισσότερο από τον εαυτό σου. Δεν υπάρχουν καν λέξεις για να το πεις αυτό. Κάποιος που χάνει τον γονιό του είναι ορφανός. Κάποιος που χάνει τον σύντροφό του είναι χήρος. O θάνατος του παιδιού σου είναι κάτι στην κυριολεξία άφατο. Στο βαθμό όμως που αποφασίζει κάποιος ότι δεν θα αυτοκτονήσει, κάτι πρέπει να βρει. Εμένα μου έσωσε τη ζωή το γράψιμο και πάνω απ’ όλα οι φίλοι μου, που ήταν διαρκώς δίπλα μου. Στενοί φίλοι, από το δημοτικό σχολείο. Με κράτησε επίσης και η έννοια μου για τη μαμά του παιδιού. Δεν είχα περιθώριο να κατεβάσω τα ρολά. Έπρεπε να βοηθήσω την ίδια και τον εαυτό μου. Γι’ αυτό αφιερώνω το βιβλίο «Στο παιδάκι που θα επιστρέψει». Δεν έχει να κάνει με τη μετεμψύχωση. Πιστεύω όμως πολύ ότι αυτή η αγάπη που είχα για το παιδί μου θα ξαναδιοχετευτεί. Το παιδάκι θα επιστρέψει μέσα μου σαν αποδέκτης της αγάπης μου σε ένα άλλο παιδάκι.

• Θα κάνετε κι άλλο παιδί;
  

Δέκα. Μα νομίζω ότι το οφείλω σ’ αυτό το παιδάκι που έφυγε. Όταν μετά από ένα τέτοιο δράμα ο άνθρωπος αρχίζει να έρχεται κάπως στα συγκαλά του, κοιτάζει τους άλλους και βλέπει ότι πάντα υπάρχουν και πιο τραγικές από τη δική του ιστορία. Πάντα υπάρχει το χειρότερο. Oι άνθρωποι που έχουν ζήσει τραγωδίες κυκλοφορούν δίπλα μας. Δηλαδή βλέπεις κάποιον στο δρόμο ο οποίος είναι δύστροπος, σε βρίζει στο φανάρι κ.λπ. και πρέπει να σκέφτεσαι ότι δεν είναι κατ’ ανάγκην αγενής ή βλάχος. Μπορεί και να κουβαλάει έναν τεράστιο σταυρό. Δυστυχώς η κοινωνία στην οποία ζούμε θεοποιεί τη χαρά, την επιτυχία, το ουάου και τον πόνο τον βάζει κάτω από το χαλί με πάρα πολύ μεγάλη επιμέλεια. Αυτό διδάχτηκα το τελευταίο διάστημα.

• Ότι το πένθος είναι ενοχλητικό;
  

Κοίτα. Σκοτώθηκε ο Γρηγορόπουλος και έγιναν όλα αυτά φέτος το χειμώνα. Τη μαμά του τη σκέφτηκε κανείς; Τώρα έχουν τελειώσει οι ιστορίες με τα Δεκεμβριανά δήθεν τάχα μου και η επικαιρότητα έχει αλλάξει θεματολογία. Το ρολόι όμως αυτής της μητέρας έχει σταματήσει σ’ εκείνη την ημέρα. Γι’ αυτήν ο Αλέξης δεν είναι ένα σύμβολο ούτε ένας ήρωας. Είναι το παιδάκι της.

• Έχετε σκοπό να περάσετε όλη σας τη ζωή γράφοντας;
  

Μα υπάρχει ωραιότερο πράγμα; Γιατί, τι καλύτερο έχω να κάνω δηλαδή; Να γίνω ευρωβουλευτής;

• Πολύ καίριο. Θα ψηφίσουμε για την Ευρώπη ή για να λύσουμε τα εσωτερικά μας θέματα;
  

Δεν την ξέρουμε την Ευρώπη. Στέλνουμε εκεί πέρα ανθρώπους και δεν ξέρουμε τι ακριβώς κάνουν. Το μόνο για τον οποίο ξέρουμε δυο-τρία πράγματα είναι ο Δήμας. Από την άλλη, είναι αλήθεια ότι οι ευρωεκλογές δεν είναι γκάλοπ, όπως επίσης αλήθεια είναι ότι αυτή η κυβέρνηση είναι η χειρότερη που θα μπορούσαμε να έχουμε. Σκέφτομαι ότι όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις έχουν πέσει λόγω σκανδάλων και όχι λόγω πολιτικής ανεπάρκειας. Ακόμη κι ο Σημίτης δεν κρίθηκε πολιτικά, αλλά από τα πούρα των γύρω του. Σήμερα όμως το κακό έχει παραγίνει. Είναι εξωφρενικοί αυτοί οι τύποι. Το σκάνδαλο Κοσκωτά συγκρινόμενο με το Βατοπέδι και τα άλλα είναι οικονομικά μηδαμινό. Εγώ πολιτικά είμαι στα αριστερά του ΠΑΣOΚ. Παρ’ όλα αυτά, πιστεύω ότι πρέπει να υπάρχει αξιόπιστη συντηρητική παράταξη. Δεν μπορεί η συντηρητική παράταξη να εξευτελίζεται από τα ίδια της τα στελέχη.

• O τίτλος του πρώτου βιβλίου σας έχει κολλήσει πάνω σας για τα καλά. Oι νεότεροι συνάδελφοί μου στο γραφείο με ρωτάνε πότε θα πάρω συνέντευξη από το «σοφό παιδί».
  

Είναι σαν να λέγανε τον Παπαδιαμάντη «Φόνισσα» ή τον Ντοστογιέφσκι «Ηλίθιο». Όσο διατηρώ το μπέιμπι φέις μου, δεν υπάρχει πρόβλημα. Αν συνεχιστεί όμως αυτό για καμιά δεκαετία, θα είναι φαιδρότητα. Θα είμαι ένας γέρων που τον λένε «σοφό παιδί». Σκέψου τι θα γράψουν οι εφημερίδες όταν πεθάνω: «Έφυγε το σοφό παιδί». Αν όμως επικρατήσει το καινούριο μου βιβλίο «Λόγια-φτερά», θα είναι χειρότερο, γιατί θα παραπέμπει στη φτερού.

• Βγαίνετε συχνά στην τηλεόραση σε πολιτικές εκπομπές.
  

O καθένας μας οφείλει να είναι ενεργός πολίτης, να έχει δηλαδή άποψη, την οποία όμως να είναι σε θέση να επανεξετάζει συνέχεια και να μη φοβάται να την εκφράσει όταν του δίνεται βήμα. Εγώ ούτε σε πρωινάδικα ούτε σε μεσημεριανάδικα έχω πάει. Πήγα στην εκπομπή του Πρετεντέρη τη Μεγάλη Εβδομάδα που είχε γκάλοπ για το πόσο θεοσεβούμενοι είμαστε. Βγήκε ένα μεγάλο ποσοστό και τότε όλοι άρχισαν να πανηγυρίζουν. Ε, εγώ είπα «παιδιά, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι υπάρχει Θεός και, αν υπήρχε, μπορεί και να μας δημιουργούσε προβλήματα». Και μη νομίζεις... Μου έχει στοιχίσει πολύ που είμαι άνθρωπος της αγοράς και τα λέω, αντί να κάθομαι σπίτι μου και να το παίζω ιερό τέρας ή πνευματικός άνθρωπος, που λέει το ποίημα περί ειρήνης και αδελφοσύνης. Αυτό το κακό το έκανε ο Σαμαράκης, ο οποίος όμως, όπως είμαι σε θέση να ξέρω, ήταν ένας πάρα πολύ καλός άνθρωπος και πίστευε μέχρι κεραίας αυτά που έλεγε. Ε, τώρα βγαίνουν και τα λένε όλοι, με τη διαφορά ότι δεν τα κάνουν πράξη στη ζωή τους όπως εκείνος.

• Δηλαδή δεν υπάρχουν πνευματικοί άνθρωποι σήμερα;
  

Τον τίτλο του πνευματικού ανθρώπου νομίζω ότι στη σημερινή Ελλάδα τον δικαιούνται μόνο τα μέντιουμ.

Info: Το βιβλίο του Χρήστου Χωμενίδη «Λόγια-φτερά», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη».

• Συνέντευξη στη Ρούλα Γεωργακοπούλου, φωτογραφίες Σκεύη Ερωτοκρίτου

• ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ: Παρασκευή 29 Μαΐου 2009

Πέτρος Μάρκαρης: «Το ΥΠΠΟ απαξιώνει το ΕΚΕΒΙ»

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Δευτέρα 27 Ιουλίου 2009

Την απόφασή τους να μη δεχθούν την ανανέωση της θητείας τους, σε περίπτωση που τους προταθεί από τον υπουργό Πολιτισμού, ανακοίνωσαν ο πρώην πρόεδρος και η πρώην αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, Πέτρος Μάρκαρης και Λένα Διβάνη.

«Η Λένα Διβάνη κι εγώ υποβάλαμε ένα σχέδιο στρατηγικής στον τότε υπουργό Μιχάλη Λιάπη, κατόπιν δικού του αιτήματος. Ποτέ δεν το συζητήσαμε, ούτε και με τον διάδοχό του», λέει ο Π. Μάρκαρης

Την εξέφρασαν με επιστολή τους που απεστάλη στο υπουργείο Πολιτισμού, στην οποία υπογραμμίζουν ότι συνεργάστηκαν δημιουργικά και αρμονικά με τη διευθύντρια Κατρίν Βελισσάρη.

Ο μοναδικός λόγος, τον οποίο επικαλούνται, που μέχρι τώρα δεν προέβησαν σε δημόσια δήλωση, αν και η θητεία τους έληξε στις 9 Μαΐου, ήταν, όπως υποστηρίζουν, «η ευθύνη που είχαμε αναλάβει να βοηθήσουμε στην καλύτερη οργάνωση της 6ης Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου».

Και η επιστολή καταλήγει: «Οι ανάγκες της κατ' εξοχήν εργασίας μας, της συγγραφής, αλλά και η συνεχιζόμενη αδιαφορία τής πολιτείας απέναντι στο Κέντρο και τον σκοπό του καθιστούν την παρουσία μας εν πολλοίς άκαρπη και προσχηματική». Ο Πέτρος Μάρκαρης είχε αντικαταστήσει στη θέση του προέδρου τον παραιτηθέντα Δημήτρη Νόλλα, τον Ιανουάριο του 2008. Επικοινωνήσαμε μαζί του και του θέσαμε ορισμένα ερωτήματα.

• Ποιες είναι οι εντυπώσεις, που αποκομίσατε από την «κολοβή» θητεία σας στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου;

«Για μένα οι εντυπώσεις που αποκόμισα είναι εξαιρετικά θετικές μέχρι ενθουσιώδεις από τη συνεργασία μου με την Κατρίν Βελισσάρη. Εκτός αυτού, εκτίμησα ιδιαίτερα όχι μόνο το υψηλό επίπεδο γνώσης αντικειμένου, αλλά και τη φοβερή προσήλωση στο βιβλίο που έχουν τα στελέχη του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου. Πρέπει να πω ότι δεν υπερβάλλω. Σπάνια έχω γνωρίσει αυτόν τον συνδυασμό σε ελληνικό οργανισμό πολιτισμού. Αυτά τα δύο στοιχεία έκαναν δύσκολη τη σύνταξη της επιστολής που στείλαμε με τη Λένα Διβάνη. Λυπούμαστε και οι δύο που τελείωσε αυτή η συνεργασία».

• Αν κάνατε έναν προσωπικό απολογισμό, θα λέγατε πως πετύχατε στη θητεία σας;

«Δεν θέλω να μιλήσω για τον εαυτό μου, δεν είναι σωστό».

• Αν κάνατε ωστόσο μία εκ των υστέρων αποτίμηση, ποια είναι τα θετικά και ποια τα αρνητικά, όσο χρόνο εμπλακήκατε με τον συγκεκριμένο θεσμό;

«Για μένα, στα πολύ θετικά ανήκουν οι Λέσχες της Ανάγνωσης, στα πολύ θετικά ανήκουν η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης, καθώς και η Εκθεση Παιδικού και Νεανικού Βιβλίου στην Αθήνα. Στα αρνητικά, ανήκει η έλλειψη ενδιαφέροντος για το ΕΚΕΒΙ από την πλευρά της Πολιτείας. Εκτιμώ ότι το υπουργείο Πολιτισμού θεωρεί ότι η όποια υποχρέωσή του απέναντι στο ΕΚΕΒΙ εξαντλείται στο να του δίνει κάποια χρήματα.

Η Λένα Διβάνη κι εγώ, τέλος Μαρτίου του 2008, υποβάλαμε ένα σχέδιο στρατηγικής στον τότε υπουργό Πολιτισμού Μιχάλη Λιάπη, κατόπιν δικού του αιτήματος. Σας πληροφορώ ότι ποτέ δεν το συζητήσαμε με τον υπουργό που το ζήτησε, ούτε με τον διάδοχό του Αντώνη Σαμαρά, τον οποίο δεν έχω συναντήσει ποτέ μου».

• Τι έχετε να πείτε για τη συνεχόμενη αβελτηρία και αδιαφορία του υπουργείου Πολιτισμού για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου;

«Αν εξαιρέσουμε ορισμένες περιπτώσεις υπουργών Πολιτισμού, θεωρώ ότι ελάχιστοι ήταν αυτοί που ήθελαν να αφήσουν έργο. Εκτιμώ ότι οι περισσότεροι βλέπουν το υπουργείο αυτό ως έναν βατήρα, για να εκτιναχθούν πιο ψηλά πολιτικά. Υπό αυτούς τους όρους, το ΥΠΠΟ λειτουργεί ως μια δυνατότητα προβολής και δημοσίων σχέσεων».

• Από το υπουργείο ακούγεται ότι η παραίτησή σας προλαβαίνει την απόφασή του να μην ανανεώσει τη θητεία σας. Ποιο είναι το δικό σας σχόλιο;

«Μου είναι παντελώς αδιάφορο. Δεν θέλουμε να συνεχίσουμε μια κατάσταση πλήρους αδιαφορίας και απαξίωσης. Φανταστείτε ότι στα εγκαίνια της φετινής ΔΕΒΘ δεν ήρθαν ούτε ο υπουργός ούτε ο γενικός γραμματέας, ούτε απέστειλαν έστω έναν χαιρετισμό. Δεν έχει σημασία αν είμαι εγώ πρόεδρος ή άλλος άνθρωπος του πολιτισμού. Με τη σημερινή επικρατούσα νοοτροπία δεν θα μπορέσει να κάνει σωστή και παραγωγική δουλειά». *

Ο πορτογαλικός υπερρεαλισμός & Μια λανθάνουσα μετάφραση στα αγγλικά της ανταπόκρισης του Ανδρέα Κάλβου για τα Επτάνησα

...στον «Πόρφυρα» Νο 132

Σελίδες για τον πορτογαλικό υπερρεαλισμό, που υπογράφει ο Σωτήρης Λιόντος, περιλαμβάνει το νέο τεύχος του περιοδικού «Πόρφυρας» (Νο 132, Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2009). Στις άλλες σελίδες, «Μια λανθάνουσα μετάφραση στα αγγλικά της ανταπόκρισης του Ανδρέα Κάλβου για τα Επτάνησα», από τον Λεύκιο Ζαφειρίου, η οποία εντοπίστηκε προσφάτως, δημοσιευμένη τον Ιούλιο του 1827 – λίγους δηλαδή μόνο μήνες ύστερα από τη δημοσίευση της ανταπόκρισης στη “Revue Encyclopédique” – στο περιοδικό του Λονδίνου “The Asiatic Journal”, όπου όμως δεν αναγράφεται το όνομα του μεταφραστή. Κι ακόμη, σελίδες του Μιγκέλ ντε Ουναμούνο («Ο Ισπανός Χριστός», σε μετάφρ. Σωτήρη Λίβα), ποίηση των Ορέστη Αλεξάκη, Βασίλη Καραβίτη, Γιώργου Κάρτερ, Εύας Μοδινού και Λεωνίδα Μερτύρη, πεζογραφία των Γιώργου Τζεβελεκάκη, Χρίστου Χατζήπαπα και Φίλιππου Δ. Δρακονταειδή, κι ακόμη δοκίμια της Μάρθας Βασιλειάδη και του Δημήτρη Κόκορη. Στις σελίδες «περίπλους», σχόλια, επισημάνσεις, μικρές επιστροφές και κριτική των Γιώργου Σπανού, Μίλτου Καρκαζή, Σταμάτη Ν. Φιλιππίδη, Δημήτρη Κονιδάρη και Γιάννη Καβάσιλα. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Πάνος Περιστέρης, η εικονογράφηση του τεύχους είναι της Άριας Κομιανού και το επαναλαμβανόμενο κόσμημα είναι του Σπύρου Αλαμάνου.

Βασίλης Γκουρογιάννης: Ο ελληνικός στρατός δεν είναι μόνο Λεωνίδες, Κολοκοτρώνηδες και Δαβάκηδες

• Το τέταρτο μυθιστόρημα του 58χρονου πεζογράφου Βασίλη Γκουρογιάννη είναι ένα βαθύ βλέμμα υπαρξιακής οδύνης και πόνου στην τραγωδία της Κύπρου το 1974, μετά τις δύο εισβολές του «Αττίλα».

Με το «Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή» («Μεταίχμιο»), που έχει προκαλέσει σωρεία αντιδράσεων κυρίως από ακροδεξιά έντυπα, γίνεται ο πρώτος μη Κύπριος συγγραφέας ο οποίος ασχολείται μ' ένα θέμα ταμπού για την ελληνική και την κυπριακή κυβέρνηση, που χωράει πολλή πατριδοκαπηλία και ακόμη περισσότερη συνθηματική αντιμετώπιση.

Ο Βασίλης Γκουρογιάννης, που δεν έζησε από κοντά την εισβολή, ήταν όμως φαντάρος εκείνη την εποχή στη Θράκη, δεν φτιάχνει ένα αντιπολεμικό μυθιστόρημα και αποφεύγει τον καταγγελτικό λόγο. Χωρίς να ακυρώνει το ιστορικό περιβάλλον της εποχής, θέτει το ερώτημα τι πρέπει να ξεχάσουμε και τι πρέπει να θυμόμαστε από το παρελθόν, όταν βαρύνεται από νεκρούς. Οι ήρωές του, κυρίως βετεράνοι εκείνου του πολέμου, δεν χωρίζονται σε καλούς και κακούς, σε θύτες και θύματα, εξ ου και δεν ξεπέφτει στην ευκολία του μαύρου και του άσπρου.

Βασικό πρόσωπο του μυθιστορήματος, που λύνει και δένει τη δράση αλλά δεν μαθαίνουμε ποτέ το όνομά του, είναι γνωστός ποινικολόγος των τηλεπαραθύρων, ο οποίος προεδρεύει σε σύλλογο βετεράνων μαχητών της Κύπρου. Δευτεραγωνιστής, αλλά όχι ήσσονος σημασίας, είναι ο νέος ιστορικός Μάριος Λιάκος, ο οποίος έχει προσκληθεί να συμμετάσχει σε συνέδριο στη Λευκωσία, με θέμα την εισβολή του '74. Μεγάλο μέρος του μυθοπλαστικού υλικού βασίζεται σε μαρτυρίες βετεράνων Ελλήνων και Τούρκων, που ήταν αυτόπτες μάρτυρες στα γεγονότα αυτά.

• Το μυθιστόρημά σας παίρνει την αφορμή από το βιβλίο Ιστορίας της έκτης Δημοτικού της Μαρίας Ρεπούση και θησαυρίζει το διάλογο που προκάλεσε μεταξύ Ελλήνων και ξένων ιστορικών, όπως π.χ. του Μαζάουερ και του Λιάκου. Σε ποιο βαθμό η επικαιρότητα και η ειδησεογραφία επηρέασαν τη συγγραφή σας;

«Τα πραγματολογικά στοιχεία υποτάσσονται στο αισθητικό αποτέλεσμα. Δεν πρέπει κανένας να τα πάρει κατά λέξη και να τα προσλάβει ως θέση του συγγραφέα. Εν τέλει οι διαφορετικοί τρόποι, με τους οποίους αντιμετωπίζουν οι ιστορικοί τα διάφορα πρόσωπα του μυθιστορήματος, δείχνουν και τη σύγχυση που επικρατεί στη νεοελληνική κοινωνία για το ποια εκδοχή της Ιστορίας είναι ορθή και τι ακριβώς περιμένουμε από αυτήν. Περιμένουμε να βρούμε την "αλήθεια" ή να την εκβιάσουμε για να μας δικαιώσει;».

• Υπήρξαν αρνητικές αντιδράσεις για το βιβλίο σας;

«Υπήρξε μία ακροδεξιά εβδομαδιαία εφημερίδα, η οποία αντέδρασε με λυσσαλέους και δυσώδεις τίτλους και χαρακτηρισμούς, κυριολεκτικά με υλακές. Αλλά από τα γραφόμενά τους προκύπτει ότι οι συντάκτες και οι πληροφοριοδότες τους δεν διάβασαν το βιβλίο ή αν το διάβασαν, δεν το κατανόησαν. Διότι ο εγκέφαλός τους είναι προσανατολισμένος προς το κραυγαλέο εθνικό σύνθημα και δεν συμβιβάζεται με την εκδοχή ότι ο ελληνικός στρατός μπορεί να είναι κάτι λιγότερο από Λεωνίδες, Κολοκοτρώνηδες και Δαβάκηδες. Ενώ οι έχοντες την αίσθηση της ανθρώπινης φύσης και της κοινής λογικής, αντιλαμβάνονται ότι σε κάθε πόλεμο υπάρχουν οι θαρραλέοι και οι δειλοί, οι αληθινοί πατριώτες και οι πατριδοκάπηλοι κι ότι ο πόνος επεκτείνεται και στα δύο στρατόπεδα, όπως ακριβώς αναφέρονται στο βιβλίο μου. Ετσι, λοιπόν, αγνοώ τέτοιου είδους φασιστικές αντιδράσεις και μένω στη γνώμη ανθρώπων που με ειλικρίνεια μου περιέγραψαν τις μαρτυρίες τους από τον πόλεμο της Κύπρου, τα συναισθήματά τους, τις ψυχικές και σωματικές τους πληγές και τις αντιδράσεις ευγνωμοσύνης για το βιβλίο μου.

Εν τέλει, αντιλαμβάνομαι ότι μετά την κυκλοφορία του βιβλίου μου, η κυρίαρχη αίσθηση είναι ότι το έργο μου είναι εθνικό υπό την έννοια του Σολωμού: επειδή είναι αληθινό είναι και εθνικό. Σας διαβεβαιώ ότι το έγραψα με το χέρι στην καρδιά, χωρίς σκοπιμότητες, χωρίς φιλοδοξίες, αλλά με μοναδική πρόθεση ο ανθρώπινος πόνος να μεταμορφωθεί σε αισθητικό αποτέλεσμα».

• Ποια στάση κράτησαν οι άμεσα εμπλεκόμενοι, δηλαδή οι βετεράνοι πολεμιστές στην Κύπρο;

«Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με αγάπη και πόνο γι' αυτούς. Αισθάνομαι ότι είμαι ένας από αυτούς, αν και δεν ήμουν κοντά τους, και επιθυμώ η τραγωδία τους να γίνει επιτέλους γνωστή. Μέχρι στιγμής, έχω δεχθεί τηλεφωνήματα από βετεράνους, που θεωρούν ότι το βιβλίο εκφράζει την πραγματικότητα και την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής. Εκείνοι που σιωπούν, ελπίζω να αισθάνονται ότι το βιβλίο τούς αγκαλιάζει κι ας σχηματίσουν όποια εντύπωση γι' αυτό, εάν και εφόσον το διαβάσουν».

• Συμφωνείτε μ' αυτό που κατά κόρον γράφτηκε, ότι το μυθιστόρημά σας είναι μία αναφορά σ' ένα δικό μας «Βιετνάμ»;

«Είναι Βιετνάμ ως προς τις συνέπειες των Ελλαδιτών, που έλαβαν μέρος στο πεδίο της μάχης, μακριά από τον κυρίως χώρο της Ελλάδας. Από την άλλη μεριά δεν είναι Βιετνάμ, γιατί πολέμησαν σε χώρο του Ελληνισμού, όπως είναι το έδαφος της Κύπρου, υπερασπιζόμενοι τον Ελληνισμό, δυστυχώς κάτω από αντιφατικές, παρανοϊκές και αλλοπρόσαλλες διαταγές τής τότε ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας της χούντας».

• Ποιος τελικά ήταν ο εχθρός: οι Τούρκοι εισβολείς ή το καθεστώς του Μακαρίου;

«Τον Ιούλιο του 1974 υπήρχαν στην Κύπρο δύο χιλιάδες Ελλαδίτες αξιωματικοί και στρατιώτες, πολλοί από τους οποίους στελέχωναν την Κυπριακή Εθνοφρουρά. Είναι αναμφισβήτητο ότι η προπαγάνδα που γινόταν στους απλούς στρατιώτες στις μονάδες της Εθνοφρουράς, αλλά και της ΕΛΔΥΚ, κατέτεινε να θεωρείται εχθρός ο Μακάριος και τα περί αυτόν ένοπλα σώματα (εφεδρικό σώμα, αστυνομία, αλλά και καπετανάτα, δηλαδή ιδιωτικός στρατός προσκείμενος σ' αυτόν) αλλά αγνοούσαν τελείως την πιθανότητα να κινδυνέψει η Κύπρος από εξωτερική εισβολή της Τουρκίας.

Γι' αυτό ακριβώς η τουρκική εισβολή ακόμη και σε πολλούς ανώτατους αξιωματικούς φάνηκε σαν απίστευτο γεγονός. Αρνούνταν να το συνειδητοποιήσουν ακόμη κι όταν οι Τούρκοι έστησαν το προγεφύρωμα στην Κερύνεια. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ελληνικές δυνάμεις άρχισαν σποραδικά και ασυντόνιστα να βάλλουν πυρά δύο ώρες μετά την ανενόχλητη αποβίβαση των πρώτων Τούρκων στρατιωτών στο κυπριακό έδαφος».

• Στο βιβλίο σας ανατρέπεται η κυρίαρχη άποψη ότι η χούντα του Ιωαννίδη ενήργησε προδοτικά για την Κύπρο;

«Μακάρι ο Ιωαννίδης και οι περί αυτόν να ήταν ικανοί πνευματικώς να διαπράξουν προδοσία. Πιστεύω ότι η προδοσία θα είχε πολύ μικρότερες συνέπειες από την ανοησία που επέδειξαν, και λέω ανοησία λίαν επιεικώς, ενώ η πραγματική λέξη που την αποδίδει είναι "μαλακία"».

• Το μυθιστόρημά σας έχει ένα υπαρξιακό στίγμα, πέρα από εθνικά σύνορα και πατριωτικά συνθήματα;

«Το πραγματολογικό υλικό μπορώ να το θεωρήσω σαν έναν διάδρομο απογείωσης, από τον οποίο το μυθιστόρημα απογειώνεται. Κι όταν πάρει το ύψος του, εκεί ακριβώς δείχνει να είναι ένα μυθιστόρημα για την περιπέτεια του ανθρώπου, για κάθε πόλεμο και για κάθε Κύπρο».

• Αντιμετωπίζετε με κριτικό μάτι τη σημερινή στάση μιας μερίδας των Κυπρίων, που προτιμούν να ξεχάσουν την εισβολή υπέρ μιας σύγχρονης υπερτίμησης του πλούτου;

«Είναι γεγονός ότι την Κύπρο την πονούν όλο και λιγότεροι Ελλαδίτες, όλο και λιγότεροι Κύπριοι».

• Τριάντα πέντε χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Σε ποιο βαθμό είμαστε ακόμη όμηροι παρεξηγήσεων και παρανοήσεων αναφορικά με το κυπριακό πρόβλημα;

«Η προσέγγιση και συνειδητοποίησή μας του κυπριακού ζητήματος ή προβλήματος είναι το βάδην επί ταινιοδρόμου γυμναστηρίου. Παρά τα όποια και τα όσα φαινομενικά βήματα γίνονται, παραμένουμε στο ίδιο σημείο. Εξακολουθούν να υπάρχουν οι ίδιες προλήψεις, η ίδια μονομέρεια αντιμετώπισης των πραγμάτων και δεν διαφαίνεται το θάρρος εκείνο που απαιτείται από λαό και ηγέτες να δώσουν τη λιγότερο οδυνηρή, αλλά την αναπόφευκτα οδυνηρή λύση».

• Καλώς ή κακώς δεν ψήφισε ο κυπριακός λαός το Σχέδιο Ανάν;

«Πάντως η Ελλάδα, κατά το μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης, επιθυμούσε να ψηφιστεί το Σχέδιο Ανάν, για να δοθεί ένα τέλος, πιστεύοντας στη δυναμική των Ελληνοκυπρίων που γρήγορα θα υπερκάλυπταν τα δυσμενή και επώδυνα σημεία του σχεδίου. Από την άλλη πλευρά, οι Κύπριοι, που έχουν δοκιμάσει παρόμοια συστήματα επίλυσης του Κυπριακού, παραδείγματος χάρη της Ζυρίχης και του Λονδίνου, κατανοούν ότι και η περιπλοκή του Σχεδίου Ανάν με τις άπειρες διατάξεις, ασάφειες και σκοπιμότητες θα οδηγούσε και πάλι σε μία νέα ενδοκοινοτική σύγκρουση. Ετσι, λοιπόν, αυτή τη στιγμή ισχύει το κατά το δυνατόν, μακριά και αγαπημένοι».

**Ο Βασίλης Γκουρογιάννης έχει γράψει ακόμη τα βιβλία: «Διηγήσεις παραφυσικών φαινομένων» (αφηγήματα), «Το ασημόχορτο ανθίζει», «Ο θίασος των Αθηναίων», «Βέβηλη πτήση» (μυθιστορήματα), «Από την άλλη γωνία» (διηγήματα). Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις «Καστανιώτη» και «Μεταίχμιο».

Οι βετεράνοι Τούρκοι αποκαλύπτουν τις ωμότητες που διέπραξαν

Μετά την εισβολή του 1974: Πρόσφυγας θρήνεί επι των ερειπίων

Παίρνετε ίσες αποστάσεις από τους Ελλαδίτες και τους Τούρκους πολεμιστές. Καταλογίζετε και στις δύο πλευρές ότι προέβησαν σε βιαιοπραγίες κατά αμάχων;

«Δεν σας κρύβω ότι νιώθω μια δυσανεξία όταν ακούω κι όταν αναγκάζομαι να χρησιμοποιώ τις λέξεις Ελλαδίτης και Κύπριος, γιατί υποσυνείδητα αισθάνομαι ότι καλλιεργείται ένας διαχωρισμός λεκτικός μεν, αλλά με βαθύτερη έννοια μεταξύ Ελλήνων. Εγώ, όταν λέω Κύπριος, το λέω με την έννοια όπως λέω Ηπειρώτης ή Κρητικός.

Σχετικά με τις βιαιοπραγίες, έγινε και στην Κύπρο ό,τι γίνεται και σε κάθε πόλεμο. Στην Κύπρο διαπράχθηκαν εγκλήματα και θηριωδίες πολέμου εκ μέρους των Τούρκων εισβολέων και των Τουρκοκυπρίων, διότι ήταν νικητές και είχαν τη δυνατότητα και τον πειρασμό να εκδηλώσουν όλη τη βαρβαρότητά τους, όχι μόνο απέναντι στους πολεμιστές, αλλά και στα γυναικόπαιδα.

Ωστόσο και από τη δική μας την πλευρά διαπράχθηκαν θηριωδίες από τους ατάκτους ένοπλους Κυπρίους και παραστρατιωτικές οργανώσεις, οι οποίες εγκλώβισαν αμάχους Τουρκοκυπρίους σε κάποιους θυλάκους και σε χωριά μικτού πληθυσμού. Ετσι, λοιπόν, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε και τις δικές μας ευθύνες, για να μπορούμε τουλάχιστον με ανοιχτά μάτια να αντιλαμβανόμαστε τις αντιπαλότητες στην πραγματική τους διάσταση και να ηρεμούμε τα ένστικτά μας».

Ποιες είναι οι πληροφορίες που έχετε αντλήσει σχετικά με τους βετεράνους Τούρκους που εισέβαλαν στην Κύπρο;

«Εχω μείνει έκπληκτος από την ειλικρίνεια κάποιων στρατιωτών, των οποίων έχουμε μαρτυρίες. Δεν διστάζουν να αποκαλύψουν τις ωμότητες που διέπραξαν ως νεαροί και παρορμητικοί στρατιώτες υπό τη μέθη της νίκης. Τώρα, που έχουν φθάσει σε ώριμη ηλικία, έχουν κυριευτεί από τύψεις και έχουν χάσει τον ύπνο τους. Μπορούμε να πούμε ότι για τον τουρκικό στρατό, ο πόλεμος της Κύπρου ήταν ένα σοκ, τουλάχιστον στην πρώτη φάση της εισβολής, όπου δεν ήταν σίγουρο ότι θα κυριαρχήσουν. Ετσι, μπορούμε να πούμε και για τους δύο στρατούς ότι είναι θύματα, άσχετα αν είναι οι ηττημένοι ή οι νικητές.

Αλλά με εντυπωσιάζει επίσης το γεγονός ότι οι Τούρκοι παραδέχονται τη μαχητική ικανότητα των συγκροτημένων ελληνικών μονάδων, όπως είναι η ΕΛΔΥΚ, οι καταδρομείς και κάποια τάγματα της Εθνοφρουράς. Ενα από αυτά είναι το 336 Τ.Ε., που διέσωσε τη Λευκωσία, με επικεφαλής τον Ελλαδίτη ταγματάρχη Δημήτρη Αλευρομάγειρο, που επέδειξε εξαίρετη γενναιότητα και αυτοθυσία. Οι μάχες της Κύπρου δεν είναι μάχες υποχωρήσεως και δειλίας, αλλά κάποιες απ' αυτές είναι κορυφαίες στιγμές ηρωισμού, όπως η μάχη τού στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ, η μάχη για την εξουδετέρωση του προγεφυρώματος της Κερύνειας υπό την ηγεσία του αντισυνταγματάρχη Παύλου Κουρούπη, που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, του λοχαγού τού Μηχανικού Σωτήρη Σταυριανάκου, του πλωτάρχη Λευτέρη Χανδρινού, ο οποίος χωρίς να ζητήσει διαταγή από το αρχηγείο πήρε το ρίσκο και βομβάρδισε και εξουδετέρωσε τον τουρκοκυπριακό θύλακο της Πάφου. Και πολλών άλλων, που δεν είναι δυνατόν να αναφερθούν στο πλαίσιο μιας συνεντεύξεως».

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Σάββατο 25 Ιουλίου 2009

Το ψηφιακό βιβλίο έγινε επιτακτικό «παρών». Τι λέμε;

• Του Αρη Πετροπουλου*, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 25/07/2009
  

Bιβλίο και ψηφιακή εποχή. Η εξέλιξη της τεχνολογίας. Τα e-books και η ψηφιακή διακίνηση κειμένων. Θέματα που συζητιούνταν μεμονωμένα, αποσπασματικά, σε προσωπικές επαφές ή στο εσωτερικό μεγάλων εκδοτικών εταιρειών. Η συντριπτική πλειοψηφία δεν έδινε σημασία ή ξοδευόταν σε αναθέματα. Στο μεταξύ στην Ευρώπη αλλά και παγκοσμίως η τεχνολογία κάλπαζε. Στην Ελλάδα ο ΟΣΔΕΛ προσπάθησε να εισαγάγει τον προβληματισμό για τη νέα εποχή με μικρή, είναι η αλήθεια, ανταπόκριση. Ωσπου στις αρχές Νοεμβρίου 2008 έσκασε σαν βόμβα η ανακοίνωση της συμφωνίας Google μεταξύ της ομώνυμης εταιρείας από τη μια πλευρά, και από την άλλη της Ενωσης Αμερικανών Εκδοτών και της Ενωσης Αμερικανών Συγγραφέων. Ξαφνικά όλα άλλαξαν. Το «απώτερο μέλλον» έγινε επιτακτικό παρόν, χρόνος ενεστώτας. Ο ΟΣΔΕΛ ανέλαβε επισήμως την ενημέρωση των Ελλήνων συγγραφέων, μεταφραστών και εκδοτών, οι τηλεφωνικές του γραμμές πήραν φωτιά, τα mail έφταναν κατά ριπάς, το ερώτημα ένα και κοινό: τι να κάνουμε; Επειδή όμως ο Λενινισμός έχει περάσει πια στην ιστορία, η απάντηση θα δοθεί πρώτα από κάθε κάτοχο πνευματικών δικαιωμάτων και μετά ίσως εκφραστεί συλλογικά. Στο μεταξύ, από τις διεργασίες, τόσο εγχώριες όσο και διεθνείς, προέκυψαν κάποια ερωτήματα στα οποία θα πρέπει οπωσδήποτε να απαντήσει κάποιος πριν τοποθετηθεί συνολικά στη Συμφωνία Google:

Ανεξαρτήτως Google, μπορούμε να αγνοήσουμε την ψηφιακή τεχνολογία και να παραμείνουμε αποκλειστικά στην εποχή του Γουτεμβέργιου - χαρτί, εκτύπωση, βιβλιοδεσία άντε και καμιά φωτοτυπία; Yπάρχει, λόγω Google, ο κίνδυνος δημιουργίας ενός παγκόσμιου μονοπωλίου της γνώσης τουλάχιστον σε επίπεδο γραπτού λόγου; Με τι κριτήρια και ποιες διαδικασίες θα επιλέγει η Google τα έργα τα οποία θα περιλαμβάνονται στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της; Γιατί η Συμφωνία δεν περιορίστηκε μεταξύ Google και αμερικανικών έργων του λόγου, αλλά καταλαμβάνει και βιβλία όλων των χωρών του κόσμου; Mήπως είναι σκόπιμο όλες οι εθνικές γλώσσες να δημιουργήσουν τις δικές τους εθνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες -με το σύνολο των έργων τους- και μετά να συνδεθούν σε διεθνές επίπεδο π.χ. βαλκανικό, μεσογειακό, ευρωπαϊκό ή ακόμα και παγκόσμιο; Οποιος έχει τις απαντήσεις είναι σε θέση να τοποθετηθεί απέναντι στη Συμφωνία Google, μόνο που ο χρόνος πιέζει, η καταληκτική ημερομηνία της 4ης Σεπτεμβρίου είναι κοντά. Εκτός και αν δοθεί παράταση, θέμα για το οποίο εργάζονται πυρετωδώς σε όλο τον κόσμο. Εκτός Αμερικής φυσικά.

* Ο Αρης Πετρόπουλος είναι γενικός διευθυντής του Οργανισμού Διαχείρισης Εργων Λόγου.

ΗΧΗΡΑ «ΟΧΙ» ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΟΕΔΡΕΙΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

• «Ώς εδώ και μη παρέκει» από Μάρκαρη - Διβάνη

Τα πρώτα ηχηρά «Όχι» στον τομέα του πολιτισμού έφτασαν χτες στο γραφείο του υπουργού Αντώνη Σαμαρά, φέρνοντας στο φως ένα κλίμα δυσαρέσκειας που έχει δημιουργήσει απέναντί του από τη στιγμή που άρχισε να προωθεί τους δικούς του ανθρώπους. Ο Πέτρος Μάρκαρης και η Λένα Διβάνη, πρόεδρος και αντιπρόεδρος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου από τον Ιανουάριο του 2008 (για το υπόλοιπο της θητείας του παραιτηθέντος Δημήτρη Νόλλα), γνωστοποίησαν εγγράφως με αφορμή τη λήξη της θητείας του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΚΕΒΙ ότι «δεν προτιθέμεθα να συνεχίσουμε ως μέλη τού υπό διορισμόν νέου Δ.Σ.».

Οι δύο συγγραφείς εγκαλούν την Πολιτεία για τη «συνεχιζόμενη αδιαφορία της απέναντι στο Κέντρο και στον σκοπό του» - αδιαφορία που καθιστά, λένε, την παρουσία τους «εν πολλοίς άκαρπη και προσχηματική», πόσω μάλλον που πρόκειται για πρόσωπα τα οποία δεν πολιτεύονται. Η κατ΄ εξοχήν εργασία τους, όπως λένε, είναι η συγγραφή, και αυτή έχει ανάγκες... Η κίνηση αυτή έχει ειδικό βάρος, δεδομένου ότι Μάρκαρης και Διβάνη είχαν πάρει ζεστά τις αρμοδιότητές τους και συνεργάζονταν δημιουργικά και αρμονικά με τη διευθύντρια του ΕΚΕΒΙ Κατρίν Βελισσάρη, της οποίας το «συμβόλαιο» λήγει στα τέλη του χρόνου. Μάλιστα, όπως σημειώνουν, δεν υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους νωρίτερα διότι είχαν ευθύνη «να βοηθήσουμε στην καλύτερη οργάνωση της 6ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου που έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη με μεγάλη επιτυχία τον παρελθόντα Μάιο».

Θεσμός που δημιουργήθηκε επί υπουργίας Θάνου Μικρούτσικου κι έφερε το ελληνικό βιβλίο και τους ανθρώπους του στο κέντρο των πολιτισμικών πραγμάτων της χώρας, το ΕΚΕΒΙ εμψυχώθηκε αρχικά από την πρώην εκδότρια και βουλευτή του ΠΑΣΟΚ Μυρσίνη Ζορμπά, και αφού πέρασε από πολλά σκαμπανεβάσματα έφτασε με την Κατρίν Βελισσάρη να γίνει μια καλά οργανωμένη μηχανή πολιτισμικής πολιτικής και προβολής της χώρας. Η Νέα Δημοκρατία δεν κατάφερε όμως να εκτιμήσει το εύρος της σημασίας του και στάθηκε πολύ τσιγγούνικη απέναντί του, χωρίς να είναι σαφείς οι προθέσεις της. Ο Αντώνης Σαμαράς, ειδικότερα, δεν δέχθηκε να συναντήσει το προεδρείο του ΕΚΕΒΙ παρά τις επανειλημμένες αιτήσεις του και μείωσε δραματικά τον προϋπολογισμό του, κάτω από τα επίπεδα που είχε επί Χρήστου Ζαχόπουλου. Αυτόν τον καιρό άλλωστε ακούστηκε ότι ο κ. Σαμαράς έβλεπε για μελλοντικό του πρόεδρο τον καθηγητή Χρήστο Γιανναρά, που πάντως δεν έχει εξοικείωση με τον επαγγελματικό κλάδο του βιβλίου. Το μέλλον λοιπόν του ΕΚΕΒΙ προβάλλει αυτή τη στιγμή αβέβαιο.

• Μικέλα Χαρτουλάρη, ΤΑ ΝΕΑ: Παρασκευή 24 Ιουλίου 2009

Μια αγάπη για το καλοκαίρι. «Ο έρωτας ζει και πέρα από τα 104»

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ

• «Ερωτεύτηκα πολύ. Έζησα όλη μου τη ζωή ερωτευμένος. Με την κυριολεξία του όρου. Με συγκίνηση», λέει ο καθηγητής Εμμ. Κριαράς

«Έρωτας είναι η επιδίωξη του ιδανικού. Σε όλες του τις εκφάνσεις. Ξεχωρίζω δύο: τον σαρκικό- πνευματικό έρωτα προς τη- τον σύντροφο και τον έρωτα προς την εργασία. Αυτό που λέμε φιλεργία. «Ο έρωτας είναι το αντίδοτο του θανάτου. Είναι ίσως η ίδια η ζωή. Μόνο όταν είσαι ερωτευμένος ζεις. Ειδάλλως είσαι... πέτρα...».

Όχι. Ο υπεραιωνόβιος πλέον (διάγει το 104ο έτος της ζωής του) ομότιμος καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, Εμμανουήλ Κριαράς, δεν νιώθει «πέτρα»...

«Κρατώ ακόμα ψήγματα έρωτα και προς τη μνήμη της γυναίκας μου και προς την εργασία. Ζω. Νιώθω. Εργάζομαι ακόμα, αλλά με δυσκολία. Δεν δίδει η ζωή χωρίς έρωτα- ευτυχία. Είμαστε τραγικές μορφές. Το γεγονός ότι έχουμε συνείδηση δεν νομίζω ότι είναι στοιχείο ουσιαστικής ευτυχίας. Ο άνθρωπος ζει πιο ευτυχισμένα όταν δεν έχει συνείδηση της τραγικότητας της ζωής του. Εγώ- δυστυχώς- την έχω. Επιθυμία μου είναι πλέον να μη ζήσω. Είναι βάρος πια η ζωή μου».

• Κουράζει η ζωή;

Κουράζει ίσως το περιβάλλον της ζωής. Ο χώρος και οι άνθρωποι στον οποίο και με τους οποίους είσαι καταδικασμένος να ζεις. Αυτό που τώρα λένε οικονομική ή κοινωνική κρίση.

• Η οικονομική κρίση συνάδει με την κοινωνική- αυτή που λέμε αξιών; Είναι προϊόν η μία της άλλης ή απλώς συνυπάρχουν με κοινή προέλευση, παράλληλη έκφραση και αδιέξοδο αποτέλεσμα;

Η κατάσταση είναι άσχημη από κάθε άποψη. Είναι πολύ πιο εντυπωσιακή βέβαια αυτή που λέμε οικονομική κρίση και οι επιπτώσεις της είναι τραγικές, αλλά- επιτρέψτε μου- είναι τραγικότερες οι επιπτώσεις της άλλης κρίσης, αυτής της λεγόμενης κοινωνικής. Αυτοκαταδιωκόμεθα άπαντες. Υπάρχει γενικώς μια ανισορροπία. Διάγει κρίση η πολιτική ζωή, διά γει κρίση η Παιδεία, η Δικαιοσύνη- έννοιες πρωταρχικές... Όσον αφορά το αμιγώς οικονομικό φαινόμενο, δεν είμαι ίσως αρμόδιος να δώσω λύσεις. Έζησα και το κραχ του ΄29 αλλά ήταν αλλιώς τότε... Τώρα είναι διαφορετικά. Συνδυάζεται με την παγκοσμιοποίηση. Το κοινωνικό λοιπόν πρόβλημα είναι προϊόν της ευημερίας. Προϋπάρχει λοιπόν της οικονομικής κρίσης. Αυτό που ζούμε τώρα θα προτιμούσα να μην το είχα προλάβει, να μην το είχα ζήσει».

Κρίση και έλλειψη παιδείας

• Παλαιότερα υποστηρίζατε ότι το μέλλον της ανθρωπότητας είναι ο σοσιαλισμός. Εξακολουθεί να παραμένει όραμα και στόχος σας;

Εξακολουθώ να το πιστεύω. Η λύση θα έρθει- εγώ δεν θα το προλάβω, ούτε την ανόρθωση της παιδείας που θα πρέπει να προηγηθεί, θα προλάβω. Δεν μ΄ ενδιαφέρει πλέον η πολιτική με τον τρόπο που ασκείται. Η πολιτική μας ζωή οδηγείται σε συντηρητισμό κι αμφιβάλλω αν θα μπορέσει σύντομα να ανακάμψει. Είναι η κρίση σε συνδυασμό με την έλλειψη παιδείας. Δεν τιμώνται πλέον οι αξίες. Βιώνουμε την έσχατη πλέον ανάγκη ανόρθωσης της παιδείας. Είναι όμως η υλιστική κατεύθυνση της παιδείας. Με την τεχνολογία τα ανθρωπιστικά γράμματα υποτιμούνται κι έτσι δημιουργείται μια ανισορροπία... Η αρχή είναι η ΠΑΙΔΕΙΑ. Ένας λαός προάγεται όταν έχει προηγμένη παιδεία. Αν όμως οι ανάξιοι επιπλέουν σ΄ όλους τους τομείς και κυρίως σ΄ αυτούς της πολιτικής... Πρέπει να υπερνικήσουμε την τάση αυτή. Το αποτέλεσμα είναι η δυσπιστία όλων...

Ο υλισμός είναι που σκότωσε το όραμα. Κι ο υλισμός είναι που διδάσκεται από γονείς και δασκάλους. Όλα γίνονται με στόχο την εξασφάλιση παχυλού κέρδους.

«Ανυψώνει τον άνθρωπο ο έρωτας.
Ο πραγματικός, ο αληθινός έρωτας»

«Εξαγοράζονται πλέον εύκολα οι άνθρωποι...»

Η τρομοκρατία είναι μια μορφή δράσης και «λύσης»; Ο Εμμανουήλ Κριαράς διαφωνεί: «Δεν αποτελεί ευχάριστο φαινόμενο. Δεν ήταν ποτέ λύση η τρομοκρατία. Εκτός αν εννοείτε την τρομοκρατία των ισχυρών της Γης. Την τρομοκρατία του κεφαλαίου και του υλισμού. Όχι, με την άλλη- αυτήν τη μεμονωμένη των αγανακτισμένων παιδιών- φοβάμαι ότι η εκτροπή καραδοκεί. Δεν απέχει πολύ η όποια εκτροπή από τα έσχατα αυτά φαινόμενα απόλυτου συντηρητισμού στα οποία πολιτικά ασυνείδητα καταφεύγουν οι άμυαλοι απογοητευμένοι».

• Τι να κάνουμε; Εκατό και πλέον χρόνια μετά (ο Β. Ι. Λένιν έθεσε το ερώτημα το 1902 στο ομότιτλο βιβλίο του);

Οι Σπαρτιάτες το έθεσαν λακωνικότερα όλων το 410 π.Χ. μετά τη ναυμαχία της Κυζίκου. «Έρρει τα κάλα, Μίνδαρος απεσύα, Πεινώντι τώνδρες, Απορίομες τι χρη δραν». (Καταστράφηκαν τα πλοία. Ο Μίνδαρος σκοτώθηκε. Οι άνδρες πεινούν.

Απορούμε τι πρέπει να πράξουμε.) Να υπομένουμε. Μια λύση είναι εσείς να μιλάτε. Να λέτε πάντα αυτό που πιστεύετε... Και να πληροφορείτε σωστά. Μη δέχεσθε να γίνετε όργανα του οποιουδήποτε. Εξαγοράζονται πλέον εύκολα οι άνθρωποι... Πριν από λίγα χρόνια διάβαζα καθημερινά και μάλιστα εμβριθώς δυο, τρεις εφημερίδες. Τώρα πια με κουράζει αυτή η ελαφρότητα... Το μόνο ιδανικό που απέμεινε είναι ίσως ο Έρωτας. Υπό την έννοια της αέναης επιδίωξης του ιδανικού...

• Ο έρωτας είναι

Η επιδίωξη του ιδανικού Η ίδια η ζωή Το αντίδοτο του θανάτου Η φιλεργία Η λύση- κυρίως- στα χρόνια της... χολέρας στα οποία ζούμε

• Στιγμές ζωής

Η γέννηση. Στον Πειραιά στις 29 Νοεμβρίου 1906 Η επιλογή για σπουδές φιλολογίας (1924)
Η συνάντηση με τη σύντροφο της ζωής του Αικατερίνη Στριφτού στα 1935 Η απόλυση από τη χούντα (1968) Η απώλεια της συντρόφου (Μάιος 2000)

• Τον ενοχλούν

Το ψεύδος Η υποκρισία Η επικράτηση της απάτης Η «βασιλεία» του κέρδους Η έλλειψη παιδείας

• Της Βίκυς Χαρισοπούλου, ΤΑ ΝΕΑ: Τετάρτη 22 Ιουλίου 2009

Τεράστιο διαδικτυακό βιβλιοπωλείο από την Barnes & Noble

Οσοι διαβάζουν τα βιβλία τους σε ηλεκτρονικές συσκευές, όπως οι αναγνώστες στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, στη φωτογραφία, θα έχουν στη διάθεσή τους 700 χιλιάδες τίτλους ακόμα. Τους παρέχει η αλυσίδα βιβλιοπωλείων στις ΗΠΑ Barnes & Noble, δημιουργώντας το μεγαλύτερο διαδικτυακό βιβλιοπωλείο, ξεπερνώντας ακόμα και την Amazon.

ΒΙΒΛΙΟ. Η Barnes & Noble αντεπιτίθεται! Προχθές τη Δευτέρα, ανακοίνωσε επίσημα τη δημιουργία του μεγαλύτερου διαδικτυακού βιβλιοπωλείου στον κόσμο – μεγαλύτερο κι από αυτό της Amazon.com, με περισσότερους από 700.000 τίτλους, τους οποίους θα μπορεί κανείς να διαβάζει και σε συσκευές όπως το iPhone της Apple.

Το κορυφαίο αμερικανικό βιβλιοπωλείο προγραμματίζει οι πελάτες του να «κατεβάζουν» τους περισσότερους νέους τίτλους και τα bestseller έναντι 9,99 δολαρίων. Την ίδια τιμή έχει και η Amazon.

Επίσης, η Barnes & Noble ανακοίνωσε ότι θα είναι ο αποκλειστικός χορηγός ψηφιακών βιβλίων μέσω της συσκευής ηλεκτρονικής ανάγνωσης (e-reader) Plastic Logic, συσκευή που αναμένεται να ανταγωνιστεί το δημοφιλές Kindle. Το Plastic Logic πρόκειται να βγει στην αγορά στις αρχές της επόμενης χρονιάς.

Η Barnes & Noble εξαπολύει τα βέλη της στην αγορά καθώς σε αντίθεση με την πολιτική της Αmazon που θέλει τα ψηφιακά της βιβλία να διαβάζονται μόνο μέσω του Kindle, τα ψηφιακά βιβλία της Barnes & Noble θα μπορούν να αναγνωστούν σε iPhone ή iPod, σε Blackberry αλλά και στους περισσότερους προσωπικούς υπολογιστές (Mac και PC), φορητούς ή σταθερούς. Η εταιρεία ευελπιστεί ότι η συλλογή της θα υπερβεί το ένα εκατομμύριο τίτλους μέσα στην επόμενη χρονιά και ότι θα περιλαμβάνει όλα τα ηλεκτρονικά βιβλία όλων των εκδοτικών οίκων. Οσον αφορά την Amazon, μέσω του Kindle πουλάει περισσότερους από 300.000 τίτλους.

Οι υπεύθυνοι της Barnes & Noble πιστεύουν ότι θα καταφέρουν να καταστήσουν «φαν» του ηλεκτρονικού βιβλίου τους περισσότερους από «77 εκατομμύρια παραδοσιακούς βιβλιοφάγους» πελάτες της. Το Plastic Logic περιγράφεται ως μία εξαιρετικά λεπτή συσκευή, λίγο πιο παχιά από μια κόλλα χαρτί. Εν αναμονή λοιπόν.

ΠΕΘΑΝΕ Ο ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΣ ΜΕ ΠΟΥΛΙΤΖΕΡ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΦΡΑΝΚ ΜΑΚΚΟΡΤ

• Άφησε πίσω του τις «Στάχτες της Άντζελας»

Ο Φρανκ ΜακΚορτ, ο συγγραφέας του μπεστ σέλερ «Οι στάχτες της Άντζελας» (που είχε γίνει και ταινία με την Έμιλι Γουότσον το 1999) πέθανε στα 78 του χρόνια, από μεταστατικό μελάνωμα.

«Οι στάχτες της Άντζελας» (1996), το μυθιστόρημα που βασίστηκε στις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια στην Ιρλανδία, πούλησε εκατομμύρια αντίτυπα σε όλο τον κόσμο. Επιπλέον, το βιβλίο αυτό του άλλαξε πορεία: ο επί 30 χρόνια καθηγητής σε γυμνάσιο της Νέας Υόρκης κέρδισε με τις «Στάχτες» του το Βραβείο Πούλιτζερ. Και μαζί μια περίοπτη θέση στη διεθνή κοινότητα των συγγραφέων.

Γεννημένος στη Νέα Υόρκη από γονείς Ιρλανδούς μετανάστες, ταξίδεψε σε μικρή ηλικία στην Ιρλανδία την εποχή του Μεγάλου Κραχ. Η οικογένεια ΜακΚορτ ήλπιζε να βρει εκεί μια καλύτερη τύχη, αλλά τα πράγματα ήταν πιο μαύρα απ΄ ό,τι περίμεναν. Ο πατέρας του, εξαρτημένος από το αλκοόλ, ξόδευε στο ποτό ό,τι έβγαζε από τα περιστασιακά μεροκάματα και στο φινάλε παράτησε την οικογένεια κι έφυγε διά παντός. Τρία από τα επτά αδέλφια του πέθαναν από ασιτία και από αρρώστιες, ενώ και ο ίδιος κινδύνεψε από τυφοειδή πυρετό.

Στις «Στάχτες της Άντζελας» περιγράφει πώς πλημμύριζε το σπίτι όπου έμεναν κάθε τρεις και λίγο, πώς περπατούσαν ανάμεσά τους τα ποντίκια, πώς ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Η δυστυχία όμως και ο θάνατος δεν του στέρησαν το χιούμορ. Παρά τα δεινά εκείνης της εποχής, οι περιγραφές του είναι γεμάτες χιούμορ, εξαιρετικά ζωντανές και γεμάτες αγάπη και κατανόηση για την οικογένειά του. Ακόμη και για τον πατέρα του που τους εγκατέλειψε, λέει ότι σε εκείνον χρωστούσε την αγάπη του για τη γλώσσα και τη διήγηση ιστοριών.

• TA NEA: Τρίτη 21 Ιουλίου 2009