Sunday, October 30, 2016

Κώστας Καρυωτάκης: ο κυριότερος εκφραστής της σύγχρονης λυρικής ποίησης

kostas_karyotakis


https://www.timesnews.gr
Ο Κώστας Καρυωτάκης (Τρίπολη 11 Νοεμβρίου 1896 (30 Οκτωβρίου) – Πρέβεζα 21 Ιουλίου 1928) , γιος του νομομηχανικού Γεωργίου Καρυωτάκη και της Αικατερίνης το γένος Σκάγιαννη. Είχε μια αδερφή και έναν αδερφό. Παρακολούθησε εγκλύκλια μαθήματα σε διάφορα μέρη της Ελλάδας λόγω των συνεχών μεταθέσεων του πατέρα του. Το 1913 ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στα Χανιά, όπου συνδέθηκε συναισθηματικά με την Άννα Σκορδούλη (δεσμός που κράτησε ως το 1922). Το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας, από όπου αποφοίτησε το 1917.

Το 1918 επισκέφτηκε την οικογένειά του στη Θεσσαλονίκη και συλλήφθηκε ως ανυπότακτος. Αναγκάστηκε να καταταγεί, λίγο αργότερα όμως γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας και πήρε αναστολή στράτευσης. Στις αρχές του 1919 προσπάθησε να λειτουργήσει προσωπικό δικηγορικό γραφείο χωρίς επιτυχία. Τον ίδιο χρόνο στρατεύτηκε ξανά και τον Οκτώβριο διορίστηκε υπουργικός γραμματέας Α΄ στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, όπου παρέμεινε ως τον Φλεβάρη του 1920. Τον ίδιο χρόνο απαλλάχτηκε από τα στρατιωτικά του καθήκοντα ως ανίκανος και μετατέθηκε στην Άρτα.
Ακολούθησαν μεταθέσεις στις νομαρχίες Κυκλάδων και Αττικοβοιωτίας, όπου το 1922 γνωρίστηκε με τη Μαρία Πολυδούρη, επίσης νομαρχιακή υπάλληλο την εποχή εκείνη. Η Πολυδούρη ερωτεύτηκε τον Καρυωτάκη με πάθος και η σύντομη σχέση τους την οδήγησε στην απελπισία. Το φθινόπωρο του 1923 ο Καρυωτάκης παραιτήθηκε από τη θέση του και διορίστηκε στην κεντρική Υπηρεσία του υπουργείου Πρόνοιας στην Αθήνα. Το 1924 ταξίδεψε στη Γερμανία και την Ιταλία. Δυο χρόνια αργότερα ταξίδεψε με αναρρωτική άδεια στη Ρουμανία μαζί με το συνθέτη ξάδερφό του Θ.Δ. Καρυωτάκη και στο τέλος του χρόνου μετατέθηκε στο τμήμα Αγαθοεργών Ιδρυμάτων.
Είχαν τότε ξεκινήσει οι μεθοδεύσεις των ανωτέρων του εναντίον του λόγω της έντονης συνδικαλιστικής του δράσης. Το 1927 μετατέθηκε στο τμήμα Λοιμωδών Νόσων και το 1928 εκλέχτηκε Γενικός Γραμματέας του Δ.Σ. της Ενώσεως Δημοσίων Υπαλλήλων Αθηνών και συμμετείχε στην Οικονομική Επιτροπή της Συνομοσπονδίας Δημοσίων Υπαλλήλων, ενώ αποσπάστηκε για πέντε μήνες στην Πάτρα. Στη θέση του στην Αθήνα επέστρεψε το Μάη του ίδιου χρόνου και αμέσως μετά από ένα σύντομο ταξίδι στο Παρίσι μετατέθηκε στην Πρέβεζα, όπου τον Ιούλιο αυτοπυροβολήθηκε , στην παραλιακή τοποθεσία Άγιος Σπυρίδων, σε ηλικία τριάντα τριών ετών.
ceb5cebbceadcebdceb7-cebccf89cf81ceb1ce90cf84cebfcf85-cebf-cf80cebfceb9ceb7cf84ceaecf82-cebacf8ecf83cf84ceb1cf82-cebaceb1cf81cf85cf89
Η ενασχόληση του Καρυωτάκη με τη λογοτεχνία ξεκίνησε σε ερασιτεχνικό επίπεδο γύρω στο 1912 όταν άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα σε λαϊκές εφημερίδες και περιοδικά (Παρνασσός, Ελλάς), ενώ σ’ όλη του τη ζωή ασχολήθηκε παράλληλα με τη σκιτσογραφία. Συνέχισε να δημοσιεύει στίχους και στα φοιτητικά του χρόνια, και το 1916 πραγματοποίησε μια διάλεξη στην αίθουσα εμποροϋπαλλήλων για τον ποιητή Ζοζέ Μαρία ντε Ερεντιά. Στις αρχές του 1919 ξεκίνησε τη συνεργασία του με το Νουμά και εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Ο πόνος του ανθρώπου και των πραγμάτων και το σατιρικό περιοδικό Γάμπα (μαζί με το φίλο του Άγη Λεβέντη), που γνώρισε επιτυχία, απαγορεύτηκε όμως μετά το έκτο τεύχος από τη λογοκρισία.
cebaceb1cf81cf85cf89cf84
Συνεργάστηκε επίσης με τα περιοδικά Μούσα, Λόγος (Κων/πολης), Νέα Ζωή (Αλεξάνδρειας), Έσπερος (Σύρου), Νέα Τέχνη, Νέα Εστία, Εμείς (όπου το 1924 δημοσίευσε το ποίημα Ένα σπιτάκι, που συμπεριέλαβε στις Ελεγείες και Σάτιρες και αφιέρωσε στην Πολυδούρη) κ.α. Το 1920 πήρε το β’ βραβείο στο Φιλαδέλφειο ποιητικό διαγωνισμό για την ανέκδοτη ποιητική συλλογή του Τραγούδια της πατρίδας. Το βραβείο παρέλαβε ο φίλος του Χαρίλαος Σακελλαριάδης, καθώς ο Καρυωτάκης νοσηλευόταν τότε στο Στ΄ Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών. Το 1921 δημοσίευσε τα Νηπενθή, τη δεύτερη ποιητική συλλογή του και έγραψε τη θεατρική επιθεώρηση Πελ – Μελ μαζί με το Σακελλαριάδη (ενώ σημειώνεται επίσης το χαμένο μονόπρακτο θεατρικό έργο του Ο Άρρωστος, γραμμένο το 1920).
kariot1
Τελευτάια ποιητική συλλογή του είναι η Ελεγεία και Σάτιρες, που τυπώθηκε το 1927. Έγραψε επίσης πεζογραφήματα και μεταφράσεις και το 1928 δημοσίευσε το άρθρο Ανάγκη Χρηστότητος: Το Δημοσιοϋπαλληλικόν Ζήτημα. Ο Καρυωτάκης θεωρείται ως ο σημαντικότερος εκφραστής του λεγόμενου νεορομαντικού πνεύματος στην αθηναϊκή ποίηση του Μεσοπολέμου (στον ίδιο χώρο τοποθετούνται ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, ο Τέλος Άγρας, ο Κλέων Παράσχος, ο Μήτσος Παπανικολάου, ο Κώστας Ουράνης και άλλοι). Ξεκινώντας από το χώρο του συμβολισμού με επιρροές από τους Μαλακάση, Βάρναλη αλλά και Heine και Laforgue οδηγήθηκε σταδιακά από τη ρομαντική αναζήτηση μιας βιώσιμης ζωής και την ονειροπόληση στη σάτιρα και το σαρκασμό, με προσανατολισμό τόσο την προσωπική ζωή όσο και τον ευρύτερο κοινωνικό και πολιτικό χώρο. Η ιδιαίτερη σχέση της ζωής του Καρυωτάκη με την εξέλιξη της ποίησής του και ο πρόωρος δραματικός θάνατός του, υπήρξαν καθοριστικοί παράγοντες στη διαμόρφωση της αντιμετώπισης του έργου του από τους μεταγενέστερους ποιητές, τη λογοτεχνική κριτική και το αναγνωστικό κοινό.

kariwtakis_polidouri_384945

Η ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη γνώρισε τον Κώστα Καρυωτάκη το 1922 στη Νομαρχία Αττικής όπου αμφότεροι εργάζονταν προσωρινά, και τον ερωτεύτηκε, αλλά φαίνεται ότι ο δεσμός του Καρυωτάκη με την Άννα Σκορδύλη συνεχίστηκε. Η Πολυδούρη του πρότεινε γάμο, αλλά ο Καρυωτάκης το απέρριψε. Η Πολυδούρη απολύθηκε το 1924, ήρθε σε ρήξη με τον Καρυωτάκη και αρραβωνιάστηκε με τον δικηγόρο Γεωργίου. Το 1926 στο Παρίσι η Πολυδούρη προσβλήθηκε από φυματίωση και νοσηλεύθηκε στην Ελλάδα στο νοσοκομείο Σωτηρία όπου το 1928 την επισκέφτηκε ο Καρυωτάκης.
1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Κώστα Καρυωτάκη βλ. Σαββίδης Γ.Π. – Χατζηδάκη Ν.Μ. – Μήτσου Μαριλίζα, Χρονογραφία Κ.Γ. Καρυωτάκη (1896-1928). Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., 1989 (έκδοση νέα, συμπληρωμένη), Τοκατλίδου Βάσω, «Καρυωτάκης Κώστας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό4. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985 και Χωρεάνθης Κώστας, «Χρονολόγιο Κ.Γ.Καρυωτάκη», Διαβάζω157, 17/12/1986, σ.40-44.
Δον Kιχώτες
Oι Δον Kιχώτες πάνε ομπρός και βλέπουνε ώς την άκρη
του κονταριού που εκρέμασαν σημαία τους την Iδέα.
Kοντόφθαλμοι οραματιστές, ένα δεν έχουν δάκρυ
για να δεχτούν ανθρώπινα κάθε βρισιά χυδαία.
Σκοντάφτουνε στη Λογική και στα ραβδιά των άλλων,
αστεία δαρμένοι σέρνονται καταμεσής του δρόμου,
ο Σάντσος λέει «δε σ’ το ‘λεγα;» μα εκείνοι των μεγάλων
σχεδίων αντάξιοι μένουνε και: «Σάντσο, τ’ άλογό μου!»
Έτσι αν το θέλει ο Θερβαντές ― εγώ τους είδα, μέσα
στην μίαν ανάλγητη Zωή, του Oνείρου τους ιππότες
άναντρα να πεζέψουνε και, με πικρήν ανέσα,
με μάτια ογρά, τις χίμαιρες ν’ απαρνηθούν τις πρώτες.
Tους είδα πίσω να ‘ρθουνε ―παράφρονες, ωραίοι
ρηγάδες που επολέμησαν γι’ ανύπαρχτο βασίλειο―
και σαν πορφύρα νιώθοντας χλευαστικιά πως ρέει,
την ανοιχτή να δείξουνε μάταιη πληγή στον ήλιο!
********************************************************************************
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
• Αγγελάτος Δημήτρης, Διάλογος και ετερότητα· Η ποιητική διαμόρφωση του Κώστα Καρυωτάκη. Αθήνα, Σοκόλης, 1994.
• Άγρας Τέλλος, «Καρυωτάκης Κώστας Γ.», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια13. Αθήνα, Πυρσός, 1933 (τώρα και στον τόμο τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.252-254. Αθήνα, Ερμής, 1981).
• Άγρας Τέλλος, «Ο Κ.Γ. Καρυωτάκης και οι Σάτιρες», Κ.Γ.Καρυωτάκη Άπαντα · Έμμετρα και Πεζά, σ.LXXXIX. Αθήνα, 1938 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος δεύτερος· Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.186-221. Αθήνα, Ερμής, 1981).
• Αργυρίου Αλεξ., «Τα πλαίσια ενός ανθρώπου και ενός έργου», Το Βήμα, 20/11/1971.
• Βαρίκας Βάσος, Κ.Γ.Καρυωτάκης · Το δράμα μιας γενιάς. Αθήνα, Γκοβόστης, 1938.
• Βάρναλης Κώστας, Αισθητικά – ΚριτικάΒ΄, σ.225 και 229. Αθήνα, Κέδρος, 1958.
• Βούλγαρης Κώστας, Κ.Γ.Καρυωτάκης• Φύλλα πορείας. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1998.
• Γιάκος Δημ., «Κώστας Γ. Καρυωτάκης· Ένας δραματικός κλαυσίγελως και για τη σημερινή εποχή», Η Βραδυνή, 8, 15, 22 και 29/7/1968 (το ίδιο στη Νέα Εστία104, 1η/8/1978, αρ.1226, σ.996).
• Δάλκου Γεωργία, Κωνσταντίνος Γεωργίου Καρυωτάκης · Δημόσιος υπάλληλος εξ Αθηνών, μετατεθείς εις Πρέβεζαν εσχάτως. Αθήνα, Καστανιώτης, 1986.
• Δάλλας Γιάννης, «Η διάρκεια του Καρυωτάκη · Μια επανεκτίμηση», Ενδοχώρα34-35 (Ιωάννινα), ετ.6, 1965, σ.106.
• Δάλλας Γιάννης, «Οι λύσεις Καρυωτάκη και η μεταπολεμική γενιά της λογοτεχνίας», Δοκιμασία1 (Ιωάννινα), 5-6/1973, σ.30.
• Δήμος Πρέβεζας, Συμπόσιο για τον Κ.Γ. Καρυωτάκη · Πρέβεζα 11-14 Σεπτεμβρίου 1986. Πρέβεζα 1990.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Η επίδραση του Καρυωτάκη στους νέους», Τα Νέα Γράμματα9, 9/1935, σ.478 (τώρα και στον τόμο Από τον Σολωμό ως τον Μυριβήλη (λογοτεχνικά μελετήματα), σ.289-309 με τίτλο «Ο Κώστας Καρυωτάκης και η εποχή μας». Αθήνα, Εστία, χ.χ.).
• Καρυωτάκης και καρυωτακισμός· Επιστημονικό συμπόσιο. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 1998.
• Κωστόπουλος Φάνης, Ο Καρυωτάκης μεταφράζει. Αθήνα, Ιωλκός, χ.χ.
• Λορεντζάτος Ζήσιμος, Ο Καρυωτάκης. Αθήνα, Δόμος, 1988.
• Μαλάνος Τίμος, Ένας Ηγησιακός · Συμβολή στη μελέτη του Καρυωτάκη. Αλεξάνδρεια, 1938.
• Μπαλούμης Επαμεινώνδας, Ο Καρυωτάκης πεζογράφος. Αθήνα, Κοχλίας, 1995.
• Παπακώστας Γιάννης (εισαγωγή – σημειώσεις – σχόλια), Κ.Γ.Καρυωτάκης · Ανάγκη Χρηστότητος · Ένα λανθάνον κείμενο κοινωνικής πολιτικής. Αθήνα, Φιλιππότης, 1986.
• Παπακώστας Γιάννης, Ο πολιτικός Καρυωτάκης. Αθήνα, Εστία, 1992.
• Σαββίδης Γ.Π., «Κρίσεις για τον Καρυωτάκη και το έργο του», Κ.Γ.Καρυωτάκης· Ποιήματα και πεζά, σ.183-284 . Αθήνα, Ερμής,1972.
• Σαββίδης Γ.Π., Ο Καρυωτάκης ανάμεσά μας ή Τι απέγινε εκείνο το μακρύ ποδάρι; Αθήνα, 1972.
• Σαββίδης Γ.Π. – Χατζηδάκη Ν.Μ., Σχεδίασμα χρονογραφίας Κ.Γ.Καρυωτάκη (1896-1928). Αθήνα, 1966. (ανάτυπο από τον Β’ τόμο των Ευρισκομένων)
• Σαββίδης Γ.Π., Ένα άγνωστο άρθρο του Κ.Γ.Καρυωτάκη. Αθήνα, ανάτυπο από τον Παρνασσό, 1973.
• Σαββίδης Γ.Π., Η αποχαιρετηστήρια επιστολή του Κ.Γ.Καρυωτάκη. Κέρκυρα, 1987 (ανάτυπο από το περιοδικό Πόρφυρας40, 4-5/1987, σ.199-207).
• Σαββίδης Γ.Π. – Χατζηδάκη Ν.Μ. – Μήτσου Μαριλίζα, Χρονογραφία Κ.Γ. Καρυωτάκη (1896-1928). Αθήνα, Μ.Ι.Ε.Τ., 1989 (έκδοση νέα, συμπληρωμένη).
• Σακελλαριάδης Γ.Χ., Ανέκδοτες επιστολές του Καρυωτάκη. Αθήνα, ανάτυπο από τη Νέα Εστία, 1971.
• Στεργιόπουλος Κώστας, Οι επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη · Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα, Σοκόλης, 1972.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Ο Καρυωτάκης ποιητής του καιρού του και του καιρού μας», Χρονικό’78,
• Συμπόσιο για τον Κ.Γ.Καρυωτάκη· Πρέβεζα, 11-14 Σεπτεμβρίου, 1986. Πρέβεζα, 1990.
• Τοκατλίδου Βάσω, Οι μεταφράσεις του Καρυωτάκη, ένταξή τους στο ποιητικό πρωτότυπο έργο των συλλογών του · Διδακτορική Διατριβή. Θεσσαλονίκη, 1978.
• Τοκατλίδου Βάσω, «Καρυωτάκης Κώστας», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό4. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1985.
• Perri Massimo (επιμέλεια), Πίνακας λέξεων του Καρυωτάκη. Padova, Liviana, 1983.
Αφιερώματα περιοδικών
• Ελληνική Επιθεώρησις268, 3/1930.
• Νεοελληνική Λογοτεχνία3, 1/1938.
• Προσανατολισμοί4, 1-2/1971.
• Νέα Εστία90, ετ.ΜΕ΄, 15/11/1971, αρ.1065.
• Νέα Εστία96, ετ.ΜΗ΄, 1/12/1974, αρ.1138.
• Γράμματα και τέχνες41, 6-7/1985.
• Διαβάζω157, 17/12/1986.
• Η λέξη79-80, 11-12/1988.
• Νέα Εστία139, ετ.Ο΄, 15/6/1996, αρ.1655.
Εργογραφία
(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

Ι.Ποίηση
• Ο Πόνος του Ανθρώπου και των Πραγμάτων. Αθήνα, 1919.
• Νηπενθή· Ποιήματα βραβευμένα στο Φιλαδέλφειο Διαγωνισμό. Αθήνα, 1921.
• Ελεγεία και Σάτιρες. Αθήνα, Αθηνά, χ.χ.
ΙΙ.Πεζά
• Δεσποινίς Bovary. Αθήνα, Κέδρος, 1994.
ΙΙΙ.Δοκίμια
• Ανάγκη χρηστότητος· Ένα λανθάνον κείμενο κοινωνικής πολιτικής· Επιμέλεια – Σημειώσεις – Σχόλια Γιάννης Παπακώστας. Αθηνά, Φιλιππότης, 1986.
ΙV. Μετάφραση
• Ποιητικές μεταφράσεις· Δίγλωσση έκδοση. Αθήνα, Γραφή, 1980.
V.Συγκεντρωτικές εκδόσεις
• Άπαντα έμμετρα και πεζά. Αθήνα,1938.
• Άπαντα τα ευρισκόμενα · Τόμος πρώτος· Επιμέλεια Γ.Π.Σαβίδη. Αθήνα, 1965.
• Άπαντα τα ευρισκόμενα · Τόμος δεύτερος· Επιμέλεια Γ.Π.Σαββίδη. Αθήνα, 1966.
• Ποιήματα και πεζά· Επιμέλεια Γιώργος Σαββίδης. Αθήνα, Ερμής, 1972.
• Ποιητικές μεταφράσεις · Δίγλωσση έκδοση. Αθήνα, Γραφή , 1980.
• Οι μεταφράσεις του Κ.Γ. Καρυωτάκη. Αθήνα, Το Ροδακιό, 1994.

No comments: