Δύο «δημόσιοι κίνδυνοι» ανταλλάσσουν e-mails

• ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΣΤΑΡ ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ ΚΑΙ ΜΠΕΡΝΑΡ-ΑΝΡΙ ΛΕΒΙ ΗΡΘΑΝ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

• Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία, Τρίτη 16 Νοεμβρίου 2010

Ηταν ένα παγωμένο δεκεμβριάτικο κυριακάτικο απόγευμα του 2007. Ο φιλόσοφος Μπερνάρ-Ανρί Λεβί καθισμένος αναπαυτικά στον καναπέ του απολαμβάνει από το παράθυρό του τη θέα του Παρισιού. Ολα φαντάζουν ήρεμα και ακίνητα. 

 

 Η φιλία τους ξεκίνησε από ένα απελπισμένο SMS του Ουελμπέκ στον Λεβί όπου του έλεγε ότι βαρέθηκε τη ζωή  

Ξαφνικά, ακούγεται ένα μπιπ στο κινητό του τηλέφωνο. Το σηκώνει και διαπιστώνει ότι μόλις έχει πάρει ένα SMS, με την υπογραφή «Μισέλ Ουελμπέκ».

Ενα τρομερό παιδί της γαλλικής λογοτεχνίας ζητάει τη βοήθεια ενός προβοκάτορα μπον βιβέρ της γαλλικής διανόησης. Ο Λεβί προσπαθεί να θυμηθεί πόσες φορές έχουν συναντηθεί: μόνον δύο και φευγαλέα. Το μήνυμα του Ουελμπέκ είναι γραμμένο στο χείλος του γκρεμού: «Βαρέθηκα τη ζωή!».

«Του απαντώ: "Βρίσκομαι στο Παρίσι και μπορούμε να βρεθούμε". Πηγαίνουμε σ' ένα εστιατόριο, τρώμε, μιλάμε και μου εξηγεί γιατί νιώθει άσχημα. "Ζούμε σε μια τρομερή εποχή, που δεν βρίσκεις συνομιλητή να ανταλλάξεις απόψεις", μου λέει», περιέγραψε ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί το γεγονός που έδωσε την αφορμή για να αρχίσει να αλληλογραφεί ηλεκτρονικά με τον Μισέλ Ουελμπέκ.

Η χθεσινή συνάντηση με δημοσιογράφους, στο Γαλλικό Ινστιτούτο, επικεντρώθηκε κυρίως στη γέννηση, στη δημιουργία και στην έκδοση της αλληλογραφίας τους με τίτλο «Δημόσιος κίνδυνος». Περιέχει τα είκοσι οκτώ e-mails, τα οποία αντάλλαξαν τα «κακά παιδιά» από τις 26 Ιανουαρίου ώς τις 11 Ιουλίου 2008. Εκδόθηκε την ίδια χρονιά από τον «Flammarion» και τώρα κυκλοφορεί στα ελληνικά από την «Εστία».

• Θέλαμε να επικοινωνήσουμε

«Δεν θέλαμε να επιμείνουμε σε μια ανταλλαγή ιδεών. Κυρίως μας ενδιέφερε να επικοινωνήσουμε», μας διαβεβαίωσε ο Λεβί, ενώ από την πλευρά του ο Ουελμπέκ παραδέχθηκε «ότι επειδή η ελευθερία με φοβίζει, μου άρεσε ότι το στοιχείο του απρόβλεπτου μου είχε δοθεί μέσα από την απάντηση του Μπερνάρ». Αυτή η επικοινωνία «ήταν σαν μια παρτίδα σκάκι ή σαν μια παρτίδα ντόμινο», ήταν η παρομοίωση του εξωστρεφούς Λεβί. Ο αντίποδάς του, ο εσωστρεφής Ουελμπέκ, στάθηκε στη δοσολογία της: «Βρήκαμε το σωστό επίπεδο ασυμφωνίας. Δεν ήταν ούτε πολύ ούτε πολύ λίγο».

Η γέφυρα επικοινωνίας, όσο κράτησε η αλληλογραφία τους, δεν είχε ποτέ σταθερά θεμέλια: «Για να καταλάβετε πώς έγιναν τα πράγματα, πρέπει να υπολογίσετε ότι δεν ήμασταν φίλοι και ότι δεν τηλεφωνηθήκαμε ποτέ. Οταν εγώ απουσίαζα από το Παρίσι ή όταν έγραφα μια εργασία μου, δεν τον ενημέρωνα. Ηταν φορές που μεσολάβησαν μέχρι και οκτώ μέρες από το ένα e-mail στο άλλο. Ζούσαμε στην απόλυτη αβεβαιότητα. Η έννοια του χρόνου είναι ο βασικός συντελεστής της αλληλογραφίας μας», είπε ο Λεβί.

• Γίναμε και φίλοι

«Ναι, ναι, έτσι ακριβώς έγινε», συμφώνησε ο Ουελμπέκ, ο οποίος παραδέχθηκε «ότι η αλληλογραφία κατέληξε σε μια φιλία, αν και δεν ήταν αυτός ο στόχος μας. Μετά τις πρώτες πενήντα σελίδες είπα ότι είναι καλό, καλούτσικο, αν και δεν είχαμε σκεφτεί από την αρχή να το εκδώσουμε». «Το αποτέλεσμα είναι μια ζωντανή φιλία. Πρωτίστως, όμως, θέλαμε να μιλήσουμε για τις επιλογές μας, γι' αυτά που βρίσκονται κάτω από την επιφάνεια των σχέσεων. Το να μιλήσουμε ανοιχτά ήταν το μέταλλο για να σφυρηλατηθεί μια φιλία», σχολίασε θερμότερα ο Λεβί.
Τους ρωτήσαμε σε τι διαφέρουν. Ο Ουελμπέκ αποφάνθηκε: «Τον Μπερνάρ τον χαρακτηρίζει η μαχητικότητα». Ο Λεβί: «Αυτό που ζηλεύω στον Μισέλ είναι η αποστασιοποίησή του».

Οταν έχεις μπροστά σου δύο διεθνείς περσόνες, οι οποίες έχουν φέρει τα πάνω κάτω στη γαλλική κουλτούρα, είναι αυτονόητο ότι θα ζητήσεις τη γνώμη τους για τα σύγχρονα γαλλικά γράμματα. «Η γαλλική λογοτεχνία είναι σε καλή κατάσταση, η γαλλική διανόηση είναι χαμηλού επιπέδου», είπε ο Ουελμπέκ. Ο Λεβί δεν συμφώνησε με το δεύτερο σκέλος: «Εχει ένταση, πολλαπλότητα ερωτήσεων, ζει με τη δύναμη των αντιθέσεων».

Ο νέος φιλόσοφος αντιμετωπίζει πια τον συγγραφέα ως φίλο και αγωνιά γι' αυτόν. Γι' αυτό εξομολογήθηκε: «Είχα το αυτί μου κολλημένο στο τηλέφωνο μέχρι να μάθω ότι πήρε ο Μισέλ το Γκονκούρ. Είναι ο καλύτερος συγγραφέας της γενιάς μας. Το βραβευμένο "La carte et le territoire" δεν είναι ένα συναινετικό βιβλίο. Μ' αυτό το βραβείο κέρδισε μια μάχη».

• Περιφρόνηση για κριτικούς

Είχε έρθει η ώρα του Ουελμπέκ να πάρει το αίμα του πίσω και να εξαπολύσει τα βέλη του εναντίον κριτικών και κριτικής βιβλίου: «Είναι σε πολύ κακή κατάσταση. Δεν μιλούν για την ποιοτική λογοτεχνία, γιατί κάποιους τους ενοχλεί. Σε αντίθεση, έχουμε το φαινόμενο να μιλάει μια νέα ράτσα κριτικών για την ευπώλητη λογοτεχνία. Το χειρότερο απ' όλα είναι ότι έχουν κάνει τον διαχωρισμό μεταξύ της λογοτεχνίας για τη μάζα και της λογοτεχνίας για την ελίτ».

Το ίδιο λάβρος με την κριτική ήταν και ο Λεβί: «Οι τρεις στους τέσσερις κριτικούς υπερασπίζονται τις πολιτικές ή τις ιδεολογικές τους θέσεις. Με οποιοδήποτε βιβλίο και αν ασχοληθούν, ξέρουν εκ των προτέρων τι θα πουν. Αλλά οι κριτικοί δεν είναι οι σοφοί του Ολύμπου, δεν είναι δικαστήριο. Δεν πρέπει ούτε να παραπονιόμαστε ούτε να μας εκπλήσσουν».

«Εγώ παραπονούμαι», ακούστηκε ο Ουελμπέκ. «Τους ταιριάζει περιφρόνηση», ανταπέδωσε ο Λεβί. «Η περιφρόνηση μειώνει τη μαχητικότητα», σχολίασε ο Ουελμπέκ. «Μαχητική περιφρόνηση», βρήκε την ισορροπία ο Λεβί. *