Ταξίδια γι’ αυτούς που δεν ταξιδεύουν

• Η αλήθεια της ζωής μαζί με τον άλλον

• Αλμπερτο Τορες Μπλαντινα: Η λέσχη των ανομολόγητων πόθων, μετ. Τζίνα Σερέτη, εκδ. opera

Διαβάζοντας κανείς το πολύ καλό πρώτο μυθιστόρημα του νεαρού Ισπανού Αλμπέρτο Τόρες Μπλαντίνα, αναρωτιέται αν η σύλληψή του δεν προέρχεται ευθέως από τους «Ου-τόπους» και την Εισαγωγή στην υπερνεωτερικότητα του Μαρκ Ωζέ. Αν δεν αποτελεί ένα σχόλιο γι’ αυτούς τους ου-τόπους της διαρκούς κίνησης, της μετάβασης, της παγκοσμιοποίησης, όπου οι κοινωνικοί δεσμοί εξαφανίζονται, η ταυτότητα αποδομείται – ξενοδοχεία, σούπερ μάρκετ, στρατόπεδα προσφύγων, σταθμοί τρένων, αεροδρόμια. Θα έλεγε κανείς λοιπόν ότι ο Τόρες αντιπαραθέτει στην ανωνυμία και τη μοναξιά των τόπων αυτών το λόγο, τον ευεργετικό λόγο της αφήγησης, έκκεντρης, εκκεντρικής, μαγικής, που αναλαμβάνει να δημιουργήσει αυτόν το χαμένο δεσμό με τον άλλον και την αλήθεια του. Εξού και όταν ο Σαλβαδόρ Φουενσάντα, ο παραμυθάς του βιβλίου, συνταξιοδοτείται, η απουσία του δεν είναι ανεκτή, το κενό πρέπει πάση θυσία και με κάθε κόστος να πληρωθεί: η απουσία του λόγου αναδεικνύει το παράλογο μιας ασθμαίνουσας υπερνεωτερικότητας.

Στα διαλείμματα

Ο Τόρες, λοιπόν, δημιουργεί έναν συμπαθέστατο, ηλικιωμένο ήρωα, χήρο, πρώην μηχανικό αυτοκινήτων και νυν καθαριστή αεροδρομίου, και μας τον γνωρίζει λίγο καιρό πριν συνταξιοδοτηθεί. Ο Σαλβαδόρ Φουενσάντα κάνει κάθε λίγο και λιγάκι ένα μικρό διάλειμμα, το οποίο αντισταθμίζει ωστόσο δουλεύοντας πιο εντατικά στη συνέχεια, όπως τονίζει. Και στο διάλειμμα αυτό, ή πηγαίνει στο καφενείο, ή στο κιόσκι με τα περιοδικά, όπου και η Χουάνα, για την οποία ενδιαφέρεται σφόδρα, ή απλώς πιάνει την κουβέντα σε έναν επιβάτη που περιμένει να επιβιβαστεί. Σε κάθε περίπτωση, το σύντομο αυτό διάλειμμα είναι το πρόσχημα για μια ιστορία, συνήθως σκληρή, συνήθως ερωτική, συχνά αστεία, την οποία επιπλέον συχνά αφήνει στη μέση. Σαν τη Σεχραζάτ, ο Φουενσάντα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του εκάστοτε συνομιλητή του, τον οποίο συνήθως αγνοεί επιδεικτικά, αφήνοντάς τον στην αγωνία του για τη συνέχεια.

Απίθανες, ευρηματικές, πικρές, οι ιστορίες του Φουενσάντα έχουν συχνά την αφετηρία τους στο ίδιο το πρόσωπο του επιβάτη, το οποίο ο αγαθός καθαριστής διερευνά και διερμηνεύει, μαντεύοντας τον προορισμό του, τις συνήθειές του, προσδίδοντάς του ταυτότητα δηλαδή σε έναν χώρο που ως εκ της λειτουργίας του την καταργεί. Ετσι, τους πληροφορεί ότι η Ιαπωνία δεν υπάρχει, αλλά είναι μια κατασκευή του μάρκετινγκ και το σούσι επινόηση ενός Πορτογάλου μάγειρα και ότι μεγάλες αποτυχίες βαφτίστηκαν ιαπωνικά προϊόντα και αμέσως απέκτησαν εξωτική αξία. Τους αφηγείται την ιστορία του Εδουάρδου, που δεν άντεχε την αδικία του κόσμου και βάλθηκε να καθαρίσει τη σαπίλα μαζί με τους ανθρώπους, ώς τη στιγμή που αποφάσισε να πλάσει το άλλο του μισό. Τον βασανισμένο έρωτα του Ρομπέρτο για τη Ροσαλία, την οποία κατακτά μόνο ως κάποιος άλλος. Την ιστορία του Φινλανδού ποιητή που αυτοκτόνησε και κατέκτησε την υφήλιο, ενόσω ο άνθρωπος που τον επινόησε απορρίπτονταν συνεχώς ως ποιητής. Την ιστορία μιας κοπέλας που έχασε τη μνήμη της κι ενός χοντρούλη που του πρόσφεραν μια συνδρομή στη Λέσχη Ανομολόγητων Πόθων, μια εταιρεία οργάνωσης ιδανικών ζωών και εκπλήρωσης απωθημένων, αλλά φοβήθηκε να την αποδεχτεί. Και την άλλη για το δίκτυο για την ανταλλαγή εξυπηρετήσεων που δέχεται ακόμα και να σε σκοτώσει, αρκεί να εκπληρώσεις κι εσύ μια πράξη εξίσου δύσκολη.

Ιστορίες που διαπλέκονται, με πρόσωπα που ο αφηγητής γνώρισε και άλλα για τα οποία άκουσε, ιστορίες φανταστικές και γεμάτες στερεότυπα, από έναν άνθρωπο που δεν έχει ταξιδέψει ποτέ: ιστορίες που δείχνουν τη ζωή όπως είναι, τη ζωή μαζί με τον άλλον, που αποτελεί τον αναπόδραστο προορισμό μας, τη μοναδική μας αλήθεια. Ιστορίες που ταξιδεύουν λοιπόν πρώτα και κύρια αυτούς που δεν ταξιδεύουν, με το μυαλό και την ψυχή. Και πιστοποιούν για άλλη μια φορά την τεράστια ανάγκη του ανθρώπου για αφηγήσεις.

• Tης Τιτικας Δημητρουλια, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 2 Aυγούστου 2009