Η βασανισμένη ψυχή του ποιητή Ταρκόφσκι

Από τον Αλέξανδρο Στεργιόπουλο, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ / Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 31 Ιουλίου 2009

Αντρέι Ταρκόφσκι: Μαρτυρολόγιο. Ημερολόγια 1970-1986, πρόλογος-μτφρ.: Αλέξανδρος Ισαρης, εκδόσεις Ινδικτος, σ. 384, 28 ευρώ

Το κοινό γνωρίζει τον καλλιτέχνη μέσα από το έργο του. Υστερα και οι δύο μένουν μόνοι τους, με τον εαυτό τους. Η σχέση δεν μπορεί να πάει παραπέρα, εκτός κι αν ο δημιουργός απλώσει το χέρι του. Δεν έχουμε να κάνουμε με κουτσομπολιό φυσικά, αλλά με την ανάγκη για πιο άμεση επαφή, επικοινωνία. Το «Μαρτυρολόγιο» είναι ακριβώς αυτό και αφορά τον ποιητή της εικόνας Αντρέι Ταρκόφσκι και τις ανησυχίες του, τις σκέψεις του, την αγωνία του.

Ο Ρώσος σκηνοθέτης δεν έτυχε της καλύτερης αντιμετώπισης από το σοβιετικό καθεστώς και ίσως αυτό τον ώθησε να κρατά σημειώσεις, ημερολόγια. Το γιατί ξεκινά από τον Απρίλιο του 1970 είναι κάτι που μένει αναπάντητο. Τα σκόρπια γραπτά του Ταρκόφσκι ήρθαν στην επιφάνεια από τη γυναίκα του Λαρίσα Ταρκόφσκαγια και στη συγκεκριμένη έκδοση υπάρχει σημείωμα από την ίδια, στο οποίο τονίζει: «Μετά τον θάνατο του Αντρέι, είδε το φως της δημοσιότητας ένας πλήθος άρθρων και αναμνήσεων, αυτοαποκαλούμενων φίλων και μαθητών, που αλλοίωναν την αλήθεια ή τη διαστρέβλωναν κατάφωρα. Θεώρησα λοιπόν σωστό, εν ονόματι της αλήθειας, να αφήσω τον Αντρέι να μιλήσει στους αναγνώστες με την ίδια του τη φωνή και με τα ίδια του τα λόγια».

Ο πρόλογος και η μετάφραση του Αλέξανδρου Ισαρη στέκονται με αξιοπρέπεια απέναντι στον Ρώσο και το «Μαρτυρολόγιό» του, χωρίς να αφαιρούν τίποτα από την ουσία των όσων αποτύπωσε αυθόρμητα σε 16 τετράδια.

Ξεφυλλίζοντας το ημερολόγιο, ανακαλύπτουμε τον οργισμένο Ταρκόφσκι, τον καταπιεσμένο, τον τρυφερό, τον επαγγελματία, τον εξόριστο, τον στοχαστή. Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν θα ήθελε τα προσωπικά του βάσανα να έρθουν στο φως, ωστόσο το κοινό υπήρχε πάντα στο μυαλό του.

Το βιβλίο συνοδεύεται από φωτογραφικό υλικό και DVD του γερμανικού ντοκιμαντέρ «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο. Αντρέι Ταρκόφσκι: Εξορία και θάνατος», που ενισχύει τη βιογραφία του σκηνοθέτη. Τα ημερολόγια γενικά δεν είναι κάτι το ιδιαίτερο, εντούτοις εδώ διαβάζουμε την ψυχή του σπουδαίου Ρώσου που ταλαιπωρήθηκε, διότι «είναι μαρτυρικό να μην μπορείς να δουλέψεις». Ο Αντρέι Ταρκόφσκι πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου 1986 από καρκίνο.