ΧΩΡΙΣ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΡΙΑ

ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ, «Ανάμεσα στις πράξεις», εκδόσεις Μεταίχμιο, μτφρ. Κ. Τριανταφυλλοπούλου, σελ. 215

«Το έργο της Β. Γουλφ μοιάζει με ψυχολογικό ραγκ τάιμ» Μαξ-Πολ Φουσέ

Της Μάγιας ΣΤΑΓΚΑΛΗ, Η Αυγή, 13/07/2008

Τον Ιούλιο του 1941, λίγους μήνες μετά την αυτοκτονία της Β. Γουλφ, ο σύζυγος της, Λέοναρντ Γουλφ, δημοσιεύει το τελευταίο της έργο «Ανάμεσα στις πράξεις». Αυτό ακριβώς το βιβλίο που αμφισβητήθηκε από την ίδια, θεωρήθηκε το σημαντικότερο, αν όχι το πιο ολοκληρωμένο της έργο, σύμφωνα με την Μονίκ Νατάν, βιογράφο και μελετητή της Β. Γουλφ.

Το μυθιστόρημα μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά και περιγράφει είκοσι τέσσερις ώρες από τη ζωή της οικογένειας Όλιβερ, στην εξοχική έπαυλη της οποίας θα δοθεί για κοινωφελή σκοπό μια θεατρική παράσταση. Με αφορμή αυτό το γεγονός, η Β. Γουλφ στήνει μια πολυεπίπεδη κατασκευή, με κεντρικό άξονα το χρόνο καθώς και τις σχέσεις των δύο φύλων, στο διακριτικό πλην σαφές φόντο της έλευσης του Β' Παγκοσμίου πολέμου.

Με τα σκετς της παράστασης -έργο μέσα στο έργο- γίνεται μια ανασκόπηση της αγγλικής ιστορίας και λογοτεχνίας, από το μεσαίωνα έως τις μέρες που γράφεται το κείμενο. Ταυτόχρονα, αυτή η ιστορική ανασκόπηση αποτελεί και σχόλιο επάνω στο πέρασμα του χρόνου. Ηθοποιοί και θεατές της παράστασης είναι οι κάτοικοι της περιοχής. Στα διαλείμματα μεταξύ των πράξεων του έργου, οι θεατές μετατρέπονται σε πρωταγωνιστές και παρακολουθούμε τις σκέψεις τους ή, μάλλον, την εσωτερική τους ζωή, η οποία καταγράφεται με την τεχνική της συνειδησιακής ροής. Τεχνική που χρησιμοποιεί τον εσωτερικό μονόλογο, καταργεί τον ιστορικό χρόνο έναντι του υποκειμενικού και αποτυπώνει με αμεσότητα τον πολυσύνθετο, αποσπασματικό και αντιφατικό χαρακτήρα της ανθρώπινης εμπειρίας. Η συνειδησιακή ροή αποτελεί κύριο γνώρισμα του μοντερνισμού, ρεύμα με πρωτοπόρους εκφραστές του τη Γουλφ, τον Τζόις και τον Προυστ.

Η δράση απουσιάζει από το μυθιστόρημα, με εξαίρεση το ανέβασμα της παράστασης και τα όσα συντελούνται επί σκηνής. Όπως στα περισσότερα βιβλία της, έτσι και στο «Ανάμεσα στις πράξεις» δεν υπάρχει κύριο πρόσωπο να λειτουργεί ως συνειδησιακό κέντρο της ιστορίας, μέσα από την αντίληψη του οποίου ο αναγνώστης να παρακολουθεί την αντικειμενική πραγματικότητα του κειμένου, πραγματικότητα η οποία στο έργο της Β. Γουλφ καταλύεται στην πολλαπλότητα της ανθρώπινης εμπειρίας

Ανάμεσα στα πρόσωπα του έργου ξεχωρίζουν τέσσερις μορφές, ο Τζάιλς Όλιβερ, που γοητεύεται από την πληθωρική αλλά και ελαφρώς χυδαία θηλυκότητα της κ. Μανρέσα, η σύζυγος του Άιζα, που κρύβει σε ένα τετράδιο λογαριασμών τα ποιήματα της από τον άντρα της και, ο Ντοτζ, αδελφή ψυχή της Άιζα και συνοδός της κ. Μανρέσα. Αυτά τα πρόσωπα λειτουργούν περισσότερο ως κανάλια ύπαρξης, μέσα από τα οποία ρέει η αντίληψη του κόσμου και λιγότερο ως χαρακτήρες. Άλλωστε η Β. Γουλφ μας έχει ειδοποιήσει σχετικά: «Μπορώ να εφεύρω καταστάσεις όχι πρόσωπα, στιγμές ύπαρξης όχι χαρακτήρες» (ημερολόγια).

Ανάμεσα στους τέσσερις δημιουργούνται αδιέξοδες, στατικές σχέσεις έλξης, και ενώ επί σκηνής παρουσιάζεται μια κατακερματισμένη αναπαράσταση της ζωής, μέσα από τα αποσπασματικά θεατρικά σκετς, εκτός σκηνής στην πραγματική ζωή, ανάμεσα στις πράξεις, τα άτομα δεν καταφέρνουν να συναντηθούν. Πίσω από τον ήχο των πράξεων -πεδίο δράσης στον εξωτερικό χρόνο- αντηχεί η μοναχική εσωτερική φωνή «χωρίς λέξεις» και η βουή της σιωπής.

Αν η αναζήτηση του χαμένου χρόνου του Προυστ καταλήγει στον ξανακερδισμένο χρόνο, στο έργο της Β. Γουλφ καταγράφεται ο κομματιασμένος χρόνος. Μέσα από τη διαρκή ροή της συνείδησης ο χρόνος συλλαμβάνεται ως ασυνέχεια διαλείψεων και κλυδωνισμών. Η διάρκεια είναι συσσώρευση ανοιχτών στιγμών -η Β. Γουλφ τέμνει το χρόνο- με περιεχόμενο ένα εγώ που αντιλαμβάνεται τον κόσμο μέσω της σπλαχνικής αντίληψης παρά της νοητικής. Το εγώ λειτουργεί ως αισθητηριακός δέκτης του κόσμου, που συλλαμβάνει με μεγάλη ένταση το φευγαλέο, δίνει φωνή και υπόσταση στη μυστική ζωή μικρών κινήσεων, βλεμμάτων, οσμών. Στο ελάχιστο των πραγμάτων αποκαλύπτεται το μέγιστο εντός τους που τα ωθεί, τα κινεί, τα καθιστά εκφράσεις της ζωής, η οποία πάλλεται και κινείται διαρκώς προς όλες τις κατευθύνσεις, χωρίς τάξη και συμμετρία.