Η Ζωή ανάμεσα στη μοίρα και στην τύχη

• Με το νέο του μυθιστόρημα ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση της δεκαετίας του 1980

Χατζηβασιλείου Βαγγέλης, ΤΟ ΒΗΜΑ:  02/08/2015

Ξάνθη, ένα από τα σκηνικά της «Ζωής μεθόριας»

Θεόδωρος Γρηγοριάδης
Ζωή μεθόρια
Εκδόσεις Πατάκη, 2015,
σελ. 267, τιμή 12,80 ευρώ

Στη Βόρεια Ελλάδα της δεκαετίας του 1980 θα μας μεταφέρει ο Θεόδωρος Γρηγοριάδης με το καινούργιο μυθιστόρημά του, ξεκινώντας από τη Θεσσαλονίκη και φτάνοντας μέχρι την Ξάνθη, τα Πομακοχώρια, την Καβάλα, την Αλεξανδρούπολη και την Ορεστιάδα. Αυτοί είναι οι τόποι μεταξύ των οποίων θα μετακινηθεί η πρωταγωνίστριά του Ζωή, μια νεαρή καθηγήτρια Αγγλικών, προσπαθώντας να ανακαλύψει την ταυτότητά της σε μια εποχή κατά τη διάρκεια της οποίας το ατομικό θα αρχίσει να διεκδικεί εντατικά τα δικαιώματά του. Η Ζωή, βέβαια, δεν εκπροσωπεί ακριβώς τους μέσους όρους των χρόνων της: διαβάζει μετά μανίας λογοτεχνία (κάποτε καταπιάνεται και με τη μετάφραση), είναι άβγαλτη και φοβισμένη ερωτικά, ακούει αποκλειστικά ροκ και μοιάζει εντελώς απρόθυμη να βγει από τη μοναξιά της. Στο τέλος, βέβαια, θα κατορθώσει να ερωτευτεί έναν συνομήλικό της, αλλά τίποτε εν συνεχεία δεν θα πάει καλά. Εχοντας επιζήσει παλαιότερα από ένα θανατηφόρο τροχαίο, η πρωταγωνίστρια θα πέσει, όντας μεθυσμένη, θύμα ενός δεύτερου τροχαίου, ενώ ο σωτήρας της, που θα τη βγάλει μισοπνιγμένη από το νερό για να της δώσει το φιλί της ζωής, θα σκοτωθεί σε ένα τρίτο τροχαίο. Στο μεταξύ, ο ψυχίατρος ο οποίος θα αναλάβει μετά από όλα αυτά τη θεραπεία της, θα καταλήξει με τη σειρά του στον θάνατο.

Πολλές συμπτώσεις; Απανωτά τραύματα; Περίεργες διασταυρώσεις; Ναι, αλλά όχι από αδυναμία της αφήγησης ή από αδεξιότητα της σκηνοθεσίας. Το μυστικιστικό στοιχείο και ο τρόπος να γίνεται αντιληπτός ο κόσμος διά μέσου κάποιων υπερβατικών αναλογιών, που ενίοτε αποκτούν και έναν ιερό χαρακτήρα, έχουν παρουσιαστεί από πολύ νωρίς στην πεζογραφία του Γρηγοριάδη και επανακάμπτουν κατά καιρούς στα βιβλία του. Ετσι και τώρα. Η Ζωή θα γίνει όμηρος των προκαταλήψεών της, με τη διαφορά πως ο τριτοπρόσωπος αφηγητής θα μας αφήσει να αποφασίσουμε κατά μόνας για το αν τα ατυχήματά της εκφράζουν τη βούληση μιας μεταφυσικής μοίρας ή αποτελούν απλώς ένα άθροισμα τυχαίων γεγονότων. Ας λάβουμε εδώ υπόψη και την παρουσία μιας ομιχλώδους πομάκας γριάς, που θα προβλέψει την κακή τύχη της Ζωής και θα υποδείξει τον τρόπο της σωτηρίας της όταν όλα θα δείχνουν χαμένα, χωρίς και πάλι να μπορεί να χρεωθεί ο αφηγητής τα υπερφυσικά δρώμενα τα οποία θα μεσολαβήσουν.

Η Ζωή είναι σίγουρα ένας προσεκτικά χτισμένος χαρακτήρας και ο Γρηγοριάδης έχει αποτυπώσει με ενάργεια στις παράταιρες έως και χαοτικές αντιδράσεις της, το κλίμα της εποχής και της γενιάς της. Με προσοχή έχουν πλαστεί και οι δευτερεύοντες ανδρικοί χαρακτήρες, από τους οποίους δεν λείπει και μια ποιητικά αφαιρετική διάσταση. Κατά τα άλλα, η δράση, που έχει επίσης κλιμακωθεί σωστά, δεν θα προαναγγείλει, ως έδει, ούτε μία φορά το αναπάντεχο τέλος της. Οπωσδήποτε, πάντως, η σκηνή της εξόδου θα μπορούσε να οργανωθεί με λιγότερο θριαμβικούς τόνους. Το αποτέλεσμα θα ήταν σε κάθε περίπτωση λειτουργικότερο.