Συνωμοσίες και οξεία κριτική

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΣΑΝΟΥΔΟΥ, 25.04.2015

Ουμπέρτο Εκο,
«Φύλλο Μηδέν»
εκδ. Ψυχογιός, μτφρ. Εφη Καλλιφατίδη, σελ. 242

Ανίκανος να εξασφαλίσει τα προς το ζην ως μεταφραστής, δημοσιογράφος ή συγγραφέας, ο «δόκτωρ» Κολόνα δεν έχει άλλη επιλογή από το να αποδεχτεί την πρόταση του διευθυντή τής υπό ίδρυση εφημερίδας «Αύριο» και να αναλάβει να καταγράψει τη διαδικασία δημιουργίας του δοκιμαστικού «Φύλλου μηδέν» στα γραφεία της, στο Μιλάνο. Σε αντίθεση με τους νεοπροσληφθέντες δημοσιογράφους, ο Κολόνα γνωρίζει πως η εφημερίδα δεν πρόκειται να κυκλοφορήσει ποτέ. Μοναδικός στόχος του μυστηριώδους εκδότη -ενός μεγιστάνα των ΜΜΕ που παραπέμπει στον Μπερλουσκόνι- είναι να χρησιμοποιήσει τα κατασκευασμένα «αποκαλυπτικά» ρεπορτάζ του πρώτου φύλλου ως μέσο πίεσης για να εξασφαλίσει μία θέση στους μεγάλους χρηματοοικονομικούς κύκλους.
Ωστόσο καλείται να γράψει ένα βιβλίο όπου θα παρουσιάζει μια διαφορετική εκδοχή της αλήθειας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι το «Αύριο» αποτέλεσε πρότυπο ανεξάρτητης δημοσιογραφίας και «φιμώθηκε» ακριβώς επειδή απειλούσε να φέρει στο φως επώδυνες αλήθειες.

Παρά την εμφανώς περίπλοκη υπόθεσή του, το «Φύλλο μηδέν» είναι ένα απρόσμενα «εύκολο» μυθιστόρημα για τα δεδομένα του συγγραφέα βιβλίων όπως το «Ονομα του Ρόδου» και το «Εκκρεμές του Φουκό». Αυτήν τη φορά, ο Ουμπέρτο Εκο περιορίζεται στις 240 σελίδες για να αφηγηθεί μια ιστορία, η οποία, αν και δεν υστερεί σε δολοπλοκίες, θεωρίες συνωμοσίας και αναφορές στην Ιστορία, κινείται σε γρήγορους ρυθμούς, διαβάζεται ευχάριστα και δεν απαιτεί ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα συγκέντρωσης, ούτε κάποια εξοικείωση με σύνθετες φιλοσοφικές έννοιες. Φυσικά, ο Εκο δεν αντιστέκεται στον πειρασμό να «παίξει» με τον αναγνώστη του, μπλέκοντας τη μυθοπλασία με την ιστορική πραγματικότητα, παρέχοντας διαφορετικές εκδοχές των ίδιων γεγονότων και ασκώντας συγκαλυμμένη αλλά δριμεία κριτική στην κοινωνικοπολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Ιταλία τα τελευταία 20 χρόνια.

Τα προβλήματα για τον Κολόνα ξεκινούν όταν ο ελαφρώς ανισόρροπος συντάκτης Ρομάνο Μπραγκαντότσο αποφασίζει να διαλευκάνει μία υπαρκτή ή φανταστική πλεκτάνη, που συνδέει τη δολοφονία του Μουσολίνι στη λίμνη Κόμο με το πραξικόπημα του πρίγκιπα Μποργκέζε, τους μασόνους, τη CIA και μία σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων. Ο Μπραγκαντότσο είναι πεπεισμένος πως ο Μουσολίνι κατάφερε να διαφύγει από την Ιταλία, αφήνοντας στη θέση του τον σωσία του και ενημερώνει τον Κολόνα για την πορεία της έρευνάς του, θέτοντας τη ζωή του σε κίνδυνο. Μοναδικό καταφύγιο για τον αφηγητή, από το χάος που επακολουθεί, είναι η εκκεντρική Μάια. Φαινομενικά ανίκανη να ακολουθήσει τους κανόνες κοινωνικής συμπεριφοράς ή ακόμη και να αντιληφθεί πως δεν βλέπουν όλοι τον κόσμο από τη δική της οπτική γωνία, η Μάια διαθέτει ένα τεράστιο απόθεμα υπομονής και μία παράξενη διαισθητική «λογική», που της επιτρέπουν να διατηρεί την ψυχραιμία της όταν τα πάντα γύρω της μοιάζουν να καταρρέουν.

Έντυπη