Η απόλαυση της ανάγνωσης [ALICE MUNRO Απόδραση]

ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ,
Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 05/04/2015

• ALICE MUNRO
• Απόδραση
• μτφρ.: Σοφία Σκουληκάρη
• εκδ. Μεταίχμιο

«Ηταν μια βροχερή νύχτα/ πήραμε ένα ταξί για το σπίτι της μητέρας σου/ είχε φύγει για τη Φλόριντα και σε άφησε./ Επάνω στο μικρό άσπρο κρεβάτι/ ένιωθα σαν να βρίσκομαι σε όνειρο./ Κάθισες δίπλα μου όλο το βράδυ και με κοιτούσες/ για να δεις ποια στην ευχή μπορεί να είμαι». Ετσι ξεκινά ένα τραγούδι της Τζόνι Μίτσελ, το Rainy Night House. Η Τζόνι Μίτσελ, όπως και η συγγραφέας Αλις Μονρό, έχουν γεννηθεί στον Καναδά, μια χώρα που για πολλούς θεωρείται απολύτως βαρετή.


Τίποτε σπουδαίο δεν συμβαίνει, λένε, στον Καναδά. Οπως τίποτε σπουδαίο δεν συμβαίνει στα διηγήματα της Αλις Μονρό. Αυτό από μια άποψη είναι αλήθεια, μολονότι η συλλογή διηγημάτων της με τίτλο «Απόδραση», που πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελληνικά, είναι πραγματικά σπουδαία. Οσο για την Τζόνι Μίτσελ, είχε πει σε μια παλιά συνέντευξή της ότι νιώθει συνδεδεμένη με την Μονρό. «Γράφει για πράγματα που γνωρίζω, μόνον που εγώ είναι σαν να τα ονειρεύτηκα, ενώ εκείνη τα έχει απορροφήσει».

H Αλις Μονρό τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2013 στα 82 της χρόνια. Ηταν η πρώτη Καναδή πολίτης και μόλις η δέκατη τρίτη γυναίκα που έλαβε αυτή τη διάκριση στην ιστορία του θεσμού, όμως εκτός του φύλου και της καταγωγής της, υπήρχαν ανέκαθεν αρκετοί λόγοι που συνέβαλαν στην περιορισμένη δημοτικότητά της.

Κατ’ αρχάς γράφει μόνον διηγήματα, και ομολογεί ότι μια φορά προσπάθησε να γράψει μυθιστόρημα, αλλά κατέρρευσε στα μισά, επειδή έχασε το ενδιαφέρον της. Υστερα γράφει εδώ και πενήντα χρόνια την ίδια πάνω-κάτω ιστορία, για ένα κορίτσι από το αγροτικό Οντάριο που προσπαθεί να φτιάξει τη ζωή του και παλεύει με τις επιθυμίες, τις απώλειες, τους αποχωρισμούς, ζυγίζοντας διαρκώς τον εαυτό του ανάμεσα στην ελπίδα και την απογοήτευση.

Τέλος, γράφει όπως έγραφε στα νιάτα της, με σταθερό πρόγραμμα νοικοκυράς, πριν ξυπνήσουν τα παιδιά της και τώρα τα εγγόνια της, την ώρα που παίρνουν το μεσημεριανό τους ύπνο, το βράδυ μόλις τελειώνει με το σπίτι και αφού όλοι πάνε να ξεκουραστούν.

Γιατί η Αλις Μονρό παντρεύτηκε νέα, απέκτησε το πρώτο της παιδί είκοσι ενός ετών, έκανε κι άλλα παιδιά στη συνέχεια, δούλεψε με τον άντρα της για να θρέψει την οικογένεια, χώρισε, ξαναπαντρεύτηκε. Με λίγα λόγια, έζησε μια κανονική ζωή. «Τίποτε μην το φορτίζεις με σημασία», όπως γράφει και η ίδια σ’ ένα διήγημά της. Τα τελευταία χρόνια, μαζί με την απαρέγκλιτη συνήθεια του γραψίματος, βγαίνει καθημερινά για περπάτημα.

Κάνει τρία μίλια την ημέρα, όπως έκανε στο παρελθόν ο πατέρας της, γιατί αυτή η ρουτίνα, λέει, σε κάνει να πιστεύεις ότι τίποτε κακό δεν μπορεί να σου συμβεί.

Η Αλις Μονρό είναι μια μεγάλη συγγραφέας, που όντως δεν υποδύεται ότι κάνει κάτι σπουδαίο. Και τα οκτώ διηγήματα της «Απόδρασης» μιλούν με σπάνια ακρίβεια και διορατικότητα για τους ανθρώπους. Καθώς η ιστορία προχωρά, η συγγραφέας χάνεται μέσα στους ήρωές της, εξαφανίζεται πίσω τους χωρίς ίχνος ναρκισσισμού.

Σιγά σιγά, ακούς τους ανθρώπους να κουβεντιάζουν δίπλα σου, βλέπεις τα πράγματα να συμβαίνουν, αισθάνεσαι τη ζωή να περιπλέκεται, να λύνεται και να δένεται. Στην πολύ ωραία εισαγωγή που συνοδεύει την έκδοση, ο Αμερικανός συγγραφέας Τζόναθαν Φράνζεν ονομάζει τη Μονρό «κορυφαία εν ενεργεία πεζογράφο στη Βόρεια Αμερική», εξαίρει την καθαρότητα της γραφής της, το θάρρος της να επιμένει στη μικρή φόρμα, την απουσία συγγραφικής φιλαρέσκειας.

Αλλά επειδή γνωρίζει πως ό,τι κι αν λέει, μια ευγενική ηλικιωμένη γυναίκα σαν την κυρία Αλις Μονρό εύκολα θεωρείται βαρετή, παραθέτει αποσπάσματα από ένα παλιότερο διήγημά της. Τότε όλα εξηγούνται και αρχίζει η απόλαυση της ανάγνωσης. «Νόμιζε ότι είχε να κάνει με τη σωματική επαφή. Στόματα, γλώσσες, δέρμα, κορμιά, κόκαλα να χτυπάνε πάνω σε κόκαλα. Ξάναμμα. Πάθος.

Δεν ήταν, όμως, αυτό... Αυτό ήταν παιχνιδάκι σε σχέση με το πόσο βαθιά μέσα του είχε δει πια. Αυτό που είχε δει ήταν το τέλος. Σαν να βρισκόταν στην άκρη ενός ακύμαντου, σκοτεινού όγκου νερού που απλωνόταν ως εκεί που φτάνει το μάτι.

Κρύου, ακύμαντου νερού.  Και να παρατηρούσε αυτό το σκοτεινό, κρύο, ακύμαντο νερό, και να ’ξερε πως αυτό ήταν, δεν υπήρχε τίποτ’ άλλο». Από το διήγημα «Πάθος» της πρόσφατης συλλογής.