Tuesday, November 11, 2008

Η εσωτερική όραση της Νατάσας Χατζιδάκι

Της Τιτικας Δημητρουλια, Η Καθημερινή, 09/11/2008

Νατάσα Χατζιδάκι, Αδηλος αναπνοή. Ποιήματα 1971 - 1990, εκδ. Υψιλον

Αδηλος αναπνοή. Αναπνοή κρυφή κι αόρατη. Μυθική και μυθολογημένη. Εξεγερμένη και αιμάσσουσα. Αδηλος αναπνοή: η ποίηση της Νατάσας Χατζιδάκι, μιας από τις σημαντικότερες ποιητικές φωνές της γενιάς του '70, που συγκεντρώνει στον τόμο αυτόν τις τέσσερις ποιητικές συλλογές της (1971 - 1990). Υπερρεαλιστικών καταβολών, η Χατζιδάκι διακηρύσσει από την πρώτη συλλογή της την αναγκαιότητα μετασχηματισμού της όρασης, ώστε να αποδίδει το ένδον και τον στοχασμό εξίσου με τον κόσμο των πραγμάτων. Εισηγείται μιαν άλλη αντίληψη, εσωτερική, μυθική, συμβολική, μυστική των μορφών και των σχημάτων, των σχέσεων και των παθών. Στον κόσμο που ανασχεδιάζει με άξονα το υποσυνείδητο και τον συνειρμό, στις εικόνες του όπου η Φύση ενώνεται με τη φυσιολογία, το πλέον απτό και συγκεκριμένο με το αφηρημένο και το στοχαστικό, κυριαρχεί ο πόνος του σώματος και της ψυχής, το αίμα και η βία, η ζωή και ο θάνατος ως λάμψη και ζόφος εναλλάξ. Κυριαρχεί ο κατακερματισμός σωμάτων, αισθημάτων και πραγμάτων και η ανασύνθεσή τους με βάση τους νόμους μιας νέας νομοτέλειας, που συνδυάζει επιμελημένα το τυχαίο με το αναγκαίο. Ενας κατακερματισμός που μετατρέπεται, από την πρώτη στην τέταρτη συλλογή, σε κονιορτοποίηση σημαινόντων και σημαινομένων.

Το πέρασμα της ιστορίας

Η ιστορία κάνει το πέρασμά της υπαινικτικά στο κείμενο και το περικείμενο, σε μια ταλάντωση ανάμεσα στη μυθοποίηση και την αποδόμηση: οι Φενταγίν και η Φράξια Κόκκινος Στρατός, ο Τσαρλς Μάνσον και η Οικογένειά του, το Γένος και ο IRA. Η γυναικεία μορφή, ποιητική, αλγούσα, «υποτροπή του φύλου σε ανέχεια ανοιχτή», στοιχειώνει κάθε λέξη και κίνηση που αποτυπώνουν την ίδια την ουσία της θηλυκότητας στις διαρκείς μεταμορφώσεις της, τις βίαιες θανατώσεις και τις αυτοχειριάσεις της - από το φόρο τιμής στην Πλαθ: «κι εκεί άνοιξα το φούρνο του γκαζιού / κι έβαλα το κεφάλι μου με το πλάι / με προσοχή να μη χαλάσουν οι σταφίδες στο κέικ» ώς την «ηγουμένη των παφλασμών» που την «εδείπνησαν». Το ποιητικό υποκείμενο έχει διαλέξει το μαύρο, και όχι τα λευκά, οπότε και «σε καταρράκτες λάμψεων θα έλαμπε». Είναι «ένας στόχος / ένα τεράστιο μαύρο στίγμα». Είναι «η Λάζαρος των Τεμαχισμένων», η «Φαραώ μέσα στον τάφο της», η «ξύλινη μαιτρέσσα του Τσαρλς Μάνσον», η Θέντα Μπάρα, η Νάταλι Γουντ και η Νταίζι Μπιουκάναν (του «Μεγάλου Γκάτσμπι»), είναι η Βασίλισσα Μέλισσα και η Αρτεμις που αποδρά και αποδυναμώνεται. Διαμελισμένη και τρομερή, επιζητά την ενότητα και τον άλλον στη σαρκοβόρα νεωτερικότητα της βιομηχανικής κοινωνίας, στις πόλεις αράχνες του εικοστού αιώνα. Ρέουν οι μουσικές και τα δυνατά ποτά, οι τελετουργίες θανάτου και αναγέννησης επαναλαμβάνονται αποσπασματικά και διάχυτα, το ανέφικτο της ένωσης δεν αποκλείει τον επώδυνο έρωτα:

«Ω άφησε μαύρο /τα χείλη σου/ να ενσταλάξουν στα χείλη μου/ αλμυρότητα ελιξηρίων αιωνιότητας. (Ανθη αυγής. «Εις μούσας»).

Συνθέτοντας νέες οντότητες, νέες εικόνες, νέες λέξεις, η Χατζιδάκι ενσωματώνει στις ραφές των ποιημάτων της τις συνομιλίες της με την ποίηση, από την Πλαθ και την εξομολογητική σχολή ώς τον ελληνικό υπερρεαλισμό και τους επιγόνους του, την ελληνική και ξένη λαϊκή λογοτεχνία, τον μεσαιωνικό θρύλο, το παραμύθι. Περιγράφοντας το κακό, την εντροπία, τη διάλυση και την αποσύνθεση με όρους ακριβείας, δανειζόμενη μιαν αυτοαναιρούμενη ιατρική, επιστημονική ορολογία, την οποία διαχέει προς ενίσχυση της αίσθησης που δημιουργούν οι λέξεις και η οποία δίνει τον τόνο περισσότερο στις δύο πρώτες συλλογές (παρότι τιτλοφορεί και τη συλλογική αυτή έκδοση, αφού άδηλος αναπνοή είναι η αναπνοή από τους πόρους του δέρματος), η Χατζιδάκι κάνει πράξη την προτροπή με την οποία άνοιγε η δεύτερή της συλλογή: «Να πέφτεις / για να μπορείς να ψηλαφίσεις / τα πράγματα / ακέραια / στην προοπτική τους.» Η πτώση ως προοπτική στην ενατένιση του ουρανού. Τα ποιήματά της ως ενστάσεις καρφιτσωμένες στο κορμί της. («Επιστασία»). Κι αν οι πορφυρές νύχτες, που θα 'ναι τόσο όμορφες αργούν πολύ («Αφέψημα»), η συγκεντρωτική αυτή έκδοση κλείνει με μια εκτυφλωτική, νέα γέννηση.

No comments: