Πάβελ Κόχουτ:«Η ειρήνη και η ελευθερία δεν είναι σταθερές αξίες»

Ντορνιάκοβα-Στάμου Σόνια, ΤΟ ΒΗΜΑ: 1/4/2016

• Ο τσέχος λογοτέχνης μιλάει για την Ευρώπη και τους πρόσφυγες  

«Την ανεκτικότητα απέναντι στις διαφορετικές απόψεις πρέπει να την υπερασπιζόμαστε πάντα και για πάντα» λέει στο «Βήμα» ο τσέχος λογοτέχνης Πάβελ Κόχουτ, εμβληματική προσωπικότητα της «από τα αριστερά» αντικαθεστωτικής διανόησης στην τότε Τσεχοσλοβακία, επί υπαρκτού σοσιαλισμού, και άοκνος εργάτης του πνεύματος ως σήμερα Είναι ίσως ο κορυφαίος εν ζωή τσέχος λογοτέχνης. Στα 86 του χρόνια, πάντα πολιτικοποιημένος και ουμανιστής, ο Πάβελ Κόχουτ μιλάει αποκλειστικά στο «Βήμα» στη δημοσιογράφο και μεταφράστρια έργων του στα ελληνικά Σόνια Στάμου-Ντορνιάκοβα. Αισιόδοξος σε καιρούς οικονομικής, κοινωνικής, προσφυγικής κρίσης και βαθιάς κρίσης αξιών, ο αειθαλής διανοούμενος διακηρύσσει την πίστη του στην Ευρώπη της ανεκτικότητας, της ελευθερίας και της ειρήνης. Αυτή την περίοδο γράφει ένα καινούργιο μυθιστόρημα και ένα καινούργιο θεατρικό έργο, ενώ σχολιάζει συχνά την επικαιρότητα σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ. «Και ταυτόχρονα γερνάω ευτυχής!» όπως λέει.

Επίσης ο Κόχουτ έχει διασκευάσει για θεατρικό μονόλογο το μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι «Η μητέρα του σκύλου» με βάση την τσεχική μετάφραση της υπογράφουσας. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του «Η δήμιος» (2000, Εκδόσεις Καστανιώτη), «Χιονίζω» (2005, Εκδόσεις Καστανιώτη), «Ο άνθρωπος που δολοφονούσε χήρες» (2000, Εκδόσεις Καστανιώτη), «Φτωχέ, φονιά» (1995, Εκδόσεις Δωδώνη), ενώ συμμετέχει ως συν-συγγραφέας στο «Global Novel - Το μυθιστόρημα του κόσμου» (2003, Εκδόσεις Καστανιώτη).

n Θεωρείτε ότι η ευρωπαϊκή συνοχή, η δημοκρατία και η αλληλεγγύη των ευρωπαϊκών κρατών κλονίζονται λόγω του Προσφυγικού;

«Αυτή η υπέροχη ευρωπαϊκή κοινότητα είναι ακόμη πολύ νέα και πρέπει πρώτα να ξεπεράσει τις παιδικές της ασθένειες. Πιστεύω λοιπόν πως μετά τον αρχικό της κλονισμό, θα ισορροπήσει».

n Πολλοί αναλυτές παρομοιάζουν τη σημερινή κατάσταση στην Ευρώπη με την περίοδο του Μεσοπολέμου. Ανησυχείτε μήπως η παρούσα κρίση θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες πολεμικές συρράξεις στην Ευρώπη;

«Ρωτάτε έναν άνθρωπο που έχει ζήσει πολλά δράματα κατά τη διάρκεια των ογδόντα επτά χρόνων του, χωρίς όμως κάποια σοβαρή επίπτωση επειδή είμαι εκ γενετής αισιόδοξος. Προτιμώ, αντί να φοβάμαι, να προσπαθώ να κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου για να μην ξαναγίνουν πόλεμοι. Ελπίζω να συμπεριφέρεται ομοίως και η πλειοψηφία των Ευρωπαίων, οι οποίοι κατανοούν ότι με νέους πολέμους θα χανόταν για πάντα η μεγάλη ευκαιρία για την ενωμένη Ευρώπη».

n Κινδυνεύει η Ευρώπη από το Ισλάμ; Μπορούν δύο εκατομμύρια μουσουλμάνων να αποτελέσουν κίνδυνο για μια Ευρώπη 530 εκατομμυρίων;

«Το μισό δισεκατομμύριο Ευρωπαίων μπορεί να το απειλήσει μια χούφτα τρελών, όπως έγινε στην Ισπανία, στην Αγγλία και στη Γαλλία. Εδώ όμως δεν μιλάμε για το Ισλάμ, αλλά για μια τερατώδη εκδοχή του Ισλάμ, των τρομοκρατών. Για αυτούς η θρησκευτική πίστη είναι μόνο η αφορμή που δικαιολογεί τις πράξεις τους».

Και Αλλάχ και αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού

n Κάποιοι ευρωπαίοι πολιτικοί, μεταξύ τους και ο τσέχος πρόεδρος Μίλος Ζέμαν, λένε πως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός κινδυνεύει από τους μουσουλμάνους πρόσφυγες. Ποια είναι η γνώμη σας;

«Νομίζω πως οι μουσουλμάνοι θα προσαρμοστούν μόνο αν κρατήσουν τον Αλλάχ, αλλά δεχτούν τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ειδικά την ισότητα των φύλων!  Οταν το 1979 με εκτόπισε το κομμουνιστικό καθεστώς του προέδρου Χούσακ από την Τσεχία στην Αυστρία, η χώρα αυτή μου πρόσφερε μια νέα πατρίδα. Το πρώτο που έκανα ήταν να μάθω τον αυστριακό εθνικό ύμνο. Δεν μου πέρασε από το μυαλό να ζητήσω από τους Αυστριακούς να μάθουν τον τσέχικο».

n Βάσει των ερευνών η πλειοψηφία των Τσέχων φοβάται τους πρόσφυγες από τη Μέση Ανατολή, αν και στη χώρα τους δεν υπάρχουν καθόλου μουσουλμάνοι πρόσφυγες. Πώς εξηγείτε τόση υστερία σε μια χώρα με μακρά παράδοση ουμανισμού;

«Οι Τσέχοι δεν είναι ξενοφοβικοί. Αυτό το αποδεικνύει η παρουσία στη χώρα δεκάδων χιλιάδων Βιετναμέζων, Ουκρανών και Σλοβάκων που έχουν αφομοιωθεί πλήρως. Οι Τσέχοι όμως είναι "καμένα παιδιά", διότι πριν από ογδόντα χρόνια η γερμανική τους μειονότητα κατέστρεψε το δημοκρατικό τους πολίτευμα. Ο φόβος μπροστά στον Γερμανό ξεπεράστηκε όταν η Γερμανία έγινε κυρίαρχη της ευρωπαϊκής σύγκλισης. Οταν η έλευση των προσφύγων θα είναι καλά οργανωμένη, τότε οι Τσέχοι θα συνηθίσουν στις νέες εθνότητες, αν βέβαια αυτές θα συμπεριφέρονται ως επισκέπτες... μέχρι που πιθανόν και να παντρεύονται εδώ».

n Είστε ένας από τους πρωτεργάτες του μανιφέστου «Χάρτα 77» που στόχευε εκτός των άλλων στον εκδημοκρατισμό της πρώην Τσεχοσλοβακίας. Είναι ακόμη ζωντανή η κεντρική ιδέα του;

«Βεβαίως. Η κεντρική ιδέα της "Χάρτας 77" ήταν η ανεκτικότητα απέναντι στις διαφορετικές απόψεις. Την ανεκτικότητα αυτή πρέπει να την υπερασπιζόμαστε πάντα και για πάντα».

n Εχει αλλάξει στην Ευρώπη κάτι σχετικό με τα ανθρώπινα δικαιώματα;

«Νομίζω πως η Ευρώπη υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα στο όριο του δυνατού, διότι η κάθε κοινωνία κινδυνεύει συνεχώς από τον όχλο της».   

n Οι Ελληνες επιμένουν πως οι ενέργειες των χωρών του Βίσεγκραντ και της Αυστρίας δεν είναι φιλικές ούτε αλληλέγγυες προς αυτούς. Τι λέτε για αυτό;

«Η ΕΕ δεν διαχειρίστηκε έγκαιρα το προσφυγικό τσουνάμι και τώρα προσπαθεί να το προλάβει. Ενώ οι κορυφαίοι πολιτικοί ψάχνουν για μια συνολική λύση, τα άμεσα θιγόμενα κράτη αναγκαστικά κλείνουν τις πύλες εισόδου, για να αποτρέψουν έτσι τη ριζοσπαστικοποίηση των κοινωνιών τους».

«Βιώνω τη μεγαλύτερη ευκαιρία της Ευρώπης»

n Πώς μπορεί να λυθεί το Προσφυγικό;

«Με συγχωρείτε, δεν προτίθεμαι να δίνω ερασιτεχνικές συνταγές. Απ' ό,τι όμως γνωρίζω, το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως οι πρόσφυγες - οι πραγματικοί δικαιούχοι του ασύλου - εξοστρακίστηκαν από τους οικονομικούς μετανάστες. Η λογική λέει πως θα έπρεπε να αφήσουν να εισέλθουν στην Ευρώπη μόνο οι πρόσφυγες, που η πλειοψηφία τους θα προτιμήσει αργότερα την επιστροφή στην πατρίδα από το να φυτοζωούν σε μια ακαταλαβίστικη για αυτούς ξένη χώρα. Τους οικονομικούς μετανάστες θα έπρεπε να τους βοηθάμε στις χώρες τους ώστε να βελτιωθούν σημαντικά οι συνθήκες διαβίωσής τους εκεί».

n Στο μυθιστόρημα «Η δήμιος» με αριστουργηματικό τρόπο σατιρίζετε εκτός των άλλων την κομμουνιστική δικτατορία. Υπάρχει κατά τη γνώμη σας ορατός κίνδυνος να αναβιώσουν ξανά οι δικτατορίες στην Ευρώπη;

«Αξιότιμη μεταφράστριά μου, γνωρίζετε πως ασχολούμαι με αυτόν τον κίνδυνο σε όλο το συγγραφικό και θεατρικό έργο μου, διότι μόνο ένας αφελής νομίζει πως η ειρήνη και η ελευθερία είναι σταθερές αξίες. Δυστυχώς δεν είναι. Πάντα κινδυνεύουν από τη στιγμή που οι άνθρωποι αδιαφορούν για αυτές το ίδιο όσο αδιαφορούν για τον αέρα που αναπνέουν - μέχρι τη στιγμή που κάποιος τους χώνει το κεφάλι τους στον φούρνο με το γκάζι».

n Πώς φαντάζεστε το μέλλον της Ευρώπης;

«Ρωτάτε έναν άνθρωπο που τα άστρα τού επέτρεψαν να επιβιώσει από τον Χίτλερ και τον Στάλιν και να ζει στη σημερινή Ευρώπη. Γνωρίζω λοιπόν πως βιώνω τη μεγαλύτερη ευκαιρία της Ευρώπης. Δεν μου μένει παρά να ελπίζω πως η Ευρώπη δεν θα γίνει θύμα της κακής συμπεριφοράς των κατοίκων της. Ελπίζω η Ευρώπη να επιβιώσει και από αυτήν την κρίση και να παραμείνει για πάντα η ήπειρος της ελευθερίας και της ειρήνης. Αυτό βέβαια εξαρτάται από εσάς, αγαπητοί κληρονόμοι, από εσάς, Τσέχοι, Ελληνες, Γερμανοί, Αγγλοι και... και λοιποί!».