Κατοικεί στο «τριεθνές». Σε μια απροσδιόριστη περιοχή μεταξύ Κυψέλης, Γκύζη και Πολυγώνου, ένα πυκνοκατοικημένο σημείο στο χάρτη της Αθήνας χωρίς δικό του όνομα. «Είμαστε οι ακρίτες της Κυψέλης», λέει ο Χρήστος Χωμενίδης για να περιγράψει τη συγκεκριμένη τοποθεσία. Το ευήλιο διαμέρισμά του βρίσκεται στον πέμπτο όροφο μιας μοντέρνας, καλαίσθητης πολυκατοικίας που ξεχωρίζει ανάμεσα στο περιρρέον τσιμέντο. Δεν έχει, όμως, καμία σχέση με την ενδιαφέρουσα αρχιτεκτονική των πολυκατοικιών που χτίστηκαν μετά τον πόλεμο γύρω από τη Φωκίωνος Νέγρη για να στεγάσουν τη μεσο- (και μεγαλο-) αστική τάξη της Αθήνας.
Σε μια τέτοια πολυκατοικία, επί της οδού Καλλιφρονά, έζησε ως παιδί με τους γονείς του. Εκεί τον είχα συναντήσει κι εγώ πριν από 23 χρόνια. Μου είχε παραχωρήσει την πρώτη του συνέντευξη ως «νέος συγγραφέας-θαύμα». Ηταν 1993 και το πρώτο του μυθιστόρημα, «Το σοφό παιδί», σημείωνε εκδοτικό θρίαμβο ενθουσιάζοντας κοινό και κριτικούς λογοτεχνίας.
Από την αρχή μιλήσαμε στον ενικό, διότι έχουμε την ίδια ηλικία. Και είχαμε συζητήσει, τότε, και λίγο αυτάρεσκα, για τη γενιά μας που είχε αρχίσει να δίνει το στίγμα της. Ο μεγαλύτερος φόβος του, όπως τον είχε εξομολογηθεί σε εκείνη τη συνέντευξη, ήταν μήπως αναλώσει τη ζωή του στη μετριότητα. «Μπορείς να γεννηθείς και να πεθάνεις στην Κυψέλη», είχε πει, «χωρίς ποτέ να αναγκαστείς να πάρεις θέση στη ζωή σου. Ενώ το 1910 θα ήταν πολύ δύσκολο αυτό. Γιατί θα είχαν γίνει πόλεμοι, πράγματα, θα έπρεπε να είχες τοποθετηθεί».
Ο Χωμενίδης μένει ακόμα στην Κυψέλη. Αναγκάστηκε, όμως, τελικά να πάρει θέση - και πήρε. Το 2015 συνέβησαν δύο πράγματα: το πρώτο στη δική του ζωή και το δεύτερο στον δημόσιο βίο της χώρας. Το βιβλίο του «Νίκη» (βασισμένο στη ζωή της μητέρας του, Νίκης Νεφελούδη, κόρης του προπολεμικού ηγέτη της Αριστεράς) έγινε best seller και η Ελλάδα διχάστηκε στο δημοψήφισμα υπέρ ή κατά της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τα έζησε και τα δύο εξίσου έντονα. «Μολοντούτο», λέει σήμερα, «για μένα η πιο σημαντική στιγμή στο 2015 ήταν η συμμετοχή μου στον αγώνα για το “ναι” στο δημοψήφισμα και όχι η συγγραφική αναγνώριση για τη “Νίκη”. Και αυτό θα λέω αργότερα και στην κόρη μου (σ.σ. έχει μία εξάχρονη κόρη, τη Νίκη, από το γάμο του με τη σεναριογράφο Αλεξάνδρα Κ.). Οτι ήμουν εκεί. Οτι έκανα το καθήκον μου ως πολίτης με πάθος. Σκεφτείτε ότι έβγαλα και λόγο σε πλατεία. Στα Χανιά. Δεν έχω τίποτα εναντίον όσων ψήφισαν “όχι”. Αλλά είναι πολύ πικρό που δικαιωθήκαμε με τον πιο τραγικό τρόπο σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα».
Οι σοβαροί άνθρωποι και τα... κνώδαλα
Το καλοκαίρι του 1993, σε εκείνη την πρώτη του συνέντευξη έλεγε: «Εχουμε καταντήσει ένα κρατίδιο της Νοτιοανατολικής ΕΟΚ (σ.σ. η Ευρωπαϊκή Ενωση θα ιδρυόταν μερικούς μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς) και φοβάμαι ότι είναι ζήτημα της δικής μας γενιάς να το ανατρέψει». Θα τα καταφέρουμε; τον είχα ρωτήσει. «Νομίζω θα τα καταφέρουμε», είχε απαντήσει. «Διότι είμαστε υγιείς και ωραίοι». Σήμερα λέει: «Οχι μόνο δεν τα καταφέραμε, αλλά είναι τρομερό που από τη γενιά μας εκείνοι που παίζουν ρόλο στα πράγματα είναι οι πιο ατάλαντοι, οι πιο μέτριοι και οι πιο αμόρφωτοι». Δεν ευθυνόμαστε και όλοι οι υπόλοιποι γι’ αυτό; τον ρωτάω. «Ειλικρινά δεν ξέρω. Και με πληγώνει. Αυτό που νομίζω ότι συνέβη είναι ότι οι σοβαροί άνθρωποι της δικής μας γενιάς θεωρούσαν αδιανόητο να ασχοληθούν με την πολιτική. Στο πανεπιστήμιο μόνο τα “κνώδαλα” εντάσσονταν στα κόμματα». Οπότε αφήσαμε τα «κνώδαλα» να καθορίσουν τις τύχες μας; «Ναι. Διότι πιστεύαμε ότι τα βασικά πράγματα της πατρίδας και του έθνους ήταν λυμένα. Οτι η Ελλάδα πηγαίνει στον αυτόματο και άρα ότι και εμείς μπορούμε να προσπαθούμε σε προσωπικό επίπεδο. Και... να ερωτευόμαστε».
Τα τελευταία χρόνια ο Χωμενίδης έχει βρέξει αρκετές φορές τα πόδια του στα νερά της πολιτικής. Σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου πριν από τις εκλογές του 2009 -«χωρίς μισθό και μόνο για τρεις εβδομάδες», λέει- μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της ΔΗΜΑΡ έως το 2013 -«η ΔΗΜΑΡ έδινε κάποια εχέγγυα όταν συστάθηκε»-, σε κάθε περίπτωση δηλώνει ότι ποτέ δεν θα εγκατέλειπε την τέχνη του για την πολιτική. Σύμβουλος της Νέας Δημοκρατίας και του Κυριάκου Μητσοτάκη θα γινόταν; «Οχι», απαντά. «Αλλά νομίζω ότι η Νέα Δημοκρατία έχει αυτήν τη στιγμή μια μεγάλη ευκαιρία να επανεφεύρει τον εαυτό της εάν ξεφύγει από τις εμμονές του δεξιού της παρελθόντος. Δηλαδή η ΝΔ θα μπορούσε να είναι πιο κοντά στο Δημοκρατικό κόμμα της Αμερικής παρά στο Ρεπουμπλικανικό.
Η μισαλλοδοξία και η αγκύλωση που χαρακτηρίζουν το Ρεπουμπλικανικό κόμμα της Αμερικής σήμερα αντιστοιχούν περισσότερο στον κυβερνώντα ΣΥΡΙΖΑ». Ο ίδιος αυτοπροσδιορίζεται ως δημοκράτης αριστερός και φιλελεύθερος.
Αφορμή για την τωρινή συνέντευξη είναι η έκδοση, πριν από λίγες ημέρες, του νέου του βιβλίου «Νεαρό άσπρο ελάφι» (εκδόσεις Πατάκη). Ενα μυθιστόρημα, σε ελαφρώς ψυχεδελικό ύφος, για έναν πρώην συγγραφέα, τον Μηνά Αβλάμη, ο οποίος, ακολουθώντας την υπόσχεση της ηδονής να γευτεί ξανά ένα νεαρό άσπρο ελάφι, έρχεται αντιμέτωπος με ολόκληρο το παρελθόν του. Το οποίο εμπεριέχει αρκετές σεξουαλικές σκηνές. «Πιστεύω ότι δύο πράγματα νοηματοδοτούν τη ζωή του καθενός», λέει ο Χωμενίδης. «Η δημιουργία και η απόλαυση. Πιστεύω, όμως, επίσης ότι δεν πρέπει να μιλάμε πολύ για την ερωτική μας ζωή». (σ.σ. Δεν έχει μιλήσει ποτέ δημόσια για την τωρινή του σχέση με την ηθοποιό Γωγώ Μπρέμπου.)
Τα μυθιστορήματα προφανώς δεν είναι αυτοβιογραφίες των συγγραφέων τους, αλλά στην περίπτωση του Χωμενίδη οποιαδήποτε ομοιότητα με πρόσωπα, πράγματα ή καταστάσεις δεν μπορεί να είναι συμπτωματική. Ο πρώην συγγραφέας Μηνάς Αβλάμης έχει περίπου τη σημερινή του ηλικία (49 ετών). Ο πατέρας του πέθανε αιφνιδίως όταν ο ίδιος ήταν έφηβος (όπως και ο πατέρας του Χωμενίδη) και η μητέρα του από μακρόχρονη ασθένεια πολλά χρόνια αργότερα (όπως και η δική του μητέρα). Το πρώτο μυθιστόρημα του Μηνά Αβλάμη είχε γίνει ανάρπαστο (όπως το «Σοφό παιδί».) Ο Αβλάμης θα μπορούσε, λοιπόν, να είναι ο ίδιος συγγραφέας που έγραψε το «Σοφό παιδί» μετά από 23 χρόνια;
«Ολα τα βιβλία είναι αυτοβιογραφικά», λέει. «Το να πω ως... άλλος Φλομπέρ ότι ο Αβλάμης είμαι εγώ δεν έχει κανένα νόημα. Πάντως, πιο κοντινός μου είναι ο Τήνελλος στο μυθιστόρημά μου “Λόγια - Φτερά”. Διότι είναι ένας ενθουσιώδης άνθρωπος, ο οποίος ήθελε να τα καταφέρει πάση θυσία, παρήγε συνέχεια τραγούδια, ήταν κυνηγός ηδονών και μετά βρέθηκε σε ένα μέρος όπου δεν τον καταλάβαινε κανείς». Ωστε αυτά πιστεύει για τον εαυτό του;
Το παιχνίδι έχει και λίγη πλάκα για μια δημοσιογράφο. Παλαιότερα μου είχε πει ότι στο σχολείο του, στο Κολλέγιο Αθηνών (όπου φοίτησε και το «Σοφό παιδί»), είχε πέσει θύμα bullying για τα αφάνα μαλλιά του και τα ρούχα του - η μητέρα του επέμενε να τον ντύνει σαν «χίπη» στο Δημοτικό. Και, μάλλον όχι συμπτωματικά, για τους ίδιους λόγους κορόιδευαν μικρό και τον Μηνά Αβλάμη στο «Νεαρό άσπρο ελάφι». Τον ξαναρωτάω για όλα αυτά: «Ναι, με έντυνε περίεργα η μαμά μου, διότι ή είχε τρομερή εμπιστοσύνη σ’ εμένα ή δεν ήξερε πώς είναι τα παιδιά. Και μία φορά στο σχολικό μού είχαν αδειάσει ένα τασάκι γεμάτο αποτσίγαρα στα μαλλιά μου».
Το ζητούμενο είναι να μπορούμε να ξαναζούμε την παιδική μας ηλικία ως ενήλικοι από άλλη θέση; «Βέβαια, αυτό είναι ένα ζήτημα», απαντά. «Χωρίς να θέλω να παραστήσω τον ψυχαναλυτή, η παιδική μας ηλικία, ακόμη και εάν δεν ζητήσουμε εμείς να την ξαναζήσουμε, έρχεται και μας βρίσκει. Είναι τα πιο καθοριστικά μας χρόνια».
Η αλαζονεία της νεότητας
Ο Χωμενίδης συχνά επισκέπτεται τη ζωή του στα μυθιστορήματά του. Το 2012 στο «Ο κόσμος στα μέτρα του» μετασχημάτιζε σε τέχνη ένα δραματικό προσωπικό βίωμα: το θάνατο του τριών μηνών γιου του από ατύχημα. «Δεν μιλάω για την προσωπική μου ζωή», λέει σήμερα. «“Ο κόσμος στα μέτρα του” είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που νόμιζε ότι τα είχε όλα στα μέτρα του και του συνέβη αυτό». Ξεπερνιέται; «Είναι ένα οριακό γεγονός που πάντα σε απασχολεί. Η ζωή μου γκρεμίστηκε εντελώς και την ξανάχτισα».
Πριν από 23 χρόνια μού είχε πει ότι ήταν σίγουρος για τη θετική ανταπόκριση του πρώτου του βιβλίου με το που... ολοκλήρωσε το χειρόγραφό του. Αλαζονεία του συγγραφέα ή της ηλικίας;
«Οχι, μωρέ... Και τότε είχα ανασφάλεια. Απλώς τι να έλεγα; Ηταν η πρώτη φορά που θα σύστηνα τον εαυτό μου στον κόσμο και το μόνο που δεν ήθελα ήταν να με περάσουν για ένα φοβισμένο παιδάκι». Δηλαδή οι άνθρωποι λένε ψέματα στις συνεντεύξεις; Σήμερα, πάλι ψέματα θα πούμε; «Τώρα δεν με ενδιαφέρει καθόλου πια να συστήσω τον εαυτό μου. Με ενδιαφέρει να συστήσω το έργο μου. Δηλαδή, εάν μπορούσα, θα έβγαζα τον εαυτό μου εντελώς έξω από το πλάνο και θα εμφάνιζα μόνο τα βιβλία μου».
Πώς νομίζει ο ίδιος ότι έχει εξελιχθεί με τα χρόνια ως συγγραφέας;
«Εργάζομαι συνειδητά και πολύ σκληρά πάνω στη συγγραφή επί 25 συναπτά έτη», λέει, «και αυτήν τη στιγμή νομίζω ότι δίνω το μέγιστο των δυνατοτήτων μου. Δεν θέλω να προκαταλάβω κανέναν αναγνώστη για το εάν το βιβλίο μου είναι καλό ή κακό. Αλλά η “οικονομία” των κεφαλαίων και ο τρόπος που περιγράφονται μερικές σκηνές δεν έχουν καμία σχέση με το “Σοφό παιδί”. Εχω λιώσει στο κομπιούτερ μου το πλήκτρο delete. Διότι συγγραφέας είναι κυρίως αυτός που σβήνει και όχι αυτός που γράφει».
Είστε ακόμα αλαζών, κύριε Χωμενίδη; «Οχι. Οι νέοι είναι αλαζόνες. Πρέπει να θέλουν να κάνουν τα πάντα - τους το επιτρέπει, άλλωστε, το ίδιο τους το σώμα. Οπως λέει ο Διονύσης Σαββόπουλος: “Κοίταγα τον κόσμο σαν αχόρταγο παιδί, κάθε του αναγνώριση για μένα ήταν γιορτή”».
Και σήμερα ποιος στίχος σάς περιγράφει ως μεσήλικα;
«Ενας στίχος από το ίδιο τραγούδι: “Δόξα είναι η ευθύνη της δικής μας αλλαγής”».
Πώς έχετε αλλάξει;
«Εχω ρίξει τους τόνους».
Οταν ήμαστε νέοι, μου είχε πει ότι το «Σοφό παιδί» ήταν απλώς ένα δείγμα και ότι, «εάν με έχει ο Θεός καλά, θα αποδείξω ότι αυτό ήταν μια αρχή». Είκοσι τρία χρόνια αργότερα, η περίπτωσή του είναι πλέον αυταπόδεικτη. Περιοδικό "Κ"
No comments:
Post a Comment