Χαμένοι στον νέο μεσαίωνα

ΝΙΚΟΣ ΔΑΒΒΕΤΑΣ, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 5/3/2016

 

Ο Χάουαρντ Τζέικομπσον, πεζογράφος, τηλεπαρουσιαστής και αρθρογράφος της βρετανικής εφημερίδας The Indepedent.

ΧΑΟΥΑΡΝΤ ΤΖΕΪΚΟΜΠΣΟΝ
«Ε»
μτφρ.: Γιώργος- Ικαρος Μπαμπασάκης
εκδ. Ψυχογιός

Το «E», τελευταίο μυθιστόρημα του Βρετανού Χάουαρντ Τζέικομπσον –γνωστού πεζογράφου, τηλεπαρουσιαστή και αρθρογράφου της εφημερίδας The Independent– χαρακτηρίσθηκε, όχι άδικα, το πιο σκοτεινό της συγγραφικής του πορείας. Εκδόθηκε τέσσερα χρόνια μετά το δημοφιλές μυθιστόρημά του «Η περίπτωση Φίνκλερ», που απέσπασε το 2010 το βραβείο Booker, και θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί, κατά κάποιον τρόπο, την αλληγορική του συνέχεια σ’ ένα πιο διευρυμένο, συλλογικό επίπεδο.
Ο προβληματισμός στους ήρωές του, παλαιότερους και νεότερους, κοινός: Πώς διασώζεις τη μνήμη ενός κόσμου που κατέρρευσε, που αλώθηκε από τη λήθη μιας νέας «λίθινης» εποχής, χωρίς να απολέσεις τη δική σου ηθική συγκρότηση.
Στο πρόσφατο «Ε» ωστόσο, ο παιγνιώδης ερωτισμός, το ανατρεπτικό χιούμορ, ο παραλογισμός της καθημερινότητας, ο κυνισμός των πρωταγωνιστών, όλα αυτά που είχε υιοθετήσει ο Τζέικομπσον στα προηγούμενα γραπτά του ως κλασικά μοτίβα, «προκαλώντας» τούς περισσότερους κριτικούς να τον συγκρίνουν με τον Φίλιπ Ροθ ή τον Σολ Μπέλοου, περιορίζονται δραστικά. Αντιθέτως εδώ, ο συγγραφέας φαίνεται πως εμπνέεται περισσότερο από τις δυσοίωνες εικόνες μελλοντολογικών αφηγημάτων, όπως «Ο δρόμος» του Κόρμαν ΜακΚάρθι και η «Τύφλωση» του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου.
Το θέμα του «Ε», που αναπτύσσεται ως μια μοντέρνα αλληγορία, είναι απλό: Σε ένα μέλλον, όχι και τόσο μακρινό, έπειτα από μια οικολογική (;) καταστροφή, κι ενώ έχουν ξεσπάσει παντού βίαιες ταραχές, λεηλασίες και πογκρόμ, οι κάτοικοι μιας απομονωμένης βρετανικής Κομητείας, που κατ’ ευφημισμόν ονομάζεται «Κοιλάδα του Παραδείσου», προσπαθούν να οργανώσουν τις ζωές τους και να επιβιώσουν, ενώ αγνοούν βασικά πράγματα για την καταγωγή τους, την Ιστορία, τις σχέσεις τους.
Οι ήρωες
Κεντρικός ήρωας είναι ο νεαρός ξυλουργός Κίβερν Κοέν, καρπός μιας αιμομεικτικής σχέσης, του οποίου ο πατέρας τού έκλεινε το στόμα όταν προσπαθούσε να πει μια λέξη που άρχιζε από έψιλον. Από αυτήν ακριβώς τη φαινομενικά παράλογη απαγόρευση προκύπτει και ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου «Ε». (Ο τίτλος του αγγλικού πρωτοτύπου είναι «J» παραπέμποντας προφανώς στις λέξεις Jew/Jewish, δηλαδή, εβραίος/ εβραϊκός).
Ο Κίβερν θα γνωρίσει και θα ερωτευθεί τη μικρή Αϊλίν Σόλομονς, ένα κορίτσι που δεν έχει γνωρίσει γονείς και φέρει πάνω της τα σημάδια έντονης κακοποίησης, όπως εξάλλου και οι περισσότερες γυναίκες της Κομητείας, που έχουν επιζήσει της καταστροφής, αλλά υποψιαζόμαστε ότι έχουν εκτεθεί βαθμιαία σε πολυποίκιλους κινδύνους. Ο έρωτάς τους θα συναντήσει, από την αρχή, την καχυποψία των γειτόνων, όπως και την εχθρότητα της κοινότητάς τους, δίχως κάποιο εμφανή λόγο.
Ποιον ενοχλούν με τη σχέση τους; «Τι φοβόμαστε πως έχουμε κάνει;» αναρωτιέται ο Κίβερν, όταν ανακαλύπτει ότι αυτός και η φίλη του παρακολουθούνται διακριτικά. Αργότερα, όταν μια γυναίκα ελαφρών ηθών βρεθεί δολοφονημένη μαζί με τον εραστή της, ο Κίβερν, που είχε παλαιότερα φλερτάρει μαζί της, θα κριθεί ύποπτος από τον αστυνομικό επιθεωρητή και θα μπει για τα καλά στο στόχαστρο κάποιων αόρατων διωκτικών αρχών, θυμίζοντας στον επαρκή αναγνώστη τις περιπέτειες του κυρίου Κ. στη «Δίκη» του Κάφκα.
Στο τελευταίο κεφάλαιο, η Αϊλίν, που αγνοεί το βεβαρημένο οικογενειακό παρελθόν της, θα ανακαλύψει πως είναι έγκυος, αλλά τι τύχη μπορεί να έχει ένα νεογέννητο μέσα σ’ έναν βίαιο κόσμο, όπου οι γονείς του καταδιώκονται, τα τρόφιμα δεν επαρκούν για όλους και παντού βασιλεύει ο φόβος μιας ολοκληρωτικής καταστροφής; Η νέα ζωή, που έρχεται ξαφνικά, είναι ελπίδα ή απειλή για τους ανθρώπους που επέζησαν στην «Κοιλάδα του Παραδείσου»;
Αλληγορία και θρησκευτική παραβολή μαζί, με πλήθος αναφορών στη Βίβλο, το τελευταίο έργο του Χάουαρντ Τζέικομπσον διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά ενός μελλοντολογικού θρίλερ, που έχει ήδη προξενήσει πολλές συζητήσεις στον αγγλοσαξονικό κόσμο.