«Ελύτης, ο αγαπημένος των Κινέζων»

15η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου στο Πεκίνο

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία / 2 - 30/08/2008

Ο 53χρονος Λεωνίδας Ρουί Χονγκ Λίου αγάπησε τόσο την Ελλάδα όσο και τη νεοελληνική λογοτεχνία, ώστε βαφτίστηκε Λεωνίδας και με αυτό το όνομα τον προσφωνούν. Γεννήθηκε στην πόλη Νανγίνγκ, παλιά πρωτεύουσα της Κίνας, και το 1978 μπήκε στη Νεοελληνική Σχολή του Πανεπιστημίου Διεθνών Σπουδών της Σανγκάης.

«Με πέθαιναν κυριολεκτικά οι λέξεις, η σύνθεση, οι έννοιες και τα νοήματά τους και πάνω απ' όλα ο τόνος, ο ρυθμός και η ατμόσφαιρα των ποιημάτων», λέει ο Λεωνίδας Ρουί Χονγκ Λίου

Το 1982, διορίστηκε ερευνητής στο Ελληνικό Ινστιτούτο Ερευνών της Ξένης Λογοτεχνίας της Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών της Κίνας. Το 1989, με υποτροφία του Ιδρύματος Ωνάση, έκανε δύο χρόνια μεταπτυχιακά πάνω στη νεοελληνική ποίηση στο Αριστοτέλειο. Σήμερα εργάζεται ως γενικός διευθυντής σε μεγάλη ελληνική κατασκευαστική εταιρεία. Θεωρείται ο κατ' εξοχήν μεταφραστής του Σεφέρη και του Ελύτη στα κινεζικά.

• Ποια είναι τα κοινά στοιχεία της κινεζικής και της νεοελληνικής λογοτεχνίας;

«Και οι δύο χώρες μας έχουν μακρόχρονη ιστορία και τεράστια λογοτεχνική κληρονομιά από την αρχαιότητα. Η κινεζική και η ελληνική γλώσσα, όπως αναγνωρίζουν όλοι, αποτελούν στον κόσμο δύο μοναδικές αρχαίες γλώσσες που ξεκίνησαν πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια και μιλιούνται αδιάπτωτα μέχρι σήμερα».

• Από τους Ελληνες συγγραφείς του εικοστού αιώνα, ποιος είναι περισσότερο γνωστός στην Κίνα;

«Ο πιο μεταφρασμένος Ελληνας συγγραφέας είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Εκτός από το περιεχόμενο και τις ιδέες των έργων του, που έλκουν τους Κινέζους αναγνώστες, αυτό που τον έκανε δημοφιλέστερο στην Κίνα είναι και ότι ως άνθρωπος της θεωρίας και της πράξης ταξίδεψε στην Κίνα δύο φορές στη ζωή του ως φίλος του κινεζικού λαού.

»Ο Ελύτης είναι ο ποιητής που έχει βρει τη μεγαλύτερη ανταπόκριση στο κοινό και συγχρόνως έχει ασκήσει τη μεγαλύτερη επίδραση στους Κινέζους ποιητές, αφού εμφανίστηκε σε μια εποχή στην Κίνα όπου όλοι οι συγγραφείς διψούσαν και έψαχναν τις νέες ιδέες και τους καινούργιους εκφραστικούς τρόπους».

• Ποιες δυσκολίες βρήκατε στη μετάφραση του Σεφέρη και του Ελύτη;

«Οι μεταφράσεις μου στα ποιήματα του Σεφέρη και του Ελύτη ξεκίνησαν στη μέση της δεκαετίας του '80. Βρήκα στην πράξη δυσκολίες, όταν, π.χ., οι ποιητές δανείζονται μυθολογικά, θρησκευτικά και ιστορικά στοιχεία, ακόμα και στα σύμβολα και στις έννοιες που κρύβουν μέσα τους.

»Πολλές φορές ξόδευα περισσότερες ώρες για να βρω μια σωστή λέξη, χωμένος στα αμέτρητα βοηθητικά βιβλία. Μα πάνω από όλα, η μέγιστη δυσκολία είναι η ίδια η γλώσσα, από την άποψη ότι η ελληνική είναι πλούσια, τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο. Με πέθαιναν κυριολεκτικά από την αρχή μέχρι το τέλος οι λέξεις, η σύνθεση και οι σχέσεις των λέξεων, οι έννοιες και τα νοήματά τους, και πρώτα από όλα ο τόνος και ο ρυθμός και η ατμόσφαιρα που δίνονται μέσω των λέξεων, που πολλές φορές θεωρούνται αμετάφραστες».

• Τι ανταπόκριση έχει η νεοελληνική λογοτεχνία στην Κίνα;

«Σε σύγκριση με την αρχαία ελληνική λογοτεχνία, που τα περισσότερα, όπως τα έπη του Ομήρου και οι αρχαίες τραγωδίες, έχουν μεταφραστεί στα κινεζικά, η νεοελληνική λογοτεχνία έμεινε αμετάφραστη για πολύ καιρό. Οι πρώτες μεταφράσεις δεν έγιναν απευθείας από τα ελληνικά, αλλά από άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, και εμφανίστηκαν στο τέλος της δεκαετίας του '70. Ουσιαστικά, οι Κινέζοι κρύβουν πάντα το ενδιαφέρον τους για τη νεοελληνική λογοτεχνία, αν και έχουν την άποψη ότι η Ελλάδα είναι μια αρχαία χώρα με πολιτισμό εξίσου μεγάλο όπως ο δικός μας.

»Το ενδιαφέρον αυτό δείχνει να αυξάνεται συνέχεια με κινεζικές εκδόσεις όλο και περισσότερων λογοτεχνικών έργων της Ελλάδας, και θέλω να πιστεύω ότι με την αφή της Φλόγας των Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου στην Αρχαία Ολυμπία, με την πολιτιστική χρονιά αφιερωμένη στην Ελλάδα, με την Ελλάδα ως τιμώμενη χώρα της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου του Πεκίνου, με το άνοιγμα του τουρισμού προς την Ελλάδα και με τη γενική σύσφιγξη των σχέσεων των δύο χωρών σε όλα τα επίπεδα, το ενδιαφέρον αυτό θα κορυφωθεί και θα καρποφορήσει στο μέλλον.

»Στους λογοτεχνικούς κύκλους της Κίνας προσπαθούν να πιάσουν το δημιουργικό πνεύμα των Ελλήνων και να βρουν δικές τους λύσεις για τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όπως της παράδοσης και του μοντερνισμού, της Ιστορίας και της εποχής μας, της κοινωνίας και του ατόμου».

• Ποιος Νεοέλληνας συγγραφέας σάς αρέσει;

«Εμένα μου αρέσουν ο Καβάφης, ο Σεφέρης και ιδιαίτερα ο Ελύτης. Οι τρεις μεγάλοι Ελληνες ποιητές αποτελούν μαζί το ιστορικό μνημείο της σύγχρονης ελληνικής ποίησης, το λαμπρό παράδειγμα της διασταύρωσης της παράδοσης και του μοντερνισμού. Διαβάζοντας τα ποιήματά τους, βλέπει κανείς εύκολα κάποια κοινά στοιχεία, όπως τη μυθολογία και την Ιστορία, μα αν τα παρατηρήσει προσεκτικά, θα καταλάβει ότι ο καθένας είναι διαφορετικός στους τρόπους έκφρασής του.

»Γι' αυτόν τον λόγο, αγαπώ τον καθένα με διαφορετικό τρόπο. Θαυμάζω τον Καβάφη. Είναι πρωτοπόρος στην εποχή του, γράφει με τολμηρούς τρόπους σαν να στέκεται στην άκρη των ερειπίων και διαβάζει την εποχή του, ρίχνοντας ειρωνική ματιά στην Ιστορία. Σέβομαι τον Σεφέρη, που γράφει σαν να βρίσκεται στο κέντρο των ερειπίων, και με την κοινωνική του ευθύνη και την ιστορική του συνείδηση μας έφερε όλους μας κοντά στους "Αργοναύτες" ή στη βυθισμένη "Κίχλη", για να διαβάσουμε την εποχή μας στον καθρέφτη της Ιστορίας. Αγαπάω τον Ελύτη. Γράφει σαν να είναι κρεμασμένος πάνω από τα ερείπια, δημιουργεί τον δικό του τρόπο μυθολόγησης και φτιάχνει έναν καινούργιο μύθο για την εποχή μας». *

---

«Παντού δύσκολος ο δρόμος για δημοκρατία»

• Οι Κινέζοι διανοούμενοι έχουν προβλήματα έκφρασης με το καθεστώς της Κίνας;

«Τα τελευταία τριάντα χρόνια, με τις πολιτικές και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που γίνονται στην Κίνα και έγιναν αντιληπτές σ' όλο τον κόσμο, οι Κινέζοι διανοούμενοι αποκτούν όλο και μεγαλύτερο χώρο έκφρασης, με αυξημένο αίσθημα συνείδησης και ευθύνης τους προς την κοινωνία και το έθνος. Υπάρχει μια άνεση, μέσα στην οποία εκφράζεται ο καθένας με τον δικό του τρόπο για τα κοινωνικά και ατομικά του προβλήματα. Ο δρόμος προς την ελευθερία και τη δημοκρατία είναι μακρινός και δύσκολος, παντού σε όλο τον πλανήτη μας, γι' αυτό, "εδώ που φτάσαμε, λίγο δεν είναι, τόσο που κάναμε, μεγάλη δόξα"».

• Πώς κρίνετε τους Κινέζους συγγραφείς και διανοούμενους που εγκατέλειψαν τη χώρα τους και ασκούν κριτική με την ασφάλεια της απόστασης, από τα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα;

«Σήμερα ο κόσμος δεν έχει πια τα σύνορα με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και με την ευκολία της επικοινωνίας. Στην πραγματικότητα, οι μετακινήσεις των πνευματικών ανθρώπων σε άλλες χώρες της Γης δεν είναι κάποιο καινούργιο φαινόμενο, το είδαμε ακόμα και στις αρχές του 20ού αιώνα. Οπως συμβαίνει σε άλλους τομείς της καλλιτεχνίας και του αθλητισμού, οι Κινέζοι συγγραφείς και διανοούμενοι που προτιμούν να φύγουν από την πατρίδα τους και να αναπτύξουν τις δραστηριότητές τους στο εξωτερικό, κάνουν απλώς μια δική τους επιλογή, που κατά την άποψή μου θα βοηθήσει ενεργητικά τις ανταλλαγές των διαφόρων πολιτισμών, την κατανόηση των διαφόρων λαών, και σε τελευταία ανάλυση, την ειρήνη και την ανάπτυξη της ανθρωπότητας».