Κομφούκιος, για τα μεγάλα μας ερωτήματα

15η Διεθνής Εκθεση Βιβλίου στο Πεκίνο

Ο Κινέζος μεταφραστής Λεωνίδας Ρουί Χονγκ Λίου και ο σινολόγος Σωτήρης Χαλκιάς θα είναι τα κεντρικά πρόσωπα στη 15η Διεθνή Εκθεση Βιβλίου στο Πεκίνο. Ξεκινά τη Δευτέρα με την Ελλάδα τιμώμενη χώρα. Θα διαρκέσει έως και την Πέμπτη.

Του ΒΑΣΙΛΗ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑ, Ελευθεροτυπία / 2 - 30/08/2008

Είναι από τους λίγους Ελληνες που γνωρίζουν αρχαία κινεζικά ο 61χρονος Σωτήρης Χαλικιάς. Τα πρώτα και τα τελευταία κινεζικά τα έμαθε στις Βρυξέλλες, όπου βρίσκεται ως διερμηνέας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Την πρώτη επαφή με τα ιδεογράμματα την είχε το 1989, στη Σχολή του Βελγοκινεζικού Συνδέσμου Φιλίας. Ομως, καθώς ο προσανατολισμός της ήταν καθαρά επαγγελματικός, δεν ικανοποιούσε τον Σωτήρη Χαλικιά. Ετσι, μαθήτευσε κοντά στην καθηγήτρια Σινολογίας στο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών, Φρανσουάζ Λοβαέρτ.

«Επέλεξα ν' ασχοληθώ με την κομφουκιανή σκέψη λόγω του πολιτικού της χαρακτήρα», απαντά ο Σωτήρης Χαλικιάς

Εχει μεταφράσει τα δύο μεγάλα βιβλία της κινεζικής σκέψης «Τα ανάλεκτα του Κομφούκιου» και «Το βιβλίο του Μέγγιου». Αυτή του η πνευματική περιπλάνηση στα μεγάλα σινικά κείμενα θα ολοκληρωθεί με την απόδοση στα ελληνικά των βιβλίων της «Μεγάλης Μάθησης» του Τσι Σι και της «Διδασκαλίας της Μεσότητας» του Τσονγκ Γιονγκ.

Σε δική του μετάφραση κυκλοφορούν έργα των Λευκάδιου Χερν, Λου Σουέν, Βικτόρ Σεγκαλέν. Παράλληλα, έχει γράψει πρωτότυπες δημιουργίες, πεζά και ταξιδιωτικά -οι περισσότεροι τίτλοι του Σωτήρη Χαλικιά κυκλοφορούν από την «Ινδικτο».

Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Μετσόβιο, λόγω της δικτατορίας κατέφυγε στο Παρίσι, όπου συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές. Ξεκίνησε την εκπόνηση διδακτορικού με τον Γκι Μπιουρζέλ, το οποίο δεν ολοκλήρωσε ποτέ.

• Τι σας ώθησε πριν από περίπου είκοσι χρόνια να ασχοληθείτε με την κινεζική γλώσσα, επιλέγοντας να ειδικευτείτε στην αρχαία της φάση;

«Ως πολιτικοποιημένος φοιτητής, ένιωσα μια γοητεία για την Πολιτιστική Επανάσταση του Μάο στην Κίνα. Ηταν τότε ένα κοινό φαινόμενο στους πολιτικοποιημένους κύκλους, οι οποίοι θεωρούσαν την Πολιτιστική Επανάσταση μια διαρκή επανάσταση. Η συνεχής επίκλησή της στο νέο γοήτευε τους διανοουμένους της εποχής. Οταν άρχισαν να φτάνουν οι πληροφορίες που έδιναν μια τραγική εικόνα γι' αυτό το φαινόμενο, δύο ήταν οι δρόμοι για τον καθένα μας: ή να πούμε ότι ήταν μια τρέλα και δεν με αφορά ή να θεωρήσει κανείς ότι ήταν δεμένο με τη χώρα αυτή».

• Τότε στραφήκατε προς τα ένδον της Κίνας, για να βρείτε το νήμα που ενώνει την Πολιτιστική Επανάσταση με το κινεζικό πολιτιστικό παρελθόν;

«Αρχισα λοιπόν να μελετώ τα μεγάλα κείμενα των Γάλλων σινολόγων. Κι αυτή η μελέτη μού δημιούργησε την ανάγκη να μάθω αυτή τη χώρα. Καθώς οι αποδόσεις των παραθεμάτων από τους μεγάλους αρχαίους Κινέζους διανοητές διέφεραν από συγγραφέα σε συγγραφέα, θεώρησα ότι ίσως ήταν προτιμότερο να μελετήσει κανείς αυτή τη γλώσσα, για να έχει προσωπική εικόνα για τα μεγάλα κείμενα του σινικού πολιτισμού».

• Τελικώς επικεντρωθήκατε στην κομφουκιανή σκέψη, έτσι δεν είναι;

«Επέλεξα από την τεράστια σινική γραμματεία να ασχοληθώ με την κομφουκιανή, ακριβώς λόγω του πολιτικού χαρακτήρα που είχε η σκέψη αυτή. Δηλαδή, η κομφουκιανή σκέψη επικεντρώνεται στο ζήτημα του ιδανικού κράτους. Περισσότερο ενδιαφέρεται για τη σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο. Σε αντίθεση με την ταοϊστική σκέψη, που ασχολείται με τη σχέση του ανθρώπου με τον κόσμο».

• Υπάρχει κάποιο κοινό θεμελιακό και βασικό χαρακτηριστικό των δύο σχολών της κινεζικής σκέψης;

«Και στον κομφουκιανισμό και στον ταοϊσμό υπάρχει μια κοινή έννοια, η έννοια του Ταό, της γενικότερης αρμονίας. Οι πρώτοι αντιμετωπίζουν την αρμονία ως αρμονία της κοινωνίας, ενώ οι δεύτεροι ως αρμονία του κόσμου. Υπάρχει ώσμωση μεταξύ τους, πριν από την αυτοκρατορική περίοδο (δυναστεία Χαν 2ος-1ος π.Χ.), προτού μετατραπεί ο κομφουκιανισμός σ' ένα στεγνό ιδεολογικό κίνημα. Η αρχαία κινεζική σκέψη σε κάθε επιμέρους ρεύμα πρεσβεύει την αέναη μεταβολή των πραγμάτων, η οποία αποκλείει την αναζήτηση μιας οποιασδήποτε ουσίας, όπως π.χ. των ιδεών του Πλάτωνα, που αντιδιαστέλλεται με τον κόσμο που μας περιβάλλει».

• Επιβιώνει η αρχαία κινεζική σκέψη στα σημερινά πολιτικά και κοινωνικά συμφραζόμενα της Κίνας, η οποία κινείται μεταξύ κομμουνιστικού κρατισμού και ελεύθερης αγοράς;

«Σε αντίθεση με τη μαοϊκή περίοδο, κατά την οποία η αναφορά στο παρελθόν ήταν απορριπτική, το τωρινό καθεστώς μοιάζει να διεκδικεί ένα μέρος της παράδοσής του, σε μια προσπάθεια να ενταχθεί στη σημερινή πορεία της Κίνας. Σήμερα, η σπουδαιότητα των αρχαίων κινεζικών κειμένων εκτιμάται περισσότερο στους πνευματικούς κύκλους της Δύσης, όπου λόγω των αδιεξόδων του δικού μας πολιτισμού, τα μεγάλα σινικά κείμενα μοιάζουν να είναι θεωρήσεις που απαντούν και σε ερωτήματα δικά μας». *