Ισμαήλ Κανταρέ: «Δικτατορία και αυθεντική λογοτεχνία είναι ασυμβίβαστες»

https://www.timesnews.gr

Ο Ισμαήλ Κανταρέ (Ismail Kadare) είναι διάσημος σύγχρονος Aλβανός λογοτέχνης γεννημένος στο Αργυρόκαστρο, στις 28 Ιανουαρίου του 1936. Σπούδασε στην Σχολή Ιστορίας και Φιλολογίας του Πανεπιστημίου των Τιράνων και κατόπιν στο Ινστιτούτο Γκόρκυ της Μόσχας. Παρουσιάστηκε στα αλβανικά γράμματα αμέσως μετά την επιστροφή του από την Μόσχα, με ποιήματα και το πεζογράφημα Μια πόλη χωρίς διαφημίσεις (1959). Με την δημοσίευση του μυθιστορήματος Ο στρατηγός ενός νεκρού στρατού (1963), καθιερώθηκε ως ένας από τους πλέον ταλαντούχους συγγραφείς της χώρας του. Έγραψε και ιστορικά μυθιστορήματα, τα οποία αποτελούν ένα κράμα ρεαλισμού και φανταστικού στοιχείου.

Διετέλεσε στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος και μέλος της Λαϊκής Εθνοσυνέλευσης της Αλβανίας στα χρόνια του Ενβέρ Χότζα. Ήταν εκλεγμένος τρεις φορές, ανάμεσα στα 1970 και στα 1982. Αυτή η θέση του τού επέτρεπε να ταξιδεύει στο εξωτερικό σε μία εποχή όπου ελάχιστοι Αλβανοί είχαν αυτό το προνόμιο. Μπήκε στην διεύθυνση της εβδομαδιαίας λογοτεχνικής επιθεώρησης Drita (Φως).

 

Το 1981 δημοσίευσε το μυθιστόρημα Το παλάτι των ονείρων, το οποίο θεωρήθηκε ως μία αλληγορία κατά του καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα και απαγορεύτηκε. Από το 1987, λίγα χρόνια πριν από την πτώση του κομμουνισμού στην Αλβανία, ο Κανταρέ άρχισε να φυγαδεύει τα χειρόγραφά του στην Γαλλία, όπου και άρχισαν να δημοσιεύονται από τις Εκδόσεις Fayard.

 

Τον Οκτώβριο του 1990, δυο μήνες πριν από την οριστική πτώση του κομμουνισμού στην χώρα του, διέφυγε στην Γαλλία, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο, διακηρύσσοντας ότι «δικτατορία και αυθεντική λογοτεχνία είναι ασυμβίβαστες» και ότι «ο συγγραφέας είναι ο φυσικός εχθρός της δικτατορίας». Η διαφυγή του Κανταρέ στην Γαλλία θεωρήθηκε από πολλούς ως μία κίνηση εντυπωσιασμού, αλλά ο Κανταρέ, που σήμερα ζει μεταξύ Γαλλίας και Αλβανίας, σε όλες του τις δημόσιες εμφανίσεις επαναλαμβάνει ότι δεν υπήρξε οπαδός του κομμουνιστικού καθεστώτος της χώρας του.

Η εργογραφία του Κανταρέ ξεπερνά τα 20 πεζογραφήματα, τα περισσότερα από τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πάρα πολλές γλώσσες. Στα μυθιστορήματα του Κανταρέ αναμειγνύεται το πραγματικό με το φανταστικό. Κύρια θεματογραφία του είναι η σύγχρονη αλβανική κοινωνία, το προηγούμενο κομμουνιστικό καθεστώς της χώρας του καθώς και το σκληρό αλβανικό εθιμικό δίκαιο (κανόνας της τιμής ή κανούν στα αλβανικά). Έχει γράψει επίσης και ποίηση. Στα ελληνικά, τα μυθιστορήματά του πρωτοεμφανίστηκαν την δεκαετία του 1990, αρχικά σε μετάφραση από γαλλικές εκδόσεις και αργότερα σε απευθείας μετάφραση από τα αλβανικά.

TO GO WITH STORY BY LAURENT LOZANO
Albanian novelist Ismail Kadare gestures during an interview with AFP on February 8, 2015 in Jerusalem. Born in 1936 in the Albanian mountain town of Girokaster, Kadare has won a number of prestigious prizes including the first international Man Booker Prize in 2005. AFP PHOTO/ GALI TIBBON

 

Στη μετακομμουνιστική εποχή τα έργα του ασχολούνται συχνά με τη διαχρονική ευρωπαϊκή ταυτότητα της Αλβανίας ή των Αλβανών. Για το σκοπό αυτό συνδέει συχνά τα ομηρικά έπη με την αλβανική παράδοση. Επίσης χρησιμοποιεί συχνά την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως πρότυπο αντι-ευρωπαϊκού καταπιεστικού πολιτισμού, η οποία κάποτε απέκοψε την Αλβανία από την Ευρώπη. Έχει ωστόσο σχολιασθεί αρνητικά για δηλώσεις όπως ότι η Αλβανία είναι ένα λευκό έθνος μέσα σε μια λευκή ευρωπαϊκή ήπειρο. Πιστεύει ότι οι Αλβανοί, οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι είναι η καρδιά της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας.

 

Το 2005 τιμήθηκε με το πρώτο Διεθνές Βραβείο Μαν Μπούκερ, ενώ ήταν υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Το 2009 τιμήθηκε και με το βραβείο Πρίγκηπας των Αστούριας για τη Λογοτεχνία. Επίσης, του απονεμήθηκε το Βραβείο Balkanika για το έτος 2009, για το έργο του L’entravee. To 2015 του απενεμήθηκε το λογοτεχνικό Βραβείο Ιερουσαλήμ.

 

Βιβλία του μεταφρασμένα στα ελληνικά

 

Gjenerali i ushtrisë së vdekur (Ο στρατηγός της στρατιάς των νεκρών, 1963) ― ελλην. μετάφρ. Μαρ. Κωνσταντέλος («Πορεία», 1983))

Kështjella (Το κάστρο, 1970)― ελλην. μετάφρ. Τασ. Καραϊσκάκη («Πορεία», 1979) και με το τίτλο: Τα ταμπούρλα της βροχής (Κάστρο), εκδ. Εικοστού πρώτου,1996

Το χρονικό της πέτρινης πόλης (1970)

Prilli i thyer (Ρημαγμένος Απρίλης, 1978)― ελλην.μετάφρ.Λ.Μιλιλή («Ροές», 1988)

Η κόχη της ντροπής (1978)― ελλην. μετάφρ. Π. Ζαχοπούλου-Βλάχου («Ροές», 1985)

Το γεφύρι με τις τρεις καμάρες (εμπνευσμένο από Το γιοφύρι της Άρτας) (1978)

Το λυκόφως των θεών της στέπας (1978)

Kush e solli Doruntinën (Ποιος έφερε τη Ντορουντίν;, 1980) ― ελλην. μετάφρ. Μάρ. Σοφιανός («Ροές», 1987)

Το παλάτι των ονείρων (1981)

Αισχύλος ο μεγάλος αδικημένος (1985)

Φεγγαρόφωτο (1985)

Το κονσέρτο (1988)

Φάκελος H. (1989)

Το τέρας (1990)

Πρόσκληση στο εργαστήρι του συγγραφέα (1991)

Η πυραμίδα (1992)

Η σκιά (1994)

Ο αετός (1995)

Spiritus (1996)

Μια πόλη χωρίς διαφημίσεις (1998)

Τρία τραγούδια πένθιμα για το Κοσσυφοπέδιο (1998)

Το πέταγμα του αποδημητικού (1999)

Κρύα λουλούδια του Μάρτη

Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας και άλλες ιστορίες

Το μοιραίο δείπνο, εκδόσεις Μεταίχμιο , 2011 ISBN 978-960-501-524-4

Τα περισσότερα βιβλία του Κανταρέ κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις «Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου».