Συγγραφείς έχουμε πολλών ειδών: δημιουργικούς και μη, πρωτότυπους ή ετερόφωτους, συντηρητικούς και πρωτοπόρους. Στις μέρες μας, παρά την οικονομική κρίση, κυκλοφορούν άπειρα βιβλία και μάλιστα πολυσέλιδα που ταξινομούνται στο χώρο της λογοτεχνίας. Πάντα όμως αναρωτιέμαι για την αξία του περιεχομένου. Δεν έχει σημασία πλέον να διηγηθείς λόγου χάρη την ερωτική περιπέτεια ενός ζευγαριού. Τι έλεγε ο Γκαίτε; Εκείνο που έχει σημασία δεν είναι αλήθεια, αλλά το πώς λες την αλήθεια! Κι εδώ φτάνω στη συγγραφέα Ούρσουλα Φωσκόλου, της οποίας το βιβλίο «ΤΟ ΚΗΤΟΣ» [μικρά και μεγάλα πεζά] που προσφάτως κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κίχλη. Ας την γνωρίσουμε:
- Διαβάζοντας τα κείμενά σας στο πρώτο μέρος του βιβλίου θα έλεγα ότι δυσκολεύτηκα να τα χαρακτηρίσω. Εσείς τα ονοματίζετε «μικρά και μεγάλα πεζά». Ωστόσο έχουν μια ποιητική ατμόσφαιρα που διαχέεται παντού. Πεζογραφία ή ποίηση; Ιδού ένα ερώτημα.
Παρότι τα εργαλεία μου είναι αυτά της ποίησης, όσον αφορά στα μικρά κείμενα της πρώτης ενότητας, θα έλεγα πως κλίνουν περισσότερο προς το πεζό. Κι αυτό διότι στην πλειονότητά τους είναι διαυγή, χτίζουν —με λίγες έστω λέξεις— μια ιστορία, δημιουργούν μια ατμόσφαιρα. Τα μικροδιηγήματα (μπονζάι), άλλωστε, είναι μικρά παράθυρα: προσφέρουν μια περιορισμένη οπτική γωνία κι αφήνουν τη φαντασία του αναγνώστη ελεύθερη να δημιουργήσει ολόκληρη την εικόνα. Ο συγγραφέας μόνο μπορεί να “προτείνει” μια ανάγνωση με βάση τα στοιχεία που σπέρνει εδώ κι εκεί, σαν τον κηπουρό που οραματίζεται ένα κήπο, βλέποντας μόνο χώμα.
- Εγώ πιστεύω ότι θα εξελιχθείτε σε μια πολύ καλή πεζογράφο, αν κρίνω από το περιεχόμενο του βιβλίου σας, όπου φαίνεται πως έχετε αποθησαύριση κοινωνικής πείρας και αρκετή γνώση της ψυχολογίας ατόμων και ομάδων και νομίζω ότι αυτά είναι ιδιότητες της πεζογραφίας…
Δεν είμαι σίγουρη αν η κοινωνική πείρα φτιάχνει συγγραφείς. Η ψυχολογία των ατόμων, από την άλλη, ευτυχώς παραμένει ένα ωραίο μυστήριο. Με τα σκόρπια στοιχεία που συλλέγω, γράφω προσπαθώντας να το αποκρυπτογραφήσω. Χτίζω τον δικό μου κόσμο ξεκινώντας, βέβαια, από τις προσλαμβάνουσες που έχω, αλλά και από μια εσωτερική ζωή στην οποία δεν υπάρχουν όρια και συμβάσεις.
- Παρατήρησα ότι κρατάτε μια θέση σχεδόν ουδέτερη και έξω από αυτά που γράφετε.
Αντιθέτως, θα έλεγα πως ό,τι προβάλλεται στα μικρά και μεγάλα πεζά είναι μια γύμνωση του εσωτερικού κόσμου. Πιστεύω πως η δουλειά του συγγραφέα δεν είναι να κρίνει και ν’ αξιολογεί ευθέως τα πράγματα: η στάση του ανιχνεύεται πίσω από τις λέξεις, αλλά και στην επιλογή τους.
- Η θεματολογία σας είναι από ασήμαντα στοιχεία μιας καθημερινότητας που για τους περισσότερους είναι αφανής.
Πράγματι. Τα ασήμαντα με συγκινούν. Αυτά εκτιμώ και στους ανθρώπους: τις φλέβες των χεριών που φουσκώνουν σαν ποτάμια, μια αμυχή στο δέρμα, τον ρυθμικό κυματισμό μιας γυναικείας κλείδας τη στιγμή που ανασαίνει. Θα ήταν θαυμάσιο κι αποκαλυπτικό αν αρχίζαμε όλοι να προσέχουμε περισσότερο τα μικρά και φαινομενικά “ασήμαντα”.
- Διακρίνοντας, πάντως, μια αφηγηματική δεινότητα στα γραπτά σας, αναρωτιέμαι αν είχατε κάποιο πρότυπο, εγχώριο ή ξένο.
Απαντώ συνήθως πολύ άτσαλα σε τέτοιες ερωτήσεις. Θα σας μιλήσω για τα διαβάσματά μου, αναφέροντας εκείνους που μου έρχονται πρώτοι στο μυαλό κι αφήνοντας —σίγουρα— έξω πολλούς. Στην παιδική μου ηλικία, λοιπόν, θυμάμαι πως γοητεύτηκα από τον Ιούλιο Βερν. Ξεκίνησα από τις “20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα” και στη συνέχεια τα διάβασα όλα σ’ εκείνες τις υπέροχες εκδόσεις Σιδέρη. Το πρώτο βιβλίο που αγόρασα με δικά μου χρήματα νομίζω ήταν μια “Ανθολογία νεοελληνικής ποίησης”. Αργότερα, στο Λύκειο, κάθε απόγευμα πριν το φροντιστήριο, χανόμουν στο υπόγειο της Εστίας. Με Ελύτη, Ρίτσο, Καρυωτάκη, αλλά και Τίτο Πατρίκιο περνούσα τα βράδια μου. Αργότερα αγάπησα τον Καζαντζάκη, τον Ηλία Βενέζη και την “Αιολική Γη” του, η οποία παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα μου βιβλία. Από τα ενήλικα διαβάσματά μου, ξεχωρίζω τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Ε.Χ. Γονατά, τον Τάσο Λειβαδίτη, τον Albert Camus με το “Καλοκαίρι” και τους “Γάμους” του, τη Virginia Woolf, τον Mario Benedetti, τον Gabriel García Márquez, τα διηγήματα του Raymond Carver και του Ray Bradbury. Εκτός από τους παραπάνω, μπορώ να γράψω και για εκατοντάδες άλλους, θα σταματήσω όμως εδώ.
- Πώς κρίνετε το επίπεδο της νεοελληνικής λογοτεχνίας;
Συνεχίζουν να γράφονται διαμάντια. Κείμενα που τα διαβάζω κι αισθάνομαι μια φαγούρα στην πλάτη, από τις φτερούγες που φυτρώνουν. Συχνά, για να τ’ ανακαλύψεις, χρειάζεται πολύ σκάψιμο, μα αξίζει. Διάβασα, για παράδειγμα, πρόσφατα τη νέα συλλογή διηγημάτων της Μαρίας Κουγιουμτζή, “Όλα μπορούν να συμβούν μ’ ένα άγγιγμα” και τη συστήνω ανεπιφύλακτα.
- Πιστεύετε στην κριτική;
Σαφώς. Αρκεί να είναι τέτοια, δηλαδή αιτιολογημένη, να πατάει σε γερές βάσεις. Βοηθά τον συγγραφέα να εξελιχθεί, τον δοκιμάζει.
- Σας ενδιαφέρει τι θα πουν οι κριτικοί για το βιβλίο σας; Δηλαδή, εξαρτάται η δημιουργική σας διάθεση από τα σχόλια που θα γίνουν για το βιβλίο ή θα τα αγνοήσετε;
Θα ήταν ψέμα αν έλεγα πως δεν με ενδιαφέρει. Όμως η πρόσληψη του βιβλίου μου από τους κριτικούς δεν συνδέεται με τη δημιουργική μου διάθεση. Αυτή πηγάζει από μια βαθύτερη ανάγκη, που —σαν την πείνα— πρέπει να ικανοποιηθεί.
- Σε ποιο κοινό απευθύνεστε;
Στην κοιλιά του Κήτους χωρούν όλοι.
- Έχει πνευματικότητα η ελληνική κοινωνία;
Πνευματικοί άνθρωποι θα υπάρχουν πάντοτε. Το κακό είναι ότι μένουν συχνά στην αφάνεια.
- Είναι ο κόσμος μας παράλογος;
Σαφώς. Αυτό είναι που τον κάνει γοητευτικό.
- Τι είναι εκείνο που δίνει νόημα στον άνθρωπο;
Η ειλικρίνεια στα “θέλω” του, η πραγματική επαφή, το χάδι.
- Ποια είναι η αγαπημένη σας λέξη; (σε οποιαδήποτε γλώσσα). Ποια είναι η ωραιότερη λέξη της ελληνικής γλώσσας; Ποια είναι η λέξη που αντιπαθείτε περισσότερο;
Αγαπώ τη λέξη “ασπαίρω”, αλλά μπορώ εξίσου ν’ αγαπήσω και τις λέξεις “γάλα” ή “ψωμί”. Ωραιότερη λέξη της ελληνικής γλώσσας μπορεί να γίνει οποιαδήποτε, όταν αναβλύσει από τα χείλη αγαπημένων. Οι λέξεις είναι σύμμαχοι, δεν τις αντιπαθώ.
- Ποιος είναι ο αγαπημένος σας λογοτεχνικός ήρωας; Ποιοι είναι οι πραγματικοί σας ήρωες;
Αγαπώ την Έντα Γκάμπλερ, χωρίς να ξέρω ακριβώς γιατί. Πραγματικοί ήρωες είναι όσοι βάζουν τον εγωισμό τους στην άκρη κι έχουν μια αγκαλιά που χωράει όλο τον κόσμο.
- Τέλειωσε ένας χρόνος και είμαστε στην αρχή ενός νέου χρόνου. Έχουν σημασία οι απολογισμοί στη ζωή μας;
Έχουν, από τη στιγμή που μας βοηθούν να προχωρήσουμε.
- Είστε ρομαντική;
Φοβάμαι πως ναι. Κι αν και τρομακτικό, είναι παρήγορο.
- Τι είναι για σας η μοναξιά;
Η ασυμφωνία του έξω με τον μέσα κόσμο. Ή μια πολύ καλή ευκαιρία να γράψω.
- Σας απασχολεί ο χρόνος;
Βέβαια. Και ο χρόνος και τα γηρατειά, όμως τείνω να μη μετανιώνω για ό,τι πέρασε. Περνώντας μέσα απ’ τη φωτιά του καψαλίστηκα, μα πάνω απ’ όλα διαμορφώθηκα.
- Η γυναίκα σήμερα στην Ελλάδα είναι ίση με τον άνδρα; Είστε φεμινίστρια ή πιστεύετε ότι ο φεμινισμός έχει δημιουργήσει προβλήματα στη γυναίκα;
Σε κάποιους τομείς ναι, σε άλλους όχι. Αντί για τον όρο “φεμινισμός”, προτιμώ εκείνον του “ανθρωπισμού”. Πάντοτε αντιμετώπιζα τους ανθρώπους ως τέτοιους κι όχι με την ετικέτα του φύλου. Η διαφορετικότητα είναι όμορφη και δεν θα έπρεπε να είναι αιτία διαχωρισμού, αλλά ευκαιρία για να χτίσουμε γέφυρες.
- Τελικά, τι είναι η ζωή;
Μια δροσιστική βουτιά στην τυχαιότητα.
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Ούρσουλα Φωσκόλου γεννήθηκε στην Αθήνα το 1986 και εργάζεται ως γραφίστρια. Είναι μόνιμη συνεργάτις του λογοτεχνικού περιοδικού Φρέαρ και επιμελείται τη σελίδα του στο διαδίκτυο. Μεταφράσεις και διηγήματά της έχουν δημοσιευτεί στα λογοτεχνικά περιοδικά Νέα Ευθύνη, Νέο Επίπεδο, Το Δέντρο, (δέ)κατα, Ένεκεν, manifesto, Ακτή, Θράκα, Πλανόδιον, Φρέαρ.
ΔΕΙΤΕ ΚΙ ΑΥΤΟ:
No comments:
Post a Comment