Πελαγία επί Κολωνώ

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• Μέσα από την ιστορία μιας μεσόκοπης και ανάπηρης- στο σώμα και στην ψυχή- γυναίκας που μένει και γερνά μόνη στο κέντρο της σημερινής Αθήνας ο Γιάννης Ξανθούλης δίνει με οργή και χιούμορ το πανόραμα μιας γκροτέσκας μικροαστικής κοινωνίας

Η «δεσποινίς» Πελαγία είναι μια μεσόκοπη γυναίκα που μένει και γερνά μόνη στον Κολωνό και στις πέριξ του Σταθμού Λαρίσης γειτονιές της σημερινής Αθήνας. Κουτσαίνει στο σώμα αλλά πρωτίστως στην ψυχή. Το ένα της πόδι, από γεννησιμιού της, είναι πιο κοντό απ΄ το άλλο. Η συναισθηματική της «αναπηρία», ωστόσο, είναι το οδυνηρό μυθοπλαστικό κέντρο γύρω από το οποίο ο Γιάννης Ξανθούλης οργανώνει το τελευταίο του μυθιστόρημα. Ο συγγραφέας από την Αλεξανδρούπολη χαρίζει στους αναγνώστες του μια πολύ ενδιαφέρουσα και αντιφατική ηρωίδα.

Η Πελαγία είναι το «ντόπερμαν» της «Βηθλεέμ». Εργάζεται για πολλά χρόνια, ως ανώτατη και απαραίτητη υπάλληλος, σε μια μικρή βιοτεχνία που κατασκευάζει χριστουγεννιάτικα είδη διακόσμησης, μια επιχείρηση που φυτοζωεί στα χέρια του Βασίλη Δαδή. Η Πελαγία ανέχεται τη δουλειά και το αφεντικό της, ένα κράμα νεοελληνικής κουτοπονηριάς και γκρίνιας, όπως ακριβώς υπομένει την ίδια της τη ζωή που μοιάζει τελματωμένη. Μένει ολομόναχη στο πατρικό της σπίτι (οι γονείς πρόσφυγες από τη μακρινή Καππαδοκία) και αντιμετωπίζει τις υπαρξιακές της ανησυχίες, της ωριμότητας και της μοναξιάς, έχοντας δημιουργήσει ένα προστατευτικό πλέγμα που ονομάζει «παρηγορητικό ενεστώτα». Πρόκειται για ένα σταθερό σημείο μέσα στη βαρύθυμη καθημερινότητά της από το οποίο κάνει τις μικρές και πικρές διαπιστώσεις του βίου της, δοκιμάζει τη μνήμη και μετρά τα απωθημένα της.

• Το κοκαλάκι της νυχτερίδας

Η ηρωίδα του Ξανθούλη ονειρεύεται ότι κατοικεί σε πίνακες του Σαγκάλ.Στη φωτογραφία,το έργο «Μaternit au Centaur» (1957)

Τα δύο μικρότερα αδέλφια της τα μεγάλωσε σαν «ετεροθαλής μάνα», όταν οι γονείς απεδήμησαν εις τόπους χλοερούς. Αφησε πίσω τα όνειρά της να μεγαλουργήσει στα Μαθηματικά και ρίχτηκε στη βιοπάλη για να ζήσει την εναπομείνασα οικογένεια. Η ιδιότυπη «αστυνόμευση» του αίματος της επέβαλε έναν ρόλο υποστηρικτικό για τα δύο αγόρια αλλά ματαίωσε πλήθος επιθυμιών και φαντασιώσεων που έπλαθε στα νεανικά της χρόνια. Τότε περίσσευαν οι αυταπάτες, ήλπιζε ότι θα απέμενε αρκετός χρόνος ακόμη για όλα, ότι θα έρθουν κάποτε οι αλλαγές που λαχταρούσε στην γκρίζα ζωή της. Τα αδέλφια μεγάλωσαν, παντρεύτηκαν, μετακόμισαν προς τα βορειότερα προάστια και απομακρύνθηκαν επαρκώς από την αδελφή τους. Η Πελαγία, για να εκδικηθεί σιωπηρά την τυπικότητα που μάτωνε τη σχέση τους, εγκαθιστά μια γριά ζητιάνα με τους παπαγάλους της σε ένα μικρό καμαράκι στο πατρικό τους, ιδιοκτησία παλαιότερα του αγαπημένου τσαγκάρη θείου της. Το έκανε πιο πολύ για να ενοχλήσει και τις νύφες της, την «Γκόλντα» και τη «Λάρα», που μετονομάστηκαν έτσι από Χρυσούλα και Εριφύλη αντίστοιχα, προκειμένου να εξυπηρετήσουν την περιφρονητική και αηδιασμένη ματιά του Ξανθούλη απέναντι στις μικροαστικές και νεοπλουτίστικες εκφάνσεις της ελληνικής κοινωνίας.

Η Πελαγία πού και πού σμίγει ερωτικά στο νεκροταφείο της Καισαριανής με το «Μαμούθ», τον ογκωδέστατο αχθοφόρο της βιοτεχνίας ονόματι Παρασκευά, με τον οποίο προσπαθεί να καλύψει ετεροχρονισμένα και βίαια όσες σαρκικές απολαύσεις απώλεσε στη διάρκεια μιας ζωής στην οποία έστηνε περίπλοκες άμυνες απέναντι στον κόσμο- από τον συγκρατημένο αυτοοικτιρμό ως το αγνό μίσος. Τα πράγματα ανατρέπονται απρόβλεπτα όταν η ζητιάνα, που κρύβει ένα μυστηριώδες και μεγαλοπρεπές παρελθόν, πεθαίνει μέσα στην ακαταστασία και στη δυσωδία του παραπήγματος. Η «Πολυτίμη Δωματίου-Τσαγκάρη» (η ονομασία αποδίδεται στην αλλοπαρμένη καλόγρια-εξαδέλφη της «δεσποινίδος») αφήνει κάτω από το λιγδιασμένο στρώμα της ανεκτίμητα απομεινάρια που εντείνουν τη «συνωμοσία της τύχης» υπέρ της Πελαγίας, τη βοηθούν να κλείσει ανοιχτούς λογαριασμούς και εν τέλει τη στέλνουν στην Κωνσταντινούπολη- σταθερή πλέον λογοτεχνική αναφορά του Ξανθούλη. Εκεί επιχειρεί να αναμοχλεύσει το παρελθόν της αλλά και τις ιστορίες στις οποίες εμμέσως εμπλέκεται. Ο θάνατος της γυναίκας που είχε περιμαζέψει από πείσμα περισσότερο και όχι από ανιδιοτέλεια (η «δεσποινίς», άλλωστε, φουρκιζόταν αφάνταστα από το κουτσομπολιό των πτηνών της μακαρίτισσας) δίνει στην Πελαγία το κοκαλάκι της νυχτερίδας και στην αφήγηση μια νέα αναπάντεχη (ίσως και άνιση) ώθηση- ως εκείνο το σημείο ο συγγραφέας συντηρεί το ενδιαφέρον μέσα από το προσωπικό ύφος που έχει κατακτήσει αλλά και τους ξεκαρδιστικούς χαρακτήρες που έπλασε για να αντισταθμίσει το δραματικό βάρος με το οποίο «φορτώνει» την ηρωίδα του. 

•  Σάτιρα νεοελληνικής κοπής 

 

Ο Γιάννης Ξανθούλης ανήκει σε μια πολύ συγκεκριμένη κατηγορία συγγραφέων: είτε τον αποδέχεσαι και τον παρακολουθείς στενά (όχι πάντα με τον ίδιο ενθουσιασμό) είτε τον εγκαταλείπεις εκεί που αισθάνεσαι ότι έχει εξαντλήσει το αναγνωστικό σου ενδιαφέρον.Στο βιβλίο αυτό μετέρχεται με την ίδια ζέση το γνώριμο λογοτεχνικό ιδίωμα με το οποίο τον ακολουθούν και νιώθουν οικεία οι αναγνώστες του.Είναι ένα είδος ξεχωριστής σάτιρας,πλασμένης σταδιακά μέσα στα χρόνια,που άλλοτε θυμίζει επιθεώρηση και άλλοτε μαύρη κωμωδία αυστηρώς νεοελληνικής κοπής.Στα βιβλία του Ξανθούλη μπορεί κανείς ανερυθρίαστα να είναι βουτηγμένος μέσα στα ελληνικά στραβά κι ανάποδα,να είναι ακραιφνώς «έλληνας αναγνώστης» με ιδιαίτερους κώδικες συνεννόησης,να ξεσπά σε γέλια για όσα σουρεαλιστικά συμβαίνουν και να προβληματίζεται μόνο όταν κρίνει ο ίδιος ότι πρέπει (αν πρέπει) να το κάνει- όχι κατόπιν συγγραφικής υποβολής ή κάποιας ασαφούς λογοτεχνικής αναγκαιότητας.

Η γλωσσική και υφολογική συνέπεια του συγγραφέα, ο σαρκασμός και η ειρωνεία του,συμπληρώνονται και σε αυτό το βιβλίο από την ανανέωση του πραγματολογικού υλικού που στα βιβλία του αναμειγνύεται με γνώριμα μοτίβα που αφορούν τη μνήμη και (εσχάτως) τη μοναξιά.Εντοπίζει κανείς μέσα από το γκροτέσκο βλέμμα του Ξανθούλη, αδρά ή υπαινικτικά,όλες τις μεταλλάξεις που βιώνει η πρωτεύουσα (και η κοινωνία εν γένει) αλλά και τα ελληνικά ήθη γενικότερα.Η δεσποινίς Πελαγία,ωστόσο,είναι μια ηρωίδα καμωμένη από νεύρο και ανησυχία,από οργή και ένα πρόταγμα: μπορεί να μην ευτυχήσεις ποτέ,προσπάθησε τουλάχιστον να δυστυχήσεις αξιοπρεπώς. 

• ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΜΠΕΚΟΣ | Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011
•  Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=379822&dt=23/01/2011#ixzz1CaMwddUN

Ο κομμουνιστής που αγαπούσε τις πόρνες και τα αποβράσματα

• ΛΑΪΚΟ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑ

• Ορθόδοξος αριστερός; περιθωριακός; ή μήπως ένας κοσμοπολίτης του λόγου; Ο Πέτρος Πικρός, ο συγγραφέας που συγκινούσε την Ελλάδα του Μεσοπολέμου με τα ιστορικά του μυθιστορήματα, παραμένει άγνωστος 

• Ι. Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ | Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011

Μια άγνωστη μορφή του Μεσοπολέμου τάραξε τα νερά της λογοτεχνίας και της κομματικής ορθοδοξίας γύρω στα 1920-1930 και μετά χάθηκε χωρίς κανείς να μάθει τι απέγινε. Τo όνομά του ήταν Πέτρος Πικρός. Ως σήμερα τα ερωτήματα γύρω από αυτόν παραμένουν πολλά. Ποιος ήταν ακριβώς; Ενας ορθόδοξος κομμουνιστής; ένας κοσμοπολίτης συγγραφέας; ένας άνθρωπος του περιθωρίου; Ενας σημαντικός λογοτέχνης που δεν εκτιμήθηκε όσο ζούσε;

Πιθανόν να ήταν όλα αυτά μαζί. Για τη ζωή του Πέτρου Πικρού ακόμη και σήμερα ελάχιστα γνωρίζουμε. Ως πριν από λίγο καιρό δεν ήταν γνωστό ούτε ποιο ήταν το πραγματικό του όνομα ούτε πότε ακριβώς γεννήθηκε ούτε πότε ήρθε στην Ελλάδα. Δεν είναι καν γνωστό το σύνολο του έργου του. Οι ιστορίες της ελληνικής λογοτεχνίας τού αφιέρωσαν λίγες αράδες ενώ οι κριτικοί της Αριστεράς και της συντηρητικής παράταξης τον αγνόησαν επιδεικτικά. Οι εκδόσεις Αγρα και η Χριστίνα Ντουνιά με τη φροντισμένη κυκλοφορία των πιο γνωστών πεζογραφημάτων του τον «ανέστησαν», ενώ η έκδοση για πρώτη φορά του λαϊκού μυθιστορήματός του Θεοφανώ.Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου από τον μελετητή Γιάννη Δ. Μπάρτζη, με πρόλογο της ανιψιάς του Π. Πικρού Νίνας Μαυρατζά-Κουμή, λύνει μερικά βασικά ερωτήματα για τη ζωή του.

• Ζωή σαν μυθιστόρημα
  

Ο Ιωάννης Γενναρόπουλος, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Πέτρου Πικρού, γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1894. Το ψευδώνυμο Πικρός λέγεται ότι το εμπνεύστηκε από το όνομα του ρώσου συγγραφέα που θαύμαζε, του Μαξίμ Γκόρκι (Γκόρκι στα ρωσικά σημαίνει πικρός). Η οικογένειά του ζούσε στο Πέρα και ήταν ευκατάστατη καθώς ο πατέρας του διατηρούσε δύο εργοστάσια ζαχαροπλαστικής. Ως τα 16 του φοίτησε στη Γερμανική Σχολή της Κωνσταντινούπολης. Μετά έφυγε για ιατρικές σπουδές στην Ελβετία και κατόπιν στη Γερμανία. Στη Γαλλία, όπου έζησε για κάποια περίοδο, κυκλοφορούσε με το ψευδώνυμο Jean Υennar και δούλευε ως ραδιοβιολόγος. Το 1919, σε ηλικία 24 ετών, έρχεται στην Ελλάδα. Εγκαθίσταται για λίγο στην Κρήτη δουλεύοντας σε τοπικές εφημερίδες και δημοσιεύοντας κάποια ποιήματα.

Μετά το 1920 κάνει δυναμικά την εμφάνισή του στη λογοτεχνική Αθήνα με την περίφημη τριλογία του Χαμένα Κορμιά (1922), Σα θα γίνουμε άνθρωποι (1924) και Τουμπεκί (1927). Ο Πικρός διαφοροποιείται από τους περισσότερους συγκαιρινούς του καθώς είναι από τους πρώτους (μαζί με τον Δ. Βουτυρά) που εμπνεύστηκαν λογοτεχνικά από το νέο αστικό τοπίο το οποίο προέκυψε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, δηλαδή από τους απόκληρους και κατεστραμμένους ανθρώπους της πόλης. Θα επικριθεί από την αριστερή λογοτεχνική κριτική, η οποία δεν μπορούσε να καταλάβει πώς ένας σκληρός ρεαλιστής μαρξιστής ασχολείται με τα αποβράσματα, τις πόρνες και τους λωποδύτες της Αθήνας. Ιδιόρρυθμος χαρακτήρας, θα συγκρουστεί με τον Γιάννη Κορδάτο, διευθυντή του στον «Ριζοσπάστη», με τον τροτσκιστή ηγέτη Παντελή Πουλιόπουλο, τον Νίκο Ζαχαριάδη, τον Κώστα Βάρναλη κ.ά. Θα ηγηθεί της δημιουργίας λογοτεχνικών περιοδικών, με κυριότερο τους «Πρωτοπόρους» (1930), αλλά με το που θα αλλάξει η «γραμμή» θα συγκρουστεί με το κόμμα και θα αποχωρήσει. Από εκείνη τη χρονιά και μετά τα ίχνη του Πέτρου Πικρού χάνονται. Ο ίδιος όμως εξακολουθούσε να γράφει.

Στα εβδομαδιαία έντυπα «Η εβδομάς» και «Ο ήλιος» εμφανίζονταν κατά καιρούς λαϊκά μυθιστορήματα με ψευδώνυμα που είχαν μεγάλη απήχηση. Μερικά από αυτά, ιστορικά κυρίως μυθιστορήματα, με την υπογραφή «Ω» έκρυβαν πίσω τους τον λογοτέχνη Πέτρο Πικρό. Ενδεικτικοί τίτλοι: Η Ασπασία,Ο βρυκόλακας του Γιλδίζ, Σπιναλόγκα- Ο τάφος των ζωντανών πτωμάτων, Οι θηλυκοί πειρατές, Λουκρητία Βοργία, Σκότωσε τον αδελφό σου, Ουράνιον, το στοιχείον που θα καταστρέψει τη Γη κτλ.

Η λογοτεχνία του Πέτρου Πικρού εκπλήσσει καθώς φανερώνει έναν συγγραφέα με εύρος μόρφωσης, ανοιχτούς ορίζοντες και ανεξάρτητο πνεύμα. Ανάμεσα στα γραπτά του συγκαταλέγονται διηγήματα, μυθιστορήματα ιστορικά και φαντασίας, πολλά παιδικά και εφηβικά έργα, βιογραφίες, ψυχολογικά μυθιστορήματα, ρεπορτάζ κτλ. Εξέδωσε επίσης πολιτικές μελέτες, που δεν σώζονται, μεταφράσεις έργων των Γκαίτε, Ζολά κ.ά.

• Λογοτεχνία λαϊκή... και ανεξερεύνητη
  

Η Θεοφανώ, η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου ξεκίνησε να δημοσιεύεται στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Η Εβδομάς» από το τεύχος 265 της 28ης Οκτωβρίου 1932 και τελείωσε στο τεύχος 296 της 2ας Ιουνίου 1933- σε 31 συνέχειες. Τα γεγονότα αναφέρονται στην Κωνσταντινούπολη του 10ου αιώνα,στα χρόνια της βασιλείας του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Πορφυρογέννητου. Λειτουργώντας ως όργανο της φατρίας των Πρασίνων και εξυπηρετώντας παράλληλα τις δικές της φιλοδοξίες, η Θεοφανώ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τον έρωτα και το έγκλημα για την άνοδο και τη διατήρησή της στον θρόνο του Βυζαντίου.

Με τη δημοσίευση τηςΘεοφανώςανοίγεται ένα μεγάλο ζήτημα για τη μελέτη των λαϊκών μυθιστορημάτων με τα οποία ασχολήθηκε, για βιοποριστικούς λόγους,μια πλειάδα καλών συγγραφέων όπως ο Γιώργος Τσουκαλάς, ο Νικόλας Σεγκύρ (Νικόλαος Επισκοπόπουλος), ο Αριστείδης Κυριακός, ο Αγγελος Δόξας, ο Διονύσιος Κόκκινος κ.ά. Το λαϊκό ανάγνωσμα έχει τη δική του παράδοση στη χώρα μας. Σχεδόν από τον 16ο αιώνα υπήρξαν σειρά εκδόσεων, οι λεγόμενες «φυλλάδες», απλοϊκές πολλές φορές σε εμφάνιση αλλά με ιδιότυπη εικονογράφηση (ξυλογραφίες από λαϊκούς καλλιτέχνες όπως ο Σ.Χρηστίδης). Η παράδοση αυτή συνεχίστηκε ως το πρώτο μισό του 20ού αιώνα. Το ζήτημα είναι ότι,πλην εξαιρέσεων, η παραγωγή αυτή είναι ανεξερεύνητη. Χρειάζεται να διερευνηθεί ο ιστορικός, ο πνευματικός, ο πολιτισμικός και κοινωνιολογικός ρόλος της. Διαβάστε ακόμη: Χαμένα Κορμιά, Σα θα γίνουμε άνθρωποι και Τουμπεκί (Αγρα), Χρ.Ντουνιά, Τα όρια και η υπέρβαση του νατουραλισμού (Γαβριηλίδης), Γ. Μπάρτζη, Πέτρος Πικρός, στράτευση, αντιπαραθέσεις, πικρίες στη λογοτεχνία του Μεσοπολέμου (Σταμούλης, Θεσσαλονίκη).

• Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artId=381348&dt=30/01/2011#ixzz1CXOERLxl

Τι θα έκανε ο Μαρξ αν ζούσε σήμερα

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• Στο μυθιστόρημα του ισπανού συγγραφέα ο πατέρας του «Κεφαλαίου» απολογείται για την εφαρμογή των θεωριών του και για τις αθλιότητες των κομμουνιστικών χωρών
  

• ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ | Κυριακή 30 Ιανουαρίου 2011

Ο Χουάν Γκοϊτισόλο έγραψε ένα μυθιστόρημα με πρωταγωνιστή τον Μαρξ για να αποδείξει ότι αν ο συγγραφέας θέλει να μιλήσει για την εποχή του οφείλει να σταθεί απέναντι στους μύθους της. Και ο Μαρξ ήταν ένας τέτοιος μύθος. Αλλά το βιβλίο του δεν είναι μυθιστορηματική βιογραφία. Με πρωταγωνιστή τον Μαρξ ο Γκοϊτισόλο έγραψε ένα αναρχικό εν πολλοίς, ανατρεπτικό επίσης, αλλά απολύτως βατό μυθιστόρημα. Ο Μαρξ ζει στην πραγματική του ζωή, τον 19ο αιώνα, αλλά και τον σημερινό. Και μαζί του η οικογένειά του: η γυναίκα του, οι τρεις κόρες του και η υπηρέτριά του. Αυτοί, και μαζί τους ο Μπακούνιν, ο Λαφάργκ, ο Ενγκελς και πλήθος άλλοι ζουν μαζί του. Ζουν, ακόμη, οι πιστωτές του, και τον πολιορκούν δημοσιογράφοι που τον εμφανίζουν στα παράθυρα του δελτίου ειδήσεων και προσπαθούν να τον «στριμώξουν» με προκλητικές ερωτήσεις οι οποίες σχετίζονται με τη στρεβλή εφαρμογή των θεωριών του, με τις αθλιότητες των κομμουνιστικών χωρών, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, το Τσερνόμπιλ, ως και το μουσείο του Λένιν. Πηγαίνοντας μαζί με τον Μαρξ από το παρελθόν στο παρόν και αντιστρόφως ο Γκοϊτισόλο τη μία παρουσιάζει τον φιλόσοφο να ζει σαν αστός και την άλλη (σε μια περιγραφή απείρου κάλλους) βάζει αλβα νούς λαθρομετανάστες να τον υποδέχονται κραυγάζοντας «God bless Αmerica». Ο φιλόσοφος όταν μετακινείται στον 20ό αιώνα μοιάζει σαν να βρίσκεται ξαφνικά σε μια εποχή που δεν την καταλαβαίνει. Στον καιρό του θα ήταν αδιανόητο να τον κατηγορήσουν για φαλλοκράτη- τότε δεν υπήρχαν ακόμη φεμινίστριες. Αλλά σήμερα θα το υποστεί. Θα ζήσει το χάος, τη χυδαιότητα, τη χύμα κοινωνία, το νέο πρόσωπο του καπιταλισμού. Αυτή η μεταεμπειρία ωστόσο δίνει στον Γκοϊτισόλο τη δυνατότητα να επιτεθεί όχι μόνο εναντίον των κομμουνιστικών καθεστώτων που κατέρρευσαν αλλά και της σημερινής καταναλωτικής κοινωνίας, της χυδαιότητας και της συνειδησιακής της αθλιότητας, ενός κόσμου που μοιάζει να μην πιστεύει σε τίποτε και να μην εκτιμά τίποτε.

• Τον πρόδωσαν οι μαθητές του

Ο Μαρξ για τον Γκοϊτισόλο ήταν κάτι άλλο από αυτό που παρουσίασαν όσοι θέλησαν να εφαρμόσουν τις ιδέες του διαστρεβλώνοντάς τες. Και απείρως σημαντικότερος από όσο τον θέλουν οι αντίπαλοί του. Ηταν «ο ακούραστος προφήτης μιας επανάστασης που έμεινε στη μέση εξαιτίας της σταδιακής διάλυσης του προλεταριάτου», ήταν «ο απόστολος που προδόθηκε από τους μαθητές του, πουλήθηκε από τους πρώην γραμματείς του κόμματος για 1 δισεκατομμύριο αργύρια». Η περίπλοκη δομή του βιβλίου και η ιδιότυπη στίξη και παραγραφοποίηση του κειμένου ενδέχεται να δυσκολέψουν στην αρχή τον αναγνώστη που είναι ασυνήθιστος σε ένα τέτοιο είδος γραφής. Επειτα από τις πρώτες δέκα σελίδες ωστόσο παρακολουθεί την αφήγηση με μεγάλο ενδιαφέρον και χωρίς προβλήματα. Η σύνθεση του υλικού είναι αριστοτεχνική και το ύφος μοναδικό. Πάνω από είκοσι ιστορικά πρόσωπα που παρελαύνουν στο βιβλίο πιθανόν να είναι άγνωστα στους νεότερους αναγνώστες ή στους αμύητους. Γι΄ αυτό και στο τέλος παρατίθενται σύντομα βιογραφικά τους σημειώματα. Πρέπει ωστόσο να τονίσουμε ότι οι εξοικειωμένοι με τα ιστορικά περιστατικά και το έργο του Μαρξ θα διαβάσουν το πρωτότυπο αυτό μυθιστόρημα με μεγαλύτερη ευκολία. Η Οικογένεια Μαρξ περιέχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία του ίδιου του Γκοϊτισόλο αλλά ενσωματωμένα τόσο περίτεχνα που μόνον αν γνωρίζει κάποιος το έργο και τη ζωή του συγγραφέα μπορεί να τα εντοπίσει.

• Ο αιρετικός Ισπανός

Ο Χουάν Γκοϊτισόλο ανήκει στους σημαντικότερους, ριζοσπαστικότερους και πολυγραφότερους σύγχρονους συγγραφείς της Ισπανίας. Με τα 24 μυθιστορήματα και συλλογές διηγημάτων, τις 11 συλλογές δοκιμίων του και άλλα 26 βιβλία που περιέχουν δημοσιογραφικές ανταποκρίσεις, ταξιδιωτικά και αυτοβιογραφικά όπως και πολιτικά κείμενα κατέχει εξέχουσα θέση ανάμεσα στους σύγχρονους ευρωπαίους συγγραφείς. Ο 80χρονος σήμερα πεζογράφος (ο οποίος εξαιτίας του φρανκικού καθεστώτος εγκατέλειψε την Ισπανία το 1956 και από τότε ζούσε στο εξωτερικό) διαμένει από το 1996, μετά τον θάνατο της γυναίκας του,στο Μαρακές. Αιρετικός, με έντονα πειραματικό ύφος στα έργα της ωριμότητάς του, επιτίθεται στις λεγόμενες παραδοσιακές ισπανικές αξίες τόσο στο δοκιμιακό όσο και στο μυθοπλαστικό του έργο προκειμένου να καταρρακώσει τους δύο μεγάλους μύθους της συντηρητικής Ισπανίας: τον καθολικισμό και τον εθνικισμό. Αριστερός- και για ένα διάστημα μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος- παραμένει ένας από τους πλέον ενδιαφέροντες και προοδευτικούς συγγραφείς του Μεταπολέμου, συνδεδεμένος τόσο με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό και ιδιαίτερα τη γαλλική κουλτούρα (εργάστηκε άλλωστε για ένα διάστημα στις εκδόσεις Gallimard) όσο και με τον αραβικό ο οποίος αναπτύχθηκε στην Ισπανία και στη νότια πλευρά της λεκάνης της Μεσογείου. Μoλονότι έχουν κυκλοφορήσει τέσσερα βιβλία του στα ελληνικά, ο Γκοϊτισόλο, αν και τιμημένος με πλήθος σημαντικά διεθνή βραβεία, λόγω κατά πάσα πιθανότητα της πειραματικής γραφής του, δεν υπήρξε, δυστυχώς, στη χώρα μας όσο δημοφιλής θα του άξιζε.

• Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artId=381349&dt=30/01/2011#ixzz1CXIEqL7B

Λύνουν οι κάβοι για το ταξίδι της γνώσης

Με καμβά τη σχέση παππού και εγγονού

• Του Μανου Kοντολεων, Η Καθημερινή, Kυριακή, 30 Iανoυαρίου 2011

• ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ
  Ωρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρας στα πανιά σου...
  εκδ. Τυπωθήτω, 2010

Ο Βασίλης Κρεμμυδάς είναι γνωστός ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους ιστορικούς, με ενδιαφέροντα προσανατολισμένα στις οικονομικές και κοινωνικές πραγματικότητες του τέλους της Τουρκοκρατίας και του ελληνικού 19ου αιώνα και σε ζητήματα της Επανάστασης του 1821 και των πρώτων δεκαετιών του βίου του ελληνικού κράτους. Τα επιστημονικά έργα που έχει γράψει είναι και πολλά και ιδιαιτέρως τεκμηριωμένα.

Τα τελευταία δε χρόνια, μέρος αυτής της πλούσιας γνώσης του, θέλησε να τη μοιραστεί και με αναγνώστες μικρών ηλικιών. Ετσι το 2006 από τις εκδόσεις Καλειδοσκόπιο κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Καθημερινές ιστορίες για τα καράβια» και μάλιστα απέσπασε και το Κρατικό Βραβείο για παιδικά βιβλία γνώσεων. Μέσα στο 2010 ο Βασίλης Κρεμμυδάς προσφέρει στα παιδιά ένα ακόμα ανάγνωσμα που αναφέρεται στα καράβια. Αυτή τη φορά από τις Εκδόσεις Τυπωθήτω κυκλοφορεί το βιβλίο με τίτλο «Ωρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρας στα πανιά σου».

Στην ουσία και στα δύο βιβλία εκείνο που αποτελεί τον κεντρικό στόχο του συγγραφέα είναι το να δείξει στο παιδί - αναγνώστη το πώς κάποτε κατασκευαζόταν ένα καράβι, πώς εξοπλιζόταν για ταξίδι, τους κινδύνους που τυχόν θα αντιμετώπιζε στα ταξίδια του, αλλά και τις χαρές και τα πλούτη που θα προσέφερε στο πλήρωμα και στον ιδιοκτήτη του. Αλλά αν στο πρώτο βιβλίο όλα αυτά δίνονταν με την ουδετερότητα της πληροφορίας, τόσο των λέξεων όσο και των εικόνων, στο δεύτερο βιβλίο οι εικόνες απουσιάζουν και οι όποιες πληροφορίες παρέχονται, περνάνε μέσα από το φίλτρο της σχέσης ενός παππού και του εγγονού του. Ετσι το συγκεκριμένο κείμενο μπορεί να διαβαστεί και ως βιβλίο γνώσεων, αλλά και ως το χρονικό μιας σχέσης ανάμεσα σε δύο γενιές που επικοινωνούν μεταξύ τους μέσα από μια καθημερινότητα που την εμπλουτίζει μεταξύ των άλλων και η προσφορά γνώσης του μεγάλου προς τον μικρό. Είναι ένα κείμενο που διαβάζεται με μεγάλο ενδιαφέρον και από έναν ενήλικο - θα έλεγα μάλιστα πως για τον ενήλικο εκείνον που αγνοεί κάθε τι σχετικό με την παλιά ναυσιπλοΐα, ο Βασίλης Κρεμμυδάς γίνεται ένας απολαυστικός συνομιλητής.

• Με πείρα δασκάλου

Πέρα όμως από τα διάφορα στάδια κατασκευής των καραβιών και των παραμέτρων που καθόριζαν τα ταξίδια τους, το συγκεκριμένο έργο, έτσι όπως στηρίζεται στη σχέση παππού και εγγονού, γίνεται και το μέσο να καταθέσει ο συγγραφέας του τις απόψεις του για τους τρόπους με τους οποίους ένας ενήλικος μπορεί και πρέπει να μεταδίδει τις γνώσεις του σε ένα παιδί.

Ο Βασίλης Κρεμμυδάς διαθέτει μεγάλη πείρα δασκάλου. Δείχνει να γνωρίζει τις ικανότητες πρόσληψης της γνώσης από ένα παιδί και πώς αυτές διαφοροποιούνται, καθώς το παιδί μεγαλώνει. Με έναν άνετο συγγραφικό τρόπο περνάει αυτήν τη γνώση του και στον ενήλικο αναγνώστη του βιβλίου του. Οι απόψεις του τεκμηριωμένες και γι’ αυτό σεβαστές, ακόμα κι αν κάποιος θα μπορούσε να τις χαρακτηρίσει ως ακαδημαϊκές. Θα ήθελα ακόμα να σημειώσω το διάχυτο στοιχείο μιας συγκρατημένης τρυφερότητας που διαπερνά τις σελίδες.

Τελικά, πέρα από τις γνώσεις γύρω από τα καράβια, πέρα από τις απόψεις τις σχετικές με τον τρόπο μεταβίβασης της γνώσης σε ένα παιδί, εκείνο που κάνει αυτό το βιβλίο αξιαγάπητο είναι η σχέση παππού και εγγονού. Ιδιαιτέρως προσεγμένη η όλη έκδοση και απόλυτα ταιριαστή με το ήθος του κειμένου.

Η ψυχροπολεμική Βιέννη

Κατανόηση της αυστριακής ιδιαιτερότητας, πέρα από τον μύθο του «Τρίτου ανθρώπου»

• Του Κωστα Θ. Καλφοπουλου, Η Καθημερινή, Kυριακή, 30 Iανoυαρίου 2011

• M. HANSEL, M. ROHRWASSER
  (επιμ.) Kalter Krieg in ƒsterreich. Literatur-Kunst-Kultur
  P. Zolnay Verlag Βιέννη 2010

Αν το Βερολίνο καθόριζε από το 1945 μέχρι το 1989 τον «πολιτικό Μεσημβρινό του μεταπολεμικού κόσμου, η Βιέννη αποτέλεσε το ίδιο χρονικό διάστημα την «πρωτεύουσα του Ψυχρού Πολέμου», ως έδρα διεθνών οργανισμών, αλλά και της ευρωπαϊκής διπλωματίας. Αμφότερες οι πρωτεύουσες (με ισχυρό τοπικό ιδίωμα, κοινώς «διάλεκτο») είχαν την ίδια ακριβώς αφετηρία: την «ώρα μηδέν», μετά τη συντριβή του εθνικοσοσιαλισμού, καθώς διαμελίζονται σε τέσσερις τομείς κατοχής (αμερικανικό, σοβιετικό, βρετανικό και γαλλικό), αν θυμηθούμε τη χαρακτηριστική σκηνή από τον «Τρίτο άνθρωπο» των Κάρολ Ριντ και Γκράχαμ Γκριν, όταν η «μεικτή περίπολος» των Συμμαχικών Δυνάμεων Κατοχής συλλαμβάνει την Αννα Σμιτ, και μέσα στην ένταση της στιγμής ο Γάλλος στρατιώτης τής προσφέρει το κραγιόν της. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί βάσιμα ότι η Βιέννη αποφορτίζει, συχνά με επιτυχία, μεγάλο μέρος της ψυχροπολεμικής έντασης σε διπλωματικό επίπεδο, που εκδηλώνεται συνήθως στο διχοτομημένο Βερολίνο, γεγονός που επιβεβαιώνεται στις συχνές ανταλλαγές κατασκόπων μέχρι τις μέρες μας.

Η σκιά του «Τρίτου ανθρώπου», στη λογοτεχνική και κινηματογραφική της διάσταση, αφήνει τόσο έντονα το αποτύπωμά της στα κτήρια και τους δρόμους της Βιέννης, ώστε ο ισχυρισμός ότι η αυστριακή πρωτεύουσα «επανιδρύεται» χάρις στον Κάρολ Ριντ, τον Γκράχαμ Γκριν και τον πληθωρικό Ορσον Ουέλς δεν είναι υπερβολικός. Δύο σημαντικά άρθρα, της Εύας Χορν («Η Μεταπολεμική Βιέννη στον ‘‘Τρίτο άνθρωπο’’») και του Γκύντερ Στόκερ («Πέρα από τον ‘‘Τρίτο άνθρωπο’’») αφ’ ενός «αναπαριστούν» και αποκαθιστούν με κάθε λεπτομέρεια τις κινήσεις των ηρώων του Γκριν ανάμεσα στα ερείπια της πρωτεύουσας και τις αφηγηματικές στρατηγικές και αφ’ ετέρου εντοπίζουν τις λογοτεχνικές επιδράσεις στα θρίλερ αυστριακής παραγωγής («Διεθνής τομέας» και «Ο ένας μετά τον άλλον», του συγγραφικού διδύμου Μίλο Ντορ και Ράινχαρντ Φέντερμαν, όπου «εξειδικεύονται» τα μοτίβα της προδοσίας, της κατασκοπείας και της σύγχρονης αφήγησης (Ε. Χορν), και συνδυάζονται συναρπαστικές μυθοπλασίες με την αποκάλυψη υποθέσεων, πολιτικού και στρατιωτικού χαρακτήρα.

• Κατάσταση πολιορκίας

Στα κείμενα του συλλογικού τόμου γίνεται εμφανές ότι πίσω από τον «μύθο της Βιέννης του ‘‘Τρίτου Ανθρώπου’’», μια ολόκληρη πόλη βρίσκεται «σε καθεστώς διαρκούς κατάστασης πολιορκίας», κινούμενη στους ρυθμούς ενός ακήρυχτου πολέμου, όπου «δεν υπάρχει με ευκρίνεια ούτε επιτιθέμενος ούτε αμυνόμενος». Οι προθέσεις των δύο αντιπάλων, σε στρατιωτικό, ιδεολογικό, οικονομικό και προπαγανδιστικό επίπεδο κάθε άλλο παρά αγνές αποκαλύπτονται πίσω από τις ψευδεπίγραφες διακηρύξεις και τις συνακόλουθες αντιπαραθέσεις, όπως παρουσιάζει ο Ολιβερ Ράτκολμπ αναλυτικά τις συνθήκες του «Ψυχρού Πολέμου και την πολιτική προπαγάνδα στην Αυστρία 1940-1950», παράλληλα με τη διείσδυση των σοβιετικών συμφερόντων στην αυστριακή πρωτεύουσα, κυρίως μέσω εμπορικών επιχειρήσεων, αλλά και του προπαγανδιστικού μηχανισμού, που προκαλεί αναταράξεις στην αυστριακή Αριστερά.

Μία εξ ίσου ενδιαφέρουσα πτυχή της ψυχροπολεμικής Βιέννης είναι και το στοιχείο ότι, όπως και στην περίπτωση του διαιρεμένου Βερολίνου, αποτέλεσε πεδίο σύγκρουσης δύο διαφορετικών τρόπων ζωής μεταξύ του «American way of life και του σοβιετικού καταναλωτισμού», όπως τιτλοφορείται το κείμενο της Μόνικα Ρίτερς. Στον «Ψυχρό Πόλεμο της κατανάλωσης» η Κόκα-Κόλα κατέχει κυρίαρχη θέση στην εκδίπλωση των αμερικανικών δυνάμεων, ιδιαίτερα όταν χρουστσωφική ΕΣΣΔ μπορεί να επαίρεται επί πλέον για την τρισυπόστατη κατάκτηση του Διαστήματος (σκυλίτσα Λάικα, Γ. Γκαγκάριν, Β. Τερέσκοβα). Εδώ στοιχειοθετείται η αναγκαιότητα της πολιτιστικής διείσδυσης με καταναλωτικά και πνευματικά προϊόντα που έχουν ως αποδέκτες πρωτίστως τους Βιεννέζους, με προεξάρχοντα τον ρόλο του ραδιοφώνου, της διαφήμισης, αλλά και του κινηματογράφου.

Καθώς ο πόλεμος στο εποικοδόμημα είναι ανηλεής, το στρατευμένο θέατρο καλείται να επιτελέσει τον ρόλο του (Εβελιν Ντόιτς - Σράινερ, «Σοσιαλιστικός ρεαλισμός, ένα όπλο του Ψυχρού Πολέμου»), όταν κιόλας το 1950 εξελίσσεται μία καλλιτεχνική, και ανοιχτά προπαγανδιστική, αντιπαράθεση μεταξύ Αμερικανών και Σοβιετικών, όπου θα πρωταγωνιστήσει μεταξύ άλλων και το περίφημο «Νέο Θέατρο Scala», που θα κατεδαφιστεί το 1956, λίγο μετά την ιστορική παράσταση του «Γαλιλαίου», του Μπέρτολτ Μπρεχτ (Λούκας Μαϊρχόφερ, «Η ‘‘Ζωή του Γαλιλαίου’’ του Μπ. Μπρεχτ και ο Ψυχρός Πόλεμος»). Ανάμεσα στα κείμενα του τόμου ξεχωρίζει επίσης το σχετικό με τον «Ρόλο της αφίσας στον Ψυχρό Πόλεμο» του Κρίστιαν Μαρίσκα, που περιγράφει την εξελικτική ιστορία του σχεδιασμού των ενημερωτικών, διαφημιστικών και προπαγανδιστικών πλακάτ, με αφορμή την Διεθνή Εκθεση Αφίσας του 1948, όπως οπτικοποιούνται και κωδικοποιούνται τα μείζονα μηνύματα της πολιτικής και της τέχνης.

Είναι προφανές ότι η πολιτισμική ταυτότητα της μεταπολεμικής Αυστρίας, με επίκεντρο τη Βιέννη, διαμορφώθηκε καθοριστικά στις συνθήκες του Ψυχρού Πολέμου και το βιβλίο συμβάλλει σημαντικά στην κατανόηση της αυστριακής ιδιαιτερότητας, πέρα από τον μύθο της αυστριακής ουδετερότητας και του «Τρίτου ανθρώπου».

Ενας μαρξιστής αντιμαρξιστής

Καταλυτικό σχόλιο στην παρακμή της Δύσης

• Της Κατερινας Σχινα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 30 Iανoυαρίου 2011

• ΧΟΥΑΝ ΓΚΟΪΤΙΣΟΛΟ
  Οικογένεια Καρλ Μαρξ
  μτφρ.: Κατερίνα Ρούφου
  εκδ. Κέδρος, σελ. 256

Σε μια συνέντευξή του στην εφημερίδα El Pais το 1993, έναν χρόνο μετά την έκδοση της «Οικογένειας Καρλ Μαρξ», ο Χουάν Γκοϊτισόλο είχε προβεί ο ίδιος σε μιαν αποτίμηση του μυθιστορήματός του: «Δεν είναι ούτε μαρξιστικό ούτε αντιμαρξιστικό· είναι και μαρξιστικό και αντιμαρξιστικό», έλεγε τότε. «Το δίδαγμα που θα μπορούσε να αντλήσει ο αναγνώστης είναι ότι, ναι μεν ο μαρξισμός κατάντησε ένα δογματικό σύστημα που γέννησε ένα καταπιεστικό πολιτικό καθεστώς, αλλά σήμερα είμαστε στα πρόθυρα του να ζήσουμε μια παρόμοια κατάσταση από την ανάποδη. Η αγορά μάς παρουσιάζεται ως η μόνη δυνατότητα, την ίδια στιγμή που αφήνει στην τύχη τους χώρες ολόκληρες, κοινωνικές τάξεις ολόκληρες, ηπείρους ολόκληρες».

Θα έτεινε κανείς να βαφτίσει τον συγγραφέα προφητικό – αλλά βέβαια δεν ήταν παρά διορατικός. Με το να φανταστεί ότι ο Καρλ Μαρξ δεν πέθανε το 1883 αλλά συνεχίζει να ζει, πλάι στους φίλους και στην οικογένειά του, τους πιστωτές του και τους παπαράτσι, τους εχθρικούς δημοσιογράφους που του καταλογίζουν τον εκφυλισμό της θεωρίας του σε εφαρμοσμένο διά της σπάθης ολοκληρωτισμό και τις φεμινίστριες που τον κατηγορούν ως φαλλοκράτη, τους Αλβανούς πρόσφυγες που προσπαθούν να διαφύγουν από τον μαρξιστικό-λενινιστικό «παράδεισο» και τον χλευάζουν κραυγάζοντας «God bless America», τους φιλοχρήματους εκδότες και τους ανεκδιήγητους νεόπλουτους –όλον αυτόν τον εξωφρενικό θίασο που συνιστά τη σύγχρονη πραγματικότητα του καπιταλισμού–, ο Γκοϊτισόλο διατυπώνει ένα καταλυτικό κοινωνικο-οικονομικό σχόλιο στην παρακμή της Δύσης.

Οξύτατη αίσθηση της ιστορίας διαπερνά όλα τα βιβλία του Γκοϊτισόλο· η ματιά του διαθέτει εντυπωσιακή πολιτική αμεσότητα. Φύση ανυπότακτη και φλογερή, γονιμοποιημένη από τον μαρξισμό, αντίπαλη κάθε θεσμού που ακυρώνει την ανθρώπινη αυτονομία (ενάντια στη δικτατορία του Φράνκο, ενάντια στην ισπανική Καθολική Εκκλησία, ενάντια στις συμβάσεις της αστικής κοινωνίας, ενάντια στην αλαζονεία της Δύσης και την αποικιοκρατική της στάση απέναντι στην ετερότητα) υπήρξε διά βίου διεκδικητής της προσωπικής ελευθερίας και του δικαιώματος «να μιλά και να κρίνει». Στην «Οικογένεια Καρλ Μαρξ», ωστόσο, δεν σαρκάζει απλώς ανελέητα την εποχή του, αλλά επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά την εικονοκλαστική τόλμη της γραφίδας του: αναμειγνύει αριστοτεχνικά τα είδη (βιογραφία, παστίς, παρωδία), παραφράζει αποσπάσματα από τα έργα του Μαρξ και του Ενγκελς, χρησιμοποιώντας υλικό από την προσωπική αλληλογραφία του Μαρξ και των οικείων του, ενοφθαλμίζει στην αφήγηση αναφορές μαρξιστών θεωρητικών, βιογράφων και μελετητών, ερωτοτροπεί με την κινηματογραφική γλώσσα (ένα κινηματογραφικό συνεργείο απαθανατίζει τις πιο προσωπικές στιγμές της οικογένειας και οι σχετικές περιγραφές έχουν τη δομή σεναρίου), αποτολμά αναρχικές σχεδόν υφολογικές ακροβασίες. Υφαίνοντας έναν πλούσιο ιστό από μαρξιστικά γραπτά και κινηματογραφικές αναφορές (ο Φελίνι έχει την τιμητική του), τον ενσωματώνει σε μια μεταμυθοπλαστική δομή που παρωδεί την αναζήτηση της «αλήθειας» για τη ζωή ενός προσώπου, τόσο σύμφυτη με το παραδοσιακό αίτημα της βιογραφίας.

Επιδιώκοντας να εκθέσει την αδιάκριτη και εν πολλοίς ηδονοβλεπτική διάθεση μελετητών και κοινού απέναντι στο βιογραφούμενο πρόσωπο, δημιουργεί έναν παντεπόπτη αφηγητή, έναν συγγραφέα που προτίθεται να γράψει τη βιογραφία του Μαρξ, αλλά μάλλον αρκείται στο να παίρνει μάτι την καθημερινότητα ολόκληρης της οικογένειας και δη των θυγατέρων του φιλοσόφου. Κι έτσι διερευνώντας τα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας, αμφισβητεί τη βάση της ιστορικής γνώσης, αποκαλύπτοντας τον ουσιώδη σχετικισμό της.

Αγανακτήστε! Ξυπνήστε!

Το βιβλίο του 93χρονου Στεφάν Εσέλ πούλησε σε δυόμισι μήνες 950.000 αντίτυπα

• Της Τιτικας Δημητρουλια, Η Καθημερινή, Kυριακή, 30 Iανoυαρίου 2011

• STEPHANE HESSEL
  Indignez-vous!
  Indigene Editions

Μέσα στη γενικευμένη κρίση που προφανέστατα πλήττει και τον πολιτισμό, στη Γαλλία προέκυψε το απόλυτο και απολύτως μη αναμενόμενο μπεστ σέλερ: είδος, μπροσούρα-μανιφέστο, συγγραφέας, ένας 93χρονος διπλωμάτης,ο Στεφάν Εσέλ, σελίδες 32, τιμή 3 ευρώ. Τίτλος, «Αγανακτήστε!». Μέσα σε περίπου δυόμισι μήνες έχει πουλήσει 950.000 αντίτυπα, με τον Μισέλ Ουελμπέκ και το πολυσυζητημένο νέο του μυθιστόρημα, που γνωρίζει όπως πάντα ευρύτατη κάλυψη από τα Μέσα, να ακολουθεί.

Εβραίος, συναγωνιστής του Ντε Γκωλ, επιζών των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης και γραμματέας της επιτροπής που συνέταξε μεταπολεμικά τη Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Εσέλ είναι διπλωμάτης καριέρας. Στρατευμένος ανθρωπιστής, το τελευταίο διάστημα εστιάζει τη δράση του αφενός στην οικολογία και αφετέρου στο παλαιστινιακό ζήτημα, καθώς θεωρεί ότι το ισραηλινό κράτος διαπράττει εγκλήματα πολέμου, παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες δικαιωμάτων και ως εκ τούτου πρέπει να μποϊκοτάρεται έως ότου συμμορφωθεί. Αυτές ακριβώς οι θέσεις του, άλλωστε, του κόστισαν ακριβά, αφού μια εκδήλωση προγραμματισμένη στην Εκόλ Νορμάλ για το ζήτημα αυτό ακυρώθηκε από την πρύτανη της σχολής, υπό την πίεση εβραϊκών οργανώσεων.

Τι σχέση όμως έχουν όλα αυτά με το μπεστ σέλερ του που πουλάει δυσθεώρητα νούμερα καθημερινά και χαίρει πλέον ευρύτατης κάλυψης από τα Μέσα; Το μανιφέστο του αναφέρεται και στα δύο ζητήματα αιχμής που τον απασχολούν: στην οικολογία, όπου και κάνει λόγο για τον κίνδυνο μιας επικείμενης καταστροφής της Γης, οπότε και αυτομάτως θα τερματιστεί η ανθρώπινη περιπέτεια, και στο Παλαιστινιακό.

Αυτά όμως είναι δύο μόνο από τα θέματα τα οποία αγγίζει, καλώντας τους Γάλλους να αφυπνιστούν, να λάβουν θέση για όλα τα δεινά που ενσκήπτουν στον πλανήτη από έναν ανεξέλεγκτο καπιταλισμό, από τη δικτατορία των αγορών και την παθητικότητα του κόσμου. Απευθυνόμενος κατά κύριο λόγο στους νέους, τους καλεί να κοιτάξουν γύρω τους, να ψάξουν αιτίες για να αγανακτήσουν – και είναι βέβαιο ότι θα βρουν αιτίες: φτώχεια, ανεργία, παράνομοι μετανάστες, Ρομά, άστεγοι, υποχώρηση των κοινωνικών κατακτήσεων. Αγανάκτηση, λέει ο Εσέλ, σημαίνει στράτευση, και στράτευση σημαίνει αντίσταση, σε μια εποχή όπου ο εχθρός είναι πιο δυσδιάκριτος από ποτέ: η ναζιστική φρίκη έχει αντικατασταθεί από μια φρίκη σε δόσεις, συγκαλυμμένη από τη μοιρολατρία και τον ατομικισμό που προωθεί η κοινωνία του θεάματος.

Ενα εκατομμύριο άνθρωποι διάβασαν το προσκλητήριο αυτό του Εσέλ για μια νέα αντίσταση, προκειμένου η ανθρωπότητα να έχει ένα μέλλον άξιο του ανθρώπου. Το βιβλιαράκι του, που το εξέδωσε ένας μικρός εκδοτικός οίκος στο Μονπελιέ, με γραφεία σε μια σοφίτα, έχει γίνει και must και cult. Οι αντιδράσεις φυσικά δεν άργησαν. Οπως του πρωθυπουργού κ. Φιγιόν, ο οποίος κατηγόρησε τον Εσέλ ότι αγανακτεί για να αγανακτεί. Πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν άλλες αντιρρήσεις, που εγκαλούν τον Στεφάν Εσέλ για απροσδιοριστία, επιδερμικότητα, φτηνή συνθηματολογία, «καπέλωμα» των απανταχού αντιστασιακών εξ ονόματος των οποίων μιλάει, αντισημιτισμό και επιλεκτική αγανάκτηση και, κυρίως, για τη σχέση του με τον Ντομινίκ Στρος-Καν, τον επικεφαλής του ΔΝΤ, που αντιβαίνει προς όλες τις θέσεις που διατυπώνει στην μπροσούρα του. Μεταξύ των επικριτών του, ο Πιερ Ασουλίν, ο Μπορίς Σιρουλνίκ, ο Λυκ Φερρύ.

Προφανώς έχουν δίκιο και αυτοί: ο Εσέλ δεν έγραψε το κομμουνιστικό μανιφέστο του 21ου αιώνα, λέει πολλά αυτονόητα, πολλές γενικότητες, σωστές ωστόσο. Το ερώτημα που τίθεται είναι άλλο και δεν αφορά τη συζήτηση επί του ίδιου του κειμένου τελικά, το οποίο εξάλλου είναι μικροσκοπικό – σκάρτες 15 σελίδες (αγγλική μετάφρασή του: http://blo.gr/42y). Το ερώτημα είναι γιατί τόσο πολλοί άνθρωποι πήραν αυτό το βιβλιαράκι, πέρα από το ότι είναι ευσύνοπτο και φτηνό, πέρα από την προβολή που του έγινε. Κάποιοι δύσπιστοι λένε ότι η αιτία της επιτυχίας του είναι ότι είναι ακίνδυνο, ότι η «ειρηνική εξέγερση» που προτείνει ο Εσέλ είναι η εγγύηση ότι όλα θα παραμείνουν ως έχουν. Κάποιοι άλλοι αναρωτιούνται πώς ένα κείμενο που θέλει να σπάσει τη μαζική απάθεια έχει τόσο μαζική επιτυχία.

Η απάντηση πάντως δεν μπορεί να δοθεί εκτός των συμφραζομένων του χειμαζόμενου δυτικού κόσμου, που παρακολουθεί τη ραγδαία υποχώρηση του κοινωνικού κράτους, την κυριαρχία του χρήματος και των αγορών, το αδιέξοδο στον ορίζοντα. Αυτά τα απλά στηλιτεύει ο Εσέλ, ο οποίος έπιασε τον σφυγμό του κόσμου, που πέρα από κάθε θεωρητικολογία είναι ήδη εξοργισμένος, θέλει να αντισταθεί και δεν ξέρει πώς.

Σπόρος που καρπίζει ανάλογα με το χωράφι, λοιπόν, ο λόγος του Εσέλ.

Φρανσουάζ Ξενάκη: «Υπήρξα ο προσωπικός κλόουν του Ξενάκη»

• Δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του συνθέτη, η σύζυγός του και γνωστή συγγραφέας μιλάει για τη 48χρονη συμβίωσή τους, τη «δύσκολη» σχέση του με την Ελλάδα και το γαλλικό διαβατήριο που «του διευκόλυνε τη ζωή» 

«Εκείνος με ενθάρρυνε να γράψω.Και αν έχεις έναν σύζυγο που εργάζεται 15-16 ώρες την ημέρα,τι άλλο σού μένει από το να κάνεις το ίδιο και εσύ;» λέει η Φρανσουάζ για τον επί 48 χρόνια σύζυγό του Ιάννη Ξενάκη

Η Φρανσουάζ Γκαργκούιγ ήταν μόλις 17 ετών το 1950, όταν γνώρισε τον Ιάννη Ξενάκη. Ως τότε η ίδια μεγάλωνε σε μια οικογένεια όπου οι εντάσεις - λεκτικές και όχι μόνο- ήταν σε ημερήσια διάταξη. Το νεαρό κορίτσι λαχταρούσε να δώσει και να λάβει σεβασμό. Ηθελε κοντά της έναν άνθρωπο που να μπορεί να θαυμάζει. Ωστόσο, όταν γνώρισε τον άνδρα που έμελλε να γίνει σύζυγός της τρία χρόνια αργότερα, χρειάστηκε να «ζυγίσει» τα πράγματα: «Ηταν απίστευτα σοβαρός και εμένα μου αρέσει να γελώ, το γέλιο είναι το οξυγόνο μου» θυμάται. «Αισθάνθηκα όμως ότι μαζί του θα προχωρούσα, θα εξυψωνόμουν. Κατάλαβα ότι ήταν ένας άνθρωπος που δεν είχε μέσα του τίποτε το μικροπρεπές. Ημουν εξαρχής σίγουρη για αυτό και, όπως αποδείχθηκε, είχα δίκιο».

Παντρεύτηκαν το 1953 στο Παρίσι και έζησαν μαζί ως τη στιγμή που ο Ιάννης Ξενάκης έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 78 ετών, στις 4 Φεβρουαρίου 2001, έπειτα από μακροχρόνιες περιπέτειες με την υγεία του. Πώς βιώνει η σύντροφός του, διακεκριμένη συγγραφέας και δημοσιογράφος, την απώλεια στο πέρασμα του χρόνου; «Οταν αισθάνθηκα την τελευταία του πνοή επάνω στο χέρι μου, ήταν για μένα μεγάλη ανακούφιση, σχεδόν χαρά» λέει. «Επιτέλους, έπαψε να μην είναι ο εαυτός του. Νεκρός, ήταν και πάλι ο Γιάννης. Αυτή η χαρά με συνεπήρε για δυο-τρία χρόνια,αλλά τώρα κυριαρχεί η έλλειψη, η απουσία, η οποία όσο προχωρεί ο καιρός γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Μου λείπει το γέλιο του, ένα γέλιο σχεδόν παιδικό. Σιγά-σιγά αρχίζω να ξεχνάω τον ήχο της κάπως σιγανής φωνής του».

Η Φρανσουάζ Ξενάκη ανακαλεί πρόθυμα στη μνήμη της στιγμές από την κοινή της ζωή με τον συνθέτη που σφράγισε τη σύγχρονη μουσική δημιουργία: «Είναι ο μόνος άνδρας που ασπάστηκα» λέει και εξηγεί: «Ηταν ο φίλος μου, ο σύμβουλός μου, ο εραστής μου... Κάποιες φορές, πάλι, ήταν απλώς ένας άνδρας πεισματάρης. Τότε επιστράτευα ένα όπλο:τον έκανα να γελά. Τα πρώτα χρόνια κυρίως, που ζούσε μέσα στη σιωπή και προφανώς δεν ήταν καλά λόγω των όσων είχαν συμβεί στην Ελλάδα στη διάρκεια του Εμφυλίου, χρειάστηκε να καταφύγω συχνά σε αυτή την τακτική. Ναι, υπήρξα ο προσωπικός του κλόουν. Και είμαι υπερήφανη, γιατί συχνά όλο αυτό λειτουργούσε καλά».

Στη διάρκεια της πολύ χρονης συμβίωσής του το ζευγάρι πέρασε και δοκιμασίες. «Παρ΄ όλα αυτά, ποτέ δεν έχασα τον σεβασμό που έτρεφα για αυτόν» ξεκαθαρίζει. «Καμιά φορά μπορεί να υποχωρούσε, αλλά ο Γιάννης τον αποκαθιστούσε ξανά. Μία ή δύο φορές θυμάμαι να ύψωσα τον τόνο της φωνής μου. Πιστεύωπάντωςπως ήμουν σημαντική για αυτόν. Εκείνοςάλλωστεμε ενθάρρυνε να γράψω. Και αν έχεις έναν σύζυγο που εργάζεται 15-16 ώρες την ημέρα, τι άλλο σού μένει από το να κάνεις το ίδιο και εσύ; Φθαρήκαμε δουλεύοντας και όταν σηκώσαμε τα κεφάλια μας είχαμε πλέον γεράσει».

Μερικά χρόνια μετά τον γάμο τους απέκτησαν τη μοναχοκόρη τους, τη Μάχη, καταξιωμένη γλύπτρια σήμερα. «Η απόκτηση παιδιών δεν ήταν βαθιά επιθυμία του Γιάννη» παραδέχεται η χήρα του. «Ωστόσο κατάλαβε πόσο επιθυμούσα εγώ ένα παιδί και έτσι γεννήθηκε η κόρη μας. Αυτός εξακολουθούσε να δουλεύει το ίδιο, ήταν αυστηρός και της μάθαινε πολύ νωρίς πράγματα δύσκολα, μαθηματικές φόρμουλες ας πούμε. Γενικά η σχέση τους ήταν ήπια, αλλά είχαν και μια στιγμή έντασης, όταν εκείνη αποφάσισε να γίνει γλύπτρια και αυτός προσπαθούσε να την πείσει να σπουδάσει πρώτα μαθηματικά. Ξεχνούσε ότι και αυτός από τα 18 του κιόλας ήθελε να γίνει μουσικός αλλά ο πατέρας του τον υποχρέωσε να πάει πρώτα στο Πολυτεχνείο. Η Μάχη δεν υποχώρησε. Του μοιάζει με έναν παράξενο τρόπο».

• Με δύο διαβατήρια

Περιγράφοντας τη σχέση του Ξενάκη με την Ελλάδα- από την οποία έζησε εξόριστος 28 ολόκληρα χρόνια- η χήρα του ανατρέχει σε ένα περιστατικό: «Θυμάμαι τη στιγμή που ο έλληνας πρέσβης στο Παρίσι τού παρέδωσε το ελληνικό διαβατήριο για να γυρίσει στο σπίτι του. Κάποτε έφθασε και η ημέρα του ταξιδιού. Την παραμονή δεν ξάπλωσε καθόλου, καθόταν μόνος σε μια πολυθρόνα στο σπίτι μας. Τον παρατηρούσα καθώς ετοιμαζόταν και είδα ότι πήρε μαζί και τα δύο διαβατήρια, το ελληνικό και το γαλλικό. Φορούσε ένα στρατιωτικό πουκάμισο που είχε δύο τσέπες στο στήθος. Στη μία λοιπόν έβαλε το ένα και στην άλλη το άλλο. Οταν φθάσαμε στην Αθήνα, είχαν έρθει πολλοί να τον υποδεχθούν: απλός κόσμος, δημοσιογράφοι...  Περνώντας μπροστά από μια κάμερα, ο Γιάννης έβγαλε και έδειξε το γαλλικό διαβατήριο.Ο εκπρόσωπος της πρεσβείας ταράχτηκε πολύ.“Μα...σας έδωσαν το ελληνικό” τραύλισε. “Ναι, αλλά αυτή η χώρα μού στέρησε κάποτε την υπηκοότητα. Δείχνω λοιπόν το διαβατήριο που μου διευκόλυνε τη ζωή” είπε εκείνος. Ο Γιάννης δεν ήταν πολυλογάς, αλλά ξέρω καλά πως αυτό το ταξίδι τον συγκίνησε πολύ, με τον δικό του τρόπο. Κλείστηκε στον εαυτό του και δεν έλεγε πλέον τίποτε. Είχε όμως μια λύσσα ψυχρή και μη αναστρέψιμη απέναντι στους ανθρώπους οι οποίοι κάποτε τον είχαν καταδικάσει σε θάνατο για πράξεις σε μέρη όπου δεν είχε καν πατήσει το πόδι του».

• ΘΑ ΠΡΟΤΙΜΟΥΣΕ ΝΑ ΗΤΑΝ ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΑΣ

«Οταν ύστερα από όλα αυτά τα χρόνια στην εξορία ο Ξενάκης μπόρεσε να ταξιδέψει στην Ελλάδα,η χώρα του τού φέρθηκε πολύ καλά»λέει η Φρανσουάζ. «Παρουσιάστηκαν έργα του, ήρθαν χιλιάδες άνθρωποι. Ομως εκείνη την εποχή η Ελλάδα έβγαινε από την κόλαση των συνταγματαρχών και όλοι ήθελαν να τραγουδήσουν δυνατά, απελευθερωτικά. Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν ένας από τους ανθρώπους ο οποίος σε όλο αυτό το δύσκολο διάστημα στάθηκε φιλικά απέναντι στον Γιάννη. Η αλήθεια είναι ότι ο άνδρας μου θύμωνε πολύ όταν αμφισβητούνταν η εθνικότητά του. Γεννήθηκε, πέθανε και ήθελε πάντα να είναι Ελληνας .Θα προτιμούσε όμως να είναι αρχαίος Ελληνας».

Τι πιστεύει για τον τρόπο με τον οποίο η Ελλάδα χειρίζεται σήμερα τη μουσική του κληρονομιά; «Μάλλον η μουσική αυτή δεν βρίσκεται στα άμεσα καλλιτεχνικά σχέδια της Ελλάδας. Μπορώ να το καταλάβω. Το να ζει κανείς αυτά τα οποία ζει ο ελληνικός λαός αυτή τη στιγμή είναι κάτι απερίγραπτο».

• Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=34&artid=381329&dt=30/01/2011#ixzz1CUyIWD00

«Η γενιά του Google στις βιβλιοθήκες»

Στόχος της υπ. Παιδείας κ. Αννας Διαμαντοπούλου η «αλλαγή παραδείγματος» στην εκπαίδευση με κοινή δράση αρχείων και βιβλιοθηκών

• Συνέντευξη στον Σπυρο Γιανναρα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 30 Iανoυαρίου 2011

Η «αλλαγή παραδείγματος» όσον αφορά την εθνική πολιτική για τις βιβλιοθήκες και τα αρχεία αποτελεί το πρωταρχικό μέλημα της υπουργού Παιδείας, Διά βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, κ. Αννας Διαμαντοπούλου.

Στόχος της υπουργού, η ανάπτυξη της παιδείας και η διαχείριση και προβολή του πολιτισμού μας, η οποία είναι συνυφασμένη με ένα νέο άνοιγμα στον κόσμο με τις νέες τεχνολογίες, το πέρασμα, δηλαδή, της παιδείας στην ψηφιακή εποχή και η εισαγωγή νέων γνωσιακών εργαλείων στην εκπαίδευση. Οπως προέκυψε από τη «Συνδιάσκεψη για τη διαμόρφωση εθνικής πολιτικής για τα Αρχεία και τις Βιβλιοθήκες» που πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο υπό την αιγίδα του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κάρολου Παπούλια και με τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων, το διήμερο 27 - 28 Ιανουαρίου, στόχος του υπουργείου είναι η κοινή δράση αρχείων, βιβλιοθηκών και μουσείων, η οποία θα επιτευχθεί μέσω της σύνδεσης των βιβλιοθηκών σε ένα ενιαίο εθνικό δίκτυο και της προώθησης μιας πολιτικής «ανοιχτών αρχείων», προσβάσιμων σε όλους.

Στο πλαίσιο αυτό θα συγκροτηθεί ένας «Εθνικός Ενιαίος Συλλογικός Κατάλογος», ο οποίος θα υποστηρίζεται από μια προηγμένη «έξυπνη μηχανή αναζήτησης» τύπου Google ή Yahoο. Η σύνδεση του σχολείου με αυτό το «άυλο δίκτυο γνώσης», το πέρασμα, δηλαδή, στην ψηφιακή εποχή, αποτελεί κομβικό στόχο για την «αλλαγή παραδείγματος» και στον τομέα της εκπαίδευσης. Απώτερο στόχο αποτελεί η σύνδεση των ελληνικών βιβλιοθηκών και αρχείων με τις βάσεις δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, όπως η ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana. Με αφορμή τη συνδιάσκεψη, η υπουργός κ. Διαμαντοπούλου απάντησε σε ερωτήματα της «Κ» που αφορούν τους βασικούς άξονες της πολιτικής του υπουργείου Παιδείας για τις Βιβλιοθήκες και τα Αρχεία.

• Αναβάθμιση της Εθνικής Βιβλιοθήκης

– Πιστεύετε ότι σε μια εποχή τέτοιας κρίσης υπάρχουν περιθώρια για πολιτικές Βιβλιοθηκών και Αρχείων;

– Δεδομένου ότι η τεράστια και σύνθετη κρίση που διανύουμε δεν είναι μόνον οικονομική, αλλά κοινωνική και πολιτική και κρίση αξιών, δεν μπορούμε να φανταστούμε τη λύση της με υλιστικό μόνο ή δημοσιονομικό τρόπο, αλλά και με την επένδυση, κυρίως, στην καλλιέργεια του πνεύματος. Ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν σε αυτόν τον τομέα οι Βιβλιοθήκες και τα Αρχεία με τον αμύθητο βιβλιακό και αρχειακό πλούτο του έθνους μας είναι καθοριστικής σημασίας.

– Πώς θα στρέψετε τη γενιά του Google και των κοινωνικών δικτύων στην αναζήτηση μέσα από τις Βιβλιοθήκες; Πώς θα μετατρέψετε δηλαδή το ευκαιριακό κυνήγι της εφήμερης πληροφορίας σε εργαλείο γνώσης;

– Η κουλτούρα αυτής της γενιάς είναι ο καταλύτης της αλλαγής που επιδιώκουμε για τις Βιβλιοθήκες μας. Επιδίωξη είναι να συνδέσουμε τις Βιβλιοθήκες με την εκπαίδευση και με το κίνημα ανοιχτής πρόσβασης (open access). Η δημιουργία Ενιαίου Εθνικού Καταλόγου και μιας έξυπνης μηχανής αναζήτησης είναι μια γερή ώθηση για ένα γνωσιακό εργαλείο. Επειτα, το να κάνουμε τις Βιβλιοθήκες ελκυστικές, αξιοποιώντας τις νέες τεχνολογίες δικτύου και τις πρακτικές αναζήτησης στην πληροφορία.

• Νέος ρόλος

– Ποιος θα είναι ο νέος ρόλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης, εντός του σχεδιαζόμενου Ενιαίου Εθνικού Δικτύου Ελληνικών Βιβλιοθηκών;

– Ο ρόλος της Εθνικής Βιβλιοθήκης προβλέπεται, αυτονόητα, να είναι κομβικός. Θα αποτελέσει την καρδιά και τον παλμοδότη του ελληνικού Συστήματος Βιβλιοθηκών. Εχει καθοδηγητικό ρόλο στην κοινωνία της πληροφορίας. Η αναδημιουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι και το κρίσιμο στοίχημα που πρέπει οπωσδήποτε να κερδηθεί. Για τον λόγο αυτόν θα προχωρήσουμε σε συγκεκριμένες δράσεις αναβάθμισής της. Κύρια αποστολή της έχει τη συλλογή, τη συντήρηση και τη διαθεσιμότητα της ελληνικής πνευματικής δημιουργίας, των δημοσιευμένων τεκμηρίων. Είναι ο θησαυροφύλακας μιας μοναδικής πνευματικής κληρονομιάς. Ανασυγκροτείται κτιριακά με την προβλεπόμενη μεταφορά μεγάλου μέρους των υπηρεσιών της στο Δέλτα του Φαλήρου (Κτίριο Εθνικής Βιβλιοθήκης, τη μεγάλη αυτή προσφορά του Ιδρύματος Στ. Νιάρχου). Αναγεννάται το ιστορικό κτίριο των Βαλλιάνων στην Πανεπιστημίου (έργο Χάνσεν, επίβλεψη Τσίλλερ). Αποκτά νέο οργανόγραμμα για τις διευρυμένες λειτουργίες της. Καθορίζει τα βιβλιοθηκονομικά πρότυπα και θα έχει την ευθύνη συγκρότησης του Ενιαίου Εθνικού Καταλόγου. Η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι ο βασικός συντελεστής της ψηφιακής υποδομής και της συσσώρευσης ψηφιακού περιεχομένου, και διαθέτης ψηφιακού περιεχομένου στις μεγάλες δικτυακές πύλες. Συνδέεται με τις Εθνικές Βιβλιοθήκες του κόσμου με στόχο την προβολή του ελληνικού πνευματικού πλούτου και τον διαπολιτισμικό διάλογο.

– Πόσο εφικτή είναι η ολοκλήρωση των αναγκαίων, αλλά μεγαλεπήβολων στόχων της Συνδιάσκεψης για τα Αρχεία και τις Βιβλιοθήκες στις σημερινές δύσκολες συνθήκες;

– Οι στόχοι της Συνδιάσκεψης δεν είναι τέτοιοι, που να απαιτούν νέες οικονομικές επιβαρύνσεις. Είναι κυρίως πολιτικοί, τέτοιοι δηλαδή που θα επιτρέψουν να έχουμε μια σαφέστερη εικόνα του τι θέλουμε να πετύχουμε. Η συνδιάσκεψη με τους ειδικούς και εμπειρογνώμονες του χώρου είναι ένα πρώτο βήμα, και για να το επιτύχουμε δεν χρειάζονται πολλά χρήματα. Χρειάζονται όραμα, πολιτικές και θέληση. Στόχος είναι μια ολοκληρωμένη πολιτική με συγκροτημένο πρόγραμμα που θα λαμβάνει υπόψη τα σημερινά δεδομένα, αλλά και τις ανάγκες της εποχής. Πιστεύω βαθιά ότι η συνάντηση της «βιβλιοθήκης με το Διαδίκτυο» μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Μέσα στην κρίση των δημοσιονομικών στόχων και της γκρίζας διάθεσης δικαιούμαστε και οφείλουμε στη νέα γενιά ένα εθνικό, αλλά και συνάμα τοπικό όραμα, που έχει σχέση με το πνεύμα, τον πολιτισμό, την εθνική ταυτότητα και τις πανανθρώπινες αξίες και δημιουργίες.

• Κουλτούρα του βιβλίου, σεβασμός της μνήμης

– Πώς μπορεί να καλλιεργηθεί στα σχολεία, αλλά και εν γένει στην κοινωνία, η κουλτούρα της ανάγνωσης και κατ’ επέκταση της σωστής χρήσης της βιβλιοθήκης κι ο σεβασμός της ιστορικής μνήμης (θεμελιώδες για τη δημοκρατία), δηλαδή των αρχείων, μια νοοτροπία ξένη στον Ελληνα;

– Αυτό είναι το μεγάλο ζήτημα και στοίχημα. Σίγουρα είναι μέλημα της Πολιτείας η προσπάθεια για ανάπτυξη και άνθηση της πνευματικής παιδείας του λαού μας, που στις μέρες μας το βλέπουμε ως αναγκαιότητα. Η σχέση μας με το βιβλίο και τη βιβλιοθήκη ως οργανωμένο χώρο και βέβαια με τα σημερινά ψηφιακά εργαλεία πρόσβασης στο κόσμο του βιβλίου και των αρχείων είναι το αποτέλεσμα σύνθετων πολιτικών αλλά και πολιτιστικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών. Οι βιβλιοθήκες, δημόσιες, δημοτικές, σχολικές, ακαδημαϊκές, πρέπει να αποτελέσουν κόμβους ενός εθνικού δικτύου με πρόσβαση όλων σε όλα, ενώ ταυτόχρονα η καθεμία πρέπει να είναι ένας «κοινωνικοποιημένος χώρος γνώσης», πόλος έλξης των πολιτών. Τα τεράστια υπαρκτά οικονομικά προβλήματα, τα οποία γνωρίζω, δεν πρέπει να γίνουν τροχοπέδη ή ταφόπλακα αυτής της προσπάθειας.

Υπάρχουν πνευματικές δυνάμεις, υπάρχουν άνθρωποι με όραμα και θέληση που μπορούν, θέλουν και δημιουργούν. Μπορούν και πρέπει να πολλαπλασιαστούν οι δράσεις που προωθούν την κουλτούρα της ανάγνωσης, στην οποία πρέπει να συνδράμουν οι εκπαιδευτικοί και οι ενώσεις τους, οι άνθρωποι της διανόησης, οι ενώσεις συγγραφέων, η βιομηχανία του βιβλίου, οι δυνάμεις του Διαδικτύου και βέβαια η Τοπική Αυτοδιοίκηση για να ζωντανέψουν οι βιβλιοθήκες και η ζωή γύρω από αυτές. Εμείς θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε τα εμπόδια και να ανοίξουμε πόρτες.

Οι νέες τεχνολογίες και η χρήση δικτύων μάς δίνουν την ευκαιρία να προσφέρουμε στην κοινωνία μας νέα γνωσιακά εργαλεία, να καλλιεργήσουμε τη φιλαναγνωσία και την κουλτούρα βιβλίου με συγκεκριμένους τρόπους και δράσεις (αρχίσαμε από φέτος προγράμματα φιλαναγνωσίας), να συνδέσουμε τις Βιβλιοθήκες με την εκπαίδευση, την αναζήτηση πηγών, τη βιβλιογραφία, είναι αυτό που λέμε «αλλαγή παραδείγματος», που θα εφαρμοστεί και στα νέα προγράμματα του λυκείου.

Ο σεβασμός της ιστορικής μνήμης και του πνεύματος του πολιτισμού μας είναι αναπόσπαστο μέρος της διδασκαλίας και μάλιστα της τοπικής ιστορίας. Το ίδιο και της γλώσσας μας. Σκεφτείτε πόσο πιο εύκολη είναι σήμερα αυτή, όταν τα ιστορικά τεκμήρια, λόγω της ψηφιοποίησης, είναι άμεσα προσβάσιμα από την αίθουσα της διδασκαλίας και από οποιοδήποτε μέρος της Ελλάδας. Αυτό απαιτεί, βέβαια, διαφορετικά εκπαιδευμένους δασκάλους και καθηγητές, αλλά τους επιτρέπει και ένα μάθημα με μεγαλύτερη αμεσότητα.

• «Ανοιχτά αρχεία» για τους πολίτες

– Πώς σκέφτεστε να πείσετε τους δημόσιους φορείς, όπως π.χ. υπουργεία, πρώην πρωθυπουργούς και πολιτικά κόμματα, ΔΕΚΟ, το Εθνικό Θέατρο κ.ά. να παραχωρούν, όπως οφείλουν, σε τακτά κόμματα διαστήματα τα αρχεία τους στα Γενικά Αρχεία του Κράτους;

– H απάντηση στο ερώτημά σας αποτελεί κύρια επιδίωξη του νέου σχεδιασμού της αρχειακής μας πολιτικής. Οπως γνωρίζετε, διαθέτουμε ήδη έναν σημαντικό μηχανισμό, αυτόν των Γενικών Αρχείων του Κράτους, τόσο σε κεντρικό επίπεδο όσο και σε περιφερειακό. Εχουμε ήδη ζητήσει από την Εφορεία των ΓΑΚ να ενεργοποιήσει, σε συνεργασία με τους κατόχους διοικητικών αρχείων, τον θεσμό των υπαλλήλων συνδέσμων, που συνεργαζόμενοι με τα ΓΑΚ θα μεριμνούν για την παραχώρησή τους, όπου αυτό είναι εφικτό, ή σε κάθε περίπτωση για την ένταξη των αρχείων τους στο Εθνικό Μητρώο Αρχείων. Στόχος είναι ο εντοπισμός και η καταγραφή κάθε αρχείου ακόμη και των ανενεργών, ώστε να είναι διαθέσιμα στους ερευνητές. Το υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης είναι αρωγός σ’ αυτήν την προσπάθεια και έχει κάνει τις σχετικές προβλέψεις. Θα ξεκινήσει επίσης μια μεγάλη επιχείρηση ευαισθητοποίησης για τον αρχειακό πολιτισμό, κατά την οποία θα ενημερωθούν φορείς όπως τα πολιτικά κόμματα αλλά και προσωπικότητες για την ανάγκη διατήρησης της αρχειακής μνήμης. Θα συνεργαστούμε στενά και με συναφείς οργανισμούς που διαθέτουν ιστορικά αρχεία όπως το Μουσείο Μπενάκη, το ΕΛΙΑ κ.ά., ώστε να γίνει ελκυστικότερη η ανάδειξη της αρχειακής μνήμης.

– Κατά πόσον οι ερευνητές ή οι πολίτες έχουν πρόσβαση στην ιστορία τους, δηλαδή στα αρχεία;

– Ας σημειωθεί ότι στον τομέα αυτό έχουν γίνει σημαντικά βήματα, μετά το τραυματικό καλοκαίρι του 1989, όταν η Βουλή, με εξαίρεση το ΠΑΣΟΚ, προέβη σε μια από τις μεγαλύτερες καταστροφές αρχείων στην ιστορία μας. Η πολιτική μας είναι να κατευθυνθούμε σε μια «πολιτική ανοιχτών αρχείων», στη δυνατότητα δηλαδή πρόσβασης σε ένα αρχείο, ανά πάσα στιγμή. Σε αυτό βοηθά και η τεχνολογία. Ηδη υλοποιήθηκαν μεγάλα έργα ψηφιοποίησης αρχείων (200 εκατ. σελίδες) και πρόθεσή μας είναι να βελτιωθούν τόσο λειτουργικά όσο και σε περιεχόμενο, ώστε να είναι προσβάσιμα σε κάθε πολίτη.

Amazon: «Ψηφιακό» προβλέπεται το μέλλον του βιβλίου

  

 

Ο ιδρυτής της Amazon κ. Τζεφ Μπέζος με τον ηλεκτρονικό αναγνώστη βιβλίων το Kindle

Ο αμερικανικός επιχειρηματικός κολοσσός Amazon αναφέρει ότι τους τελευταίους μήνες οι πωλήσεις ηλεκτρονικών βιβλίων για το Kindle, το e-book reader της εταιρείας, έχουν ξεπεράσει αυτές των συμβατικών βιβλίων. Από την αρχή του 2011, για κάθε 100 συμβατικά βιβλία που πούλησε η εταιρεία μέσω της ιστοσελίδας της, οι πωλήσεις των kindle books τις υπερέβαιναν και κυμαινόντουσαν στα 115.  «Η αγορά των ψηφιακών βιβλίων ολοένα κι αυξάνεται», τόνισε ο γενικός διευθυντής της εταιρείας, Τζεφ Μπέζος. Η Amazon κατάφερε να πουλήσει πέρσι πάνω από 8 εκατομμύρια ηλεκτρονικούς αναγνώστες Kindle. Ο κατάλογος των ψηφιακών βιβλίων της Kindle αριθμεί ήδη περισσότερα από 650.000 βιβλία ενώ η τιμή για 500.000 από αυτά δεν ξεπερνά τα 10 δολάρια.

41 χρόνια από τον θάνατο του Στρατή Τσίρκα

Δείτε το slideshow

Σταματήστε το slideshow

1 από 8

Ο Στρατής Τσίρκας (1911-1970).

Από τους σημαντικότερους πεζογράφους της νεοελληνικής πεζογραφίας, ο Στρατής Τσίρκας ή Γιάννης Χατζηανδρέας (1911), όπως ήταν το πραγματικό του όνομα, εντυπωσιάζει με το πλάτος του έργου του και το βάθος του στοχασμού του.

Ιστορικά, τοποθετείται ανάμεσα στη μεσοπολεμική και μεταπολεμική γενιά και το έργο του συνδέεται άμεσα με τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και τη γενέτειρά του, το Κάιρο, στις οποίες πήρε ενεργό μέρος.

Η γλώσσα του, η τεχνική του, το ύφος του, η δύναμη της αφήγησής του είναι οι βασικές αρετές του.

Ασχολήθηκε με την ποίηση, το δοκίμιο, το διήγημα και το μυθιστόρημα, καθώς και με μεταφράσεις ξένων λογοτεχνών.

Το σημαντικότερο έργο του είναι η τριλογία «Ακυβέρνητες Πολιτείες» (Λέσχη 1960, Αριάγνη 1962, Η Νυχτερίδα 1965). Αυτό το έργο καθιέρωσε τον Τσίρκα ως μυθιστοριογράφο. Μέσα σε αυτό το έργο περνά η εικόνα της Αιγύπτου και των Ιεροσολύμων.

Στο μυθιστόρημα «Αριάγνη» οι πολιτικές συγκρούσεις, το ελληνικό στοιχείο των παροικιών, καθώς και το κοσμοπολίτικο κλίμα της Μέσης Ανατολής κυριαρχούν. Εδώ βρίσκουμε αναφορές στις συνήθειες φιλοξενίας, τις συνήθειες της καθημερινής ζωής, την διατροφή τους. «Για χάρη του ξένου η Αριάγνη μαγείρεψε μοσχαράκι λεμονάτο με πράσινες ελιές, τσακιστές.

Το τραπέζι ήταν στρωμένο στο βάθος του αντρέ (=είσοδος), κάτω από τα τρία παράθυρα. Ένας κίτρινος κλαδωτός μουσαμάς χρησίμευε για τραπεζομάντιλο.»… «Γρήγορα όμως κατάλαβε πως το κρέας δευτεριάτικα ήτανε για χάρη του ξένου και κατσούφιασε. Τα κορίτσια το μεσημέρι το περνούσαν στο πόδι με τίποτε σάντουιτς που αγόραζαν απ' τους μπουφέδες κοντά στο γραφείο τους, για να μην κάνουν τόσο δρόμο πηγαινέλα και κουράζονται».

Η ετερότητα υποδηλώνεται έντονα στις σχέσεις των διαφορετικών λαών που ζουν στην Αίγυπτο.  Οι κοινωνικοί αγώνες συναντούν τη διαφορετική αντιμετώπιση του ενός λαού από τον άλλον. «Δεν προσπαθήσατε να τραβήξετε στην απεργία και τους μπαρμπερίνους; ρώτησε ο ξένος.» … «Εδώ δεν είναι Ελλάδα. Ο ντόπιος θέλει κουρμπάτσι ( = μαστίγιο) για να σε φοβάται, αλλιώς χάθηκες»

• Πολιτική δράση

«Κατέγραψα τα γεγονότα όπως ακριβώς τα έζησα. Η συνείδησή μου δεν είναι καπέλο, να την πάρω απ' το ένα καρφί να την κρεμάσω στο άλλο».
Το 1935 εντάχτηκε στην αντιφασιστική οργάνωση Ligue Pacifiste και ίδρυσε μαζί με τον Θεοδόση Πιερίδη την Αντιφασιστική Πρωτοπορία. Δύο χρόνια αργότερα παντρεύτηκε την Αντιγόνη Κερασσώτη. Από το 1939 ως το 1963 έζησε στην Αλεξάνδρεια και εργάστηκε ως διευθυντής βυρσοδεψείου. Το 1943 έγινε καθοδηγητικό στέλεχος του Ελληνικού Απελευθερωτικού Συνδέσμου.

Στην περίοδο αυτή τοποθετείται η γνωριμία του με το Γιώργο Σεφέρη. Σημαντική αποδείχτηκε και η γνωριμία του παλιότερα με τον Κωνσταντίνο Καβάφη, το 1930. Το 1961 διαγράφτηκε από το Κ.Κ.Ε., καθώς αρνήθηκε να αποκηρύξει το έργο του Η Λέσχη. Το 1963 έφυγε για την Αθήνα, όπου έζησε ως το θάνατό του, στις 27 Ιανουαρίου του 1970.

Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου

Σε δύο ημέρες ανοίγει τις πύλες της
η 4η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου

για να υποδεχθεί το κοινό στο εκθεσιακό κέντρο HELEXPO
με ελεύθερη είσοδο και ολοήμερη λειτουργία
από τις 9 το πρωί έως τις 8 το βράδυ

Από την ερχόμενη Παρασκευή, και για τέσσερις ημέρες, η 4η Έκθεση Παιδικού και Εφηβικού Βιβλίου θα είναι ανοικτή για να υποδεχθεί το κοινό της, τα παιδιά και τους εφήβους αλλά και τους γονείς, και τους εκπαιδευτικούς, σε μια εορταστική ατμόσφαιρα με πρωταγωνιστή το βιβλίο.

Εκτός από την περιήγηση στα περίπτερα των εκδοτών που παρουσιάζουν νέους αλλά και παλαιότερους τίτλους παιδικού και εφηβικού βιβλίου, οι μικροί και μεγάλοι επισκέπτες της Έκθεσης θα έχουν την ευκαιρία να επιλέξουν, μέσα από ένα πλούσιο πολιτιστικό πρόγραμμα 200 εκδηλώσεων, αυτές που τους ενδιαφέρουν:

Παρουσιάσεις βιβλίων, συναντήσεις με συγγραφείς, εργαστήρια με εικονογράφους, συζητήσεις, σεμινάρια, ημερίδες, εκθέσεις ζωγραφικής και φωτογραφίας, μουσικο-λογοτεχνικά δρώμενα, θεατρικές παραστάσεις, κινηματογραφικές προβολές κ.ά.

με τη συμμετοχή συγγραφέων, εικονογράφων, μουσικών, ηθοποιών, παραμυθάδων, επιστημόνων, παιδαγωγών (127 στο σύνολό τους) καλύπτουν μια ευρεία γκάμα θεμάτων και ενδιαφερόντων για κάθε ηλικία και κάθε γούστο.

 Τι θα βρουν οι επισκέπτες:

• Στην «Παιδική Γωνιά»

Κάθε μία ώρα διαφορετικές εκδηλώσεις θα πραγματοποιούνται στα δύο αμφιθέατρα της παραδοσιακής «Παιδικής Γωνιάς» (300τ.μ.) όπου οι μικροί βιβλιόφιλοι (5-12 ετών) έχουν μόνο να επιλέξουν ποιο θέμα τους ενδιαφέρει περισσότερο: η οικολογία, η ανακύκλωση, η διατροφή, η φιλία, η ιστορία, η δημοσιογραφία, η ζωγραφική, η μουσική, η ζωή στην Αρχαία Ελλάδα, ή μήπως οι Δώδεκα Θεοί του Ολύμπου, ο Καραγκιόζης, η Φρουτοπία ; Αυτά και πολλά άλλα θα βρείτε στο αναλυτικό πρόγραμμα εκδηλώσεων για παιδιά.

• Στη «Γωνιά των Εφήβων»

Για τα «μεγάλα παιδιά», τους έφηβους (13-17 ετών), η Έκθεση προσφέρει φέτος μια ξεχωριστή γωνιά που επικεντρώνει στα θέματα που τους ενδιαφέρουν.
Η «Γωνιά των εφήβων» (καινοτομία της φετινής διοργάνωσης - με τη χορηγία της αλυσίδας Public) είναι ένας ζωντανός, σύγχρονος χώρος στον οποίο μπορεί κανείς να βρει μεγάλη ποικιλία επιλεγμένων βιβλίων από κλασσική λογοτεχνία και comics, μέχρι vampire fiction. Ακόμη, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν τη λειτουργία των ebooks, να ανακαλύψουν CDs και DVDs που τους αφορούν, να παίξουν επιτραπέζια παιχνίδια με την παρέα τους ή να παρακολουθήσουν ταινίες.
Παράλληλα, μια σειρά από ενδιαφέρουσες συζητήσεις, εργαστήρια και παρουσιάσεις θα προσελκύσουν τη συμμετοχή των νέων στο αμφιθέατρο εκδηλώσεων που διαθέτει ο χώρος: facebook, twitter, blogs, socialmedia με άλλα λόγια, η μουσική αλλά και το hiphop (από την αγαπημένη του κοινού Sadahzinia των ActiveMember), το ποδόσφαιρο αλλά και οι τέχνες, ο έρωτας ο ρατσισμός, η ξενοφοβία, η εξάρτηση είναι μερικά από τα θέματα που θα τεθούν «επί τάπητος».
Διαβάστε το πλήρες πρόγραμμα εκδηλώσεων για εφήβους.

• Στη «Γωνιά των Εκπαιδευτικών και των Γονέων»

Ένα ζωντανό φόρουμ συζητήσεων, προβληματισμού και διαλόγου φιλοδοξεί να αποτελέσει η «Γωνιά των Εκπαιδευτικών και των Γονέων», που εγκαινιάζει φέτος το ΕΚΕΒΙ στην Έκθεση με την πεποίθηση ότι αυτοί είναι οι καλύτεροι πρεσβευτές της φιλαναγνωσίας για τα παιδιά. Γύρω από το θέμα αυτό, τη φιλαναγνωσία, που είναι κοινό ζητούμενο ως μέσο καλλιέργειας και προόδου, στρέφονται οι εξαιρετικά ενδιαφέρουσες συζητήσεις και ημερίδες που διεξάγονται. Αλλά και καίρια ζητήματα διαπαιδαγώγησης, εκπαίδευσης και αγωγής όπως: η βία στο σχολείο, η παπαγαλία, η δημιουργική χρήση νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση, ο γραπτός λόγος και οι τέχνες ως μέσο διαπαιδαγώγησης κ.λ.π.
Ενημερωθείτε για το τετραήμερο πρόγραμμα εκδηλώσεων για εκπαιδευτικούς και γονείς.

• Το περίπτερο του «Μικρού Αναγνώστη»

Στο δικό του περίπτερο θα υποδεχθεί φέτος ο «Μικρός Αναγνώστης» - ο πρώτος κόμβος του ΕΚΕΒΙ για παιδιά, τους πολυάριθμους διαδικτυακούς φίλους τουπου τον αγκάλιασαναπό την πρώτη μέρα. Οι μικροί βιβλιόφιλοι θα μπορούν να περιηγηθούν στις ιστοσελίδες του βιβλιοφιλικού κόμβου και να ανακαλύψουν το πλούσιο περιεχόμενό του, αλλά και να απολαύσουν τα «Τα  Μουσικά Παραμύθια του Μικρού  Αναγνώστη» με τη συμμετοχή των εκλεκτών  μουσικών παραμυθάδων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Δείτε το πρόγραμμα εκδηλώσεων του «Μικρού Αναγνώστη».

• Ένα ξεχωριστό περίπτερο - αφιερωμένο στον Οδυσσέα Ελύτη

Μια δημιουργική συνάντηση με το έργο και τη ζωή του μεγάλου Έλληνα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη προσφέρει στους επισκέπτες η φετινή Έκθεση, τιμώντας την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννησή του.
Στο περίπτερο «Οδυσσέας Ελύτης» οι μικροί και μεγάλοι επισκέπτες θα μπορούν να διαβάσουν τις ποιητικές του συλλογές, να δουν το βίντεο της βράβευσης του από τη Σουηδική Ακαδημία ή να ακούσουν (σε ειδικές εγκαταστάσεις με ακουστικά) μελοποιημένα ποιήματα του (σε επιλογή της Ιουλίτας Ηλιοπούλου).Παράλληλα, σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων και Επικοινωνίας (ΔΜΕΕΠ) του ΥΠΠΟΤ, οργανώνονται τρεις εκδηλώσεις (για παιδιά, για εφήβους, για εκπαιδευτικούς και γονείς) με τίτλο:«Ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού-Μια ερμηνευτική προσέγγιση στο Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη». 
Δείτε το πρόγραμμα εκδηλώσεων για τον Οδυσσέα Ελύτη.

Δείτε ακόμη:

• Το πρόγραμμα παράλληλων εκδηλώσεων (εδώ)

Το βιβλίο συνεργάζεται δημιουργικά με τις άλλες τέχνες (εικαστικές τέχνες, θέατρο, μουσική, κινηματογράφος) στην 4η Έκθεση Παιδικού Βιβλίου και μας προσφέρει ένα σύνολο «διαφορετικών» εκδηλώσεων που πλαισιώνουν τη μεγάλη βιβλιογιορτή.

• Το πρόγραμμα εκδηλώσεων στα περίπτερα των εκδοτών (εδώ)

Οι μικροί και μεγάλοι βιβλιόφιλοι μπορούν να συναντήσουν τους αγαπημένους τους συγγραφείς και εικονογράφους στα περίπτερα των εκδοτών ή να συμμετάσχουν σε ενδιαφέρουσες βιβλιο-δραστηριότητες.
Δωρεάν στάθμευση και μεταφορά προς και από την ΈκθεσηΟι επισκέπτες θα έχουν για πρώτη φορά δωρεάν στάθμευση στο πάρκιν του AVENUE.
Επίσης, για τις ημέρες Σάββατο και Κυριακή, δωρεάν μεταφορά των επισκεπτών προς και από το μετρό «Δουκίσσης Πλακεντίας» στην HELEXPO (κάθε 10’).

Helexpo Palace - Εκθεσιακό και Συνεδριακό Κέντρο Αττικής, Λεωφ. Κηφισίας 39, 151 23 - ΜΑΡΟΥΣΙ Αναλυτικές πληροφορίες : http://www.childrensbookfair.gr/
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210-9200300

---

Mια εμβληματική φυσιογνωμία

• Tου Aναστασιου Στεφου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Tρίτη, 25 Iανoυαρίου 2011

ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ. Σε θαλερότατο γήρας έφυγε από τη ζωή στις 20/11/2010, εις «Aΐδαο δόμους», η Zακλίν ντε Pομιγί, κορυφαία Γαλλίδα ελληνίστρια, η οποία αφιέρωσε όλη της τη ζωή στην καλλιέργεια των ελληνικών σπουδών στη Γαλλία και στην ευρύτερη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο.

Δίδαξε αρχικά σε σχολεία μέσης εκπαίδευσης και στη συνέχεια σε γαλλικά πανεπιστήμια, κυρίως στη Σορβόννη (1957-1973), όπου ευτύχησα να την έχω καθηγήτρια στις μεταπτυχιακές μου σπουδές στο Παρίσι, σε καιρούς χαλεπούς.

H λαμπρή εκπαιδευτική σταδιοδρομία της κορυφώθηκε με την επιλογή της, το 1973, ως καθηγήτριας στο College de France, το αρχαιότερο πνευματικό ίδρυμα της Γαλλίας στην έδρα «H Eλλάδα και η διαμόρφωση της ηθικής και πολιτικής σκέψης». Eξελέγη, επίσης, το 1975 πρώτη γυναίκα στην Aκαδημία της Eπιγραφικής και της Φιλολογίας. H επιστημονική της προσφορά επισφραγίσθηκε το 1988 με τη θριαμβευτική της εκλογή ως μέλους της Γαλλικής Aκαδημίας, ήταν η δεύτερη γυναίκα, μετά τη Mαργκερίτ Γιουρσενάρ, που έλαβε τον τίτλο της ακαδημαϊκού.

H Zακλίν ντε Pομιγί τιμήθηκε επανειλημμένως και στην Eλλάδα: από την Aκαδημία Aθηνών, τη Bουλή, ως πρέσβειρα του Ελληνισμού, το Iδρυμα Ωνάση, το Διεθνές Iδρυμα Kουτσοχέρα και τον Δήμο Aθηναίων, τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Aθηνών και τον Σύνδεσμο Eλληνίδων Eπιστημόνων, τον Σύνδεσμο Φιλολόγων Xανίων. H αίθουσα τελετών του υπουργείου Παιδείας φέρει τιμητικά το όνομά της. Tέλος, το 1995, η ελληνική Πολιτεία τής απένειμε την ελληνική υπηκοότητα.

Δεκάδες είναι οι φιλολογικές της εργασίες –οι περισσότερες μεταφρασμένες στη γλώσσα μας– οι οποίες καλύπτουν το ευρύτερο φάσμα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (Oμηρο, τραγικούς, σοφιστές, Θουκυδίδη κατ’ εξοχήν, τον οποίο και μετέφρασε) και διακρίνονται για την αυστηρή μεθοδολογία, την τέλεια γνώση του αντικειμένου και την κριτική οξύνοια. Ως καθηγήτρια υπήρξε το πρότυπο του πανεπιστημιακού δασκάλου, συνδυάζοντας τη μεθοδικότητα με την επιστημονική σκέψη, την εκφραστικότητα με μιαν ιδιαίτερη γλαφυρότητα.

H επιφανής ελληνίστρια συνέχιζε, μέχρι τον θάνατό της, την πολυσχιδή δραστηριότητά της ανά τον κόσμο, καλώντας τους πνευματικούς και πολιτικούς ηγέτες της χώρας της σε παγκόσμια κινητοποίηση για τη διάδοση των κλασικών σπουδών, αγωνιζόμενη. Για τον σκοπό αυτό ανέλαβε αληθινή σταυροφορία για την προστασία των ελληνικών σπουδών, ιδρύοντας το 1992 την Eνωση για την Yπεράσπιση των Kλασικών Σπουδών, βλ. «Φιλολογική», τ.40 (1999), η οποία αποτελεί εντονότατη διαμαρτυρία για την υποβάθμιση των κλασικών γραμμάτων στη χώρα της.

H σοφή ελληνίστρια αποτελεί μια εμβληματική φυσιογνωμία που ενσαρκώνει το ανθρωπιστικό ιδεώδες, τον έρωτα για την αρχαία ελληνική γλώσσα και την αγωνιστικότητα για τη διάδοση της διδασκαλίας της.

Η ΔΙΤΤΗ ΟΨΗ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΑΡΕΝΙΝΑ

• ΤΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ, Επτά, Κυριακή 23 Ιανουαρίου 2011

Η «Αννα Καρένινα» είναι από τα βιβλία για τα οποία μπορεί κανείς να μιλήσει, κι ας μην τα έχει ξεφυλλίσει καν. Ξέρει ότι πρόκειται για μια τεράστια τοιχογραφία της ρωσικής κοινωνίας του 19ου αιώνα κι ότι θεωρείται μια από τις ωραιότερες ερωτικές ιστορίες που γράφτηκαν ποτέ, όπως ξέρει ότι η ομώνυμη ηρωίδα, που έχει διαπράξει το «έγκλημα» της μοιχείας, φτάνει να δώσει τέλος στη ζωή της, πέφτοντας στις ράγες ενός τρένου. 

Δεν αποκλείεται μάλιστα να γνωρίζει και την εναρκτήρια φράση του βιβλίου, διάσημη στα λογοτεχνικά χρονικά: «Οι ευτυχισμένες οικογένειες είναι ίδιες κι απαράλλαχτες, όμως κάθε δυστυχισμένη οικογένεια τη βαραίνει η δική της, η ιδιαίτερη δυστυχία»... 

Εκείνος ωστόσο που αγνοεί ουσιαστικά το κλασικό μυθιστόρημα του Τολστόι κι έχει διάθεση να το ανακαλύψει, μπορεί να το βρει σήμερα σ' έναν τόμο-κομψοτέχνημα της «Αγρας», πλαισιωμένο από κατατοπιστικές εισαγωγές, φωτογραφικό υλικό, κι ένα επίμετρο με εργογραφία, αποσπάσματα επιστολών και ημερολογίων του δημιουργού του, στην αρυτίδωτη μετάφραση του Αρη Αλεξάνδρου. Θυμίζουμε πως τα ρωσικά ήταν η μητρική γλώσσα του συγγραφέα του «Κιβωτίου», ενός από τους κορυφαίους μεταφραστές της μεγάλης ρωσικής λογοτεχνίας στα ελληνικά κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60. Σύμφωνα δε με μαρτυρία της συζύγου του, Καίτης Δρόσου, ήταν εξοικειωμένος με τη γραφή του Τολστόι καιρό πριν καταπιαστεί με την «Αννα Καρένινα». Πολλά άλλωστε από τα έργα που μετέφραζε δεν οφείλονταν μόνο σε εκδοτικές παραγγελίες αλλά και σε δικές του προτάσεις. 

Μυθιστόρημα-ποταμός που δείχνει κατανόηση για όλες τις αντιφάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, δημοσιευμένο σε συνέχειες μεταξύ 1873 και 1877, η «Αννα Καρένινα» γράφτηκε στην πιο ταραγμένη περίοδο της ζωής του Τολστόι, λίγο πριν από την πνευματική κρίση που θα τον οδηγούσε ν' αλλάξει ριζικά τις ιδέες του για το νόημα της ζωής, να στρέψει την πλάτη του στην τέχνη της μυθοπλασίας και να βυθιστεί για τα καλά στις θρησκευτικές του αναζητήσεις. Μια περίοδο, όμως, και έντονων οικονομικών μεταρρυθμίσεων και ιδεολογικών μαχών στο εσωτερικό της χώρας του, όπου αυτός, ο ευγενής της υπαίθρου, ανάμεσα στα στρατόπεδα των συντηρητικών και των ριζοσπαστών, υποστήριζε ότι καμιά αλλαγή δεν είναι εφικτή αν δεν αλλάξουν πρώτα οι ψυχές και οι σχέσεις των ανθρώπων... 

Διαβάστε περισσότερα

Ο αεικίνητος και αείφορος Ανδρέας Μπελεζίνης

• Η ΑΥΓΗ: 23/01/2011

• ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ*

Ο Ανδρέας Μπελεζίνης (Πάτρα 1929 - Αθήνα 2011) ήταν ο χαρακτηριστικός τύπος του λογίου που όταν βρέθηκε στα καλύτερα χρόνια του, στα χρόνια ας πούμε της κριτικής του ωριμότητας, μετά το 1980, δεν καταπιάστηκε με αυτό που ήταν στις ικανότητές του, τη σύνθεση. Την εντυπωσιακή του ενεργητικότητα, αυτό το αεικίνητο που τον διέκρινε και που συνοδευόταν από την έκφραση της συνεχούς έντασης και του τεταμένου θυμικού στις κινήσεις, στις αντιδράσεις και στον τρόπο που μιλούσε, τα απορροφούσαν κατά ένα μέρος, όχι το μικρότερο, η διδασκαλία και η αγάπη για τους μαθητές του.

Στρατιές ολόκληρες θα πρέπει να τον θυμούνται. Αλλά στήριξε με όλες τις δυνάμεις του, αφ' ενός το Συμπόσιο Ποίησης της Πάτρας και, αφ' ετέρου, περιοδικά, όπως το Όστρακο στη γενέτειρά του ή τη Σπείρα, σημαντική τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της ζωής της, τη δεκαετία του '70, για την έγκαιρη ενημέρωση και το συγχρονισμό της με τις διεθνείς τάσεις στην κριτική. Παρόμοια, συνεργάστηκε με κάθε άξιο λόγου έντυπο που φάνηκε γύρω και μετά τη μεταπολίτευση, από τη Φιλολογική Καθημερινή και το Αντί, έως το Διαβάζω και τον Πολίτη, αλλά τελικά έμεινε περισσότερο απ' όσο χρειαζόταν σ' αυτό το μοίρασμα. Δεν πήγε παραπέρα. Μπορεί αυτό να συνέβη για ιδιοσυγκρασιακούς λόγους, μπορεί λόγω αδυναμίας να χειριστεί το χρόνο του.

Η σύνθεση στον τομέα της κριτικής και της φιλολογίας δεν είναι αστείο πράγμα. Νομίζουμε, αλλά δεν μπορεί να την κάνει ο καθένας. Πολύπειροι κριτικοί στο παρελθόν, όπως ο Ανδρέας Καραντώνης ή ο Κλέων Παράσχος, δεν μας άφησαν σχεδόν καθόλου συνθετικές εργασίες, τη νεανική εισαγωγή του Ο ποιητής Γιώργος Σεφέρης, ο πρώτος, τις μονογραφίες του για τον Ίωνα Δραγούμη και τον Εμμανουήλ Ροΐδη ο δεύτερος, ενώ άλλοι, όπως ο Βάσος Βαρίκας και ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, έμειναν κι αυτοί στα νεανικά τους για τον Καρυωτάκη, τον Βάρναλη και τον Παλαμά, καθώς τους απορρόφησαν οι παράλληλες δραστηριότητες, κυρίως η δημοσιογραφία. Αν λοιπόν λέω ότι ο Μπελεζίνης είχε τις δυνατότητες να προκόψει στις κριτικές συνθέσεις, αυτό το υποθέτω διότι ένα πολύ μεγάλο μέρος από τα επιμέρους κείμενά του, ακόμα και τα συνοπτικότερα, είναι δυνάμει συνθέσεις. Και το λέω αυτό χωρίς να θέλω να χαριστώ στη μνήμη του. Παρ' ότι ήταν φιλόλογος, και μάλιστα με γερή αρματωσιά, δεν θα έλεγα ότι οι μελέτες του είναι υπόδειγμα φιλολογικών αναλύσεων, τουλάχιστον με τη γνωστή κειμενοκεντρική και εν πολλοίς αφυδατωμένη (αλλά πάντως χρήσιμη) σκόπευση. Θα μπορούσα να πω ότι κυρίως τον ενδιέφερε η διασταυρούμενη ανάγνωση, η πολυεστιακή ας πούμε, δηλαδή η ανάγνωση που δεν έχει ένα και μοναδικό αντικείμενο αλλά πολλά, ξεπερνώντας πολλές φορές στις αναζητήσεις της τα ίδια τα όρια του κρινόμενου ή προσεγγιζόμενου κειμένου, με συσχετισμούς, συγκρίσεις και συνδυασμούς που σκοπό έχουν να διευρύνουν απεριόριστα τη δυναμική της ανάγνωσης, αλλά και της γνώσης.

Το ότι ο Μπελεζίνης άργησε να κάνει το βήμα προς τη σύνθεση είναι αμέσως αντιληπτό από το ότι η πρώτη του σχετική μελέτη, Η «Νεολιθική νυχτωδία στην Κροστάνδη» του Νίκου Καρούζου. Μια ανάγνωση, δημοσιεύτηκε το 1987, όταν ήταν πενήντα οκτώ ετών, ενώ είχαν προηγηθεί πολλές συντομότερες σπουδές του πάνω στη σύγχρονη ελληνική ποίηση - το προνομιακό πεδίο του κριτικού του ενδιαφέροντος. Στα εικοσιτέσσερα χρόνια που ακολούθησαν, εκτός από μία ακόμα συνθετική μελέτη για τα ποιήματα του Όψιμου Ελύτη (1999), όλα τα άλλα βιβλία του Ανδρέα Μπελεζίνη ήταν συναγωγές άρθρων, παρουσιάσεων και βιβλιοκρισιών: Εύσημοι και άσημοι λόγοι (1988), Κριτικό τρίπτυχο (1991), Παρουσιάσεις ποιητών (2004), Για τον Νίκο Εγγονόπουλο (2007). Πάλι καλά, γιατί όπως όλοι γνωρίζουμε τα ασυγκέντρωτα μελετήματα τα περιμένει η μοίρα των ανενεργών κειμένων, σκορπισμένων και θαμμένων σε διάφορα βραχύβια ως επί το πλείστον έντυπα. Ας επανέλθω όμως στο ζήτημα που άφησα ξεκρέμαστο, όταν ξεκίνησα να μιλήσω για την πολλαπλή σκόπευση των σύντομων κριτικών άρθρων του Μπελεζίνη. Θέλω, τώρα που μας άφησε χρόνους, να επισημάνω πόσο δαιμόνιος ήταν στην ανάδειξη και στη χρησιμοποίηση των διασταυρώσεων ανάμεσα σε έργα και ποιητές που ήταν μεταξύ τους συγγενείς. Ελύτη, Εγγονόπουλο, Εμπειρίκο, Γκάτσο, Καρούζο, κ.ά. Τους κατά τεκμήριο πιο ρηξικέλευθους στην παράδοση του μεσοπολεμικού και μεταπολεμικού ελληνικού μοντερνισμού.

Μπορεί να μην έκανε ενδελεχές ψάξιμο στα ιστοριογραφικά των ποιητών και των ποιημάτων, έκανε όμως πολύτιμες παρατηρήσεις για τα περικείμενα στοιχεία τους, ακόμα και για τις διακειμενικές τους συμφύσεις. Λόγου χάριν, για τον Νίκο Εγγονόπουλο λέω, χωρίς να πιστεύω πως υπερβάλλω, ότι ο Μπελεζίνης δούλεψε «ψιλοβελονιά» με αφορμή τις «συναντήσεις» ή τις «προσλήψεις» του ποιητή. Και να μην ξεχνάμε καθόλου, το όχι λιγότερο σημαντικό και απολύτως χαρακτηριστικό για τον κριτικό νου και τον κριτικό λόγο του, το ότι ο λόγος του, από τα πρώτα του ακόμα γραπτά, διαπνεόταν από μια ευφορία, από τη χαρά και την ψυχική ευδία ενός αναγνώστη που ενθουσιαζόταν συνομιλώντας με την υψηλή και καρπερή ποίηση. Μια ευφορία που δεν ήταν ασύνδετη με τον άκρως παρορμητικό και εκρηκτικό του χαρακτήρα και που, όχι σπάνια, τον παρέσυρε σε παρεκβάσεις απέραντες. Όχι όμως για να κάνει μέσα από αυτές επίδειξη γνώσεων, αλλά για να μεταφέρει σ' αυτόν που θα τύχαινε να τον διαβάσει την έκσταση των ανακαλύψεών του, ενδοκειμενικών ή περικειμενικών, καθώς στα κριτικά του η μία διαδέχεται την άλλη σε μια ατέλειωτη σειρά! Είναι παρών βέβαια εδώ ο φιλόλογος που αναζητά στην αρχή ένα σταθερό έδαφος για να θέσει τα τεκμήρια του έργου που τον ενδιαφέρει. Αλλά στη συνέχεια ξεπροβάλλει και εκδιπλώνεται ο ερευνητής που χαίρεται και απολαμβάνει, με τον ενθουσιασμό και το αμίμητο, σπινθηροβόλο χιούμορ του, ακόμα και τις ελαχιστότατες συνδυαστικές του αποκαλύψεις.

*Ο Αλέξης Ζήρας είναι κριτικός λογοτεχνίας