Μάνος Κοντολέων: «Με τη λογοτεχνία μπορούμε να γίνουμε λιγότερο βάρβαροι…»!!!

https://www.timesnews.gr

Στο Άμστερνταμ γίνεται μια ληστεία. Και μια ηλικιωμένη γυναίκα προσφέρει τη συμπαράστασή τους σε δυο φοβισμένους τουρίστες. Και ξαφνικά το παρελθόν εισβάλει στο σήμερα. Κι ένας χαρταετός από τον ουρανό της Σμύρνης, πετά πάνω από το στάδιο που γίνονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Μια ιστορία απρόβλεπτη, μια ιστορία που μιλά για τις δυο μεγάλες αγάπες ενός άντρα -μια πόλη και μια γυναίκα… Μια από τις αναρίθμητες ιστορίες του, που απευθύνονται σε όλες τις ηλικίες. Γιατί ο Μάνος Κοντολέων, όπως χαρακτηριστικά μας λέει, δεν έχει αφοσιωθεί «παρά μόνο σε μια ενιαία λογοτεχνία. Οι κατηγοριοποιήσεις έρχονται από εξωτερικούς παράγοντες».
Παραμένει ένας συγγραφέας για όλους, άσχετα αν γράφει ένα ‘ενήλικο’ μυθιστόρημα ή μια ‘παιδική’ ιστορία. Πολυγραφότατος, ακαταπόνητος, προσηνής, αγαπητός. Πλησιάζει τα σαράντα χρόνια στη μικρή μας πόλη των ιδεών και των βιβλίων, και ο Μάνος έχει κατακτήσει τη θέση που του αρμόζει κι αυτό αποδεικνύεται από τα δεκάδες βιβλία του και το αναρίθμητο κοινό του. Τούτο σχετίζεται με το γεγονός ότι οι ιστορίες του αγγίζουν όλα τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας: Η μόλυνση των θαλασσών, η καταστροφή των δασών, η βίαιη επέμβαση στη φύση, οι δίχως ηθικό προβληματισμό εξοπλισμοί και η αλόγιστη εκμετάλλευση της πολιτιστικής κληρονομιάς, όλα αυτά γίνονται απολαυστικά και σύγχρονα παραμύθια. «Παραμύθια» όχι μονάχα για μικρούς αλλά και για μεγάλους. Διότι τα περιβαλλοντικά θέματα αφορούν τους πάντες. Αλλά δεν στέκεται μονάχα εκεί. Για το πρόσφατο βιβλίο του «Αμαρτωλή πόλη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, έλεγε πως δεν μπορούσε ν’ αποφασίσει αν το έργο αυτό ανήκει στη λογοτεχνία για νέους ή για ενηλίκους. «Τελικά κατάλαβα πως για μια ακόμα φορά υπηρετούσα το είδος του μυθιστορήματος ενηλικίωσης –το Βildungsroman, όπως διεθνώς αποκαλείται– και που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μυθιστορηματική καταγραφή της πορείας ενός νεαρού ατόμου προς την ατομική του και συνειδητή του ενσωμάτωση στον κόσμο των ενηλίκων […] Πιστεύω, λοιπόν, πως και η Αμαρτωλή πόλη είναι –ή διεκδικεί να είναι– ένα σύγχρονο μυθιστόρημα ενηλικίωσης ή –με τον νέο τρόπο ονοματοδοσίας αυτού του λογοτεχνικού είδους– ένα μυθιστόρημα crossover».

Για την «Αμαρτωλή πόλη», σημειώνει η Βίκυ Πάτσιου, ότι με τις προφανείς διακαλλιτεχνικές συνδηλώσεις της, παραπέμπει στον σκοτεινό λαβύρινθο της αστικής μεγαλούπολης που συνδέεται παρηγορητικά ή και αντιστικτικά με τα περίχωρα και την εξοχή, τον χώρο όπου τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα επουλώνουν ή αντιμετωπίζουν τα τραύματά τους. 

Η Μαρία Σκιαδαρέση έγραψε ότι το βιβλίο «Δάχτυλα πάνω στο σώμα της», αποπνέει τη δροσιά των νιάτων, μιας και εδώ μια νέα γυναίκα πασχίζει να προσδιορίσει κυρίως τη σεξουαλική της ταυτότητα και παράλληλα να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα. Θα έλεγα, επίσης, πως είναι ένα βιβλίο πολιτικό, που παρακολουθεί την ηρωίδα του να συνειδητοποιείται σιγά σιγά ως μέλος της κοινωνίας όπου ζει και όπου η ίδια πια θα θελήσει να εμπλακεί, με στόχο τη διαχείριση των προβλημάτων και τη θεραπεία των αναγκών συνανθρώπων της. Είναι, τέλος, ένα βιβλίο ερωτικό, γιατί παρακολουθεί την ωρίμανση μιας γυναίκας που αναζητεί τη σεξουαλική της ταυτότητα, την οποία εντέλει ανασύρει μέσα από μια σειρά σχέσεων με ανθρώπους του άλλου και, κυρίως, του ίδιου φύλου, φτάνοντας επιτέλους «να κρατά την ταυτότητά της με τα δικά της δάχτυλα», όπως σημειολογικά τονίζει η τελευταία φράση του έργου.

Το «Δυο φορές Άνοιξη» είναι ένα μυθιστόρημα για τον έρωτα και την ποίηση στη ζωή, την ομορφιά και την ειλικρίνεια των ανθρώπων, είναι ένα βιβλίο-μάθημα ζωής.

Και τωρα μια χαλαρή κουβέντα με τον συγγραφέα μας:

• Τι νοσταλγείτε περισσότερο;

Μόνο το χτες μπορεί κανείς να νοσταλγεί. Ακριβώς γιατί είναι χτες.

• Σας αρέσoυν τα ταξίδια;

Ναι μου αρέσουν. Μα όχι και τόσο συχνά. Τα ταξίδια με αποσυντονίζουν.

• Ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι;

Νομίζω πως  είναι αυτό που έκανα τελευταία. Ίσως γιατί φοβάμαι πως μπορεί να μην κάνω άλλο.

• Πoιo μέρoς αγαπάτε ιδιαίτερα;

Τα μέρη που μένω, που έχω το σπίτι μου.

• Ποια θεωρείτε ως την πιο υπερτιμημένη αρετή;

Ό,τι εγώ θεωρώ ως αρετή, δεν μπορεί να υπερτιμηθεί. Γιατί θα πάψει να είναι αρετή.

• Πoια, κατά τη γνώμη σας, είναι τα μεγαλύτερα πρoβλήματα της ελληνικής κoινωνίας;

Πολλά –η ασυνέπεια όμως μπορώ να πω πως είναι η σημαντικότερη. Α να προσθέσω και την έλλειψη ενδοσκόπησης…

• Σας ενδιαφέρει η πoλιτική;

Είμαι πολίτης.

• Τι γνώμη έχετε για τους πολιτικούς;

Για τον καθένα και μια άλλη άποψη. Δεν μου αρέσει να γενικεύω, όταν μάλιστα η γενική μου γνώμη δεν είναι και τόσο κολακευτική.

• Τι σημαίνει για σας η «αριστερά»;

Στάση σκέψης και τρόπος ζωής.

• Δηλαδή, πιστεύετε ακόμα στους διαχωρισμούς [δεξιά, αριστερά, κέντρο κ.λπ.] ή έχουν ξεπεραστεί;

Δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος σκέψης, ούτε μια στάση ζωής.

• Μήπως η τέχνη κινδυνεύει να απομονωθεί εξαιτίας της τηλεόρασης και συνεπώς μήπως πρέπει να αναζητήσει καινούργιες μορφές και να επανεξετάσει την κοινωνική λειτουργία της;

Η Τέχνη αλλού στοχεύει και αλλού η τηλεόραση. Αλλά ασφαλώς ως κάτι το ζωντανό η Τέχνη συνεχώς αναζητά νέους τρόπους έκφρασης.

• Πιστεύετε ότι το βιβλίο χάνει σε σχέση με την εικόνα;

Όχι. Άλλα προσφέρει ένα βιβλίο και άλλα μια εικόνα.

• Σε μια εποχή αποξένωσης, πολεμικών συγκρούσεων, κοινωνικών αναταραχών, φτώχειας, ανισοτήτων, φόβου για την επόμενη ημέρα κ.λπ., τι μπορεί να κάνει η τέχνη;

Συλλογικά σχεδόν τίποτε. Ατομικά πάρα πολλά.

• Είναι ο κόσμος μας παράλογος;

Δεν θα το έλεγα.

• Τι είναι εκείνο που δίνει νόημα στον άνθρωπο;

Η αυτοσυνείδηση.

• Έχει πνευματικότητα η κεντρική εξουσία (η κυβέρνηση, τα κόμματα);

Αδιανόητο κάτι τέτοιο! Το πνεύμα θέλει να είναι ελεύθερο.

• Η νεοελληνική κοινωνία, γενικότερα, έχει πνευματικότητα;

Δεν θα το έλεγα.

• Τι σημαίνει για σας η λέξη «ήθος»;

Πολλά… Ένα ας επιλέξω – σεβασμός.

• Πoια είναι η ωραιότερη λέξη της ελληνικής γλώσσας;

Πολλές… Αλλά τώρα σκέφτομαι μια που μάλλον χάνεται, ξεχνιέται. Άμιλλα.

• Ποιος φταίει για το περιορισμένο λεξιλόγιο των νεοελλήνων: οι γονείς, το σχολείο, τα μέσα ενημέρωσης, η παγκοσμιοποίηση;

Μα η παιδεία που παρέχεται από την Πολιτεία.

• Υπάρχει περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση στους πολίτες ή όλοι γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια την προστασία του περιβάλλοντος;

Πάλι γενικεύσεις… Κάποιοι διαθέτουν, κάποιοι όχι.

• Κινδυνεύουμε στ’ αλήθεια από τη μόλυνση του περιβάλλοντος ή απλώς πρόκειται για υπερβολές των οικολόγων;

Δεν είμαι ειδικός. Σίγουρα όμως ο τρόπος ζωής μας δεν είναι και τόσο φιλικός ως προς το περιβάλλον. Αλλά η Φύση είναι μεγαλόθυμη… Ευτυχώς.

• Μήπως κινδυνεύουμε από τους πρόσφυγες/μετανάστες;

Είμαι παιδί δυο προσφύγων. Δε νομίζω να έχει κανείς κινδυνέψει από εμένα.

• Υπάρχει φόβος να χάσουμε την εθνική μας ταυτότητα;

Δεν ξέρω. Πάντως στους σχεδιασμούς αυτής  της Παγκοσμιοποίησης που μας επιβάλλεται, μάλλον υπάρχει αυτός ο στόχος.

• Δικαιούμαστε να υποστηρίζουμε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων;

Κατοικούμε στην ίδια περιοχή.

• Έχουν σημασία oι απολογισμοί στη ζωή μας;

Αν είσαι συγγραφέας, γίνονται ενδιαφέρον υλικό για μυθιστόρημα.

• Πόσες ώρες εργάζεστε;

Η συγγραφική ιδιότητα δεν έχει ωράρια εργασίας. Είναι συνεχής.

• Από πού αντλείτε την έμπνευσή σας για τα βιβλία σας;

Από αυτά που ζω εγώ ή οι γύρω μου. Από τις ιδέες μου, από τους φόβους μου. Τις ελπίδες μου.

 

• Πώς αποφασίσατε να αφοσιωθείτε και στην παιδική λογοτεχνία;

Δεν έχω αφοσιωθεί παρά μόνο σε μια ενιαία λογοτεχνία. Οι κατηγοριοποιήσεις έρχονται από εξωτερικούς παράγοντες. Εγώ πάντα ο ίδιος είμαι άσχετα αν γράφω ένα ‘ενήλικο’ μυθιστόρημα ή μια ‘παιδική’ ιστορία. Και μου αρέσει, θέλω να μπορώ να έχω συνέχεια τη δυνατότητα να επικοινωνώ με κάθε άνθρωπο, ασχέτως ηλικίας ή φύλλου.

• Πιστεύετε ότι έχετε δημιουργήσει δικό σας κοινό;

Ομολογώ πως με αυτή τη διατύπωση δεν το έχω σκεφτεί. Ξέρω πως έχω αναγνώστες που με εκτιμούν και που με αγαπούνε.

• Ποια είναι τα εφόδια ενός συγγραφέα έργων για παιδιά και εφήβους;

Να διατηρεί την παιδικότητα και την εφηβικότητά του.

 

• Τι είναι για σας η μοναξιά;

Ως ελεύθερη επιλογή κάτι πολύτιμο. Ως επιβολή κάτι το απάνθρωπο.

• Tι αγαπάτε περισσότερo στoν κόσμo;

Τους δικούς μου –με αυτούς που ζω, αλλά και με όσους κάποτε είχα ζήσει.

• Τι θεωρείτε ως τον έσχατο βαθμό δυστυχίας;

Δε θέλω να το σκέφτομαι και κυρίως δεν θέλω να ονοματίσω μία και μόνο δυστυχία.

• Σας απασχολεί ο χρόνος;

Πολύ… Και όσο μεγαλώνω ακόμα περισσότερο.

• Πιστεύετε στην φιλανθρωπία ή στην αλληλεγγύη;

Πιστεύω στη συμπαράσταση.

• Για σας, τι σημαίνει παγκοσμιοποίηση;

Ό, τι κι αν μπορεί να σημαίνει για μένα, σίγουρα δεν είναι αυτό που βιώνουμε

• Πόσο Ευρωπαίοι είμαστε οι Έλληνες;

Ποικίλλουν οι ευρωπαϊκές ταυτότητες. Μα και οι ασιατικές και οι αφρικανικές… Μέσα σε μια γενίκευση μπορεί να χωρέσουν τα πάντα ή να εκδιωχθούν επίσης πολλά.

• Τι λείπει από τον Έλληνα σήμερα;

Πολλά. Εσωτερικότητα, κουλτούρα, συνέπεια..

• Η «ενωμένη» Ευρώπη θα επιβιώσει;

Με αυτή τη μορφή; Δύσκολο το βλέπω.

• Ποιο είναι το πολυτιμότερο περιουσιακό σας στοιχείο;

Νομίζω η σκέψη μου και η υγεία μου.

• Η οικονομική κρίση πιστεύετε ότι θ’ αλλάξει την κοινωνία μας και προς ποια κατεύθυνση;

Την έχει αλλάξει. Πάντως όχι προς το καλύτερο –κατά την άποψή μου. Ποτέ ο φόβος για το αύριο, όταν μάλιστα συνδυαστεί με την απουσία ιδεολογικής  συνέπειας, δεν μπορεί να έχει θετικό αποτέλεσμα.

• Πιστεύετε ότι θα έρθει κάποια στιγμή που η χώρα μας θα ζει χωρίς τις ξένες εξαρτήσεις;

Θέλω να το ελπίζω, αλλά…

• Σε τι μπορεί να μας βοηθήσει η λογοτεχνία σήμερα – σε μια εποχή βαρβαρότητας;

Στο να γίνουμε λιγότερο βάρβαροι.

• Μήπως ο εκδοτικός πληθωρισμός μπερδεύει το κοινό που δεν είναι σε θέση να ξεχωρίσει το καλό βιβλίο;

Ναι, συμβαίνει αυτό. Αλλά δεν είναι μόνο η πληθώρα των νέων εκδόσεων. Είναι και η απόλυτα ανέντιμη κριτική και δημοσιογραφική ενημέρωση.

• Σας απασχολεί η γνώμη των κριτικών;

Με απασχολεί πάντα ο τρόπος που ο άλλος σκέπτεται για μένα. Αλλά και εγώ με τη σειρά μου τον κρίνω.

• Υπάρχει ηλικιακό όριο στην δημιουργικότητα ενός συγγραφέα;

Αν εννοείται πως είμαι πολύ μεγάλος για να γράφω πια ή πως πλησιάζω σε μια τέτοια ηλικία, τότε θα σας απογοητεύσω. Πρώτα απ΄ όλα δεν είμαι και τόσο ώριμος, αλλά και σας διαβεβαιώνω πως όσο καιρό θα διαθέτω την βιολογική ικανότητα, θα γράφω. Γιατί πολύ απλά για μένα γράφω σημαίνει αναπνέω.

• Πιστεύετε στην αυτοβιογραφική αφήγηση ή για να το πω διαφορετικά, είστε βιωματικός συγγραφέας και γιατί;

Γράφω πάντα βασισμένος στις εμπειρίες μου, στις ιδέες μου. Βιώματα είναι αυτά;

• Τι είναι εκείνο που μπορεί να ενσαρκώσει την ελπίδα του αύριο;

Ένα παιδί…

• Τελικά, τι είναι η ζωή;

Ότι συμβαίνει ανάμεσα στη γέννα και στον θάνατο.

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Γεννήθηκε στην Aθήνα το 1946 από γονείς που κατάγονταν απ’ τη Σμύρνη. Σπούδασε Φυσική στο Πανεπιστήμιο Aθηνών, αλλά ασχολείται με τη λογοτεχνία από τα παιδικά του χρόνια δημοσιεύοντας κείμενα του στο περιοδικό «Διάπλαση των Παίδων». Tην πρώτη του εμφάνιση στα Γράμματα την κάνει το 1969 συμμετέχοντας σε ανθολογία νέων πεζογράφων και μετά από δέκα χρόνια κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο. O Mάνος Kοντολέων ασχολείται με όλα τα είδη του πεζού λόγου: μυθιστόρημα, νουβέλα, διήγημα, παραμύθι και δοκίμιο. Eίναι ταχτικός συνεργάτης διαφόρων περιοδικών και εφημερίδων (Aυγή, Bήμα, Διαβάζω, Tραμ, Πόρφυρας, Λέξη κ.ά) όπου και δημοσιεύει κριτικές, άρθρα και λογοτεχνικά κείμενα. Είναι μέλος συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Διαδρομές στο χώρο της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους». Γράφει σενάρια τηλεοπτικών προγραμμάτων για παιδία με θέματα γύρω από το βιβλίο και κάνει πολύ συχνά ομιλίες για τα προβλήματα και τους στόχους της Λογοτεχνίας για παιδία και νέους. Bιβλία του έχουν κατά καιρούς βραβευθεί από την Eταιρία Eλλήνων Λογοτεχνών και από τον Kύκλο του Eλληνικού Παιδικού Bιβλίου. Kείμενα του (διηγήματα και άρθρα) περιλαμβάνονται σε διάφορες ανθολογίες πεζογραφίας και δοκιμίου. O Mάνος Kοντολέων ζει στην Aθήνα μαζί με τη γυναίκα του και τα δυο παιδιά τους.

Συνδέσεις (links)

• Βιβλιονέτ
• Αρχείο Εταιρείας Συγγραφέων
• Δικτυακός Τόπος Μάνου Κοντολέων
• Αρχείο Greece 2001-Έκθεση βιβλίου Φρανκφούρτης