Βράβευση της Ακαδημίας Αθηνών σε έκδοση του Ιωάννη Χουλιαρά.
Στα μέσα Ιανουαρίου θα πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια της Ριζαρείου βιβλιοθήκης, η οποία βρίσκεται σε φάση αναδιοργάνωσης και εκσυγχρονισμού. Στόχος είναι η καλύτερη πρόσβαση των ενδιαφερομένων, που πλέον δεν θα περιορίζονται στους μαθητές και σπουδαστές της Σχολής.
«Η βιβλιοθήκη της Ριζαρείου έχει ήδη αποκτήσει ηλεκτρονικό αναγνωστήριο, ενώ συνεχίζεται η ψηφιοποίηση των τόμων. Στη συνέχεια, θα γίνει η ψηφιοποίηση των σπάνιων και παλαίτυπων βιβλίων, που όμως είναι ένα δύσκολο κομμάτι καθώς απαιτεί κονδύλια. Δεν μπορεί να γίνει με τα μέσα που έχουμε. Το πιο πιθανό είναι να μπει σε κάποιο πρόγραμμα», μας πληροφορεί ο βιβλιοθηκονόμος Γιώργος Λάππας.
Σε λίγους μήνες, οι ενδιαφερόμενοι θα μπορούν να βρίσκουν έργα της βιβλιοθήκης μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης www.rizarios.gr ή www.lyk-rizar.att.sch.gr, όπου ειδικός σύνδεσμος θα τους συνδέει με τον κατάλογο των βιβλίων.
«Σκοπός μας είναι να γίνει μια καλή βιβλιοθήκη των βορείων προαστίων, που θα απευθύνεται στο κοινό. Από τα εγκαίνια και μετά, η βιβλιοθήκη θα είναι ανοιχτή σε όλους, μαθητές, φοιτητές, δασκάλους, ερευνητές και εμείς θα είμαστε εδώ για να τους βοηθούμε. Δεν μπορείς να βρεις τα πάντα μέσω Ίντερνετ», διαπιστώνει η υπεύθυνη της Βιβλιοθήκης Μαρία Καΐρη.
Παράλληλα με τα εγκαίνια, θα πραγματοποιηθεί και μια έκθεση βιβλιοδεσίας για να γνωρίσει ο κόσμος τον πλούτο που κρύβει η Ριζάρειος Βιβλιοθήκη.
«Είμαι, κατά δυστυχίαν, ολιγομαθής, αγάπησα όμως πάντοτε τας μαθήσεις και ετίμησα τους πεπαιδευμένους…», έγραφε το 1835 σε επιστολή του προς τον Αδαμάντιο Κοραή ο Γεώργιος Ριζάρης, ένας από τους μεγαλύτερους ευεργέτες μας.
Λόγια τα οποία αντικατοπτρίζουν την αγάπη που είχαν για τα γράμματα, τόσο ο ίδιος όσο και ο αδελφός του Μάνθος, και τα οποία δεν έμειναν μόνο στο χαρτί. Έγιναν πράξη το 1844 με την ίδρυση της Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, ενός από τα σημαντικότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας μας.
Ωστόσο, είχε προηγηθεί η συγκρότηση μιας βιβλιοθήκης με αγορές που έκανε ο ίδιος ο Γεώργιος Ριζάρης, αφού ενημερωνόταν από τους λόγιους συμβούλους του, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Αδαμάντιος Κοραής. Τα βιβλία αυτά αφιέρωσε με τη διαθήκη του στο νέο σχολείο.
Οι αδελφοί Ριζάρη ήταν έμποροι από το Μονοδένδρι Ζαγορίου που έκαναν μεγάλη περιουσία στη Ρωσία. Τους χαρακτήριζε η μεγάλη αγάπη για την πατρίδα και το ενδιαφέρον τους για την πνευματική αφύπνιση των Ελλήνων.
Ο Μάνθος, ο οποίος δυστυχώς δεν πρόλαβε να δει την Ελλάδα να ελευθερώνεται αλλά ούτε και την πορεία ίδρυσης της σχολής που οραματίστηκε, ήταν ενεργό μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Με το συνθηματικό όνομα «Πρόθυμος» βοήθησε με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και με όλα τα μέσα τον αγώνα.
Από την πλευρά του, ο Γεώργιος, ήταν πιο τυχερός. Έζησε την απελευθέρωση, επισκέφτηκε το χωριό του που είχε να δει από μικρός και βρέθηκε πολύ κοντά στην πραγματοποίηση του ονείρου του.
Η διαθήκη του, που ξεκίνησε να συντάσσεται το 1839 και ολοκληρώθηκε το 1941, λίγες μέρες πριν τον θάνατό του, ήταν σαφής ως προς τις επιδιώξεις του ευεργέτη: «Η βελτίωσις της καταστάσεως του Κλήρου και η Εξάπλωσις της Ευαγγελικής αληθείας και εν εγένει των Φώτων».
Όμως, αρχικός πυρήνας όλων ήταν η βιβλιοθήκη του ιδρύματος, η οποία έχει πολλούς λόγους για να περηφανεύεται.
Η Ριζάρειος Σχολή λειτουργούσε επί 120 χρόνια στα κτίρια που βρίσκονταν στη Βασ. Σοφίας, απέναντι από τον Ευαγγελισμό. Από το 1960 μεταφέρθηκε στις καινούργιες εγκαταστάσεις της στο Χαλάνδρι, σε ένα χώρο ήσυχο και κατάφυτο. Εκεί βρίσκεται και η βιβλιοθήκη της, που εμπλουτίζεται συνεχώς.
«Το πρώτο βασικό τμήμα της είναι τα έργα που έγραψε ο Άγιος Νεκτάριος, διευθυντής της Σχολής μεταξύ 1894 και 1908», δήλωσε ο βιβλιοθηκονόμος Γιώργος Λάππας.
Τα έργα του Αγίου βρίσκονται σε ειδικό έκθεμα στο αναγνωστήριο της βιβλιοθήκης, εκεί όπου εκτίθεται και το πρώτο βιβλίο που αγόρασε ο Γεώργιος Ριζάρης και φέρει τη χειρόγραφη σημείωσή του «εγώ υπήρξα ολιγομαθής αλλά ετίμησα τους πεπαιδευμένους».
«Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο ίδιος ήταν στ' αλήθεια ολιγομαθής. Ήταν ένας έμπορος της εποχής του, που γνώριζε λατινικά και φυσικά να εκτιμά τα αξιόλογα έργα», διευκρινίζει η Μαρία Καΐρη.
Στο αναγνωστήριο εκτίθενται και κάποια από τα σπάνια και παλαίτυπα βιβλία που αγόρασε ο ίδιος ο ευεργέτης, όπως για παράδειγμα ένα παλαίτυπο του 1577 για την Οικουμενική Σύνοδο της Φλωρεντίας και το «Ομήρου Οδύσσεια» του 1529, από τα λίγα βιβλία που δεν έχουν θεολογικό περιεχόμενο.
«Σκοπός του ιδρύματος είναι να έχουμε μια κυρίως θεολογική βιβλιοθήκη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν προσπαθούμε, ιδιαίτερα με τις καινούργιες αγορές βιβλίων, να έχουμε μια ακαδημαϊκού περιεχομένου βιβλιοθήκη», διευκρίνισε ο κ. Λάππας.
«Οπωσδήποτε θέλουμε να κρατήσουμε το θεολογικό κομμάτι, καθώς δεν υπάρχει κάτι αντίστοιχο στην Ελλάδα, εκτός από ελάχιστες εξαιρέσεις, όπως η Γεννάδειος», συμπλήρωσε.
- Παλαίτυπα και σπάνιες βιβλιοδεσίες
Το καμάρι της βιβλιοθήκης της Ριζαρείου είναι τα παλαίτυπα, οι παλιές εκδόσεις του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα, που αναμένεται να τοποθετηθούν, για την καλύτερη συντήρησή τους, στα καινούργια βιβλιοστάσια.
Το περιεχόμενό τους είναι ποικίλο: από κείμενα αρχαίων ελλήνων και λατίνων συγγραφέων, πατερικά κείμενα, θεολογικά συγγράμματα, λεξικά της αρχαίας και λατινικής γλώσσας μέχρι βοηθήματα, έργα ιστορίας, αρχαιολογίας, παιδαγωγικής, λογοτεχνίας, μαθηματικών, γεωγραφίας κ.α.
Όπως αναφέρει στον τόμο του «Βιβλιοθήκη της Ριζαρείου Σχολής, Εκδόσεις ΙΣΤ΄, ΙΖ΄, ΙΘ΄ αι. (1523-1800)», ο Νικηφόρος Καχριμάνης, πρώην καθηγητής της σχολής, η αξία των βιβλίων αυτών δεν είναι μόνο ιστορική, αλλά και παλαιογραφική και καλλιτεχνική. Έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον όχι μόνο για το περιεχόμενό τους, αλλά και για την εκτύπωση, τη βιβλιοδεσία, την εικονογράφηση και την πλούσια καλλιτεχνική διακόσμηση που τα συνοδεύει.
«Εκείνο όμως που κάνει τα βιβλία αυτά ξεχωριστά είναι οι βιβλιοδεσίες τους», αναφέρει η κ. Καΐρη. «Ο Γεώργιος Ριζάρης, όταν αγόραζε τα βιβλία του, που δεν ήταν καθόλου τυχαία, τα έστελνε κατευθείαν σε μεγάλα βιβλιοδετικά κέντρα και τα έδενε. Αυτό σημαίνει ότι εντός της βιβλιοθήκης υπάρχει μια σπάνια συλλογή βιβλιοδεσίας με έργα σημαντικών ξένων τεχνιτών (βιβλιοδετών, τυπογράφων κλπ.), τα ονόματα των οποίων γνωρίζουμε από τα βιβλία που υπάρχουν στις ανά τον κόσμο βιβλιοθήκες. Τέτοια παραδείγματα της δουλειάς τους δεν υπάρχουν πουθενά σ' αυτή την έκταση στην Ελλάδα», συμπληρώνει.
Στις δραστηριότητες της βιβλιοθήκης εντάσσεται και το εκδοτικό πρόγραμμα του ιδρύματος, με εκδόσεις αναγνωρισμένες από την επιστημονική κοινότητα, που εμπλουτίζουν με σημαντικά συγγράμματα τη βιβλιογραφία των ανθρωπιστικών σπουδών.
Για του λόγου το αληθές, αύριο, 28 Δεκεμβρίου, η Ακαδημία Αθηνών θα βραβεύσει την έκδοση «Η εντοίχια θρησκευτική ζωγραφική του 16ου και 17ου αιώνα στο Δυτικό Ζαγόρι» του Ιωάννη Χουλιαρά, ενός ερευνητή του βυζαντινού πολιτισμού και της ιστορίας της τέχνης.
Επίσης, στην ίδια σειρά κυκλοφορούν τα έργα «Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων. Το Φιλολογικό Έργο» (Η θεωρία των «Γραμματικών Τεχνών"), του Γιάννη Ξούρια (2007), «Το δυτικό Sacrum Imperium και η βυζαντινή αυτοκρατορία: Ιδεολογικές τριβές και αλληλεπιδράσεις στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή του 12ου αιώνα» (1135-1177), της Ελένης Τούντα (2008), «Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως και η Ριζάρειος Εκκλησιαστική Σχολή (1894-1908). Η εσωσχολική και εξωσχολική δράσις επί τη βάσει ανεκδότων αρχειακών πηγών», του Αρχιμανδρίτη Κλεόπα Στρογγύλη (2008) και «Η ζωγραφική των σπιτιών του Ζαγορίου τέλη 18ου αρχές 20ού αιώνα. Ιστορική και πολιτισμική προσέγγιση» του Στέφανου Τσιοδούλου (2009).
www.kathimerini.gr με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ
