Βουντού εικόνων στην Αφρική

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ | Κυριακή 30 Μαΐου 2010

Ο ιταλός συγγραφέας Αλμπέρτο Μοράβια ταξίδευε συνεχώς επί 18 χρόνια στη Μαύρη Ηπειρο, καταγράφοντας στα ημερολόγιά του αλλά και στις ανταποκρίσεις του για ιταλικά έντυπα το ανθρώπινο και το γεωγραφικό τοπίο

Ο Αλμπέρτο Μοράβια άρχισε να ταξιδεύει στην Αφρική στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Επί δεκαοκτώ χρόνια διέτρεχε τη Μαύρη Ηπειρο, κρατώντας ημερολόγιο όπου σημείωνε όσα τού έκαναν εντύπωση, συνοδεύοντάς τα με σχόλια ψυχολογικής, κοινωνικής και κάποτε συναισθηματικής φύσεως. Επιλογή από τις ημερολογιακές σημειώσεις του είναι το βιβλίο αυτό όπου αποτυπώνεται η εικόνα που δημιουργεί ένας δυτικός συγγραφέας για την Αφρική, λες και δεν πρόκειται για μια ήπειρο αλλά για ενιαία χώρα, έναν κόσμο με άπειρες μεν αποχρώσεις, αλλά πνευματικά και πολιτισμικά αδιαίρετο.

Στα ημερολόγια του Μοράβια κυριαρχεί η «άλλη Αφρική», αυτή που τον συναρπάζει. Ο τοτεμικός κόσμος των πνευμάτων και των μυστηρίων που έρχεται από πολύ μακριά, από τα βάθη μιας εποχής η οποία παραπέμπει στην προϊστορία του πολιτισμού όπου πρωταγωνιστεί η φύση. Ολες του οι παρατηρήσεις συνειρμικά απευθύνονται σε έναν μαγικό κόσμο αρχέγονων αισθήσεων που κινητοποιούν τη φαντασία του αλλά και ευαισθησίες ρομαντικής ή πιο σωστά υπαρξιακής φύσεως. Τα αφρικανικά δάση είναι οι καθεδρικοί ναοί της Μαύρης Ηπείρου, τα τοπία της τού θυμίζουν μεγάλους συγγραφείς της περιπέτειας όπως ο Στίβενσον και ο Μέλβιλ, στα ζώα της αποδίδει υπαρξιακά γνωρίσματαάρα και ομοιότητες με τον άνθρωπο - ενώ ταυτοχρόνως τον συναρπάζουν μαγικές τελετουργίες, γι΄ αυτό και οι περιγραφές του μοιάζουν με ατελεύτητο βουντού εικόνων. Και βέβαια, όπως θα περίμενε κανείς, θαυμάζει τη Ζιμπάμπουε και τον πρόεδρο Μουγκάμπε. Ο Μοράβια πέθανε το 1990. Πού να φανταζόταν ότι η Ζιμπάμπουε που επισκέφθηκε, σύμβολο τότε των Αδέσμευτων Χωρών, θα ήταν σήμερα μια χώρα όπου ο πληθυσμός της ζει σε άθλια κατάσταση με 355 δολάρια ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα, με έναν πρόεδρο ο οποίος από σύμβολο της ενότητας και της ανεξαρτησίας της θα μετατρεπόταν σε έναν από τους πιο διεφθαρμένους πολιτικούς μακράς (ισόβιας, με άλλα λόγια) διάρκειας αυτής της δύσμοιρης χώρας;

Από την Τανζανία στο Ζαΐρ και στην Γκαμπόν

Οι συγγραφείς αιχμής συλλαμβάνουν κάποτε διαισθητικά όσα με την πρώτη ματιά δεν αποκαλύπτει ο κοινωνικός περίγυρος. Ιδού, επί παραδείγματι, μια εξαιρετική παρατήρηση για τον ποταμό Ζαμβέζη που μοιάζει σαν να αναφέρεται σε ολόκληρη την Αφρική: «Αυτός ο Ζαμβέζης, τόσο ήσυχος σε απόσταση εκατό μέτρων από τον καταρράκτη (σ.σ.: εννοεί τους καταρράκτες της Βικτόρια, όπως τους ονόμασε ο ιεραπόστολος και εξερευνητής Λίβινγκστον) δεν φέρνει άραγε στο μυαλό κάτι κοινωνίες αποκοιμισμένες την παραμονή της επανάστασης;». Ας προσθέσω και μιαν ακόμη, εξίσου εξαίρετη, παρατήρησή του: «Από τους καιρούς του Ηρόδοτουτον κόσμο τον “ανακαλύπτουν” οι Ευρωπαίοι. Οι άλλοι λαοί αρκούνται να τον επισκέπτονται».

Μέρος από τα κείμενα που απαρτίζουν τον τόμο δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Corriere della Sera» από το 1983 ως το 1986. Ολα μαζί συνιστούν μαζί με τα Γράμματα από τη Σαχάρα το, ας πούμε, αφρικανικό ημερολόγιο του Μοράβια. Είναι ευαίσθητα, με ιδιαίτερη σημασία στη λεπτομέρεια και περιέχουν μινιατούρες χαρακτήρων από αυτούς που συνάντησε στις διαδρομές του από την Τανζανία και το Μπουρούντι ως τη Ρουάντα, το Ζαΐρ, την Γκαμπόν και τη Ζιμπάμπουε. Δεν είναι βέβαια σήμερα τόσο εύκολο να διακρίνει κανείς κοπάδια ελεφάντων όπως τον καιρό του ταξίδευε ο Μοράβια. Εκείνη την εποχή η Δυτική Αφρική είχε μεταβληθεί σε τεράστιο σκουπιδοτενεκέ των αναπτυγμένων χωρών όπου εκεί πετούσαν τα απόβλητά τους, αλλά το ζήτημα αυτό άρχισε πολύ αργά να απασχολεί τη διεθνή κοινότητα. Στις μέρες μας είναι πιο επικίνδυνα τα ταξίδια σε πολλές χώρες της Αφρικής, όπου μαίνονται πολυετείς εμφύλιοι, την αγριότητα των οποίων αδυνατεί να συλλάβει ο νους του ανθρώπου σε κάποιες περιπτώσεις, όπως αυτή της Ρουάντας το 1994, όπου σφαγιάστηκαν πάνω από 500.000 άνθρωποι και τα πτώματά τους σάπιζαν στη ζούγκλα επί έξι μήνες.

• Οι Εκδόσεις Κέδρος εντάσσουν το βιβλίο στην ταξιδιωτική τους σειρά «Τerra incognita». Υποθέτω λοιπόν ότι ο χαρακτηρισμός «μυθιστόρημα» στο εξώφυλλο οφείλεται σε παρέμβαση του «δαίμονος».

ΠΛΗΘΩΡΙΚΟΣ, ΠΟΛΥΠΛΕΥΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΘΙΑΣΜΕΝΟΣ

Ο Αλμπέρτο Μοράβια (1907-1990),με πάνω από σαράντα βιβλία στο ενεργητικό του (μυθιστορήματα,συλλογές διηγημάτων,δοκίμια κ.ά.),ανήκει στους πολυγραφότερους και πλέον διάσημους ιταλούς συγγραφείς του 20ού αιώνα.Γνωστός κυρίως για τα μυθιστορήματά του,που γνώρισαν την επιτυχία και στη χώρα μας,για τις λεπτές εξπρεσιονιστικές αποχρώσεις τους και κυρίως για τη διαβρωτική τους ατμόσφαιρα αποτέλεσε για τα ιταλικά γράμματα μια ολόκληρη εποχή.Διάσημοι σκηνοθέτες,όπως ο Μπερτολούτσι,ο Γκοντάρ και ο Βιτόριο ντε Σίκα μετέφεραν μυθιστορήματά του στον κινηματογράφο,με γνωστότερο τον Κομφορμίστα το 1970,που υπήρξε από τις καλύτερες ταινίες του νεαρού τότε Μπερτολούτσι.Το διασημότερο μυθιστόρημά του είναι Η πλήξη (που κυκλοφορεί και στη γλώσσα μας).Ο Μοράβια πέρασε με επιτυχία από τον Τύπο (τις εφημερίδες «La Stampa», «La Gazzetta del Ρopolo» και «Corriere della Sera» καθώς και άλλα έντυπα όπου δημοσιεύτηκαν ορισμένα από τα καλύτερα ρεπορτάζ και διηγήματά του) και ίδρυσε δύο περιοδικά, το «Carrteri» και πολύ αργότερα το πασίγνωστο «Οggi». Πάντα δραστήριος, συχνά απρόβλεπτος,μαχητικός από τα νιάτα του,δραστηριοποιήθηκε στα γράμματα πολύ νέος. Σε ηλικία 20 ετών,παρακαλώ,εξέδωσε τους Αδιάφορους (με δικά του έξοδα),από τα διασημότερα μυθιστορήματά του.Συνδέθηκε κατά καιρούς με σημαντικές προσωπικότητες των ιταλικών γραμμάτων,του Τύπου και της δημόσιας ζωής, όπως ο Μαλαπάρτε και ο Παζολίνι,διώχθηκε από το μουσολινικό καθεστώς και αναγκάστηκε πρώτα να δημοσιεύει με ψευδώνυμο και στη συνέχεια να αυτοεξοριστεί μαζί με την τότε σύζυγό του, την επίσης σπουδαία συγγραφέα Ελσα Μοράντε,ενώ δημοσίευσε και πλήθος κριτικών κειμένων για βιβλία ή κινηματογραφικές ταινίες.Ταξίδεψε πολύ σε όλον τον κόσμο,έζησε έντονα και συμμετείχε ενεργά στα Γράμματα.Η πολύπλευρη αυτή προσωπικότητα σφράγισε την ιταλική και για μια περίοδο και την παγκόσμια λογοτεχνία.Σήμερα βέβαια η λάμψη του Μοράβια έχει κάπως θαμπώσει,δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι παραμένει από τους σημαντικότερους ευρωπαίους συγγραφείς του 20ού αιώνα και υπόδειγμα παθιασμένου και εργατικού επαγγελματία ο οποίος δεν έπαψε να γράφει ως το τέλος της ζωής του.

Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=56&artid=334600&dt=30/05/2010#ixzz0pZcptvAz

Βιβλία του Καστανιώτη

Ανδρέας Μήτσου

1 Ιουνίου 2010

Oι Εκδόσεις Καστανιώτη και το βιβλιοπωλείο Ianos σας προσκαλούν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Ανδρέα Μήτσου Ο αγαπημένος των μελισσών την Tρίτη 1 Iουνίου 2010 στις 8.30 μ.μ. στο χώρο του βιβλιοπωλείου.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι κριτικοί λογοτεχνίας

• AΛEΞHΣ ZHPAΣ

• BAΓΓEΛHΣ XATZHBAΣIΛEIOY

• Aποσπάσματα θα διαβάσει ο ηθοποιός ΣTEΛIOΣ MAΪNAΣ.

Σταδίου 24, Aθήνα,
τηλ. 210-32.17.917

Παύλος Θ. Κάγιος

7 Μαϊου 2010

O Σύνδεσμος Αποφοίτων Ιωνιδείου Σχολής Πειραιά, το βιβλιοπωλείο Κιβωτός και οι Εκδόσεις Καστανιώτη σας προσκαλούν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Παύλου Θ. Κάγιου Και με κλειστά μάτια θα βλέπω, τη Δευτέρα 7 Iουνίου 2010 στις 8.00 μ.μ. στο χώρο του Συνδέσμου.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν η MAPITA ΠAΠAPOYΣH, επίκουρη καθηγήτρια Nεοελληνικής Λογοτεχνίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και οι δημοσιογράφοι ΠANAΓIΩTHΣ ΦYTPAΣ και MAPKOΣ ΔAMAΣIΩTHΣ.

Aποσπάσματα από το βιβλίο θα διαβάσει ο ηθοποιός NIKOΣ ΔAΦNHΣ.

Tη συζήτηση θα συντονίσει η EYAΓΓEΛIA ΣOΛΩMOY από το βιβλιοπωλείο KIBΩTOΣ.

Kατά τη διάρκεια της εκδήλωσης θα προβληθεί μικρού μήκους φιλμ με ιστορικά γεγονότα και αποσπάσματα από ταινίες του ελληνικού και παγκόσμιου κινηματογράφου που διατρέχουν το βιβλίο.

H σκηνοθετική επιμέλεια είναι του MANOY EYΣTPATIAΔH.

ΣYNΔEΣMOΣ AΠOΦOITΩN IΩNIΔEIOY ΣXOΛHΣ ΠEIPAIA
Πραξιτέλους 236,
έναντι Aρχαιολογικού Mουσείου Πειραιώς

Χορηγός επικοινωνίας:

Χρήστος Παπουτσής

8 Ιουνίου 2010

Tο 104 Κέντρο Λόγου & Τέχνης των Εκδόσεων Καστανιώτη σας προσκαλεί στην παρουσίαση του βιβλίου του Χρήστου Παπουτσή Τα πλοία της συμπόνοιας - H αληθινή ιστορία της διάσωσης των Eλλήνων της Σμύρνης το Σεπτέμβριο του 1922 την Tρίτη 8 Iουνίου 2010 στις 7.30 μ.μ. στον πολιτιστικό χώρο της οδού Θεμιστοκλέους.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν:

• ο NTINOΣ ΣIΩTHΣ, ποιητής και εκδότης του περιοδικού (δε)κατα

και οι φιλόλογοι

• BAΓΓEΛHΣ ΓΔONTEΛHΣ

• XPHΣTOΣ ΣTAYPAKOΓΛOY

• ΓIANNHΣ MANOYKAΣ

Θεμιστοκλέους 104, Aθήνα,
τηλ. 210-38.26.185

Λένα Διβάνη

10 Μαϊου 2010

Tο PUBLIC Πειραιά και οι Εκδόσεις Καστανιώτη σας προσκαλούν να συναντήσετε τη συγγραφέα Λένα Διβάνη την Πέμπτη 10 Iουνίου 2010 στις 7.00 μ.μ. H συγγραφέας θα συνομιλήσει με τους αναγνώστες και θα υπογράψει το νέο της βιβλίο Ένα πεινασμένο στόμα.

Γρηγορίου Λαμπράκη 152-154, Πειραιάς, τηλ. 210-41.26.400

Χριστόφορος Κάσδαγλης

10 Ιουνίου 2010

Oι Εκδόσεις Καστανιώτη και το Metropolis σας προσκαλούν την Πέμπτη 10 Iουνίου 2010 στις 8 το βράδυ στο live stage, στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του Χριστόφορου Κάσδαγλη Το γαμώτο ενός παναθηναϊκου.

Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:

• ΛIANA KANEΛΛH, βουλευτής K.K.E. A΄ Aθήνας – δημοσιογράφος

• ΛAYPENTHΣ MAXAIPITΣAΣ, μουσικός

• ΓΙΩΡΓΟΣ-ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ, συγγραφέας

• ΦIΛIΠΠOΣ ΣYPIΓOΣ, δημοσιογράφος

• TOTHΣ ΦYΛAKOYPHΣ, παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Π.A.O.

live stage

Πανεπιστημίου 54 & Εμμ. Μπενάκη
(3ος όροφος),
Αθήνα,
τηλ. 210-38.01.179

Η θέαση της Ιστορίας

Του Σπυρου Γιανναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 29 Mαϊου 2010

• «Ακόμα και ο ίδιος ο χρόνος γερνά». Τούτη η φράση του Ζέμπαλντ θα μπορούσε κάλλιστα να επέχει θέση μότο, χαρακτηρίζοντας ολόκληρο το βιβλίο. Ο πρόωρα χαμένος συγγραφέας, ασυνήθιστο κράμα Γερμανού που εγκατοικεί στην Αγγλία, υπήρξε φανατικός οδοιπόρος, ένας πλάνης με την μπωντλερική έννοια του όρου. Τα βιβλία του ξεφεύγουν από την παραδεδομένη έννοια του μυθιστορήματος (ακόμα και του ταξιδιωτικού) ή του δοκιμίου, προσφέροντας στον αναγνώστη την ευκαιρία μιας περιπλάνησης. Μια πορεία χωρίς προδιαγεγραμμένη (φαινομενικά) κατάληξη, στον τόπο, στον χρόνο και στα βιβλία, δηλαδή στην προσωπική του -κατά Μπόρχες- βιβλιοθήκη. 

• Το επίτευγμα του Ζέμπαλντ έγκειται στο ότι κατορθώνει να δέσει αρμονικά σε μια ενιαία και ρέουσα αφήγηση ιστορίες τόπων, ανθρώπων και λογοτεχνικών έργων. Κάθε του βιβλίο είναι ένα εξαιρετικά τακτοποιημένο κουτί όπου συγυρίζει με τρυφερή προσήλωση πλήθος (μισο)ξεχασμένων πληροφοριών, ανεκτίμητης (προσωπικής κυρίως) συναισθηματικής αξίας. Στους «Δακτύλιους» το περίτεχνο λογοτεχνικό σχήμα λόγου της παρεκβολής (digression) καθίσταται το κυρίως θέμα (ή κυρίως πιάτο) του βιβλίου. 

• Ωστόσο, οι παρεκβολές αυτές, οι οποίες μοιάζουν να προκύπτουν αβίαστα καθώς περιδιαβαίνει την ανατολική ακτή της Βρετανίας, ούτε τυχαίες είναι ούτε αθώες. Ολες οι πόλεις που επισκέπτεται, όλες οι ανθρώπινες και οι λογοτεχνικές ιστορίες που διηγείται κουβαλούν το στίγμα της καταστροφής. Το Ντάνιτς, το Σάουθολντ ή το Λόεσοφτ τα οποία γνώρισαν στιγμές μεγάλης άνθησης, αποτελούν θλιβερές σκιές του εαυτού τους, όπως π.χ. ο Σουίνμπερν στο γέρμα του βίου του. 

• Η θλιμμένη, νοσταλγική αφήγηση του Ζέμπαλντ εκφράζει την πεποίθηση ότι «η ιστορία του πολιτισμού μας αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από συμφορές» πίσω από τις οποίες κρύβεται η ανθρώπινη απληστία και η ανεξέλεγκτη πορεία εξέλιξης της τεχνολογίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η εν πολλοίς «ανιστόρητη ιστορία της αποικιοκρατίας» και δει το «πιο σκοτεινό κεφάλαιο από τη λεγόμενη εξερεύνηση του Κογκό» το οποίο ο Ζέμπαλντ παρουσιάζει μέσα από δύο προσωπικές μαρτυρίες: την εμπειρία του Τζόζεφ Κόνραντ και την τραγική ζωή του Ρότζερ Κέισμεντ. Απληστία και τεχνολογία αποτελούν τους δομικούς άξονες κάθε σχεδόν ιστορίας ή παρέκβασης, προδιαγράφοντας ένα ζοφερό μέλλον για την ανθρωπότητα: «στην ουσία οδεύουμε κιόλας προς την επόμενη καταστροφή». 

• Ο Ζέμπαλντ επαναλαμβάνει με χίλιους τρόπους το ίδιο βασανιστικό υπαρξιακό ερώτημα: «Στέκουμε άραγε πάνω σε ένα βουνό από νεκρούς; Αυτό είναι το τελευταίο μας παρατηρητήριο; Πόσο σφαιρική είναι η περίφημη θέαση της Ιστορίας από ένα σημείο σαν κι αυτό;».

Ο δημόσιος πόλεμος δύο αμφιλεγόμενων Γάλλων διανοητών

Ο Μισέλ Ονφρέ εκθρονίζει τον Μπερνάρ Ανρί - Λεβί

Toυ Φιλιππου Xατζοπουλου, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 29 Mαϊου 2010

• Ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί [Bernard-Henri Lévy] βρήκε άραγε το μάστορά του σε θέματα μάρκετινγκ; Το ερώτημα αυτό θέτουν σε πρόσφατο κοινό άρθρο τους οι βιβλιοκριτικοί του περιοδικού Nouvel Observateur Νταβίντ Καβινιολί, Γκρεγκουάρ Λεμεναζέ και Φαμπρίς Πλισκίν. 

• Η κυκλοφορία του τελευταίου βιβλίου του συγγραφέα Μισέλ Ονφρέ [Michel Onfray], πραγματικός ογκόλιθος 600 σελίδων αφιερωμένος στην κατάρριψη των φροϊδικών θέσεων, έρχεται να εδραιώσει τη θέση του Ονφρέ, ως του πιο αγαπητού διανοούμενου των ΜΜΕ της χώρας. Εδώ και πολλές εβδομάδες, ο Μισέλ Ονφρέ και οι ενστάσεις του στη φροϊδική θεωρία του οιδιπόδειου συμπλέγματος, έχουν απασχολήσει τα πρωτοσέλιδα της «Λιμπερασιόν», του «Πουέν», του «Μαριάν» ή ακόμη και του αργεντίνικου περιοδικού «Νοτίσιας». Την ίδια στιγμή, ολοένα και περισσότερες φωνές διαμαρτυρίας απέναντι στις εκτιμήσεις του Ονφρέ υψώνονται στον κόσμο των Γάλλων διανοουμένων, με την Ελιζαμπέτ Ρουντινεσκό, τον Αλέν Μπαντιού, τον Ζακ-Αλέν Μιλέρ και τον Αλέν Φινκελκράουτ να ηγούνται των επιθέσεων. 

• Ο γεννημένος το 1959 Μισέλ Ονφρέ, ιδρυτής του λαϊκού Πανεπιστημίου της Καν το 2002, έχει γράψει τα «Εγχειρίδια Αντι-Φιλοσοφίας» και «Αθεϊσμού Πραγματεία». Ο ίδιος λέει: «Μάχομαι μόνος. Δεν έχω φίλους στον χώρο και δεν μπορώ να φωνάξω σε βοήθεια, όπως κάνει ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί (BHL)». 

• Οι δύο άνδρες, αν και ιδεολογικοί αντίπαλοι, μοιάζουν πολύ ο ένας με τον άλλον. «Ο μιμητισμός τους με εντυπωσίαζε ανέκαθεν. Πιστεύω ότι ο Ονφρέ έχει πάρει πολλά στοιχεία από τον BHL», εξηγεί ο συγγραφέας Πασκάλ Μπρικνέρ. Οι δύο διανοητές, όμως, δεν έχουν την ίδια απήχηση στο γαλλικό κοινό. Το τελευταίο βιβλίο του Ονφρέ, το «Αθεϊσμού Πραγματεία», έχει πουλήσει μέχρι στιγμής 280.000 αντίτυπα, ενώ το τελευταίο πόνημα του BHL με τίτλο «Σχετικά με τον Πόλεμο στη Φιλοσοφία» κατάφερε να πουλήσει μόλις 5.500 αντίτυπα από την ημέρα της κυκλοφορίας του τον Φεβρουάριο. Μέχρι πρότινος, η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο διανοουμένων παρέμενε σιωπηλή, θυμίζοντας περισσότερο σύμφωνο μη-επίθεσης, εξαιτίας της συνύπαρξής τους στον εκδοτικό οίκο Grasset. 

• Η ρήξη επήλθε πρόσφατα, τη στιγμή που ο BHL αποφάσισε να ενωθεί στην κουστωδία επικριτών του Ονφρέ. Στη στήλη του στο περιοδικό Le Point, ο BHL χαρακτήρισε το βιβλίο του αντιπάλου του «κοινότοπο, απλοϊκό, παιδαριώδες, τετριμμένο, συχνά στα όρια του φαιδρού, εμπνευσμένο από θεωρίες συνωμοσίας». Διαβάζοντας τη βιβλιοκρισία του BHL, ο Ονφρέ φέρεται να «έσκασε στα γέλια», αν και διαπιστώνοντας ότι το υβριστικό άρθρο του BHL μεταφράστηκε και δημοσιεύθηκε σε ιταλικά, ισπανικά και αμερικανικά έντυπα, αποφάσισε να απαντήσει εξαπολύοντας πραγματική κήρυξη πολέμου. 

• «Το θλιβερό πραγματικό πρόσωπο του Μπερνάρ-Ανρί Λεβί είναι αυτό ενός παραχαράκτη, ενός ψεύτη, ενός μεγαλομανή, ενός ανθρώπου που μισεί την Αριστερά και αγαπά το χρήμα», γράφει ο Μισέλ Ονφρέ για τον BHL, γεννημένο στην Αλγερία το 1948, ιδρυτή της επιθεώρησης «Ο Κανόνας του Παιχνιδιού» και συγγραφέας των βιβλίων «Η Βαρβαρότητα με Ανθρώπινο Πρόσωπο» και «Η Γαλλική Ιδεολογία». 

• Ποιος όμως έριξε την πρώτη βολή σε αυτή την αντιπαράθεση, που θυμίζει -τηρουμένων των αναλογιών και της φαιδρότητας της σύγχρονης φιλοσοφικής σκηνής- εκείνη μεταξύ του Ζαν-Πολ Σαρτρ και του Αλμπέρ Καμύ. Είναι αλήθεια ότι ο Ονφρέ είχε επιτεθεί πρώτος στον BHL μέσω των σελίδων του Nouvel Observateur, αποκαλώντας τον φιλόσοφο «εκπρόσωπο της Αριστεράς του χαβιαριού, στον οποίο το ακροδεξιό Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν οφείλει σημαντικό μέρος της πολιτικής του ρώμης». Λίγο καιρό αργότερα, ο Ονφρέ επανερχόταν στις επιθέσεις του, κατηγορώντας τον BHL ότι χαρακτήρισε «φασίστα» τον Καμύ σε άρθρο του σε μπλογκ.

Για το θέμα Πολάνσκι

• Η υπόθεση Πολάνσκι, όμως, αποτελεί το σημείο οριστικής ρήξης μεταξύ των δύο διανοουμένων. Ο Λεβί ανακηρύσσεται σε αυτόκλητο προστάτη του Πολάνσκι, με τον Ονφρέ να επιλέγει τον ρόλο του δημόσιου κατηγόρου. Ο αριστοκρατικός λυρισμός του Λεβί, που καταγγέλλει «το άρωμα λαϊκής δικαιοσύνης» και «τη λύσσα του όχλου», αντιτίθεται στο ηθικοπλαστικό λεξιλόγιο του Ονφρέ, που λέει: «Ο BHL δικαιούται να υποστηρίζει την παιδεραστία και το σεξουαλικό τουρισμό, με την πρόφαση ότι υποστηρίζει έναν φίλο του. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να γίνεται με οποιαδήποτε επιχειρήματα. Ο βιασμός ενός 13χρονου κοριτσιού, το οποίο ο βιαστής του έχει σκόπιμα μεθύσει, είναι ή δεν είναι έγκλημα;» 

• Η σχέση των δύο διανοητών είχε αρχίσει, όμως, με τους καλύτερους οιωνούς. «Θα σας ενοχλούσε να εκδοθούν τα βιβλία σας στη σειρά του BHL;» είχε ρωτήσει το 1988 τον Ονφρέ το αφεντικό των εκδόσεων Grasset Ζαν-Πολ Εντχοβέν, αφού είχε λάβει το πρώτο χειρόγραφο του συγγραφέα. Ο Ονφρέ διηγείται: «Συνάντησα τον BHL αργότερα, και μου είχε πει: «Α! Είστε ο περίφημος Μισέλ Ονφρέ;» για να του απαντήσω αστειευόμενος: «Ναι, κι εσείς ποιος είστε;» Εμεινε έκπληκτος και μου ομολόγησε ότι δεν έχει καμία αίσθηση του χιούμορ».

Κοινό σημείο η αγενής και επιθετική αντιμετώπιση των επικριτών τους

• Ολα μοιάζουν να χωρίζουν τον Ονφρέ, γνήσιο τέκνο της γαλλικής επαρχίας, από τον Παριζιάνο νομάδα και αριστοκράτη BHL. Κοινό τους γνώρισμα, όμως, η επιθετική και αγενής αντιμετώπιση των επικριτών τους. Αν κάποιος διαφωνήσει με τον BHL, σημαίνει ότι η ψυχή του είναι «ρυπαρή» και ταγμένη στο δωσιλογικό καθεστώς Πετέν. Αν διαφωνείτε με τον Ονφρέ σημαίνει ότι ως ελιτιστής μανδαρίνος περιφρονείτε τον γαλλικό λαό, καθώς ο Ονφρέ είναι γιος αγρότη και καθαρίστριας. Ο αυτοδημιούργητος αυτός διανοούμενος της Αριστεράς παραδίδει δωρεάν μαθήματα κάθε Δευτέρα στο λαϊκό Πανεπιστήμιο που ίδρυσε.

• Ο Λεβί, που θυμίζει ρομαντικό ήρωα του Μπαλζάκ, κληρονόμησε την επιχείρηση πολυτελούς τροπικής ξυλείας του πατέρα του, με κύκλο εργασιών 460 εκατ. ευρώ το 1995. Σε περίοδο οικονομικής κρίσης και λιτότητας, τα λευκά ανοιχτά πουκάμισα του οίκου Charvet του BHL, η αριστοκρατική του φυσιογνωμία και η ευειδής σύζυγός του πλήττουν την εικόνα του ως διανοητή και φιλοσόφου. Οταν ο BHL κατηγορεί τον Ονφρέ ότι «υιοθετεί την οπτική γωνία του υπηρετικού προσωπικού» για να περιγράψει την προσωπική ζωή του Ζίγκμουντ Φρόιντ, ο ελιτισμός του καθίσταται πασίδηλος.

• Στο δοκίμιό του «Η Ευρώπη των Κρετίνων», ο Ονφρέ καταφέρεται με λύσσα κατά των ψηφοφόρων του «Ναι» στο δημοψήφισμα για το Ευρωσύνταγμα. Ο διδάκτωρ Φιλοσοφίας Ονφρέ επαίρεται για τη συμμετοχή του στο «μπλοκ των βλάχων», ενώ η περιγραφή του για τον ψηφοφόρο του «Ναι» φέρνει αμέσως στον νου τον BHL: «Παχύ πορτοφόλι, μέτριος εγκέφαλος, γιγάντια θεώρηση του κόσμου, υπερτροφία γενναιόδωρων αισθημάτων, πτυχιούχος ανώτατης παιδείας και ει δυνατόν Παριζιάνος».

• Σήμερα, ο Ονφρέ, πρώην συνοδοιπόρος του τροτσκιστή Ολιβιέ Μπεζανσενό χειροκροτεί τον εκπρόσωπο του Νέου Αριστερού Κόμματος Μελανσόν, ενώ ο μέχρι πρότινος υποστηρικτής της Σεγκολέν Ρουαγιάλ, BHL, τείνει σήμερα προς την κατεύθυνση του Ντομινίκ Στρος-Καν.

• Και οι δύο έχουν οριστικά διακόψει κάθε διπλωματική σχέση με τον πανεπιστημιακό χώρο, εισπράττοντας τη χλεύη και την εχθρότητα των ακαδημαϊκών. Οι επιθέσεις εναντίον τους δίνουν και παίρνουν. Ο καθηγητής της Σορβόννης Γκιγιόμ Μαζό έγραφε πρόσφατα για το βιβλίο του Ονφρέ «Η Θρησκεία του Στιλέτου»: «Για να αποδείξει ότι η δολοφόνος του Μαρά, Σαρλότ Κορντέ, ήταν κατά βάθος μία ελευθεριακή άθεη, ο Ονφρέ στηρίζεται πάνω στα απομνημονεύματα του Σαρλ-Ανρί Σανσόν, του διαβόητου δήμιου της Γαλλικής Επανάστασης. Τα απομνημονεύματα αυτά, όμως, αποτελούν μυθιστορηματικό έργο, καθώς γράφτηκαν εξ ολοκλήρου από τον Ονορέ ντε Μπαλζάκ».

• Οι επικρίσεις και οι αποκαλύψεις, όμως, δεν πλήττουν στο παραμικρό τη φήμη του Ονφρέ. Κάτι τέτοιο υπήρξε, όμως, και το κυριότερο γνώρισμα του BHL, ως επικεφαλής των Νέων Φιλοσόφων και των θνησιγενών επιθέσεων που αυτοί είχαν δεχθεί από τον ιστορικό Πιέρ Βιντάλ-Νακέ, τον Κορνήλιο Καστοριάδη και τον Ρεμόν Αρόν.

Iδεολογικές επιθέσεις

• Ονφρέ και BHL διακρίνονται για την ευφράδειά τους, αλλά και για τις στοχευμένες ιδεολογικές τους επιθέσεις. Ο BHL ξεσκέπασε τις κοινές ιδεολογικές ρίζες φασιστών και κομμουνιστών, ενώ ο Ονφρέ κατακεραυνώνει ψυχιάτρους και κληρικούς, ως εμπνευστές της σύγχρονης σεξουαλικής καταπίεσης.

• «Κοινό γνώρισμα της σκέψης των δύο φιλοσόφων είναι η εμμονή τους να αποκαλύπτουν εκπροσώπους του Κακού επί Γης. Αυτό είναι που τους καθιστά διαχρονικά δημοφιλείς», λέει ο καθηγητής φιλοσοφίας Φρεντερίκ Σιφέρ, που εκτιμά ότι ο Ονφρέ στο βιβλίο-λίβελο για τον Φρόιντ θυμίζει ανησυχητικά τα δημοσιεύματα του δικηγόρου και υπουργού Εσωτερικών Ερνέστ Πινάρ, δημόσιου κατηγόρου στη δικαστική υπόθεση κατά των «Ανθέων του Κακού» του Μποντλέρ και της «Μαντάμ Μποβαρί» του Φλομπέρ το 1857.

• Στο συναινετικό ουμανισμό του BHL, ο αριστερός νιτσεϊκός Ονφρέ αντιτάσσει μία αυστηρή σχεδόν φονική ηθική, μία επιστροφή στην «αγνότητα», που θα αντιμετωπίσει τη «γαλλική διανοητική σαπίλα». Ο Ονφρέ θα ήθελε έτσι να γίνει η Σαρλότ Κορντέ, που θα δολοφονήσει τη συντηρητική πατριωτική Αριστερά, με εκπρόσωπό της τον BHL.

Κεφάλαια, σκιές και παραβολές για αδικίες που πληγώνουν

Από τον Βαγγέλη Μπέκα

***Νίκος Μπελογιάννης, Το ξένο κεφάλαιο στην Ελλάδα, εισαγωγή: Γιάννης Αντωνίου, εκδόσεις Αγρα, σ. 404, ευρώ 22

Ανατριχιαστικά επίκαιρη είναι αυτή η οικονομική ιστοριογραφία του μάρτυρα της Αριστεράς Νίκου Μπελογιάννη. Ο Μπελογιάννης μέσω της ιστορίας τού ελληνικού δανεισμού από τις μεγάλες δυνάμεις και τις ξένες τράπεζες αποκαλύπτει τις ληστρικές μεθοδεύσεις που στόχευαν, κατά τον συγγραφέα, στον οικονομικό έλεγχο και στην υποταγή της χώρας. Ενα βιβλίο που γράφτηκε κάπου μεταξύ φυλακών και στρατοπέδων συγκέντρωσης από το 1930 μέχρι το 1943. Ο Μπελογιάννης κριτικάρει τις διαδικασίες δανειοδότησης, τους σκοπούς τους, τους όρους και τη διαχείριση των σχετικών πόρων. Καταδεικνύει με τον τρόπο αυτό τους μεγάλους ενόχους, εσωτερικούς και εξωτερικούς, που με δολοπλοκίες εις βάρος του λαού τού προσέφεραν ψεύτικη ανεξαρτησία καταδικάζοντάς τον στην ανέχεια.

***Λουίς Σεπουλβέδα, Η σκιά του εαυτού μας, μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Opera, σ. 147, ευρώ 12,60

Το τελευταίο μυθιστόρημα του αντισυμβατικού χιλιανού συγγραφέα Λουίς Σεπουλβέδα, γνωστού από τα επιτυχημένα βιβλία του Ο γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης και Patagonia Express, θυμίζει αστυνομικό μυθιστόρημα, αλλά δεν είναι. Τρεις αριστεροί σύντροφοι αναπολούν την εποχή του πολιτικού ακτιβισμού των νεανικών τους χρόνων στην ταραγμένη Χιλή. Τα χρόνια έχουν περάσει, αλλά δεν σκοπεύουν να μείνουν άπραγοι. Περιμένουν εκείνον που ο ερχομός του θα δώσει το σύνθημα για το επόμενο χτύπημα. Ο απρόσμενος θάνατός του, όμως, θα αλλάξει τη ροή των πραγμάτων. Ο Σεπουλβέδα χρησιμοποιεί έναν εξ αμελείας φόνο για να χτίσει μια ιστορία με έξυπνη πλοκή και να αντιμετωπίσει με κριτική ματιά την πολιτική ιστορία της Χιλής. Η γραφή του λιτή, με ιδιόμορφο χιούμορ.

***Λάκης Δόλγερας, Μια σκοτεινή υπόθεση, εκδόσεις Γαβριηλίδης, σ. 173, ευρώ 13

Ο ήρωας του βιβλίου, ένας συγγραφέας, συγκεντρώνει συνεντεύξεις εμπλεκομένων (με τον έναν ή τον άλλον τρόπο) σε μια υπόθεση φόνου. Οι αφηγηματικές φωνές εναλλάσσονται. Ο συγγραφέας, ο κατηγορούμενος, οι μάρτυρες, ο ιατροδικαστής, οι ένορκοι. Σκότωσε τελικά ο κατηγορούμενος τη γυναίκα του; Η εκπόρνευσή της πίσω από την πλάτη του άντρα της αποτελεί σοβαρό κίνητρο φόνου, αλλά χρειάζονται και αποδείξεις. Ο βασικός αφηγητής και ήρωας, χωρίς να είναι αστυνομικός ή ντετέκτιβ, επιχειρεί να λύσει το αστυνομικό μυστήριο. Ενδιαφέρουσα αφηγηματική τεχνική, σε μια ιστορία για φόνο που αποπειράται να αποδράσει από το στενό πλαίσιο του αστυνομικού μυθιστορήματος.

***Γιάννης Καρβέλης, Η παραβολή του ασώτου, εκδ. Γαβριηλίδης, σ. 223, ευρώ 15,75

Το μυθιστόρημα φλερτάρει με τη μαθηματική λογοτεχνία και την πολιτικοοικονομική κατάσταση της χώρας μας τη δεκαετία που πέρασε. Ο μαθηματικός Αντώνης Στυλιανίδης συνεργάζεται με έναν άνθρωπο της νύχτας κι έναν ταλαντούχο μαθητή Μαθηματικών, προκειμένου να ξεσκεπάσει τον χρηματιστή που τον κατέστρεψε. Σχολικές αίθουσες, κωδικοποιημένα e-mails και αποκαλυπτικά DVD που χάνονται. Παραδικαστικά κυκλώματα και διεφθαρμένοι δημοσιογράφοι. Ενα μυθιστόρημα που επιχειρεί να εντάξει στην πλοκή τα εφαρμοσμένα μαθηματικά, τα οποία οδηγούν στη λύση του μυστηρίου και τον Ασωτο στην επιστροφή. Καλογραμμένο ανάγνωσμα για τους φίλους της μαθηματικής λογοτεχνίας και τους χαμένους του χρηματιστηριακού τζόγου.

***Σκοτ ΜακΜπέιν, Παιχνίδι κυριαρχίας, μτφρ.: Βάλλυ Παπαδοπούλου, εκδόσεις Ενάλιος, σ. 591, ευρώ 19,59

Ενα μυθιστόρημα-θρίλερ για την εξουσία και τη διαβρωτική της επήρεια. Μέσα από μια σειρά αναφορών σε πολιτικούς στοχαστές και φιλοσόφους, όπως ο Μακιαβέλι, ο Λάο Τσε, ο Σουν Τζου, ο συγγραφέας χτίζει μια ιστορία με πλοκή και συνωμοσίες. Σε πρώτο πλάνο, το Κολέγιο, ένα μυστικό ίδρυμα που συμβουλεύει τους ηγέτες του κόσμου μας. Ενα σύγχρονο μαντείο των Δελφών που ακροβατεί στα όρια του μασονισμού. Από το Οβάλ γραφείο στο μεσαιωνικό κτήριο του Κολεγίου, και από 'κεί στα πέρατα της Γης, η μάχη για τον επόμενο Αρχοντα σε πλήρη εξέλιξη. Μοναδικό όπλο των παικτών ένα κινεζικό κουτί. Οι θεωρίες συνωμοσίας αποκαλύπτονται σε όλο τους το μεγαλείο.

***Μάρτιν Βίντμαρκ, Ντετέκτιβ Μαξ και Μάγια, Το μυστήριο του ξενοδοχείου, εικονογράφηση: Ελενα Βίλις, μτφρ.: Αννα Παπαφίγκου, εκδόσεις Κέδρος, σ. 74, ευρώ 6,5

Βιβλίο με ενδιαφέρουσα εικονογράφηση για τους μικρούς φίλους άνω των 8 ετών που γοητεύονται από τις αστυνομικές ιστορίες των μεγάλων. Ο Μαξ και η Μάγια, οι δεκάχρονοι πρωταγωνιστές της ιστορίας, υποδύονται τους ιδιωτικούς ντετέκτιβ στον ελεύθερο χρόνο τους. Το μυστήριο του ξενοδοχείου τούς καλεί να εξιχνιάσουν την εξαφάνιση ενός σκύλου, αλλά και μιαν απόπειρα εξαπάτησης.

***Πάνος Χριστοδούλου, Ο Ζαχαρίας και η Σπιτική Μπεσαμέλ, εικονογράφηση: Φαίη Ρετηνιώτη, εκδόσεις Κέδρος, σ. 165, ευρώ 10

Ευφάνταστο παιδικό ανάγνωσμα, με νόστιμο χιούμορ και ασπρόμαυρη εικονογράφηση. Οι παράξενοι πρωταγωνιστές του βιβλίου, οι τροφές, ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας σαν σε μια άλλη Φρουτοπία. Η Σπιτική Μπεσαμέλ, το οικογενειακό εστιατόριο του Ζαχαρία, κινδυνεύει με λουκέτο. Ο κύριος Τσισμπεργκίδης θέλει την κρυφή συνταγή της σπιτικής μπεσαμέλ. Θα είναι άραγε ο Ζαχαρίας άξιος συνεχιστής της παράδοσης; Μόνον αν τον βοηθήσουν ο Κιμάς, ο Αρακάς, η Φακή και οι άλλοι φίλοι του. Ενα βιβλίο που θα κάνει τα παιδιά σας να επανεξετάσουν τη σχέση τους με το φαγητό.

***Σωτήρης Μπουλντούμης, Ο αληθινός θησαυρός της Λέσιας Ιβάνοβα, εκδόσεις Φενεός, σ. 456, ευρώ 16,80

Πρόκειται για αληθινή ιστορία, όπως μας πληροφορεί ο συγγραφέας στο εισαγωγικό σημείωμα. Η ομορφιά της Λέσιας, της νεαρής ουκρανής πρωταγωνίστριας του βιβλίου, τη στοιχειώνει. «Η επιμονή της μοίρας να την οδηγήσει στην πορνεία είναι ανεξάντλητη». Η Λέσια πέφτει στα πλοκάμια της ρωσικής μαφίας και στέλνεται στην Ελλάδα, όπου αναζητεί κάτι πολύ περισσότερο από έναν κρυμμένο θησαυρό και τα μυστικά του νεκρού πατέρα της. Μια ενδιαφέρουσα ιστορία με σχετικά μονότονη αφήγηση.

***Ζαν-Φρανσουά Ναχμιάς,Τίτος Φλαμίνιος, Η πηγή των Εστιάδων, μτφρ.: Αργυρώ-Αϊμερινή Κουρούση, εκδ. Ωκεανός, σ. 290, ευρώ 14,07

Ιστορικό μυθιστόρημα, με αστυνομική πλοκή που διαδραματίζεται στην αρχαία Ρώμη. Πρόκειται για το πρώτο από τα βιβλία της τριλογίας. Η μητέρα του Τίτου Φλαμίνιου δολοφονείται και ο ίδιος, νεαρός δικηγόρος της εποχής, αναλαμβάνει να εξιχνιάσει το έγκλημα. Η αρχαία Ρώμη ζωντανεύει μπροστά στα μάτια μας. Φτωχογειτονιές και ανάκτορα, ο Μάρκος Αυρήλιος, ο Βρούτος και ο Καίσαρας περιτριγυρισμένος από τις Εστιάδες που, παρότι τυγχάνουν του σεβασμού όλης της Ρώμης, κρύβουν το μυστικό της δολοφονίας.

***Τίτος Φλαμίνιος, Η μονομάχος, μτφρ.: Αργυρώ-Αϊμερινή Κουρούση, εκδόσεις Ωκεανός, σ. 277, ευρώ 14,07

Η μονομάχος είναι το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας Τίτος Φλαμίνιος. Αυτή τη φορά ο νεαρός δικηγόρος αναζητεί στην αρχαία Ρώμη μια μυστηριώδη δολοφόνο που αποδεικνύεται μονομάχος. Ο Τίτος Φλαμίνιος, μέλος φημισμένης οικογένειας της Ρώμης, αναγκάζεται να ζήσει για μήνες ως μονομάχος προκειμένου να συνεχίσει την έρευνά του. Καταλήγει στην Πομπηία, όπου επιχειρεί να αποκαλύψει τον σπουδαίο αρχηγό των Μεγάλων της Καμπαλίας και να σώσει τη Ρώμη από τη φωτιά.

***Γιώργος Ανωγειάτης, Κεφάλι με δυο κορφές, εκδ. Αδούλωτη Μάνη, σ. 401, ευρώ 20

Ο Λίνος, ένας προοδευτικός και άθεος νέος άνθρωπος, πολιορκημένος από συντηρητικές απόψεις, αγωνίζεται με τις αντιφάσεις της νεοελληνικής πραγματικότητας προσπαθώντας να ορθοποδήσει. Προβληματικοί έρωτες και μπλεξίματα στη δουλειά, μέχρις ότου να ξεκινήσει το τραγικό γαϊτανάκι των θανάτων που θα τον οδηγήσουν στην τρέλα. «Ποιος θεός είναι αυτός που σκορπάει δυστυχία στους ανθρώπους;».

***Νίκος Καρακάσης, Βασιλιάς Ικελος, εκδόσεις Κέδρος, σ. 397, ευρώ 16

Το όνειρο (κεντρικό στοιχείο του μυθιστορήματος) οδηγεί τον Αλέξη σε μια άλλη ζωή, μακριά από τη σιγουριά του Πολεμικού Ναυτικού. Ετοιμος πλέον να ζήσει, να ρισκάρει, μα κυρίως να γίνει σημαντικός, χωρίς όμως να γνωρίζει το ακριβές νόημα της λέξης. Φιλοσοφεί τη ζωή, βιώνει περιπέτειες. Κι ενώ η αφήγηση διακόπτεται συχνά από φιλοσοφικά αποστάγματα ζωής, ο Αλέξης, μεταξύ ονείρου, Αθήνας και Υδρας (ή μήπως όχι τελικά;), μπλέκει σε απρόβλεπτες καταστάσεις. Αποφασίζει να μη γίνει ξανά φυγάς, αλλά να σταθεί και να τις αντιμετωπίσει.

***Δημήτρης Φ. Καραγιάννης, Η αδικία που πληγώνει, εκδόσεις Αρμός, σ. 276, ευρώ 16

Σε αυτό το βιβλίο ο ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Καραγιάννης επιχειρεί να αναπτύξει τα αίτια της κατάθλιψης ως αποτέλεσμα της αδικίας που βιώνει το άτομο σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της καθημερινής ζωής. Στην εκπαίδευση, στις συντροφικές σχέσεις, στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή. Η λύση των προβλημάτων βρίσκεται, κατά τον συγγραφέα, στη συγχώρεση και στην υπέρβαση των άδικων καταστάσεων του παρελθόντος.

***Σιντ Τζέικομπσον και Ερνι Κολόν, Η βιογραφία του Che, μτφρ.: Αλέξης Καλοφωλιάςεκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 110, ευρώ 10

Graphic Novel, με τις περιπέτειες του Che να ζωντανεύουν μέσα από τη ρεαλιστική εικονογράφηση. Ξεκινώντας από το περιβόητο ταξίδι με τη μοτοσικλέτα στη Λατινική Αμερική της ακραίας εκμετάλλευσης, οδηγούμαστε στη διαμόρφωση της επαναστατικής του συνείδησης. Το άσθμα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στη μεγάλη ιδέα, τη μάχη εναντίον του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Σύντομα, περιεκτικά κείμενα και εύστοχη αλληλουχία εικόνων μάς ταξιδεύουν από τη γνωριμία με τον Φιντέλ Κάστρο και τις προετοιμασίες στο Μεξικό, πίσω στον χρόνο, σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα της Λατινικής Αμερικής, μέχρι και τον Μπολιβάρ. Ακολουθεί η κορύφωση. Το αντάρτικο στην Κούβα και η τελική νίκη, της οποίας ο μεγάλος επαναστάτης δεν επιθυμούσε να γίνει διαχειριστής. Αποχωρεί από την Κούβα πιστός στα ιδανικά του. Ετοιμάζει νέες επαναστάσεις, αποτυγχάνει, συλλαμβάνεται, εκτελείται.

***Αλβαρο Μούτις, Το χιόνι του ναυάρχου, μτφρ.: Αυγή Σαράφη, εκδόσεις Ιστιοφόρο, σ. 155, ευρώ 10

Βραβευμένος το 2001 με το βραβείο Θερβάντες για το σύνολο του έργου του, ο Αλβαρο Μούτις κρατά τον ρόλο του αφηγητή στα κείμενα που αφορούν τις περιπέτειες του Μακρόλ Ελ Γκαβιέρο. Ενα κολάζ από νέα ντοκουμέντα και πληροφορίες συνθέτουν τη βιογραφία του φανταστικού πρωταγωνιστή. Κυρίαρχο ρόλο διαδραματίζει το ημερολόγιό του. Περιπέτειες πάνω σε ένα πλεούμενο κόντρα στο ρεύμα του ποταμού Ξουραντό, ζούγκλα, επικίνδυνες ασθένειες, ιθαγενείς. Περιπέτειες που καταλήγουν σε φιλοσοφικές διαπιστώσεις και αποφθέγματα, αποστάγματα έντονων εμπειριών. Γλώσσα με εσωτερικότητα, μαρτυρεί την ποιητική φλέβα του συγγραφέα.  

[Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010]

Λάθη και εκδοχές

Από τη Μ. Θεοδοσοπούλου

 

 

• Γιάννης Μακριδάκης
• Ηλιος με δόντια
• εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σ. 246, ευρώ 14,07

• Στην ελληνική πεζογραφία, η περιφέρεια, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης, σταδιακά φαίνεται να υποχωρεί έναντι της πρωτεύουσας, ενώ εισέρχονται, αργά αλλά σταθερά, πόλεις της αλλοδαπής. Σε αυτό συμβάλλει καθοριστικά το πλήθος των νέων συγγραφέων, που εμφανίστηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του '90 και ύστερα. Ωστόσο, κάποιοι από τους νεότερους συγγραφείς, που κατοικούν μονίμως στην επαρχία, εξακολουθούν να τοποθετούν τις ιστορίες τους στο οικείο σκηνικό της πόλης τους. Σε λιγοστές, μάλιστα, περιπτώσεις, ο τόπος προβάλλει ως πρωταρχική πηγή έμπνευσης. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Γιάννης Καισαρίδης, με τη βυζαντινή Βέροια να συνιστά τον γοητευτικότερο πόλο των βιβλίων του, και ο Ηλίας Παπαμόσχος, που τα διηγήματά του δείχνουν σαν να αναδύονται μέσα από την ομίχλη της λίμνης της Καστοριάς. Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η πόλη, ως φυσικό περιβάλλον και ιστορική διάσταση, αρδεύει την αφήγηση. Ενα τρίτο παράδειγμα θα μπορούσε να είναι ο νεότερός τους, Γιάννης Μακριδάκης. Μόνο που αυτός δημιουργεί την εντύπωση ότι ο τόπος προηγείται της γραφής. Με άλλα λόγια, η πρώτη αρχή, ή ακόμη ακριβέστερα, το κινούν αίτιο είναι το νησί του, η Χίος, ενώ η γραφή συνιστά, προσώρας τουλάχιστον, το απότοκο, παραμένοντας άρρηκτα δεμένη μαζί του. Φαίνεται, όμως, ότι γλυκάθηκε από αυτήν τη νέα ενασχόληση και κάθε άνοιξη παρουσιάζει και από ένα βιβλίο. Τακτική που δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι λειτουργεί ευεργετικά για τη γραφή. Σε αυτό, τουλάχιστον, το συμπέρασμα οδηγεί η πεζογραφική παραγωγή των τελευταίων χρόνων, από την οποία συγκρατούμε μεν συγγραφείς, δύσκολα, όμως, ανακαλούμε συγκεκριμένα βιβλία. Κι όταν αυτό συμβαίνει, ανήκουν, ως επί το πλείστον, στους ολιγογράφους.

• Από την πλευρά, ωστόσο, του αθηναίου αναγνώστη, αυτή η ανοιξιάτικη ανθοφορία του Μακριδάκη είναι καλοδεχούμενη, αφού, χάρη σε αυτήν, γνωρίζει καλύτερα ένα από τα μεγαλύτερα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, που δεν περιλαμβάνεται σε εκείνα της τουριστικής αιχμής. Οσο για το νησί, τα βιβλία του Μακριδάκη, μαζί με τα χιώτικα προϊόντα για κάθε χρήση, από βρώση μέχρι καλλωπισμό, που, τελευταία, έχουν την τιμητική τους στην Αθήνα, αποβαίνουν, αναμφιβόλως, προς όφελός του. Το πρόσφατο βιβλίο είναι το δεύτερο μυθιστόρημά του, μετά το πρώτο «Ανάμισης ντενεκές», με το οποίο εμφανίστηκε τον Μάιο του 2008, ενώ, ενδιάμεσα, Μάρτιο του 2009, εξέδωσε τη νουβέλα «Η δεξιά τσέπη του ράσου». Εχοντας με τα δύο πρώτα αναδείξει τις φυσικές καλλονές του βόρειου τμήματος του νησιού, με το πρόσφατο εστιάζει στην πόλη της Χίου. Απλώνει με κάθε λεπτομέρεια την ιστορία της, από την απελευθέρωση του νησιού, τον Νοέμβριο του 1912, μέχρι τον Φεβρουάριο του 1944, δένοντας τα τοπικά γεγονότα με τους γενικότερους κλυδωνισμούς της χώρας. Ταυτόχρονα, περιγράφει αποσπασματικά, αλλά με ενάργεια, την αλλοτινή φυσιογνωμία της πόλης. Τη φτωχή συνοικία μέσα στο Φρούριο, την Προκυμαία, με τη φτωχή και την πλούσια πλευρά της, μέχρι το «τρίγωνο» με τα νεοκλασικά των πλουσίων. Σημειωτέον ότι ο Μακριδάκης, σε αντίθεση με τους περισσότερους μαθηματικής παιδείας πεζογράφους, που διακρίθηκαν για την ελλειπτικότητα της γραφής τους, έχει την ευχέρεια μιας μεστής αφήγησης.

• Το θέμα του βιβλίου είναι εμπνευσμένο από ένα ιστορικό γεγονός που συνέβη στη Χίο. Δεν πρόκειται για γεγονός τοπικού ενδιαφέροντος, ωστόσο η επέτειός του τιμάται μόνο στο νησί. Σύμφωνα με το επιλογικό σημείωμα του συγγραφέα, στις 7 Φεβρουαρίου 1944, ημέρα Δευτέρα και ώρα 11.45 το πρωί, έξι αγγλικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Χίου σουηδικό πλοίο «Βίριλ», που μετέφερε για λογαριασμό του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού σιτάρι και άλλα τρόφιμα. Ο απολογισμός ήταν 16 νεκροί και περί τους 60 τραυματίες. Πέντε από τους μυθιστορηματικούς ήρωες ήταν ανάμεσα στους νεκρούς. Οπως, όμως, διευκρινίζει ο συγγραφέας, μόνο τρεις αντιστοιχούν σε αληθινά πρόσωπα: ο σουηδός αντιπρόσωπος του Ερυθρού Σταυρού στη Χίο, ο γερμανός φρούραρχος και ένας μικροπωλητής, που ανήκε σε μια μικρή αλλά δραστήρια αντιστασιακή ομάδα. Τρεις εβδομάδες μετά τον εορτασμό της 66ης επετείου κυκλοφόρησε το βιβλίο, δίνοντας μια εκδοχή για τα αίτια του λάθους των συμμαχικών δυνάμεων. Πώς έγινε και οι Εγγλέζοι βομβάρδισαν πλοίο του Ερυθρού Σταυρού;[...] ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ 
• Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010

Οι περιπέτειες της Αλβανίας

Από τη Ρέα Γαλανάκη

 

 

• Μπεν Μπλούσι: Να ζεις σε νησί, μτφρ.: Νίκος Αναγνώστου, εκδόσεις Καστανιώτη, σ. 421, ευρώ 23,10

• Το μυθιστόρημα Να ζεις σε νησί είναι το πρώτο του Μπεν Μπλούσι που διάβασα πριν από λίγους μήνες, ήταν όμως αρκετό για να κατατάξω τον Μπλούσι ανάμεσα στους συγγραφείς που, εγώ τουλάχιστον, θεωρώ σπουδαίους στην εποχή μας (κυκλοφόρησε στην Αλβανία το 2008). Ηταν, επιπλέον, ένα μυθιστόρημα που αισθανόμουν να με αφορά, να μας αφορά όλους, όχι μόνο για την υψηλή λογοτεχνία του αλλά κι επειδή αναφέρεται σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή, άγνωστη σε μας, της γειτονικής μας σήμερα Αλβανίας κατά τον 17ο αιώνα. Στην έναρξη, δηλαδή, του εξισλαμισμού ανάμεσα στους χριστιανούς αλβανούς υπηκόους της Πύλης, που αρκετοί ανάμεσά τους μορφωμένοι γνώριζαν ελληνικά και είχαν ελληνική καταγωγή. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτά τα ζητήματα ξαναγίνονται πολύ επίκαιρα λόγω της έκδοσης του -γραμμένου στην ελληνική γλώσσα- αρχείου του αλβανού και μωαμεθανού, πλην όμως ελληνόφωνου και αλβανόφωνου Αλή πασά των Ιωαννίνων, ύστερα από εικοσαετείς προσπάθειες του Βασίλη Παναγιωτόπουλου και της ερευνητικής ομάδας του. 

• Από τη σκοπιά της λογοτεχνίας, το Να ζεις σε νησί, όπως όλα τα σημαντικά λογοτεχνικά έργα, υπερβαίνει ασφαλώς τον αιώνα τον οποίο ανασυνθέτει, δηλαδή τον κρίσιμο για την Αλβανία 17ο αιώνα, προκειμένου να θέσει και σύγχρονα ζητήματα εθνικών ταυτοτήτων, συνύπαρξης ή αντιπαλότητας θρησκειών, πολιτισμικών μεταλλάξεων και των συνεπειών τους. Τότε, κατά τη μακραίωνη διάρκεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το θρησκευτικό υποκαθιστούσε το εθνικό, περίπου όπως συμβαίνει και τώρα στα Βαλκάνια, όπου το εθνικό τείνει να ταυτίζεται πολλές φορές με μια θρησκεία. Ο συγγραφέας, ωστόσο, δεν απλοποιεί καθόλου την εποχή που επικαλείται προκειμένου να εκφράσει τον πολύ σύγχρονο προβληματισμό του. Εκπλήσσει με την ιστορική του επάρκεια, με το πλήθος των πληροφοριών του, των ενταγμένων στέρεα στην καθημερινή ζωή των κατοίκων ενός αλβανικού χωριού, όπως εκπλήσσει και με το πλήθος των εγκιβωτισμένων στην αφήγηση άλλων ιστοριών που αφορούν εμβληματικά πρόσωπα εκείνης της ταραγμένης εποχής στα Βαλκάνια (ο Σκεντέρμπεης, ο Αλή Τεπελενλής - ο Αλή πασάς των Ιωαννίνων που αναφέραμε στα νιάτα του, ο Γκέρκι Μπράνκοβιτς, ο Σαμπετάι Σεβή και άλλοι). Η μείζων και δραματική ιστορία αυτών των ιστορικών προσώπων διασταυρώνεται πάντα με τις μικρές ιστορίες των ανθρώπων εκείνου του χωριού, λειτουργώντας σαν καταλύτης για μια προσωπική απόφαση, για μια αλλαγή πλεύσης.

• Πρόκειται, βέβαια, για ένα μυθιστόρημα γραμμένο από αλβανό συγγραφέα για περιπέτειες της πατρίδας του, της Αλβανίας. Ο τρόπος που ο συγγραφέας διαχειρίζεται τη σημασία που έχει για τον ίδιο η έννοια της πατρίδας, ο πόνος του και οι σημερινές προφανώς ανησυχίες του, η αναζήτηση κάποιων απαντήσεων στην ανασύνταξη του παρελθόντος, επιτρέπει στο μυθιστόρημα να διαβαστεί και σαν εξιστόρηση κάποιου χώρου που εστιάζεται μεν στις αλβανικές χριστιανικές και τις λίγες αλβανικές εξισλαμισμένες οικογένειες ενός συγκεκριμένου κλειστού χωριού, απλώνεται ωστόσο στη χαρτογράφηση μιας ευρύτερης περιοχής, που περιλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη, τη Θεσσαλονίκη, τα Γιάννινα, την ορεινή και την παραθαλάσσια Ηπειρο, κι άλλες ακόμη, για να επιμείνει ιδιαίτερα, σχεδόν συμβολικά, στην Κρήτη. Οντας Κρητικιά, και μάλιστα από το Ηράκλειο ή Χάνδακα, την παλιά πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, θα ομολογήσω τη συγκίνησή μου από τους συμβολισμούς που ο Μπεν Μπλούσι αποδίδει στην κατάληψη αυτού του τελευταίου σημαντικού χριστιανικού προπύργιου στην ανατολική Μεσόγειο από την Πύλη μέσω του Αλβανού Κιοπρουλή πασά το 1669, ύστερα από 25 χρόνια πολιορκίας, γνωστής με το όνομα ο Κρητικός Πόλεμος.

• Η κεντρική φυσιογνωμία του βιβλίου αλλά και της πιο σημαντικής οικογένειας στο χωριό, ο Αριανίτης Κομνηνός, Αλβανός με ελληνική βυζαντινή ρίζα, γόνος μακραίωνης ένδοξης και καλλιεργημένης φάρας, υπέρμαχος ώς την τελευταία του πνοή της ελληνικότητας και όσων εκείνη συνεπάγεται, θα βρεθεί τελικά ενταφιασμένος στην ιδανική εκείνη Κρήτη, κοντά στη δεύτερη κι αγαπημένη του γυναίκα, τη Θεσσαλονικιά Εβραία Σέμπα, που είχε πεθάνει, χρόνια πριν, στη νήσο, γεννώντας τη μοναχοκόρη τους Σάρα, η οποία και πηγαίνει εκεί για να βρει τα ίχνη τους. Δεν είναι όμως αυτή η μοναδική αιτία που με κάνει να συμφωνώ βαθιά με τον συγγραφέα για το παλίμψηστο νοημάτων, αισθημάτων, και γρίφων ακόμη, που συνεχίζουν να κρύβουν οι τόποι και οι πολιτισμοί μας, περιμένοντας ίσως από μας, τους ελάχιστους, την ανασκαφή, την προσπάθεια να καταλάβουμε, την ανάδειξη, ενδεχομένως κάποιας καινούριας νοηματοδότησής τους.

• Ομως, ένα καλό λογοτεχνικό βιβλίο δεν χτίζεται μόνο με τα παραπάνω υλικά, ούτε είναι αποτέλεσμα μόνο των καλών προθέσεων, και σκέψεων, του συγγραφέα. Η λογοτεχνική του μαστοριά είναι αυτή που εντέλει θα καταστήσει το λογοτεχνικό βιβλίο έργο των χεριών, της καρδιάς και του νου, κτήμα κοινόχρηστο και αξιόλογο. Ο Μπεν Μπλούσι αποδεικνύεται μάστορας. Εχει δηλαδή θητεύσει με σοβαρότητα στην τέχνη που ασκεί και, κυρίως, τολμά να δημιουργεί φτιάχνοντας τον δικό του κόσμο, με τον δικό του προσωπικό λογοτεχνικό τρόπο. Για παράδειγμα, μια ιστορία που μας φαίνεται πλήρης και γοητευτική μέσα στο συγκεκριμένο κάποια στιγμή σκηνικό της, αποκαλύπτεται σε λίγο αλλιώτικη, όταν λέγεται από άλλους αφηγητές, για να ειπωθεί παρακάτω με καινούριες προσθαφαιρέσεις και διαφορετικές σημασιοδοτήσεις, καθώς ο συγγραφέας τη λέει και την ξαναλέει προσπαθώντας να φτάσει στο κέντρο των ομόκεντρων κύκλων της, με άλλα λόγια, στη μυστική ουσία της ανθρώπινης ψυχής, της ανθρώπινης πράξης.

• Οι κοινωνικές τομές καταγράφονται από τον συγγραφέα με μια μαεστρία που εναλλάσσει σχεδόν αρμονικά το ειρηνικό με το πολεμικό, τους έρωτες και τους θανάτους, τη δημιουργικότητα με τις καταστροφές, τα γράμματα και την αγραμματοσύνη, πλάθοντας -κι αυτό μου άρεσε επίσης- εξαίσιες γυναικείες μορφές δίπλα στους μαχητικούς άντρες ή τους πιο πράους οικογενειάρχες, δίνοντας μεγάλη σημασία ακόμη και στα μικρά παιδιά. Για να κυριολεκτήσω, δίνοντας μεγάλο ρόλο και στον κύκλο της ζωής από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο από τη μια μεριά, από την άλλη όμως, δίνοντας μεγάλο επίσης ρόλο στους ατέρμονους κύκλους, στο ατέρμονο και γονιμοποιό ανακάτεμα της Ιστορίας και της προσωπικής μικροϊστορίας. Τέλος, η γλώσσα του έργου εκπλήσσει καθώς με την ίδια αρμονικότητα, και με ιδιαίτερη ζωντάνια, μεταβαίνει από τον χωρίς εισαγωγικά διάλογο στην αφήγηση των ιστοριών και των περιπετειών των ηρώων, από τη μικρή χειρονομία στη σημαίνουσα δημόσια πράξη, από τον κάτοικο του χωριού στην ιστορική προσωπικότητα, χωρίς να χάνει ποτέ τον σταθερό βηματισμό της, ο οποίος της επιτρέπει να παρατηρεί και να σημειώνει το κάθε τι στο διάβα της. Επιτρέποντας έτσι και σε μας, τους αναγνώστες, να βαδίζουμε στο πλευρό της, να ζούμε όσα εκείνη η γλώσσα ζει, να ονειρευόμαστε όσα ονειρεύεται, να σκεφτόμαστε όσα σκέφτεται. [Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010]

Τι απέγινε η Αλίκη; Η ζωή, τα αδιέξοδα και τα γηρατειά της διάσημης ηρωίδας

Από την Αργυρώ Μαντόγλου

• Μέλανι Μπέντζαμιν: Εγώ η Αλίκη μια φορά κι έναν καιρό, μτφρ.: Βασίλης Μανουσάκης, εκδόσεις Μεταίχμιο, σ. 406, ευρώ 19,09

• Η Αλίκη -η διάσημη ηρωίδα του Λιούις Κάρολ-, ένα από τα παιδιά που βίωσαν τη φήμη και τη δόξα σε νεαρά ηλικία, αναγκάστηκε κι αυτή να μεγαλώσει και να υποταχτεί στον πανδαμάτορα χρόνο. Ομως, στο φαντασιακό των αναγνωστών, ακόμα και μετά το πέρασμα ενάμιση αιώνα από την έκδοση των βιβλίων, παραμένει πάντα η μικρή και έκθαμβη Αλίκη, που ζει τις περιπέτειές της στη Χώρα των Θαυμάτων και κανένας δεν μπορεί να τη φανταστεί ως μια ώριμη και ηλικιωμένη γυναίκα, παρότι η Αλίκη έφτασε σχεδόν τον έναν αιώνα ζωής.

• Ολοι τη γνωρίσαμε ως ένα γλυκύτατο κοριτσάκι με λευκή ποδιά, κι έτσι πέρασε στην αιωνιότητα. Το ρολόι του χρόνου σταμάτησε για κείνη κι έμεινε για πάντα ένα εφτάχρονο κοριτσάκι, παγιδευμένο σ' έναν μαγικό κόσμο με χαμογελαστές γάτες, ομιλούντα ζώα, λουλούδια και πτηνά. Υπήρχε, όμως, το πραγματικό κοριτσάκι με τη δική της ζωή, πάνω στο οποίο βασίστηκε ο Λιούις Κάρολ, και αυτή τη ζωή αποκαλύπτει η Μπέντζαμιν στο μυθιστόρημά της «Εγώ η Αλίκη». Μια ζωή γεμάτη διαψεύσεις, τραγωδίες, αποχωρισμούς αλλά και πάθη, αντάξια της μυθιστορηματικής ηρωίδας.

Το τίμημα της αιώνιας νεότητας 

• Το ιστορικό μυθιστόρημα της Μπέντζαμιν έχει ως σημείο εκκίνησης την επίσκεψη της ογδοντάχρονης Αλίκης, με τη συνοδεία του γιου της, στην Αμερική, όπου επίκειται μια συνάντηση των παιδιών που υπήρξαν μοντέλα για συγγραφείς και πάνω στα οποία βάσισαν τους ήρωες γνωστών παραμυθιών. Οπως είναι αναμενόμενο, η θέα των γερασμένων αυτών παιδιών δημιουργεί αμηχανία σε διοργανωτές και επισκέπτες. Τα παιδιά αυτά πλήρωσαν το τίμημα της πρόωρης προβολής τους και τον σφετερισμό της παιδικής τους ηλικίας, υποφέροντας από κατάθλιψη για το υπόλοιπο της ζωής τους.

• Με αφορμή αυτή την παράδοξη συνεύρεση, αρχίζει και ο απολογισμός της Αλίκης Πλέζανς Χάργκριβς, η οποία ξεκινώντας από την Οξφόρδη του 1859, εστιάζεται στην περιγραφή της παιδικής της ηλικίας, στη σχέση τής μητέρας της με τον πατέρα της, που ήταν κοσμήτορας, στις μεγαλύτερες αδελφές της, στο υπηρετικό προσωπικό και στον δάσκαλο των Μαθηματικών Τσαρλς Ντόντσον, που τραύλιζε και που επέβλεπε εκείνη και τις αδελφές της. Το «Εγώ η Αλίκη» εστιάζεται σε δύο κομβικά σημεία: στο μυστήριο της διακοπής των σχέσεων της Αλίκης με τον Ντόντσον, ο οποίος αργότερα υιοθέτησε το ψευδώνυμο Λιούις Κάρολ μετά τη φωτογράφησή της, και στον λόγο που η Αλίκη, σε μεγάλη πια ηλικία, πούλησε το αντίτυπο με την αφιέρωση -την αρχική εκδοχή της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων-, το οποίο ο Ντόντσον είχε τυπώσει ειδικά για εκείνη και αποτελούσε τη μοναδική απόδειξη της αφοσίωσής του και της δικής της συμμετοχής.

Η κόπωση της μούσας

• Ο απολογισμός αυτός αρχίζει όταν «η Αλίκη έχει κουραστεί να είναι Αλίκη» και θέλει να απαλλαγεί από την εξαντλητική υποχρέωση να ανταποκρίνεται σε μια εικόνα που την κυνηγάει από την παιδική της ηλικία. Η αγωνιώδης φυγή από τον κόσμο της παιδικής ηλικίας και από τη λαμπερή εικόνα του εαυτού τη στοιχειώνει και προσδίδει στην ηρωίδα μια τραγική ποιότητα, καθώς τη μεταμορφώνει από μια αθώα παιχνιδιάρικη κοπελίτσα σε τραγική ηρωίδα. Ο Τσαρλς Ντόντσον χαιρόταν ιδιαίτερα να φωτογραφίζει την Αλίκη και τις αδελφές της, να τις βγάζει βόλτα και να διηγείται ιστορίες. Υστερα από παρότρυνση της Αλίκης, αποφασίζει να καταγράψει αυτές τις ιστορίες, κι έτσι πέρασαν και οι δύο στην αιωνιότητα.

• Η στενή σχέση ανάμεσα στον δάσκαλο και στο κοριτσάκι είχε προκαλέσει σχόλια στους ανθρώπους της βικτοριανής εποχής, και καθώς φαίνεται μεσολάβησαν κάποια, άγνωστα σε όλους, γεγονότα που ευθύνονται για τη διακοπή των σχέσεων της οικογένειας με τον δάσκαλο και την απομάκρυνσή του. Αυτή η απομάκρυνση ήταν η αιτία πολλών ψιθύρων, γι' αυτό και η μητέρα της Αλίκης φρόντισε να κάψει όλα τα γράμματα που της είχε γράψει, ενώ συγγενείς και των δύο αργότερα έσβησαν όποια αποσπάσματα από το ημερολόγιό του είχαν σχέση με αυτό το μυστήριο «γεγονός», καταστρέφοντας έτσι τα όποια αποδεικτικά στοιχεία. Ο Ντόντσον πέρασε την υπόλοιπη ζωή του επιχειρώντας να αντικαταστήσει τη μούσα του, αλλά και η Αλίκη πέρασε τη δική της προσπαθώντας να τον ξεπεράσει.

• Το κοριτσάκι του παραμυθιού ερωτεύτηκε αργότερα έναν πρίγκιπα που την προσέγγισε, γιο της βασίλισσας Βικτορίας, αλλά η σχέση τους δεν προχώρησε, και η Αλίκη στο τέλος παντρεύτηκε κάποιον που πιθανότατα δεν αγαπούσε και που δεν είχε κανένα ενδιαφέρον για τα βιβλία. Ο σύζυγος την πήρε κι έφυγαν μακριά από την Οξφόρδη, όπου ακόμα ψιθυρίζονταν διάφορα, μακριά από τον Ντόντσον, ο οποίος συνέχιζε να μένει απέναντι από το πατρικό της σπίτι. Η Αλίκη για ένα διάστημα βρήκε τη γαλήνη, ως σύζυγος και μητέρα, αλλά στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο έχασε δύο γιους και αργότερα βίωσε την απομόνωση και την οικονομική κατάρρευση.

• Κοντά στο τέλος της ζωής της, καθώς ήρθε αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο της απώλειας του πατρικού της, αναγκάστηκε να διεκδικήσει τη λογοτεχνική ταυτότητά της, από την οποία τόσα χρόνια προσπαθούσε να ξεφύγει. Στην ηλικία των 80 ετών αποκαλύφθηκε στον κόσμο ως Αλίκη και πούλησε το αντίτυπό της από την Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων.

Η εκδίκηση της αθανασίας

• Τα παιδιά της λογοτεχνίας, όπως και τα παιδιά του κινηματογράφου, όπως όλα τα παιδιά, πρέπει να μεγαλώνουν. Ομως, αθώα και έκπληκτα θα ζουν για πάντα στην οθόνη και στη σελίδα. Κάποια από αυτά ενέπνευσαν αθέλητα τους δημιουργούς τους και κάποια άλλα συνεργάστηκαν μαζί τους, όπως η Αλίκη, που πόζαρε για τον Λιούις Κάρολ και τον παρότρυνε να γράψει τα παραμύθια που της έλεγε.
• Ολα αυτά τα παιδιά πληρώνουν, φυσικά, το τίμημα. Αυτή ήταν μια αλήθεια που ίσχυε 150 χρόνια πριν, αλλά και σήμερα. Η Αλίκη ήταν απλώς η πρώτη από μια σειρά ανήλικες μούσες που μας χαιρετούν ατάραχα από το απυρόβλητο της παιδικής τους ηλικίας, η οποία έχει κατά κάποιον τρόπο γίνει και δικιά μας. [Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010]

Η λογοτεχνική επικαιρότητα του Γιωσέφ Ελιγιά

Από τον Κώστα Γ. Παπαγεωργίου

• Γιωσέφ Ελιγιά: Απαντα, εισαγ. - επιμ. - σημ.: Λέων Α. Ναρ
• Α' τόμος: Η ζωή και το έργο του. Ποιήματα -Μεταφράσεις
• Β' τόμος: Πεζά κείμενα - Μεταφράσεις πεζών - Εβραϊκά εγκυκλοπαιδικά λήμματα
• εκδόσεις Γαβριηλίδης, σ. 290, ευρώ 20

• Ο Γιωσέφ Ελιγιά (1901-1931) υπήρξε μία από τις χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις ποιητή, μεταφραστή και, πολλαπλώς, προβληματιζόμενου ιδεολόγου του μεσοπολέμου. Γεννημένος στα Γιάννινα, μέλος μιας δραστήριας, πλην όμως επαρχιακής, συντηρητικής, εβραϊκής κοινότητας, δημοτικιστής, αριστερών προδιαθέσεων και προβληματισμών -που στη συνέχεια συγκεκριμενοποιήθηκαν, επιβάλλοντάς του ανάλογες, πνευματικής υφής, δράσεις και συμπεριφορές-, βίωσε, από πολύ νωρίς, την επιφύλαξη των ομοθρήσκων του και την καχυποψία των διωκτικών αρχών. Και όμως, όσοι ασχολήθηκαν ώς τώρα με το έργο του -και δεν είναι πολλοί αυτοί- τον προσέγγισαν μάλλον αποσπασματικά, παρακάμπτοντας τον ανένταχτο αριστερό ιδεολόγο, παραβλέποντας τη σχέση πολλών ποιημάτων του με την «εξωλογοτεχνική πραγματικότητα και τα κοινωνικοπολιτικά συμφραζόμενα», αποσιωπώντας την κοινωνική διάσταση της προσφοράς του και την, ιδιοτύπως, ανατρεπτική ιδεολογία του, δίνοντας έμφαση στον έντονο λυρισμό του και στις καρυωτακικές καταβολές του. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την έλλειψη μιας εργοβιογραφικής μελέτης και μιας συνολικής-συνθετικής θεώρησης του έργου τού Ελιγιά και, ακόμα, η «ελεγχόμενη» βεβαιότητα ότι ο ποιητής, αν και λησμονημένος, θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις, να επανέλθει στη λογοτεχνική επικαιρότητα, οδήγησε τον Λέοντα Α. Ναρ στην απόφαση τής πολύ ενδιαφέρουσας και, όπως εντέλει αποδείχτηκε, επιτυχούς συγκρότησης των δύο ανά χείρας τόμων.

• Για την ευόδωση των μάλλον αισιόδοξων, περί επαναφοράς του Ελιγιά στη λογοτεχνική μας επικαιρότητα, προθέσεων και στόχων του, ο επιμελητής εξετάζει καταλεπτώς όλα όσα, κατά την άποψή του, προοιωνίστηκαν τη συγκρότηση της ιδιοσυγκρασιακής του ιδιαιτερότητας και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της ζωής, της ποιητικής και της, ευρύτερα νοούμενης, πνευματικής προσωπικότητας του ποιητή. Ρίχνει άπλετο φως στην πνευματική ζωή των Ιωαννίνων κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, ερευνά τη δραστηριότητα του αριστερού πυρήνα της πόλης και τις συνθήκες διαβίωσης του εβραϊκού πληθυσμού σ' αυτήν, προκειμένου να παρακολουθήσει τη σταδιακή μετατόπιση του Ελιγιά από την αυστηρά προσηλωμένη στα εβραϊκά ζητήματα στάση του σε καίριους προβληματισμούς κοινωνικοπολιτικού ενδιαφέροντος· προβληματισμούς απορρέοντες από την πεποίθησή του ότι η λογοτεχνία μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην πολύπλοκη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού, επηρεασμένος και εμπνευσμένος, καθώς ήταν, από την περιρρέουσα ιστορικοκοινωνική ατμόσφαιρα και αποφασισμένος να έρθει σε ρήξη με το εβραϊκό και ιδεολογικό κατεστημένο, μετερχόμενος, συχνά, τρόπους προκλητικούς για τα δεδομένα μιας συντηρητικής επαρχιακής εβραϊκής κοινότητας, προκειμένου να αφυπνίσει ιδεολογικά τους ομοθρήσκους του.

• Ιδιαίτερο ενδιαφέρον δείχνει ο επιμελητής των Απάντων του Ελιγιά για τις λογοτεχνικές και τις ιδεολογικού περιεχομένου δραστηριότητες του ποιητή από την εγκατάστασή του στην Αθήνα (1925) ώς τον θάνατό του (1931). Οταν, έχοντας ήδη (από τις αρχές της δεκαετίας του '20) έρθει σε ανοιχτή ρήξη με τις σιωνιστικές οργανώσεις των Ιωαννίνων (πρεσβεύοντας ότι ο σιωνισμός συμβάλλει «στην καθυπόταξη των εβραϊκών εργατικών στρωμάτων στους αστούς ομοθρήσκους τους και στον σκοταδισμό των ραβίνων» και γράφοντας ποιήματα διαμαρτυρίας, σαρκασμού και, κάποτε, κοινωνικής σάτιρας), εγκαταλείπει τη σιωνιστική θεματολογία και γράφει ποιήματα προσωπικότερα, στα οποία αντικατοπτρίζεται ο ευάλωτος ψυχισμός του, οι ενδόμυχοι πόθοι και καημοί του, τα προσωπικά του αδιέξοδα και η ενδιάθετη μελαγχολική του φύση. Είναι προφανές ότι το ποιητικό κλίμα που βρήκε στην πρωτεύουσα, διαμορφωμένο από τους νεορομαντικούς και νεοσυμβολιστές ποιητές της γενιάς του '20, η απαισιοδοξία τους και, ιδίως, η άρνησή τους να συμβιβαστούν με την πραγματικότητα, τον επηρέασε άμεσα και τον βοήθησε στον εμπλουτισμό των εκφραστικών του μέσων· τον βοήθησε στη συγκεκριμενοποίηση των ορίων μέσα στα οποία θα μπορούσε να εκφράσει καλύτερα τις πικρίες, τις ματαιώσεις, τις απογοητεύσεις του και, πάνω απ' όλα, την άρνησή του μπροστά σε κάθε ενδεχόμενο συμβιβασμού. Τον «ιδανικότερο, ωστόσο, εκφραστή του προσωπικού του αδιεξόδου, των ιδεολογικών του ανησυχιών και της μελαγχολικής του διάθεσης» ο Ελιγιά τον βρίσκει στον Καρυωτάκη, όπως συνέβαινε, άλλωστε, «και με άλλους νέους ποιητές που προέρχονταν από μικροαστικά ή επαρχιακά περιβάλλοντα». Εκτός από τον Καρυωτάκη, επιδράσεις δέχτηκε και από τον Μαλακάση, αλλά και από τον Παλαμά, ιδίως όταν αναζητεί στήριγμα, προκειμένου να εκφράσει, με την ποίησή του, τις κοινωνικές του ανησυχίες και να διαδραματίσει τον, αταίριαστο στην ιδιοσυγκρασία του, ρόλο του πνευματικού και κοινωνικού ταγού.

• Η αγάπη, ο σεβασμός, η εκτίμηση και η, ποικιλοτρόπως εκδηλωνόμενη, συναισθηματική δέση που αισθάνεται ο Λέων Α. Ναρ προς και με τον Ελιγιά -στοιχεία που είναι προφανή στον καθορισμό των συνθηκών της ζωής και στη λεπτομερή καταγραφή των σημαντικότερων σταθμών της υπαρξιακής και της πνευματικής πορείας του τελευταίου-, δεν αναστέλλουν, ούτε αμβλύνουν, την κριτική του στάση απέναντι στο έργο του ομόθρησκού του ποιητή. Οπότε δεν διστάζει να επισημάνει το γεγονός ότι, ανάλογα με τις πνευματικές και τις κοινωνικές του προθέσεις και επιδιώξεις, ο Ελιγιά δέχτηκε επιδράσεις από ποιητές εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους, με συνέπεια τα ποιήματά του να μη διακρίνονται για τη θεματική τους ενότητα και να είναι άλλοτε λυρικά και άλλοτε πολιτικά. Δεν παραλείπει, ωστόσο, να επισημάνει ότι αυτή ακριβώς η «αντίφαση», οι «αντινομίες» που χαρακτηρίζουν το έργο του, υπήρξε και το στοιχείο που τον διαφοροποίησε από τους συγκαιρινούς του ποιητές της δεκαετίας του '20, κάνοντας την προσφορά του στα γράμματα, ενδεχομένως, «όχι πρωτότυπη ως δημιουργία, αλλά συνδυαστικά πρωτότυπη» (Κ. Θ. Δημαράς). Καταλήγοντας στην πολύ ενδιαφέρουσα, όσο και δίκαιη, απόφανση ότι ο Ελιγιά μπορεί να μη «βρίσκεται στην αιχμή των λογοτεχνικών αξιών, οπωσδήποτε όμως διεκδικεί με αξιώσεις τα μέγιστα του ήσσονος».

• Ο Ελιγιά δεν υπήρξε μόνο ένας άλλοτε αγωνιστής και άλλοτε λυρικός, με έντονη υπαρξιακή χροιά, ποιητής· άφησε και ένα σημαντικότατο, σε ποιότητα και σε ποσότητα, μεταφραστικό έργο, αποτελούμενο από μεταφράσεις εβραιολογικών κειμένων, απόρροια τόσο της πολυσύνθετης πνευματικής του προσωπικότητας όσο και της προσπάθειάς του να προβάλει ποικίλες πνευματικές εκδηλώσεις του εβραϊσμού, από την αρχαιότητα μέχρι της μέρες μας. Με τις μεταφράσεις του (Ασμα ασμάτων, Ψαλμοί του Δαβίδ, σύγχρονοι εβραίοι ποιητές κ.ά.) φιλοδόξησε να συζεύξει -πνευματικά και γλωσσικά- το εβραϊκό με το ελληνικό στοιχείο· να λειτουργήσει -εκτός από ποιητής και μεταφραστής- ως σύνδεσμος «μεταξύ της ελληνικής ευρυθμίας και της βιβλικής μεγαλοπρεπείας. Της μιας που την αγαπούσε και της άλλης που τον εθέρμαινε», όπως είπε, χαρακτηριστικά, ο Κ. Παλαμάς.

• Εν κατακλείδι, ο Γιωσέφ Ελιγιά -που, σημειωτέον, προσέχτηκε ιδιαίτερα από την κριτική της εποχής του, άλλο αν, μάλλον για λόγους σκοπιμότητας, δεν προσέχτηκαν οι, κάποτε δραματικές, αντιφάσεις που χαρακτήριζαν το έργο του- υπήρξε ένας δραστήριος, όσο και ταπεινός, εργάτης των ελληνοεβραϊκών γραμμάτων. Γι' αυτό και, δικαίως, θεωρήθηκε ο σημαντικότερος «εκπρόσωπος του ευρύτερου ρεύματος του σύγχρονου επαναστατικού ιουδαϊκού μεσσιανισμού στην Ελλάδα, με την έννοια της προσδοκίας της επαναστατικής ρήξης». Η πολύ ενδιαφέρουσα, ωστόσο, περίπτωσή του, παρέμενε, ώς τις μέρες μας, ημιτελώς φροντισμένη και παρουσιασμένη στις δύο προηγηθείσες (το 1938 και το 1967, αντιστοίχως), μη φιλολογικού χαρακτήρα, εκδόσεις των «Απάντων» του από τον Γ. Κ. Ζωγραφάκη. Γεγονός που επέβαλε την επανέκδοσή τους, στην οποία θα περιλαμβάνονταν, «εκτός από μια μελέτη σε επίπεδο γραμματολογικό, ιδεολογικό, πολιτικό και εκδοτικό, όλα τα ποιήματα που έγραψε στη σύντομη διάρκεια της ζωής του, καθώς και οι εξαιρετικές μεταφράσεις του». Αυτό, ακριβώς, που ανέλαβε και έφερε σε αίσιο πέρας, επιδεικνύοντας -κάθε άλλο παρά συνηθισμένες- φιλολογική γνώση, επάρκεια, ευσυνειδησία, ευαισθησία και αγάπη ο Λέων Α. Ναρ. [Βιβλιοθήκη, Παρασκευή 28 Μαΐου 2010]

Γιάννης Κιουρτσάκης : Αυτή η κρίση είμαστε εμείς

• ΜΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

Αθήνα, 10 Μαΐου 2010

• Είχα χαρεί ειλικρινά το βραβείο τού Διαβάζω, την πρώτη χρονιά που απονεμήθηκε. Και θα ήταν υποκριτικό αν έλεγα πως δεν το χαίρομαι και σήμερα. Οπως θα ήταν άδικο να μην ευχαριστήσω την επιτροπή, που μόχθησε να διαβάσει τόσα βιβλία και ξεχώρισε, στην κατηγορία του δοκιμίου, το μικρό μου στοχαστικό αφήγημα. Ομως, ετούτη τη στιγμή που η συλλογική ζωή μας γνωρίζει μια κατρακύλα δίχως προηγούμενο, στην οποία έχουμε συμβάλει όλοι -αυτή η κρίση είμαστε εμείς- αναρωτιέμαι: Είναι άραγε τυχαίο ότι η έξαρση του ναρκισσισμού, της αυτοπροβολής, των προσωπικών ανταγωνισμών, των πελατειακών σχέσεων και των μικρόψυχων καβγάδων, που μαστίζουν και το λογοτεχνικό μας σινάφι εις βάρος κάθε έννοιας πνευματικής ζωής, συμπίπτει μ' έναν πληθωρισμό πανηγυρικών εκδηλώσεων για το βιβλίο, συμπεριλαμβανομένων των βραβείων; Κι αν φαίνομαι υπερβολικός, τουλάχιστον ας αναρωτηθούμε όλοι: Πόσο οι βραβεύσεις των τελευταίων χρόνων μάς έχουν βοηθήσει, έστω ατομικά, «να σηκωθούμε λίγο ψηλότερα»; Πόσο έχουν βοηθήσει τη λογοτεχνική δημιουργία και το μοίρασμά της με τον αναγνώστη; Αυτές οι πικρές απορίες με εμποδίζουν να δεχτώ με ήρεμη συνείδηση το βραβείο.

Γιάννης Κιουρτσάκης

Τηλεθεατές σε διαρκή απόδραση

• Παρακολουθούν ανελλιπώς επί χρόνια κάποια δημοφιλή σειρά αποκομμένοι από τρέχοντα προβλήματα

• Του Σπυρου Γιανναρα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 29 Mαϊου 2010

• H λογοτεχνία και συγκεκριμένα το μυθιστόρημα μπορεί να λειτουργήσει με δύο εντελώς αντίθετους τρόπους. Μπορεί να σου φωτίσει τον κόσμο και μπορεί να σε αποκλείσει από τον κόσμο. Η μεγάλη λογοτεχνία, αυτή που άμα τη εμφανίσει της χαρακτηρίζεται «κλασική», μεταβάλλοντας όπως λέει ο Τ. Σ. Ελιοτ τον τρόπο με τον οποίο διαβάζαμε όλα τα προηγούμενα έργα, μας βοηθάει να αντιληφθούμε το βάθος του παρόντος και να ψυχανεμιστούμε την πορεία του προς το μέλλον. Τα μυθιστορήματα (που σήμερα μας έχουν καταπνίξει) τα οποία, επηρεασμένα από μια λανθασμένη αντίληψη του κινηματογράφου, ταυτίζουν το λογοτεχνικό έργο με την πλοκή, με το story όπως υποτιμητικά επισημαίνει ο Κούντερα, λειτουργούν αποκλειστικά και μόνο ως δίοδοι (δια) φυγής από την πραγματικότητα. Υπ’ αυτή την έννοια, τα μυθιστορήματα που διαβάστηκαν ή διαβάζονται με πάθος από εκατομμύρια ανθρώπους που αδυνατούν να τα αφήσουν από τα χέρια τους, δεν τους αποκόβουν –οπωσδήποτε– από την πραγματικότητα.Παρακολουθώντας κανείς σήμερα το πάθος (στα όρια της εξάρτησης) με το οποίο εκατομμύρια όπου Γης, που συχνά ξεπερνούν σε αριθμό τον πληθυσμό της Ελλάδας, παρακολουθούν ανελλιπώς για τρία ή τέσσερα χρόνια κάθε εβδομαδιαίο επεισόδιο κάποιας δημοφιλούς τηλεοπτικής σειράς, όπως το «Lost», γεννώνται εύλογα ερωτήματα. 
• Οι σελίδες των περισσότερων αμερικανικών και ευρωπαϊκών εφημερίδων έχουν αυτές τις μέρες άρθρα τα οποία αναλύουν, επεξηγούν και κυρίως θρηνούν το τέλος της τηλεοπτικής σειράς μυστηρίου και φαντασίας, που καθήλωσε για χρόνια εκατομμύρια μπροστά στη μικρή τους οθόνη, του «Lost». Το τελευταίο επεισόδιο του έκτου κύκλου της σειράς το παρακολούθησαν 700.000 άτομα στη Βρετανία και 13 εκατομμύρια στις ΗΠΑ. Σε εποχές που ο κόσμος όπως τον ξέραμε μοιάζει να αλλάζει εκ βάθρων και το μέλλον να μην μπορεί να προδιαγραφεί παρά μόνον ως ζόφος, αναρωτιέται κανείς αν εκατομμύρια τηλεθεατές δεν έχουν χαθεί στους ψεύτικους μαιάνδρους ενός φανταστικού τηλεοπτικού μυστηρίου.

Το ρεπορτάζ ως λογοτεχνία

• Ανθολογία συνεντεύξεων που έδωσε σε διάφορα έντυπα ο Πολωνός Ρίσαρντ Καπισίνσκι 

• Του Ηλια Μαγκλινη, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Σάββατο, 29 Mαϊου 2010

• «Υπάρχει ένα γνωστό ανέκδοτο για έναν Εβραίο που ήθελε οπωσδήποτε να κερδίσει το λαχείο, οπότε και προσευχόταν στον Θεό. Ο Θεός τον άκουσε και του λέει: “Ιτσεκ, δώσε μου κι εσύ μια ευκαιρία, αγόρασε ένα λαχείο”. Το μυστικό λοιπόν βρίσκεται στο ότι πρέπει να αγοράσεις και το λαχείο… (…) Γι’ αυτό και πιστεύω πως αυτό που πέτυχα στη ζωή μου –αν πραγματικά πέτυχα κάτι– είναι η διεύρυνση του θεματικού πεδίου της λογοτεχνίας μας σε εντελώς διαφορετικούς χώρους, πολιτισμούς που μέχρι εκείνη τη στιγμή αντιμετωπίζονταν ως περιφερειακοί, ως εκτός προγράμματος». Απόσπασμα συνέντευξης του Ρίσαρντ Καπισίνσκι (1932 - 2007), από τις πολλές που περιλαμβάνονται στην «Αυτοπροσωπογραφία ενός ρεπόρτερ» (Μεταίχμιο). Ανθολόγηση μερικών από τις πιο ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις που έδωσε ο Καπισίνσκι σε διάφορες περιόδους της μεγάλης του καριέρας, από την Κριστίνα Στρόντσεκ. Τη μετάφραση από τα πολωνικά υπογράφει η Αλεξάνδρα Ιωαννίδου. 

• Σε δύο σημεία θα ήθελα να σταθώ: πρώτον, στο ότι η εν λόγω έκδοση θα μπορούσε πάρα πολύ όμορφα να λειτουργήσει ως ένα είδος «συνοδού» αναγνώσματος των τριών συναρπαστικών βιβλίων του Πολωνού μετρ, που κυκλοφορούν και αυτά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Συγγραφικό εργαστήρι

• Τα βιβλία αυτά είναι: «Εβενος. Το χρώμα της Αφρικής», «Ο πόλεμος του ποδοσφαίρου» και «Ταξίδια με τον Ηρόδοτο» (και τα τρία κυκλοφορούν τώρα σε έναν ενιαίο τόμο), και τα οποία είναι το απαύγασμα των εμπειριών του ακαταπόνητου ξένου ανταποκριτή και τολμηρού πολεμικού απεσταλμένου και, βέβαια, της πένας του χαρισματικού συγγραφέα, ο οποίος, εκκινώντας από τα ρεπορτάζ και τις ανταποκρίσεις του, προχώρησε πίσω και πέρα από τα γεγονότα που κατέγραψε αρχικά, για να μεταπλάσει με τρόπο υποδειγματικό το πλούσιο πραγματολογικό υλικό σε μια σειρά από έξοχα non-fiction novels. 

• Η «Αυτοπροσωπογραφία» συνιστά επίσης ένα είδος «συγγραφικού εργαστηρίου». Πέρα δηλαδή από τα κείμενα αυτά καθαυτά που μας άφησε, και τα οποία αποτελούν ιδανικό οδηγό σε κάθε επίδοξο γραφιά, οι συνεντεύξεις αυτές, ακριβώς επειδή μας εισάγουν στον χώρο και στον τρόπο δουλειάς του συγγραφέα, μπορούν να εμπνεύσουν επί της ουσίας και να ερεθίσουν δημιουργικά κάθε υποψιασμένο, δόκιμο εργάτη της γραφής.

Αυστραλοί υπουργοί και βουλευτές υπέρ της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας

• Δώδεκα μέλη της πολιτειακής Εργατικής κυβέρνησης της Βικτόριας (υπουργοί, υφυπουργοί, βουλευτές και γερουσιαστές) στηρίζουν την περίληψη της ελληνικής γλώσσας στο Εθνικό Πρόγραμμα Διδασκαλίας Γλωσσών. Με επιστολή τους προς την αντιπρόεδρο της ομοσπονδιακής κυβέρνησης της Αυστραλίας και υπουργό Παιδείας, Τζούλια Γκίλαρντ, οι υπογράφοντες την επιστολή εκφράζουν την πίστη τους, ότι η ελληνική γλώσσα είναι «γλώσσα εθνικής προτεραιότητας» και πρέπει να περιληφθεί στις γλώσσες, που θα διδάσκονται στα κρατικά σχολεία της χώρας. 

• Τα μέλη του πολιτειακού κοινοβουλίου υπενθυμίζουν στην υπουργό Παιδείας, ότι η ελληνική γλώσσα ομιλείται και διδάσκεται ευρύτατα σε ολόκληρη την Αυστραλία, σε κρατικά και εθνοτικά σχολεία. «Η ελληνική γλώσσα έχει ιδιαίτερη ακαδημαϊκή σημασία. Η παγκόσμια σκέψη και ο δυτικός πολιτισμός έχουν επηρεαστεί άμεσα από τον ελληνικό πολιτισμό, γενικά, και την ελληνική γλώσσα, ειδικά», τονίζουν και προσθέτουν. «Μεγάλο μέρος της αγγλικής γλώσσας και της διανόησης της Δύσης, έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική γλώσσα και σκέψη. Πολλά από τα κείμενα, που έχουν επηρεάσει, τη γλώσσα και τη σκέψη μας εγράφησαν στην ελληνική γλώσσα. 

• Πιστεύουμε, ότι η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ενισχύει τη μάθηση σε πολυάριθμους τομείς της παιδείας, μεταξύ των οποίων τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Μηχανολογία, η Ιστορία, η Φιλοσοφία, η Νομική,, το Δράμα, οι Τέχνες και η αγγλική γλώσσα. Γι' αυτό πιστεύουμε ακράδαντα, ότι η ελληνική γλώσσα πρέπει να περιληφθεί ως γλώσσας εθνικής σημασίας στο Εθνικό Πρόγραμμα Διδασκαλίας Γλωσσών που διαμορφώνει η Αυστραλιανή Επιτροπή Προγραμματισμού και Αξιολόγησης ACARA.

Εκθεση για τον Γεννάδιο... στη Βιβλιοθήκη του

• 

  Για πρώτη φορά η Γεννάδειος φιλοξενεί στους χώρους της ζωγραφικά έργα 60 σύγχρονων καλλιτεχνών

• ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΛΥΜΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ | Σάββατο 29 Μαΐου 2010

• Από το 1926, που εγκαινιάστηκε παρουσία του τότε Προέδρου της Δημοκρατίας Θεόδωρου Πάγκαλου, ως σήμερα ένα από τα ιστορικότερα κτίρια της πόλης των Αθηνών σπάνια έχει επιχειρήσει παρουσίαση εκθεσιακού υλικού εκτός του δικού του. Τι ήταν αυτό που έκανε τα μέλη του ΔΣ των Φίλων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης να αποφασίσουν να ανοίξουν τις πύλες της σε περισσότερους από 60 σύγχρονους καλλιτέχνες; «Θα θέλαμε να δείξουμε και σε ένα διαφορετικό κοινό πλην του επιστημονικού και του ερευνητικού ποιοι είμαστε και τι κάνουμε» λέει η διευθύντρια της Γενναδείου, δρ Μαρία Γεωργοπούλου. «Μια βιβλιοθήκη οφείλει να αναπτύξει διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας την εποχή του Διαδικτύου, όπου σωρεία πληροφοριών προσφέρεται ηλεκτρονικά. Επιπλέον, μια τέτοια έκθεση ίσως μας βοηθήσει να δούμε και εμείς, οι άνθρωποί της, τη Βιβλιοθήκη με άλλη ματιά». Η ομαδική εικαστική έκθεση που εγκαινιάζεται στις 8 Ιουνίου έχει ως βασική αφετηρία τον ίδιο τον Ιωάννη Γεννάδιο αλλά και το δημιούργημά του. Αλλοι καλλιτέχνες ασχολήθηκαν με τη φυσιογνωμία του, άλλοι με ό,τι συνέλεγε μετά πάθους, άλλοι ανασυνέθεσαν την εποχή του. Κάποιοι εμπνεύστηκαν από την έννοια της συλλογής και κάποιοι από την έννοια της βιβλιοθήκης.

• Τα έργα, σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης κυρίας Ιριδας Κρητικού, βρήκαν θέση σε πτέρυγα της Βιβλιοθήκης, στο αναγνωστήριο αλλά και σε εξωτερικούς χώρους.

• Από 26.000 συγγράμματα αποτελούνταν η συλλογή που δώρισε το 1922 ο διπλωμάτης Ιωάννης Γεννάδιος στην Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα με τον όρο να χτίσει μια Βιβλιοθήκη για να τη στεγάσει μόνιμα. Στα 84 χρόνια λειτουργίας της η Γεννάδειος εμπλουτίζει συνεχώς τις συλλογές της, έχοντας φθάσει τους 117.000 τόμους, ενώ το κληροδότημα της Σχολής έχει αποτρέψει οικονομικές δυσκολίες σε περίοδο κρίσης. «Δεν θέλουμε να είμαστε αποθήκη θησαυρών» λέει η κυρία Γεωργοπούλου. «Σκοπός μας είναι να χρησιμοποιήσουμε τις νέες τεχνολογίες, καθώς επίσης να έρθουμεπερισσότερο κοντά στα παιδιά και στην ελληνική εκπαίδευση, κάτι που ως σήμερα δεν είχαμε επιχειρήσει». Πιστεύει, άραγε, ότι ο Ιωάννης Γεννάδιος θα ήταν ικανοποιημένος σήμερα από το δημιούργημά του; «Απολύτως. Η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη έγινε τελικά ό,τι οραματίστηκε ο ιδρυτής της: ένα κέντρο που διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην πνευματική ζωή του τόπου».

• Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=4&artId=334407&dt=29/05/2010#ixzz0pIh9Ggdo

Χαμένοι στη μετάφραση

• Tου Πασχου Μανδραβελη, Η Καθημερινή, 28/05/2010

• Επιτέλους! Σ’ αυτούς τους δύσκολους για τη χώρα καιρούς, ο πνευματικός κόσμος μίλησε. Και τι είπε; Να μην κλείσει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Μεσούσης, λοιπόν, της μεγαλύτερης κρίσης που ζει η χώρα μετά το 1974, η πρώτη συλλογική παρέμβαση του πνευματικού κόσμου -με τετρακόσιες πενήντα βαριές υπογραφές- είχε μια διαπίστωση και ένα αίτημα. Πρώτα η διαπίστωση: «Σε μια πολυπολιτισμική εποχή όπως αυτή που ζούμε και σε μια ενωμένη Ευρώπη στην οποία ανήκουμε, η μετάφραση αποτελεί βασικό εργαλείο ανταλλαγής ιδεών και διαλόγου. Γιατί, «καμιά γλώσσα, κανένας πολιτισμός δεν είναι αυτάρκης. Οι εθνικές λογοτεχνίες αναγεννώνται από τη μετάφραση» (Εζρα Πάουντ)». Κατόπιν το αίτημα: «Θέλουμε να ελπίζουμε ότι το υπουργείο Πολιτισμού θα βρει έναν τρόπο για να μπορέσει το ΕΚΕΜΕΛ να συνεχίσει το πλούσιο και απαραίτητο στους καιρούς μας έργο του». 

• Για το «πλούσιο» έργο του ΕΚΕΜΕΛ υπάρχουν πολλά ερωτήματα. Για το «απαραίτητο» γύρω στα τέσσερα εκατομμύρια. Οσοι ακριβώς είναι αυτοί που πλήττονται από τα μέτρα. Διότι όταν σε κάποιον κόβουν τον μισθό ή τη σύνταξη, το τελευταίο που περιμένει είναι να του ’ρθει και ο λογαριασμός του ΕΚΕΜΕΛ ή των χιλιάδων ΕΚΕΜΕΛ του δημόσιου τομέα που όλα έχουν «πλούσιο και απαραίτητο έργο». 

• Φυσικά διατυπώνονται τα συνήθη επιχειρήματα υπέρ της συνέχισης της χρηματοδότησης του κρατικού αυτού φορέα από τους φορολογούμενους. Π.χ. «Υπάρχουν σπατάλες αλλού, που θα μπορούσαν να περικοπούν», ή «τα λεφτά δεν είναι πολλά και ο προϋπολογισμός θα μπορούσε να το αντέξει». Η αλήθεια είναι ότι σπατάλες υπάρχουν παντού στον δημόσιο τομέα. Ομως, αληθές είναι και το γεγονός, ότι στη νεοελληνική γλώσσα η λέξη «σπατάλες» σημαίνει «οι δαπάνες των άλλων και ουχί οι δικές μας ή των φίλων μας». Σαφέστατα υπάρχει όργιο σπατάλης στην ΕΡΤ, αλλά η κριτική πρέπει να επικεντρωθεί εκεί και να ορθώνεται το επιχείρημα «γιατί δεν δίνεις και σε μένα μπάρμπα;». 

• Να συμφωνήσουμε επίσης ότι το ποσό της χρηματοδότησης του ΕΚΕΜΕΛ είναι πενιχρό. Τόσο, που θα μπορούσαν να το καλύψουν και οι διαμαρτυρόμενοι. Από τον κατάλογο των 450 ονομάτων που βλέπουμε, εικάζουμε ότι οι περισσότεροι από αυτούς είναι ευκατάστατοι άνθρωποι. Αφού ανησυχούν τόσο πολύ για τη μετάφραση ως «βασικό εργαλείο ανταλλαγής ιδεών και διαλόγου» γιατί ζητούν από τον μπαρμπα-Μήτσο εκ Γρεβενών να τη χρηματοδοτήσει; Δεν θα μπορούσαν να το κάνουν οι ίδιοι; Και αν τους λείπουν τα 200 ευρώ κατ’ έτος -τόσο τους αναλογεί- γιατί δεν απευθύνονται στον Λιβάνη, στον Πατάκη ή τον Καστανιώτη για να χρηματοδοτήσει το «πλούσιο» και «αναγκαίο» έργο του ΕΚΕΜΕΛ; 

• Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) υπάρχουν 902 ενεργοί εκδοτικοί οίκοι και 170 νομικά πρόσωπα που εκδίδουν βιβλία. Το 45% των βιβλίων που εκδόθηκαν ήταν -με ή χωρίς τη βοήθεια του ΕΚΕΜΕΛ- ξένες μεταφράσεις. Αν ήταν με τη βοήθεια του ΕΚΕΜΕΛ, κάθε εκδότης θα χαρεί να δώσει 100 ευρώ ετησίως για τις δαπάνες του οργανισμού. Αν πάλι ήταν χωρίς τη βοήθεια του ΕΚΕΜΕΛ, μήπως πρέπει να προσθέσουμε ένα ακόμη ερωτηματικό στο «αναγκαίο» της ύπαρξής του;