Το ζήτημα της Εθνικής Βιβλιοθήκης

• Του Χαραλαμπου Μ. Μουτσοπουλου*Η Καθημερινή, 25/1/2013

H Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος, όπως και όλες οι εθνικές βιβλιοθήκες και στις πέντε ηπείρους, από τη Βρετανική Βιβλιοθήκη μέχρι της Ουγκάντας, είναι ο σημαντικότερος εθνικός φορέας πολιτισμού, ο θησαυροφύλακας της εθνικής πνευματικής συλλογής. Συγκεντρώνει, επεξεργάζεται, συντηρεί, διαφυλάσσει και προβάλλει τη συλλογή, αναπτύσσει δραστηριότητες με στόχο την ενίσχυση της πολιτιστικής και πνευματικής ζωής της χώρας, συντάσσει την αναδρομική και τρέχουσα εθνική βιβλιογραφία, παρέχει τις εθνικές υπηρεσίες διεθνών αριθμοδοτήσεων, όπως αυτές των βιβλίων (ISBN), των περιοδικών (ISSN) και των μουσικών εκδόσεων (ISMN). Φήμες, διεκδικήσεις, δηλώσεις, ανακοινώσεις, «σχέδια» δίνουν και παίρνουν στις μέρες μας: η Εθνική Βιβλιοθήκη λέγεται ότι συγχωνεύεται με τις δημόσιες βιβλιοθήκες σ’ έναν πανελλήνιο φορέα δημοσίων βιβλιοθηκών. Λες και η Εθνική Βιβλιοθήκη είναι μία επιπλέον δημόσια υπηρεσία που είχε, σαν δημόσιος υπάλληλος, μία αρμοδιότητα και τώρα της την αφαιρούμε ή την προσαρμόζουμε στα μέτρα μας ανάλογα με τις δικές μας φιλοδοξίες και τα προσωπικά μας στοιχήματα.

Στις μέρες μας η έννοια του αυτονόητου μπερδεύεται στην ανεμοδούρα αδαών σκοπιμοτήτων, κονιορτοποιείται στην εξισορρόπηση ανορθολογικών πρακτικών, μετεωρίζεται ανάμεσα στην ανοησία και στον δόλο.

Συγχωνεύεις την εθνική σου παρακαταθήκη, την ιστορία, την κληρονομιά και την ταυτότητά σου; Ή μήπως την αναδεικνύεις και την ενδυναμώνεις, ιδιαίτερα στους χαλεπούς και πονηρούς καιρούς που ζούμε;

Διεθνείς οργανισμοί όπως η IFLA και η UNESCO έχουν σαφέστατες θέσεις για τον ρόλο, την αξία και τη σημασία των εθνικών βιβλιοθηκών: «Οι εθνικές βιβλιοθήκες συχνά λειτουργούν ως ένας εθνικός χώρος συζήτησης για διεθνή προγράμματα και έργα. Εχουν στενή σχέση με τις εθνικές κυβερνήσεις, ασχολούνται με την ανάπτυξη εθνικών πολιτικών πληροφόρησης, δρουν ως ο συντονιστής των απόψεων άλλων φορέων... Κατά περίπτωση, επίσης, ικανοποιούν απευθείας τις πληροφοριακές ανάγκες για τη νομοθεσία».

Τι είναι το ορθολογικό να γίνει και τι προτείνουμε; Τη δημιουργία Εθνικού Δικτύου Βιβλιοθηκών στο οποίο η Εθνική Βιβλιοθήκη, ως επικεφαλής, θα είναι:

- Ο συντονιστής των δημόσιων, σχολικών και ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών της χώρας.

- Ο οργανωτής και διανεμητής του Εθνικού Καταλόγου.

- Ο κόμβος συντονισμού δράσεων, επιστημονικών και διοικητικών, που αφορούν την παροχή υπηρεσιών, διά ζώσης και διαδικτυακών, σε συνεργασία με τα ΓΑΚ, τα μουσεία και συγγραφείς, εκδότες, αναγνώστες.

- Ο πρεσβευτής της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς και υπερεθνικές πρωτοβουλίες (π.χ. Europeana, World Digital Library).

- O εξουσιοδοτημένος πάροχος πιστοποίησης υποστηρικτικών υπηρεσιών και πληροφοριακής παιδείας σε συνεργασία με τα πανεπιστήμια.

- Ο ενδυναμωτής δράσεων σχετικά με τον πολιτιστικό τουρισμό και την πολιτιστική διπλωματία σε φεστιβάλ βιβλίου, διεθνείς εκθέσεις, διαπολιτισμικές δράσεις.

- Ο βασικός συμμέτοχος για την οικονομική ελάφρυνση των ασθενεστέρων μέσω προγραμμάτων αυτομόρφωσης.

- Ο υποστηρικτής των πληροφοριακών αιτημάτων των τεχνικών και βιομηχανικών επιμελητηρίων και των εμπορικών συλλόγων.

- Ο μεταλαμπαδευτής της ελληνικής γλώσσας και ιστορίας σε αλλόγλωσσους.

- Ο εμπειρογνώμων στις ομάδες εργασίες του Κοινοβουλίου και της Ε.Ε. σε θέματα βιβλιοθηκών.

Αυτό όντως απαιτεί λιγότερο κράτος με την κατάργηση της γραφειοκρατικής Διεύθυνσης Βιβλιοθηκών, την κατάργηση του κατ’ όνομα μόνο υπάρχοντος Γενικού Συμβουλίου Βιβλιοθηκών και τη δημιουργία ενός δυναμικού φορέα με την ονομασία «Εθνική Βιβλιοθήκη – Εθνικό Δίκτυο Βιβλιοθηκών», με ειδικό όργανο από εκπροσώπους διαφορετικών ειδών βιβλιοθηκών, πολιτιστικών φορέων και ανθρώπων του βιβλίου.

Αν θέλουμε λύσεις, αυτές βέβαια δεν μπορούν να υλοποιηθούν με 48 υπαλλήλους και προϋπολογισμό της Εθνικής Βιβλιοθήκης 390.000 ευρώ, ενώ άλλοι φορείς του πολιτισμού λαμβάνουν προϋπολογισμό που ανέρχεται σε 40 φορές μεγαλύτερο. Ο πολιτισμός δεν είναι μόνο άρτος και θεάματα, είναι σεβασμός στο εθνικό θησαυροφυλάκιο της γνώσης. Και να σημειώσουμε, για να μην επεκταθώ σε συγκρίσεις με εθνικές βιβλιοθήκες μεγάλων χωρών, ότι μικρές, γειτονικές και μη, έχουν προϋπολογισμό 10 εκατ. ευρώ.

Αλλά αυτά απαιτούν βούληση και αγάπη για τον πολιτισμό και τη χώρα.

* Ο κ. Χ. Μ. Μουτσόπουλος είναι πρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος.