MARK TWAIN, ο ΑΝΤΙ-ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΗΣ

Mark Twain. Library of Congress, Washington, D.C. LC-USZ62-112728

Ο Αμερικανός χιουμορίστας, δημοσιογράφος και συγγραφέας Mark Twain [ψευδώνυμο του Samuel Langhorne Clemens] γεννήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1835, στη Florida, των Ηνωμένων Πολιτειών και πέθανε στις 21 Απριλίου 1910. Απέκτησε τη διεθνή φήμη του από τις ταξιδιωτικές περιγραφές του, ειδικά τα The Innocents Abroad (1869), Roughing It (1872), και Life on the Mississippi (1883), και για τις περιπετειώδεις ιστορίες των παιδικών χρόνων, ιδιαίτερα τα The Adventures of Tom Sawyer (1876) και Adventures of Huckleberry Finn (1885).

Υπήρξε εξαιρετικός αφηγητής, διακριτικός ευθυμογράφος, και σπουδαίος ηθογράφος, ξεπέρασε τους προφανείς περιορισμούς της καταγωγής του για να γίνει μια δημοφιλής δημόσια προσωπικότητα και ένας από τους καλύτερους και τους περισσότερο αγαπημένους συγγραφείς της Αμερικής. Ο Twain απόλαυσε την απέραντη δημοτικότητα, και η έντονη δηκτική και πνευματώδης σάτιρά του, κέρδισε τον δημόσιο έπαινο - και τον έπαινο των κριτικών. Ο αμερικανός συγγραφέας William Faulkner αποκάλεσε τον Twain «πατέρα της αμερικανικής λογοτεχνίας»!

Αν και παρέμεινε ουδέτερος κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου, οι απόψεις του έγιναν περισσότερο ριζοσπαστικές καθώς γερνούσε. Αναγνώρισε ότι οι απόψεις του άλλαξαν και εξελίχθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής του, όπως αναφέρεται σε ένα από τα αγαπημένα του έργα:

Όταν τελείωσα τη Γαλλική Επανάσταση [French Revolution] του Carlyle το 1871, ήμουν ένας Γιρονδίνος [Girondin]. Κάθε φορά που το διάβαζα δεδομένου ότι το έχω διαβάσει διαφορετικά - επηρεαζόμουν και άλλαζα, σιγά-σιγά, από τη ζωή και το περιβάλλον… και τώρα βάζω το βιβλίο κάτω ακόμα μια φορά, και αναγνωρίζω ότι είμαι ένα Ξεβράκωτος [Sansculotte]! - Και όχι ένας χλωμός, χωρίς προσωπικότητα Ξεβράκωτος, αλλά ένας Μαρά [Marat].

Περιγράφει το μετασχηματισμό και το πολιτικό ξύπνημά του, στο πλαίσιο του αμερικανο-φιλιπινέζικου πολέμου, σε πυρακτωμένο αντι-ιμπεριαλιστή:

Θέλησα ο αμερικανικός αετός να πάει στριγκλίζοντας στον Ειρηνικό… Γιατί να μην ανοίξει τα φτερά του πάνω από τις Φιλιππίνες, αναρωτήθηκα; Είπα στον εαυτό μου, είναι εδώ άνθρωποι που έχουν υποφέρει για τρεις αιώνες. Μπορούμε να τους καταστήσουμε τόσο ελεύθερους όσο είμαστε κι εμείς οι ίδιοι, να τους δώσουμε μια κυβέρνηση και μια δική τους χώρα, μια μικρογραφία του αμερικανικού συντάγματος στον Ειρηνικό, και μια ολοκαίνουργια δημοκρατία να πάρει τη θέση της μεταξύ των ελεύθερων εθνών του κόσμου. Μου φάνηκε σαν ένας μεγάλος στόχος τον οποίο είχαμε βάλει στους εαυτούς μας. Αλλά, από τότε, έχω σκεφτεί λίγο περισσότερο και έχω διαβάσει προσεκτικά τη Συνθήκη του Παρισιού [που έδωσε ένα τέλος στον Ισπανο-Αμερικανικό πόλεμο], και έχω δει ότι δεν σκοπεύουμε να ελευθερώσουμε, αλλά να υποτάξουμε το λαό των Φιλιππίνων. Είχαμε πάει εκεί για να κατακτήσουμε, και όχι για να απελευθερώσουμε. Μου φαινόταν πιο σωστό και ήταν καθήκον μας να καταστήσουμε εκείνους τους ανθρώπους ελεύθερους, και να τους αφήσουμε να ασχοληθούν με τα εσωτερικά προβλήματά τους με τον τρόπο τους. Και έτσι είμαι αντι-ιμπεριαλιστής. Είμαι αντίθετος στο να μπήγει ο αετός τα νύχια του σε οποιοδήποτε άλλο έδαφος.

Mark Twain, America's best humorist. CREDIT: J. Keppler; Mayer, Merkel & Ottman, lith. "'Mark Twain,' America's best humorist." 1885. Prints and Photographs Division, Library of Congress.

Κατά τη διάρκεια του Αμερικανο-Φιλιπινέζικου πολέμου, ο Twain έγραψε μια ειρηνόφιλη ιστορία που τιτλοφορήθηκε Πολεμική Προσευχή [The War Prayer]. Μέσω αυτής της εσωτερικής προσπάθειας, ο Twain εκφράζει τις απόψεις του σχετικά με το παράλογο της σκλαβιάς και τη σπουδαιότητα της προσωπικής συνείδησης πέρα από τους νόμους της κοινωνίας. Έστειλε το έργο του στο Harper's Bazaar για δημοσίευση, αλλά στις 22 Μαρτίου 1905, το περιοδικό απέρριψε την ιστορία ως «όχι αρκετά ταιριασμένη σ’ ένα γυναικείο περιοδικό». Οκτώ ημέρες αργότερα, ο Twain έγραψε στο φίλο του Daniel Carter Beard, στον οποίο είχε διαβάσει την ιστορία, «εγώ δεν νομίζω ότι η προσευχή θα δημοσιευθεί στην εποχή μου. Κανένας αλλά ο νεκρός δεν επιτρέπεται να πει την αλήθεια». Επειδή είχε μια αποκλειστική σύμβαση με τους Harper & Brothers, ο Mark Twain δεν μπορούσε να δημοσιεύσει την The War Prayer αλλού κι έτσι παρέμεινε αδημοσίευτο έως το 1923.

Ο Twain υποστήριξε τους επαναστάτες στη Ρωσία ενάντια στους μεταρρυθμιστές, καθότι υποστήριζαν ότι πρέπει να ξεφορτωθούν τον Τσάρο, με βίαια μέσα, επειδή ειρηνικά δεν θα μπορούσε να γίνει τίποτε.

ΜΕ ΤΟΝ ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ!

Δεν τον γνωρίζουμε, αλλά θα τον μάθουμε! Γι' αυτό το λόγο, το περιοδικό ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ και το βιβλιοπωλείο Πρωτοπορία στην Πάτρα, Γεροκωστοπούλου 31, μας προσκαλούν την Παρασκευή 7 Δεκεμβρίου 2007 και ώρα 8,30 μμ στην παρουσίαση του Πατρινού ποιητή Γιάννη Αλεξανδρόπουλου. Θα μιλήσουν οι: Σωκράτης Λ. Σκαρτσής (ποιητής, ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών), Ράνια Καταβούτα (φιλόλογος), Κώστας Κρεμμύδας (ποιητής, εκδότης περιοδικού Μανδραγόρας), και Τάκης Φραντζής (φιλόλογος, αρθρογράφος). Ποιήματα διαβάζουν οι: Γιάννης Γεωργακάκης (μέλος της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων) και Θωμάς Παπαστεργίου (υποψήφιος διδάκτωρ του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων). Είδατε ότι κέντρο δεν είναι μόνο η Αθήνα, αλλά κάθε πόλη είναι κι ένα κέντρο. Η Πάτρα έχει όλες εκείνες τις εσωτερικές προϋποθέσεις που χρειάζεται ένας τόπος για να έχει πνευματική κίνηση και ζωή. Και θέατρα έχει και πανεπιστήμιο έχει, και εφημερίδες έχει και περιοδικά έχει και ωραίους και δημιουργικούς ανθρώπους έχει... Στην Πάτρα, λοιπόν!

CLAUDE LÉVI-STRAUSS

Claude Lévi-Strauss

Ο γάλλος κοινωνικός ανθρωπολόγος Claude Lévi-Strauss (γεννήθηκε στις 28 Νοεμβρίου 1908, στις Βρυξέλλες, στο Βέλγιο), και υπήρξε ο κύριος εισηγητής του δομισμού [structuralism] στην ανθρωπολογία, μια μέθοδος που εφαρμόστηκε στην ανάλυση της κοινωνίας και των πολιτιστικών συστημάτων (π.χ., συγγένεια και μυθικά συστήματα). Ο δομισμός έχει επηρεάσει όχι μόνο τις κοινωνικές επιστήμες του 20ού αιώνα αλλά και τη μελέτη της φιλοσοφίας, της συγκριτικής θρησκείας, της λογοτεχνίας, και του κινηματογράφου. Ο Lévi-Strauss υπήρξε χρήσιμη παράδοση για διανοητές όπως οι Roland Barthes, Michel Foucault, Gilles Deleuze, Jacques Derrida, Jacques Lacan, και Judith Butler.

Το βιβλίο του Tristes Tropiques, που είχε και μια ευρύτερη απήχηση πέραν των στενών επιστημονικών ορίων, είναι ένας απολογισμός των ταξιδιών του στη Βραζιλία. Αρχίζει γράφοντας ότι μισεί τα ταξίδια και τους εξερευνητές και η περιγραφή του είναι η χαρακτηριστική ιστορία του ταξιδιού. Υπάρχουν μερικές εκτεταμένες λυρικές περιγραφικές, συμπεριλαμβανομένης μιας περιγραφής οκτώ σελίδων ενός ηλιοβασιλέματος, και το αφήγημα διακόπτεται από εκτεταμένες παρεκκλίσεις. Υπάρχουν ολόκληρα κεφάλαια που αφιερώνονται στους φιλοσοφικούς στοχασμούς σε τέτοια θέματα όπως τη θέση της ανθρωπολογίας και οι διαφορές μεταξύ των μεγάλων θρησκειών. Οι εμπειρίες του από το συναπάντημά του με τις ινδιάνικες φυλές του Αμαζονίου, περιγράφονται γλαφυρά με την υπογράμμιση ότι ήταν καταστροφική η επέμβαση των «πολιτισμένων» Δυτικών στους ιθαγενείς πολιτισμούς.

Claude Lévi-Strauss / Comment on devient ethnologue

«Ma carrière s'est jouée un dimanche de l'automne 1934, à 9 heures du matin, sur un coup de téléphone. » C'est ainsi que l'on devient ethnologue presque par hasard. En 1934, Claude Lévi-Strauss a 26 ans quand le directeur de l'École normale supérieure lui demande s'il veut partir enseigner à l'Université de São Paulo. Claude Lévi-Strauss acceptera et il s'installera au Brésil en 1935. Mais sans doute ce départ soudain pour l'Amérique du Sud correspondait-il à l'appel d'une vocation dont Lévi-Strauss avait commencé de ressentir les signes précurseurs dans sa jeunesse. Il raconte, dans Tristes Tropiques, comment, étudiant en philosophie, il se sentit très vite rebuté par cette discipline qui lui apparaissait comme une vaine gymnastique intellectuelle coupée de la richesse du réel et desséchante pour l'esprit. D'où l'intérêt porté à la sociologie, mais aussi à l'ethnographie, dont il fit la découverte décisive en lisant, au début des années trente, le livre déjà ancien de Robert Lowie, intitulé Primitive Society. «Ma carrière s'est jouée un dimanche de l'automne 1934,

à 9 heures du matin, sur un coup de téléphone. C'était Célestin Bouglé, alors directeur de l'École normale supérieure; il m'accordait depuis quelques années une bienveillance un peu lointaine et réticente : d'abord parce que je n'étais pas un ancien normalien, ensuite et surtout parce que, même si je l'avais été, je n'appartenais pas à son écurie pour laquelle il manifestait des sentiments très exclusifs. Sans doute n'avait-il pas pu faire un meilleur choix, car il me demanda abruptement : Avez-vous toujours le désir de faire de l'ethnographie ? -Certes ! -Alors, posez votrecandidature comme professeur de sociologie à l'Université de ão Paulo. Les faubourgssont remplis d'Indiens, vous leur consacrerez vos week-ends. Mais il faut que vous donniez votre réponse définitive à Georges Dumas avant midi. » [Tristes Tropiques, Plon, 1955, p.49].

Βασικά έργα του Lévi-Strauss:

La Vie familiale et sociale des Indiens Nambikwara (1948), Les structures élémentaires de la parenté (1949), Race et histoire (1952), Tristes tropiques (1955), Anthropologie structurale (1958), Le totémisme aujourd'hui (1962), La pensée sauvage (1962), Les mythologiques: Le cru et le cuit (1964), Les mythologiques: Du miel aux cendres (1967), Les mythologiques: L'origine des manières de table (1968), Les mythologiques: L'homme nu (1971), La voie des masques (1975), Le regard éloigné (1983), Paroles données (1984), La potière jalouse (1985), De près et de loin - avec Didier Éribon (1988), Histoire de lynx (1991), Regarder, écouter, lire (1993), Saudades do Brasil (1994), Saudades de São Paulo (1995).

Documents sonores:

La diversité culturelle. Non seulement la culture tend à s’uniformiser, mais son mode de transmission change, passant du vertical – de génération en génération – à l’horizontal. Claude Levi-Strauss explique. Émission "Documents", Radio-Canada, 14 janvier 1975 (format Real Audio, 3 min. 13 sec.)

The Birth of Historical Societies (Hitchcock Lectures), 3 et 4 octobre1984, Berkeley Language Center. On peut faire l'écoute en Real Audio de la présentation du conférencier et de l'intervention de celui-ci (71 min. 59 sec.) (Speech Archive SA 1532, University of California, Berkeley)

Document vidéo: Claude Lévi-Strauss: entre nature et culture. Vous pouvez écouter en Real Audio cette émission de l'excellente série "Chasseurs d'idées" (première diffusion: 24 février 2002) présentée à Télé-Québec.Invités: Bernard Arcand, Marcel Brisebois, Jean Grondin et Yvan Simonis. On lira également un riche dossier documentaire.

Documentation

Paz, Octavio. Deux transparents. Marcel Duchamp et Claude Lévi-Strauss, Paris, Gallimard, 1970.

Clément, Catherine. Lévi-Strauss ou la structure du malheur, Paris, Seghers, 1970.

Clément, Catherine. Claude Lévi-Strauss, Paris, PUF, coll. "Que sais-je?", 2003, 128 p. Compte rendu de Arnaud Spire, L'Humanité, 15 mai 2003 : «Le "Que sais-je?" de Catherine Clément ne se contente pas de suivre le fil chronologique de la pensée de Lévi-Strauss, il en cerne à chaque instant l'essence historiquement changeante avec une inlassable émotion, qui ouvre l'intelligence de son lecteur.»

Sperber, Dan. Le structuralisme en anthropologie, Paris, Seuil, coll. "Points", 1973

Leach, Edmund. Claude Lévi-Strauss, Chicago, University of Chicago Press, 1970, 1974, 1989, xii, 146 p.

Textes en ligne:

Raynouard, A. Claude Lévi-Strauss et la «pensée sauvage», Label France, no 23, mars 1996

Éribon, Didier. Claude Lévi-Strauss (adpf publications, la petite bibliothèque, 1996, 59 p.) - site du Ministère des Affaires étrangères, Fr.

Cohan-Solal, Annie. «Claude L. Strauss» in the United States, Partisan Review, vol. LXVII, no 2, 2000

Gibbs, W. Wayt. From Naked Men to a New-World Order, Scientific American, janvier 1998: Finding a hidden logic in "primitive" myths made Claude Lévi-Strauss the most renowned anthropologist alive

Pateman, Trevor. Claude Levi-Strauss, The Way of the Masks (La Voie des Masques) - édition abrégée de : "The Dialogue of the Masks", Aletheia (University of Sussex, England), no 4, automne 1984, p. 16-22.

Plank, William G. Tangible Categories : Claude Lévi-Strauss and Gunter Grass

Donkey Xote, ένας νέος ήρωας!

Είναι το βιβλίο που οι Ισπανοί προσποιούνται ότι έχουν διαβάσει, όπως εμείς οι Έλληνες θέλουμε να λέμε ότι έχουμε πάει στην Ακρόπολη ή έχουμε επισκεφθεί το Μουσείο της Ολυμπίας κι έχουμε δει τον Ερμή του Πραξιτέλη. Εντούτοις λίγοι πραγματικά έφτασαν στο τέλος των δύο μεγάλων τόμων του. Αλλά τώρα δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για την μη γνώση της πλοκής του Δον Κιχώτη της Μάντσα, του έπους αυτού του 17ου αιώνα του Miguel Cervantes: η πρώτη ζωντανή έκδοση του μυθιστορήματος θα γίνει στον κινηματογράφο και θα προβληθεί σε ολόκληρη την Ισπανία την προσεχή εβδομάδα. Ο Donkey [Γάιδαρος] Xote θα προβληθεί σε 300 οθόνες, που αποτελεί ρεκόρ για ισπανικά κινούμενα σχέδια. Για να ολοκληρωθεί η παραγωγή χρειάστηκαν πέντε χρόνια, και κόστισε 15 εκ. € (£11εκ.). Θεωρείται ότι είναι η πιό φιλόδοξη ζωντανή ταινία της Ισπανίας ακόμα, και οι παραγωγοί της ελπίζουν να κυριαρχήσει στη χριστουγεννιάτικη αγορά του Χόλιγουντ.

Αστέρια του κινηματογράφου, της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου έχουν δώσει τις φωνές τους στον επώνυμο ήρωα, τον στον Donkey Xote, στον πιστό ακόλουθό του, τον Sancho Panza, και στους ζωικούς συντρόφους τους. Οι περιπέτειες Δον Κιχώτη μπορεί να καταλαμβάνουν εκατοντάδες σελίδες στον κλασικό Θερβάντες, αλλά οι παραγωγοί της ταινίας έχουν περιορίσει τις περιπέτειες κι έχουν συμπιέσει το μυθιστόρημα σε 80 λεπτά, δίνοντας πρωταγωνιστικούς ρόλους στον Rocinante, το άλογο του Δον Κιχώτη, και στον Rucio, το γάιδαρο τουSancho Panza, - μια εντυπωσιακή ομοιότητα με την επιτυχημένη σειρά Shrek, όπου ακουγόταν ο Eddie Murphy.

ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΑΝΑΤΙΚΟΥΣ;

Randeep Ramesh in New Delhi, Tuesday November 27, 2007, The Guardian

Taslima Nasrin: 'India is my home. I would like to keep living in this country until I die'. Photograph: Getty

The exiled Bangladeshi author Taslima Nasrin went into hiding in the Indian capital last night after being hounded across the country accused of insulting Muslims - highlighting the difficulty of reconciling the right to free expression with respect for religious belief in the world's largest democracy.

Nasrin, who has been living on a tourist visa in Kolkata since 2004, was bundled from her home last week after protests from Muslim groups led to riots - which were only quelled by army units... (Article continues)

NORMAN MAILER, ΝΙΚΗΤΗΣ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ!

· US writer gets posthumous Literary Review award
· Judges underwhelmed by Mailer's 'grinding hound'

Sarah Crown, Wednesday November 28, 2007, The Guardian

Author Norman Mailer, who has posthumously won this year's Literary Review Bad Sex in Fiction award. Photograph: David Cheskin/PA

When it comes to truly deplorable writing, not even death, it seems, lets you off the hook. This year's Literary Review Bad Sex in Fiction award has gone to the late Norman Mailer for a description of oral sex in his final novel, The Castle in the Forest, in which a male member is likened to a "coil of excrement".

"It was the excrement that tipped the balance," admitted Philip Womack, assistant editor of the Literary Review, whose editorial staff judge the annual prize. "That, and the line about Alois [the male character] being 'ready at last to grind into her with the Hound, drive it into her piety'. That was pretty awful."

This is the first time in its 15-year history that the award - established in 1993 by Auberon Waugh, then editor of the Literary Review, to "draw attention to the crude, tasteless, often perfunctory use of redundant passages of sexual description in the modern novel, and to discourage it" - has been bestowed posthumously... (Article continues)

ΚΙ ΑΥΤΟ: Υστερόγραφο για τον Νόρμαν Μέϊλερ. ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟ ΔΑΝΔΟΛΟ. Paper 30/11/2007

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ: ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΑΝΑΛΥΤΗΣ

«Απειλή για κάθε χώρα αποτελεί πια το φαινόμενο Μπερλουσκόνι»

Με το μυθιστόρημά του «Το Ονομα του Ρόδου» έγινε γνωστός σε όλον τον κόσμο. Αυτοχαρακτηρίζεται «επαγγελματίας φιλομαθής» ο οποίος γράφει μυθιστορήματα. Πέρα από αυτά όμως ο Ουμπέρτο Εκο, χάρη στην ευθυκρισία του, είναι και αξιόλογος πολιτικός αναλυτής. Σε συνέντευξή του στους «Νew Υork Τimes» κρούει τον κώδωνα του κινδύνου: « Ο λαϊκισμός έχει κατακυριεύσει τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το φαινόμενο Μπερλουσκόνι αποτελεί πλέον απειλή για κάθε χώρα» λέει. Το φαινόμενο... [συνέχεια στο Βήμα]

ΥΓ. Διάβασα το σχόλιο της φίλης μου Meniek και θεώρησα απαραίτητο να κάνω αυτό το υστερόγραφο...

Δεν είναι το Όνομα του Pόδου ή το Eκκρεμές του Φουκό που επειδή έγιναν best-seller, θεωρώ σπουδαίο τον Eco. Είναι καλά βιβλία, όπως και Tο νησί της προηγούμενης μέρας, το Mπαουντολίνο, τα παιδικά βιβλία του… Ωστόσο, έχει κάνει κάποιες παρατηρήσεις που με βρίσκουν σύμφωνο (καλά, θα μου πεις ότι κι ο καθένας μπορεί να τις κάνει – σημασία έχει ποιος ακούγεται): Ότι ζούμε σ’ ένα μεγάλο καρναβάλι και κινδυνεύουμε από οverdose! Τα πάντα έχουν μετατραπεί σ’ ένα γιγάντιο καρναβάλι: ο αθλητισμός, η πολιτική, η θρησκεία, ακόμη και η εργατική τάξη. Η «καρναβαλοποίηση» της ύπαρξης έχει πάρει διαστάσεις στην εποχή μας κι ανάμεσα στα στοιχεία εκείνα που αποδεικνύουν του λόγου το αληθές είναι και το «κάρφωμα» του πολίτη μπροστά στην τηλεόραση, όπου παρακολουθεί και υφίσταται τη διασκέδαση από εκείνο το σκυλολόι που παρουσιάζει τη ζωή σαν καρναβάλι. Δεν χρειάζεται και πολύ να σκεφτούμε, αρκεί να πω μερικά ονόματα τηλεοπτικών «αστεριών» που δεν ξέρουν τίποτε περισσότερο από το κουτσομπολιό, το τραγούδι, τη σαχλαμάρα και το ξεγύμνωμα και οι άντρες να βαράνε παλαμάκια για τα εκατομμύρια που κερδίζουν κάποιοι επιτήδειοι… Τέλος πάντων, έχω την εντύπωση, φιλενάδα, ότι ίσως είσαι υπερβολική στους χαρακτηρισμούς σου για τον Eco.

ΧΩΡΙΣ ΤΗ ΜΑΣΚΑ!

• Δεν σε επισκέπτομαι κάπου κάπου. Σε επισκέπτομαι συστηματικά, απλά δεν σχολιάζω πάντα. Το ξέδωμά σου (φτιάχνω λέξεις, υπάρχει αντίρρηση;) είναι επ' ωφελεία μας (μου σίγουρα)… Meniek

Ήταν μια αφορμή για μένα να ξανασκεφτώ, έστω για λίγο, αυτή την εμμονή στη γραφή. Από τότε που «ανακάλυψα» το «μπλογκάρισμα», και δημιούργησα χώρους στο διαδίκτυο που τους διαχειρίζομαι εγώ, νιώθω να απελευθερώνομαι.

Η δουλειά ενός δημοσιογράφου τι υπηρετεί για να θεωρείται και δικαιωμένη; Υπηρετεί την ενημέρωση! Εγώ πλέον δεν είμαι μάχιμος δημοσιογράφος και συνεπώς γράφω, κυνηγώντας την ουρά μου, όπως ο σκύλος. Όσα γράφω για το θέατρο, τα βιβλία, τους συγγραφείς, το περιβάλλον, την πολιτική, τη μουσική, τις τέχνες, είναι βέβαιο ότι δίνουν συγκινήσεις στο λυρισμό που - θέλουμε δεν θέλουμε - είναι ομφαλοσκοπικός. Δεν δίνουν όμως απόκριση στο λογισμό! Παραπέμπουν στο άδηλο που είναι μια υπεκφυγή…

Ωστόσο, η ενημέρωση είναι επικοινωνία. Γι’ αυτό και τα Μ.Μ.Ε. ερμηνεύονται ως Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ή Επικοινωνίας. Η επικοινωνία, λοιπόν, είναι να ψάχνεις το δρόμο των άλλων και να τους βρίσκεις! Να μιλήσεις μαζί τους, να γελάσεις, να νευριάσεις, να αντιδικήσεις, να ενώσετε τις φωνές σας, να αφήσετε τα δρομάκια σας και να ανοίξετε έναν άλλο πλατύτερο δρόμο.

Εδώ που τα λέμε, στις καθημερινές δοκιμασίες του ανθρώπου δεν υπάρχουν και πολλές απαντήσεις ή λύσεις. Υπάρχουν άνθρωποι που όσο μεγαλώνουν θέλουν να διευρύνουν τον ορίζοντα των γνώσεών τους. Αυτή όμως είναι και η προσωπική τους ταλαιπωρία. Διότι οι γνώσεις συνοδεύονται και από την καλλιέργεια του αισθήματος της αξιοπρέπειας κι αυτό σημαίνει ότι είναι τρομερά δύσκολο να νιώθουν άνετα σε μια κοινωνία, όπου διάφοροι μπεχλιβάνηδες πουλάνε την παλιοπραμάτεια τους, ασυδοτούν, εκδηλώνουν παρεκτροπές, παραχαράξεις, διαστροφές, μεταχειρίζονται νοθείες, υπονομεύουν…

Με όλα τούτα που λέω, κινδυνεύω να εκδηλωθώ ως απολογητής της μετριοκρατίας! Λες και παραπονιέμαι για κάτι... Όχι, δεν είναι έτσι. Απλώς φωνάζω για ν’ ακουστώ. Ε, εσείς οι απ’ έξω! Είμαι κι εγώ εδώ. Χωρίς μάσκα... Κι αυτό το σημειώνω διότι όλοι κυκλοφορούμε με μάσκες. Φοβόμαστε να δείξουμε τον αληθινό εαυτό μας. Κρυβόμαστε και από τον εαυτό μας. Εδώ υποτίθεται ότι έγινε μια ολόκληρη επνάσταση με το ίντερνετ κι ο καθένας γράφει ό,τι θέλει, αλλά δεν τολμάει να πει ποιος είναι! Μπορεί να χαλάει τον παρηγορητικό μύθο των άλλων, αλλά φοβάται για τον δικό του. Όταν φοράει τη μάσκα λέει την αλήθεια ή όταν δεν την φοράει; Το συμπέρασμα είναι ό καθένας έχει και λέει τη δική του αλήθεια! Το μυστήριο που κρύβει η μάσκα, δημιουργεί και θύματα αλλά και υποκριτές.

ΟΙ ΨΙΘΥΡΙΣΤΕΣ: ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΖΩΗ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΛΙΝ

O Orlando Figes (γενν. Λονδίνο 1959) είναι καθηγητής της ιστορίας στο Birkbeck College, του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Έχει γράψει πολλά βιβλία που αναφέρονται στη ρωσική ιστορία: το Η τραγωδία ενός λαού: Η ρωσική επανάσταση:1891-1924 [A People's Tragedy: The Russian Revolution, 1891-1924] τιμήθηκε επανειλημμένως με τα βραβεία Wolfson Prize, NCR Book Award, W.H. Smith Literary Award, Longman/History Today Book Prize και Los Angeles Times Book Prize. Επίσης το βιβλίο Ο Χορός της Νατάσας: Μια πολιτιστική ιστορία της Ρωσίας [Natasha's Dance: A Cultural History of Russia] (2002) που είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο (short-list) επίλεκτων υποψηφίων για το Samuel Johnson Prize και το Duff Cooper Prize. Το τελευταίο του βιβλίο είναι το «The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia» [=Οι Ψιθυριστές: Ιδιωτική ζωή στη Ρωσία του Στάλιν] (2007). Άλλα έργα του: «Peasant Russia, Civil War: The Volga Countryside in Revolution, 1917-21» (1989), «Interpreting the Russian Revolution: The Language and Symbols of 1917» (1999), σε συνεργασία με τον Boris Kolonitskii.

Για να γράψει τους Ψιθυριστές, ο Orlando Figes μελέτησε, για πολλά χρόνια, τα απομνημονεύματα των διανοουμένων «αποστατών», όπως οι Eugenia Ginzburg και Nadezhda Mandelstam, και το έργο του Aleksandr Solzhenitsyn, που χαιρετήθηκε ευρέως ως μια αυθεντική φωνή ενός ανθρώπου που έζησε τον τρόμο του Στάλιν ως απλός πολίτης. Τα βιβλία τους πράγματι αποτύπωσαν την εμπειρία των ανθρώπων, οι οποίοι ήσαν «έντονα αφοσιωμένοι στα ιδανικά της ελευθερίας και του ατομικισμού». Αλλά δεν μπορεί κανείς να πει ότι ήσαν χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι εκατομμυρίων άλλων ανθρώπων που δεν ήσαν αντίπαλοι του καθεστώτος και δεν συμμετείχαν σε οποιοδήποτε είδος ουσιαστικής διαφωνίας, αλλά στάλθηκαν ακόμα και στα στρατόπεδα εργασίας, εξόριστοι σε μακρινούς τόπους ή κατευθείαν στη συνοπτική εκτέλεση. Παρακολουθούμε τον αντίκτυπο του gulag «στον εσωτερικό κόσμο των απλών πολιτών», πολλά θύματα «σιωπηλά αποδέχτηκαν τις βασικές αξίες του συστήματος».

Ο συγγραφέας στρέφει την προσοχή μας σε μια τεράστια σειρά πηγών - επιστολές, απομνημονεύματα, συνομιλίες. Εξιστορεί για το πώς οι Ρώσοι προσπάθησαν να υπομείνουν τη ζωή κάτω από τον Στάλιν, υπομένοντας πολλές φορές την πραγματικότητα των φοβερών επιλογών τους. Η σοβιετική ιστορία έχει ιδωθεί γενικά είτε ως ιστορία ενός πολιτικού συστήματος είτε ιστορία των θυμάτων του. Το Whisperers είναι για τους Ρώσους ολόκληρη η τρομακτική εμπειρία κάτω από τον Στάλιν. Εκείνοι που διαμόρφωσαν το πολιτικό σύστημα έγιναν, πολύ συχνά, τα θύματά του. Εκείνοι που ήσαν τα θύματά του, ήσαν συχνά αρκετά αθώοι. Το Whisperers αναδημιουργεί το είδος του λαβυρίνθου στο οποίο οι Ρώσοι βρέθηκαν, όπου μια χωρίς πρόθεση λανθασμένη ενέργεια μπορούσε είτε να καταστρέψει μια οικογένεια είτε, διεστραμμένα, να την σώσει. Μια κοινωνία στην οποία ο καθένας μιλούσε ψιθυριστά: είτε για να προστατευθεί ο ίδιος, την οικογένειά του, τους γείτονες είτε τους φίλους του - είτε για να τους ενημερώσει.

Ο Figes παραθέτει δημόσιες επιστολές αποθάρρυνσης της καταγγελίας. Σε μια αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Εγώ, ο Nikolai Ivanov, απαρνιέμαι τον πατέρα μου, έναν πρώην-ιερέα, επειδή για πολλά χρόνια εξαπάτησε τους ανθρώπους με τη διδασκαλία του ότι ο Θεός υπάρχει, και αυτός είναι ο λόγος που διαρρηγνύω όλες τις σχέσεις μου μαζί του». Οι νέοι αισθάνθηκαν την ανάγκη να σπάσουν τη συνέχεια με το παρελθόν τους, υποστηρίζοντας συχνά ότι οι γονείς τους ήσαν νεκροί ή είχαν φύγει σαν ένα δείγμα απομάκρυνσης από «το στίγμα παράδοσής τους». Υπήρξαν γονείς που εκλιπαρούσαν τα παιδιά τους για να υποβάλουν τέτοιες επιστολές προκειμένου να εξασφαλίσουν πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ή την επαγγελματική πρόοδο!

Κάθε ιστορία είχε τη λογική της. Η εκστρατεία του Στάλιν για να εκφοβίσει τον πληθυσμό δεν είχε κανένα ηθικό όριο. Ο Figes γράφει για τον Pavlik Morozov, έναν έφηβο που λέγεται ότι σκοτώθηκε από άλλα μέλη της οικογενείας του επειδή είχε καταγγείλει τον πατέρα του για την πώληση ψεύτικων εγγράφων στους κουλάκους ζωντανός στις εδώ κοντά «πρόσθετες τακτοποιήσεις.» (Οι κουλάκοι ήσαν μια κατηγορία αποκαλούμενων πλουσιότερων αγροτών που θεωρήθηκαν το κύριο εμπόδιο στην κολλεκτιβοποίηση) ο πατέρας καταδικάστηκε και στάλθηκε σε ένα στρατόπεδο εργασίας και αργότερα εκτελέστηκε. Μετά από το θάνατο του αγοριού, ο σοβιετικός Τύπος δημιούργησε έναν ολόκληρο μύθο γύρω από την περίπτωσή του.

ΔΡΩΜΕΝΑ: ΕΝΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Κι άλλο τεύχος... "Δρώμενα"! Από Δευτέρα, στα κεντρικά βιβλιοπωλεία. Να και το δελτίο τύπου:

Ανανεωμένο, δυναμικό, αισθητικά ωραίο και ενημερωμένο το θεατρικό περιοδικό ΔΡΩΜΕΝΑ μπαίνει ξανά ζωντανό και μάχιμο στη θεατρική ζωή του τόπου. Μια απόφαση ήταν το νέο τεύχος να ξεκινήσει την αρίθμηση από την αρχή: τεύχος 01, Φθινόπωρο 2007. Πλούσια ύλη με άρθρα, μελέτες, συνεντεύξεις, ιστορικές αναδρομές, σχόλια, ειδήσεις σχολιασμένες, βιβλία …

Το βασικό «ατού» του τεύχους είναι η μελέτη με τίτλο ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΠΕΡΕΤΤΑ: ΕΝΑ ΑΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΤΟ ΕΙΔΟΣ του διδάσκοντος Θεατρολογία στο Πανεπιστήμιο Κρήτης Μανώλη Σειραγάκη, ο οποίος και σημειώνει: Παρά τα 100 χρόνια παρουσίας της στο ελληνικό θέατρο, η Οπερέττα δεν έχει γίνει ποτέ αντικείμενο συστηματικής μελέτης σε αντίθεση με τα υπόλοιπα θεατρικά είδη. Η εμμονή ως σήμερα σε ανεκδοτολογικά άρθρα και αποσπάσματα απομνημονευμάτων που συναντάμε ακόμη και στα προγράμματα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής μάς αναγκάζει να την αντιμετωπίζουμε σαν ένα γραφικό φαινόμενο που έχει εξαφανιστεί οριστικά κι όχι σαν ένα δυναμικό θεατρικό είδος που, ανεξάρτητα από την αμφίβολη ποιότητα των σημερινών του επιβιώσεων, σημάδεψε βαθιά το ελληνικό θέατρο και τον Κινηματογράφο…

Αφιέρωμα στην ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΗ ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ «ΤΕΧΝΗΣ», 28 ΧΡΟΝΙΑ ΣΥΝΕΠΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΦΟΣΙΩΣΗΣ. Νικηφόρος Παπανδρέου: Το ζήτημα είναι πώς θα κάνουμε πολλούς τους μυημένους… Δημήτρης Ναζίρης: Τα μισά της χρόνια μαζί μου τα πέρασε. Έφη Σταμούλη: Αυτό είναι το μυστικό… Τρεις μαρτυρίες: Νίκος Χουρμουζιάδης, Ιωάννα Μανωλεδάκη, Απόστολος Βέττας. Οι παραστάσεις 1979-2005.

Συνέντευξη του Αμερικανού δημοσιογράφου Mel Gussow με τον Harold Pinter: «Τείνω να αντιμετωπίζω το κοινό ως εχθρό μου…». Με αφορμή το ανέβασμα του έργου του Παλιοί Καιροί στο Μπρόντγουεϊ, σε σκηνοθεσία Peter Hall. Συνέντευξη. Μετάφραση: Μαριάννα Καλλιά, επιμέλεια μετάφρασης: Λίλα Τρουλινού.

Kείμενο καθηγητή Georges Banu με τίτλο «Έξοδοι κινδύνου», που είναι ο πρόλογος από το ομώνυμο βιβλίο του Le théâtre, sorties de secours : essais critiques (Eκδόσεις: Aubier)., σε μετάφραση της Μάγιας Λυμπεροπούλου.

Άρθρο του Norman R. Shapiro με τίτλο «Η φάρσα ή Γέλιο χωρίς δεύτερη σκέψη». Η Φάρσα, αυτό το τόσο απαιτητικό θεατρικό είδος, το πιο απαιτητικό μάλιστα –ρωτήστε ακόμη και τους καλύτερους σκηνοθέτες αν δεν το πιστεύετε– υπήρξε, από τον Μεσαίωνα, ένα από τα πιο αγαπημένα θεατρικά είδη στη Γαλλία, όπου, σύμφωνα με μια ετυμολογία της λέξης, την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν και για τη γέμιση στη μαγειρική. Έτσι, μικρά κωμικά κομμάτια χρησιμοποιούντο σαν «γέμιση» ανάμεσα σε μεγάλα, συνήθως σοβαρά έργα για την απαραίτητη ανακούφιση. Όμως, αν στα μέσα του 20ού αιώνα, η γαλλική φάρσα ένιωσε την ανάγκη να νομιμοποιήσει την ύπαρξή της, δανειζόμενη τα στολίδια του υπαρξισμού και του παραλόγου και το angst τους, όπως για παράδειγμα έκαναν οι διάφοροι, Ionesco, Adamov και Arrabal, για να ονομάσουμε μερικούς από τους πιο διάσημους εκφραστές εκείνης της γενιάς, οι ειδήμονες της φάρσας κατά την εποχή της ακμής της, έναν αιώνα νωρίτερα και βάλε, δεν ένιωθαν καμιά τέτοια υποχρέωση… Μετάφραση: Χριστίνα Παπαδάκη.

Στο ΦΑΚΕΛΩΜΑ, ο θεατρικός συγγραφέας Γιώργος Μανιώτης [«Ως βλαξ πίστεψα ότι αυτό πoυ έχει την μεγαλύτερη αξία είναι η ζωή…»] απαντά σε 65 ερωτήσεις του Νίκου Λαγκαδινού.

Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιάννης Σπανδωνής, κάνει ,μια ιστορική αναδρομή στη θεατρική Αθήνα των αρχών του αιώνα με τίτλο «Nικόλαος Σπανδωνής, H Aθήνα μας ή πώς μια θεατρική παράσταση πυροδότησε την επανάσταση του 1909 στο Γουδί»!

Ο δήμαρχος της Αγίας Βαρβάρας Αττικής Λάμπρος Μίχος, του οποίου η δραστηριότητα έχει αλλάξει και το πολιτιστικό τοπίο του δήμου του, γράφει για «Το θέατρο και το παράδειγμα του Δήμου της Αγίας Βαρβάρας». Κι ένα μικρό αφιέρωμα στην Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης Αγίας Βαρβάρας, την οποία διευθύνει ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Δημήτρης Παπαγιάννης.

ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΩΠΕΙΟ: Tο ελληνικό έργο, Εθνικό Θέατρο, Η συναρπαστική γοητεία της Αντιγόνης, Η επικράτηση της Αντιγόνης, Ερμήνευσαν Αντιγόνη, Η Πειραματική Σκηνή της «Τέχνης», Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Η μικροκομματική λογική, Η ελληνική διανόηση, Οι δεξιοτέχνες της αερολογίας, Οι πλαστικές σακούλες, Για το υπουργείο Πολιτισμού Επιχορηγήσεις ή ποιος ξέχασε ανοιχτές τις βρύσες!, Επιχορηγήσεις δια βίου;, Το Μαλλιαροπούλειο Θέατρο κ.ά.

Στις ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ: Νέο ξεκίνημα, Αναζητούμε φίλους, Σε καλοπροαίρετους αναγνώστες, Η αλλαγή στο Εθνικό, Οφειλή στον Βασίλη Ζιώγα, ΟΙ καρεκλοκένταυροι των ΜΜΕ, Ο Τζούλιαν Σνάμπελ, La Fenice της Βενετίας, Δημήτρης Σπάθης, Τα Δρώμενα στο Πανεπιστήμιο, Bωμός γνωστός από τον «Oιδίποδα», Ύστερα από 2.300 χρόνια!, Ξεχασμένο στη μοίρα του το αρχαίο θέατρο της Μήλο, Ύστερα από 2.300 χρόνια, Αποκαλύφθηκε το αρχαίο θέατρο Αχαρνών, Πρόβλημα με τις επιχορηγήσεις!, Αρχαίο θέατρο και στην Κεφαλονιά, Το ΣΕΗ συνταράσσεται, Το ΕΝΤΥΠΟ πρόγραμμα του Εθνικού Θεάτρου, Το κόστος του Ελληνικού Φεστιβάλ, Ευτυχισμένες μέρες στην Επίδαυρο!, Ο Μάριος Πλωρίτης, O Σπύρος Κωνσταντόπουλος, Ο Νίκος Συνοδινός, Ο Νίκος Τσεκούρας, The Lady from Dubuque του Έντουαρντ Άλμπι, Ο (και δικός μας) Χάρολντ Πίντερ, Στα 101 της πατά ξανά το σανίδι της σκηνής, Τα ΔΡΩΜΕΝΑ στα χέρια των φίλων…

ΒΙΒΛΙΑ. Γιάννης Εμίρης: Ό,τι γεννιέται… πεθαίνει! (Βασίλης Γκουρογιάννης «Ο θίασος των Αθηναίων»). Λεία Βιτάλη: Πάντρεμα αφηγηματικού και θεατρικού λόγου (Αντώνης Σιμιτζής «Δρόμοι της οργής»). Ιωάννα Λαγκαδινού: Εξαιρετικά δημοσιεύματα. Τα αφιερώματα της «Καθημερινής».

ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ: Τα βρώμικα χέρια: Σημεία των καιρών: στη Γαλλία, όπως και αλλού, η εποχή μας μοιάζει να είναι η εποχή της κατάλυσης των μύθων των προηγούμενων δεκαετιών. Υπάρχει πολύ μίσος στην ατμόσφαιρα, μια ατμόσφαιρα που αποπνέει δυσοσμία…Από τα θύματα της τάσης αυτής ήταν και ο Σαρτρ, μαζί με τη σύντροφό του, τη Σιμόν ντε Μποβουάρ.

Τρικυμία από χαρτί: Τα “Βιβλία του Προσπέρου”, ήταν ο τίτλος της ταινίας του Πίτερ Γκριναγουέι που είχε προβληθεί στο φεστιβάλ Βενετίας – μια ταινία που αποτελούσε ελεύθερη απόδοση της Τρικυμίας του Σέξπιρ, ή μάλλον παράφρασή της, όπως ισχυρίζονταν πολλοί.

Μια μοναδική συνάντηση: Η θαυμαστή νουβέλα του Χένρι Τζέιμς Μέσα στο κλουβί διηγείται τη ζωή μιας γυναίκας που εργάζεται σ’ ένα τηλεγραφείο και που ζει μάσα από τη ζωή των άλλων – έτσι όπως τη βλέπει να περνάει μέσα από τα κείμενα των τηλεγραφημάτων που φτάνουν στα χαρτιά της. Αυτό το θέμα, σε μετάφραση και θεατρική απόδοση από τον Έντσο Σιτσιλιάνο, είχε διαλέξει ο Λούκα Ρονκόνι για τις παραστάσεις που έδωσε πριν μερικά χρόνια στην Περούτζια.

Η κόλαση των λέξεων: Ο (κατά τα άλλα συντηρητικών πολιτικών πεποιθήσεων) Μπότο Στράους θεωρείται – και είναι – από τους πιο πολυπαιγμένους συγγραφείς της Ευρώπης, μαζί με τον Χάινερ Μίλερ. Η αιτία: επειδή καταγγέλλει την κοινωνία μας που βυθίζεται ολοένα και περισσότερο στο πέλαγος του καταναλωτισμού, όπου αναζητεί τη χαρά δίχως να τη βρίσκει.

Ο Μπαρταμπάς, ο άνθρωπος που τον έλεγαν Άλογο: Μιας και το ρίξαμε στις αναμνήσεις, και μια «ιππική όπερα» που είχε ανέβει πριν μερικά χρόνια στη Γαλλία. Ανακατεύοντας μουσική και άλογα, γρηγοριανά τραγούδια και τραγούδια των Βερβέρων, σκιαγραφούσε δυο διαφορετικούς πολιτισμούς. Η παράσταση είχε γνωρίσει μεγάλη επιτυχία – και είχαν παρελάσει από εκεί ο Πολάνσκι, η Μαντόνα, ο Κερκ Ντάγκλας, ο Ηλίας Καζάν κ.ά

ΑΝΤΡΕ ΜΑΛΡΟ...

O Γάλλος Αντρέ Μαλρό [André Malraux] γεννήθηκε στις Νοεμβρίου 1901 και πέθανε στις 23 Νοεμβρίου 1976. Σπουδαίος συγγραφέας, άνθρωπος της περιπέτειας, διετέλεσε υπουργός στην κυβέρνηση του Ντε Γκολ, και γενικώς υπήρξε μια για ορισμένους αμφιλεγόμενη προσωπικότητα της γαλλικής πολιτικής ζωής αλλά και των γραμμάτων.

Για μένα όμως ανήκε στη χορεία εκείνων των προσωπικοτήτων που θαύμαζα, μέχρι την εποχή του Γαλλικού Μάη του 1968 όταν μπήκε επικεφαλής της αντιδιαδήλωσης για τη στήριξη του "κατεστημένου". Ήταν ένας εξαιρετικός πεζογράφος, αλλά και η επαναστατική αφετηρία του (συμμετοχή στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, με την πλευρά φυσικά των Δημοκρατικών), ήταν αυτή που δημιουργούσε την εικόνα ενός αντικονφορμιστή. Είχε το "θάρρος" να περάσει σε μια δύσκολη (κοινωνικο-πολιτικά) εποχή στην πλευρά του κατεστημένου, όταν σύμπασα η διανόηση τότε που η νεολαία βρισκόταν στα οδοφράγματα του Παρισιού, της Ναντέρ και αλλού, και υπερασπίζονταν ιδέες ανατρεπτικές. Ο Μαλρό διάλεξε το "καθεστώς". Δεν ξέρω αν αυτό θα μείνει στην ιστορία.

Μερική βιβλιογραφία:

• Lunes en Papier, 1923 (Paper Moons, 2005)
• La Tentation de l'Occident, 1926 (The Temptation of the West, 1926)
• Royaume-Farfelu, 1928 (The Kingdom of Farfelu, 2005)
• Les Conquérants, 1928 (The Conquerors, 1928)
• La Voie royale, 1930 (The Royal Way or The Way of the Kings, 1930)
• La Condition humaine, 1933 (Man's Fate, 1934)
• Le Temps du mépris, 1935 (Days of Wrath, 1935)
• L'Espoir, 1937 (Man' Hope, 1938)
• Les Noyers de l'Altenburg, Paris, Gallimard, 1948. (The Walnut Trees of Altenburg)
• La Psychologie de l'Art, 1947-1949 (The Psychology of Art)
• Les Voix du silence, 1951 (The Voices of Silence, 1953)
• La Métamorphose des dieux: Vol 1. Le Surnaturel, Paris, Gallimard, 1957 (In English as The Metamorphosis of the Gods, translated by Stuart Gilbert); Vol 2. L'Irréel, Paris, Gallimard, 1974; Vol 3. L'Intemporel, Paris, Gallimard, 1976.
• Antimémoires, 1967 (Anti-Memoirs, 1968 - autobiography)
• Les Chênes qu'on abat, 1971 (Felled Oaks or The Fallen Oaks)
• Lazare, 1974 (Lazarus, 1977)

Βιβλία για τον Μαλρό:

• Andre Malraux (1960) by Geoffrey H. Hartm an
• Malraux (1971) by Pierre Galante (SBN 40212441-3)
• Andre Malraux: A Biography (1997) by Curtis Cate (ISBN 208066795)
• Malraux ou la Lutte avec l'ange. Art, histoire et religion (2001) by Raphaël Aubert (ISBN 2-8309-1026-5)
• Malraux : A Life (2005) by Olivier Todd (ISBN 0375407022)
• Dits et écrits d'André Malraux : Bibliographie commentée (2003) by Jacques Chanussot and Claude Travi (ISBN 2-905965-88-6)
• The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936 - 1939 (Second edition 2006) by Anthony Beevor (ISBN 0-2978-4832-1)
• André Malraux (2003) by Roberta Newnham (ISBN 97818415085

Κι αυτό

André Malraux (1901-1976)

Pour beaucoup d'écrivains, l'enfance fait l'objet d'une introspection nostalgique ou émerveillée. André Malraux, lui, a mis toute son énergie à l'oublier : " Presque tous les écrivains que je connais aiment leur enfance, je déteste la mienne" écrira-t-il dans ses Antimémoires en 1967. Il n'aimait guère, non plus, que l'on fouille ce "tas de petits secrets" qu'est la vie d'un homme... Aussi s'emploiera-t-il à brouiller les pistes concernant sa propre existence.

Rien ne prédestinait ce jeune banlieusard sans fortune, né en 1903, au pied de la butte Montmartre à devenir l'un des géants français du vingtième siècle. Elevé , du fait de la séparation de ses parents, par trois femmes, sa grand-mère, sa mère et sa tante, il découvrira d'abord le monde au travers des livres et des musées. Doué d'une grande curiosité et d'une mémoire prodigieuse, il devient "chineur" pour un libraire-éditeur parisien, et s'immisce ainsi dans les milieux littéraires et artistiques de l'avant-garde . Malraux se passionne pour la peinture cubiste. Un grand marchand de tableau, qui est aussi éditeur, Kanhweiler, éditera en 1921 le premier livre de Malraux : Lunes en papier.

Puis Malraux rencontre Clara Goldschmidt , riche héritière d'une famille allemande émigrée. La jeune fille est immédiatement séduite par ce garçon élégant à l'intelligence brillante et aux propos pétillants. Fiançailles, mariage. Malraux place la fortune de son épouse en bourse. Les entreprises minières mexicaines dans lesquelles il a tout misé, ne tiendront pas leur promesse. Le couple est ruiné.

Pour se reconstituer rapidement un patrimoine, André Malraux prend l'étrange décision d'aller s'emparer de quelques statues khmères dans la jungle cambodgienne pour les revendre ensuite en occident. L'expédition est un désastre. A la veille de Noël 1923, le couple est arrêté à Phnom-Penh. André Malraux est condamné à trois ans de prison ferme. Clara Malraux, elle, bénéficie d'un non lieu et parvient à rentrer en France. Elle réussira, en mobilisant une vingtaine de grands écrivains français à faire libérer son mari.

Mais ce séjour asiatique lui a donné le virus de l'aventure et a révélé son intérêt pour l'action politique. Malraux retourne en Asie. Ses positions anti-coloniales lui valent quelques démêlés avec la justice. Rédacteur en chef d'une publication clandestine, L'Indochine enchaînée, Malraux suit avec un regard attentif les événements de la révolution chinoise, notamment le soulèvement de Canton (1925). Revenu en France, il publie ses premiers romans : La Tentation de l'Occident (1926) , Les Conquérants (1928) , La Voie royale (1930, prix Interallié). La condition humaine lui vaut le prix Goncourt en 1933.

Son goût de l'action et ses convictions anti-fascistes poussent Malraux à participer à la guerre civile espagnole aux côtes des républicains en 1936. Ces événements lui inspireront un grand roman : L'Espoir ( 1937) et un film ( Sierra de Terruel, 1939)

Durant la seconde guerre mondiale, Malraux entre tardivement dans la résistance ( en 1943) sous le nom de colonel Berger. Il éprouve de grandes difficultés, tant auprès des résistants gaullistes que communistes, qui le considèrent comme un transfuge tardif. En juillet 1944, sa voiture tombe dans une embuscade à Toulouse : blessé, Malraux est arrêté, interrogé, et transféré à la prison Saint-Michel de Toulouse. Il ne doit sa libération, en août, qu'à un départ précipité des allemands.

En 1945, il rencontre le Général de Gaulle. Un grande admiration réciproque se crée entre les deux hommes. Malraux accepte de devenir son conseiller technique à la Culture et devient un éphémère ministre de l'Information (novembre 1945 à janvier 1946).

Il ne quittera plus le Général de Gaulle. Lors de son retour aux affaires en 1958, il devient Ministre d'Etat chargé des Affaires culturelles. Le militant révolutionnaire s'est mué en militant gaulliste. Sa diction magnétique et haletante résonne pour longtemps dans nos mémoires : l'oraison funèbre de Braque et le transfert des cendres de Jean Moulin au Panthéon...

Malraux publiera encore La Voix du Silence (1951), La Métamorphose des dieux (1957-1976), et les Antimémoires (1967).

En 1970, il publie les Chênes que l'on abat, un dernier hommage au général de Gaulle disparu, dont il était resté le plus proche des compagnons.

Il meurt en 1976, à l'hôpital Henri-Mondor de Créteil, suite à une congestion pulmonaire.

Malraux est un personnage que l'on a eu trop tendance à statufier . Sans doute le livre d'Olivier Todd ("André Malraux. Une vie", Biographie d'Olivier Todd, Gallimard, avril 2001) , qui va ébranler ce monument trop vénéré, sera-t-il salutaire ?

Jean d'Ormesson écrivait d'ailleurs, il y a quelques années, dans son dictionnaire de la Littérature française : "Le risque pour Malraux est de voir son œuvre étouffée par sa vie tumultueuse. Le Panthéon est un triomphe, mais ce n'est pas au Panthéon, c'est dans le cœur et la mémoire que survivent les écrivains."

En dévoilant les mensonges et les points faibles de Malraux, Olivier Todd, comme l'écrit Angelo Rinaldi, "humanise" la statue ; et c'est tant mieux.

Claire Delune

Résumé de la Condition humaine sur alalettre

André Malraux, Une vie, Biographie d'Olivier Todd

Jean Daniel, directeur du Nouvel Observateur, évoque l'Espoir, le livre qui a marqué "ses vingt ans".

ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ: Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΠΛΗ, ΣΑΝ ΦΥΣΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ!

Διακριτικά κυκλοφόρησαν, σε δεύτερη έκδοση, μέσα στο 1982, τα Χρωμοτραύματα του Μίλτου Σαχτούρη, για να καταδειχτεί, τουλάχιστον έτσι, πως ο ποιητής, που δεν συνεστιάζεται στα σαλόνια της αγοράς και των κάθε λογής λογίων, ζει ανάμεσά μας, παρότι είναι κλεισμένος στη μοναξιά ενός τυπικά αθηναϊκού δρόμου – Ίμβρου 2, δεύτερος όροφος. Στην Πλατεία Αμερικής. Δεκάξι χρόνια τώρα κατοικεί το διαμέρισμα αυτό που χωράει ένα κρεβάτι, ράφια με αρκετά βιβλία, κάποιες προσφιλείς φωτογραφίες στους τοίχους. Η βαλίτσα κάτω απ’ το τραπέζι-γραφείο σα να σημειώνει την προετοιμασία, ανά πάσα στιγμή, για την ποιητική περιοχή – μια περιοχή με «ανθρώπους, χρώματα, ζώα, μηχανές». Και παρ’ όλα αυτά, ένας άνθρωπος και ποιητής μοναχικός και ακέραιος στη μοναξιά του. Ψηλός, ευθυτενής, διστακτικός μέχρι ν’ ανιχνεύσει τον επισκέπτη του. Ύστερα, γίνεται κοντινός, οικείος, δικός. Μακριά όμως πάντα από κάθε σκέψη να βρεθεί σε χορούς και πανηγύρια, σε κοσμικές συγκεντρώσεις και κάθε εκδήλωση που σηματοδοτεί τη ματαιότητα ενός κόσμου που αναλίσκεται χωρίς λόγο… Δεν βγαίνει και δεν κυκλοφορεί γιατί έτσι μπορεί να αισθάνεται καλύτερα και να λειτουργεί καλύτερα.

«Άρχισα να γράφω πεζογραφήματα και, αιφνίδια, το ’41, πριν μπουν οι Γερμανοί, μέσα σ’ ένα μήνα, έγραψα πολλά ποιήματα που αποτέλεσαν μια συλλογή – αυτή την οποία έχω αποκηρύξει τώρα και την οποία βρήκε ο κ. Δάλλας…[1]. Αυτή τη δουλειά δεν την υπολογίζω. Θεωρώ ότι αρχίζει η παραγωγή μου από το ‘43-44 που έγραψα τα πρώτα ποιήματα, αυτά που ύστερα περιελήφθησαν στη συλλογή μου Η Λησμονημένη, το 1945. Οι εμπνεύσεις μου ήταν από την Κατοχή. Από κει άντλησα την ποίησή μου και, φυσικά, για τη Λησμονημένη και για όλες σχεδόν τις συλλογές μου. Όλες οι εμπειρίες της Κατοχής πέρασαν μέσα από την ποίησή μου. Τα Χρωμοτραύματα είναι η κατάληξη από μια μεγάλη περιπέτεια τόσων ετών. Προηγήθηκαν περίπου δέκα συλλογές. Όλα τα τελευταία χρόνια των κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών στον τόπο μας έχουν επιδράσει, οπωσδήποτε, στην ποίησή μου αλλά όχι άμεσα. Έχουν επιδράσει έμμεσα. Γιατί ο ποιητής έχει ένα όραμα, δικό του πάντα, το οποίο επηρεάζεται, βέβαια, από τα γεγονότα αλλά είναι κι ένας κόσμος δικός του, τον οποίο εκφράζει. Εσωτερικός κόσμος… Είναι αυτό που έλεγε ο Ρίλκε ότι και σε μια φυλακή ακόμα αν είναι, θα γράφει πάντα ο ποιητής. Δεν μπορεί να μη γράψει. Δεν είναι άμεση η επίδραση…

- Τι είναι, λοιπόν, ποίηση;

Σ’ αυτό το ερώτημα δεν υπάρχει απάντηση. Τι είναι ποίηση; Ξέρω γω! Έχω να πω πάντως ότι η ποίηση δεν είναι επάγγελμα. Είναι αποστολή. Κι ο Ρίλκε, πάλι, στη μελέτη του για τον Ροντέν λέει ότι ο δρόμος των δημιουργών είναι ένα μονοπάτι γεμάτο αγριάγκαθα. Γιατί όλα τα δίνουνε στην τέχνη τους.

- Τι συνέβη ώστε ν’ ασχοληθείτε με την ποίηση;

Όταν αποφάσισα ν’ ασχοληθώ με την ποίηση, έκαψα τα βιβλία της Νομικής – διάβαζα τότε για το πτυχίο. Αυτό είναι αλήθεια. Δεν είναι συμβολικά, όπως αφήνει να υπονοηθεί, νομίζω, ο Δάλλας…[2]. Έπαιξε ρόλο, βέβαια, η Κατοχή και η αρρώστια μου – πέρασα μια φυματίωση βαριά που τότε θέριζε. Και μια ερωτική απογοήτευση. Αυτά τα τρία πράγματα παίξανε ρόλο σ’ αυτή μου τη μεταστροφή. Η αρρώστια, η Κατοχή και μια ερωτική απογοήτευση…

- Πώς σας δέχτηκαν σαν ποιητή;

Ήταν αρνητικοί όχι μόνον οι παλαιοί αλλά και οι σύγχρονοι, οι μοντέρνοι ποιητές της εποχής. Εκτός, βέβαια, από τον Εμπειρίκο και τον Εγγονόπουλο. Αυτοί οι δυο μου δώσανε θάρρος κι απαρχής με πίστεψαν. Οι άλλοι ήταν αρνητικοί και οι πολλοί λογοτέχνες και κριτικοί πέρασαν πολλά χρόνια για να με παραδεχτούνε.

- Είναι, φυσικά, σημαντικά όσα γράφτηκαν από τον Μαρωνίτη και τον Δάλλα…

Ίσως αυτή η αργοπορημένη αναγνώριση να έπρεπε να είχε γίνει. Μια γενιά νεότερη να με καταλάβει. Η δική μου γενιά δεν με κατάλαβε. Ούτε οι παλιότεροι.

- Οι νέοι, σήμερα, καταλαβαίνουν την ποίησή σας;

Νομίζω ότι με τους νέους επικοινωνώ. Έρχονται και με βρίσκουν άσχετοι άνθρωποι, που συγκινήθηκαν από την ποίησή μου και που γνωριστήκαμε από μια τυχαία ακρόαση σε μια διάλεξη… Έτσι έχω γνωρίσει δυο φίλους.

- Τι πιστεύετε για τους νέους ποιητές;

Υπάρχουν πολλά παιδιά τα οποία έχουν ταλέντο και παρουσιάστηκε το φαινόμενο να είναι αρκετά κορίτσια, κάτι που δεν συνέβαινε άλλοτε. Πολλές γυναίκες ποιήτριες. Πάντως, είναι σε μια ακμή η ποιητική παραγωγή.

- Αυτή η ποιητική παραγωγή εκφράζει κάτι συγκεκριμένο;

Είναι μια αγχώδης ποίηση, η οποία εκφράζει την εποχή που ζούμε.

- Η κοινωνικο-πολιτική πραγματικότητα της κάθε εποχής πρέπει να περνάει στην ποίηση;

Εγώ δεν πιστεύω άμεσα ότι πρέπει να περνάει γιατί η ποίηση είναι ένα εσωτερικό πράγμα. Αλλά, οπωσδήποτε, έμμεσα περνάει.

- Πόσο η ποίηση γίνεται κατανοητή από τον πολύ κόσμο;

Εν γένει, λίγοι καταλαβαίνουν. Σε όλες τις εποχές, λίγοι καταλαβαίνουν ποίηση. Οι περισσότεροι επηρεάζονται απ’ αυτούς τους λίγους και απλώνεται η φήμη για ένα όνομα. Δηλαδή, σήμερα διαβάζοντας Σολωμό, θαυμάζουν την αντίσταση του Μεσολογγίου. Την ποίηση που υπάρχει σ’ αυτά τα ποιήματα πολύ λίγοι την αντιλαμβάνονται.

- Τι γίνεται, τελικά, σε σχέση με τον κόσμο – θα υπάρχει πάντα αυτή η απόσταση;

Θα υπάρχει πάντοτε. Είναι άσχετο με τη μόρφωση. Ο πρώτος μου θαυμαστής ήταν ένας τσαγκάρης, με γνώσεις Δ΄ Δημοτικού, ο οποίος καταλάβαινε τα ποιήματά μου. Πολλοί μπορεί να είναι καθηγητές πανεπιστημίου και να μην καταλαβαίνουν και να είναι απλοί άνθρωποι στους οποίους να μιλάει η ποίηση. Έχει τους ακροατές της η ποίηση, τους αναγνώστες της. Πάντοτε ένα κοινό που καταλαβαίνει, άσχετα με τη μόρφωση που έχει.

- Η ελληνική ποίηση έχει κάποιο πρόσωπο στον παγκόσμιο χώρο;

Υπάρχει πρόβλημα γλώσσας. Η γλώσσα μας μιλιέται από λίγους ανθρώπους. Αλλά σαν επίτευγμα η ποίηση είναι υψηλά. Γιατί στην Ευρώπη υπάρχει μια παρακμή. Στη Νότια Αμερική υπάρχουν ποιητές καλοί. Η Ευρώπη έχει κορεστεί.

- Γιατί στη Νότια Αμερική;

Οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες. Η καταπίεση δημιουργεί ίσως ένα ποτάμι που βγαίνει. Οι δυτικοί έχουν φθαρεί, από τον τεχνολογικό τους πολιτισμό, από τις εύκολες εξωτερικές απολαύσεις. Δεν έχουν πράγματα πια να πούνε.

- Έχει μέλλον η ποίηση στον τόπο μας;

Με τις νέες προοπτικές, ασφαλώς έχει μέλλον γιατί, τον δικό μου καιρό, τα βιβλία δεν πουλιόντουσαν καθόλου. Το τρίτο μου βιβλίο, που είναι ένα από τα καλύτερα, το «Με το πρόσωπο στον τοίχο», πούλησε μόνο πέντε αντίτυπα! Έτσι και τ’ άλλα – πενήντα το πολύ, εξήντα, αντίτυπα. Βέβαια, τα συγκεντρωμένα ποιήματά μου, στην έκδοση του Κέδρου πουλήθηκαν και είναι τώρα στην πέμπτη χιλιάδα. Τέλος πάντων, σήμερα πουλιούνται οι νέοι ποιητές. Πουλιέται η ποίηση, κυκλοφορεί.

- Εσείς, πώς γράφετε ένα ποίημα;

Μου έρχεται έμπνευση εκεί που δεν την περιμένω. Τα ποιήματά μου, τα περισσότερα, τα έχω γράψει στην Κατοχή, στα καφενεία τα άδεια και παγωμένα, στο δρόμο. Το βράδυ που κοιμάμαι, ξυπνάω αιφνιδίως και μου έρχεται μια ιδέα. Είναι η έμπνευση. Πρώτα γράφω την κεντρική ιδέα. Ύστερα από πολλές μέρες την επεξεργάζομαι. Άμα περάσει μια βδομάδα και δεν έχει βγει, το σκίζω ή το παραμερίζω. Αλλιώς, το βάζω κατά μέρος, στα ποιήματα που έχω υπό έκδοση.

- Από την πρώτη σας εμφάνιση στην ποίηση, είχε κάποιους σταθμούς η πορεία σας;

Δεν είχε σταθμούς. Ήταν, θα μπορούσα να πω, ένα ημερολόγιο υποσυνείδητο της ζωής μου. Έζησα, γράφοντας αυτά τα ποιήματα. Ήταν η τροφή μου.

- Είχατε κάποιους δασκάλους στην ποίηση;

Πάρα πολλούς. Δεν είχα έναν ή δυο. Διάβασα πολλή ποίηση. Και νομίζω ότι οι νέοι πρέπει να διαβάζουν πολύ., κι όπως είχε πει ο Σεφέρης «παρθενογένεση στην ποίηση δεν υπάρχει». Είναι συνέχεια οι ποιητές, αλυσίδα. Με τη διαφορά ότι οι καλοί ποιητές τρέφονται και οι κακοί μιμούνται με τα πρότυπα που διαβάζουν.

- Υπάρχουν ποιητές που γράφουν… ποταμούς, ενώ εσείς είστε ολιγογράφος…

Είναι η ιδιοσυγκρασία τους να γράφουν έτσι. Εγώ, ναι, είμαι ολιγογράφος. Και πιστεύω για τον εαυτό μου ότι, τελικά, κερδίζει με την ολιγογραφία. Με τα πολλά ποιήματα μπερδεύεται. Ο Παλαμάς είναι πολύ καλός ποιητής αλλά οι νέοι δεν τον αγαπάνε γιατί δεν μπορούν να βρουν, μέσα στο χάος των ποιημάτων που έχει γράψει, τα καλά. Εξαρτάται, λοιπόν, από τον καθένα. Πάντως, για μένα, η δημιουργία είναι απλή, σαν φυσική λειτουργία!

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ: Ο Μίλτος Σαχτούρης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου του 1919 στην Αθήνα και, καταγόμενος από την Ύδρα (δισέγγονος του ναυάρχου του ’21 Γεωργίου Σαχτούρη), παραμένει δημότης της. Σπούδασε Νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας (1937-40). Δημοσίευσε δέκα ποιητικές συλλογές: Η Λησμονημένη (1945), Παραλογαίς (1948), Με τον πρόσωπο στον τοίχο (1952), Όταν σας μιλώ (1956), Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο (1958), Ο Περίπατος (1960), Τα στίγματα (1962), Σφραγίδα ή η όγδοη Σελήνη (1964), Το σκεύος (1971), Χρωμοτραύματα (1980), Καταβύθιση (1990), Έκτοτε (1996), Φωνή από την άλλη ακρογιαλιά (1997), Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια (1998), και μια συγκεντρωτική έκδοση με τίτλο Ποιήματα, 1945-1971.

Ο Μίλτος Σαχτούρης πέθανε στην Αθήνα στις 29 Μαρτίου 2005. Μπορεί κανείς να διαβάσει αποσπάσματα κριτικών και άλλων σημειωμάτων που γράφτηκαν για τον Σαχτούρη και το έργο του ΕΔΩ!

[Εξόρμηση, 11-12 Δεκεμβρίου 1982]

---

[1] Γ. Δάλλας: «Υπάρχει μια προϊστορία αποκηρυγμένων, ακόμη και μια παρασιωπημένη συλλογή – Μίλτου Χρυσάνθη: Η μουσική των νησιών μας – του 1941».

[2] Γ. Δάλλας: «Όταν πέθανε το 1939 ο πατέρας του και ξέσπασε στη συνέχεια ο πόλεμος του ’40, αδυνατώντας να υπηρετεί σε δυο κυρίους, αποφάσισε να διακόψει τις πανεπιστημιακές του σπουδές και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ποίηση. Έκαψε μάλιστα όλα τα νομικά του βιβλία. Τυπικά ανεκδοτολογική απόφαση και χειρονομία, που ίσως θέλει να υποδηλώσει πως έτσι έκοψε και τελετουργικά τις γέφυρες με τη θεσμοθετημένη σύμβαση των ανθρωπίνων σχέσεων…»