- Ο 65χρονος πρωταγωνιστής του θεάτρου ήρωας του νέου μυθιστορήματος του Φίλιπ Ροθ, σε συναισθηματική και δημιουργική κρίση, αποφασίζει να παίξει, ερήμην του κοινού, την τελική πράξη του ατομικού του δράματος. Ο αμερικανός συγγραφέας κινείται με μαεστρία ανάμεσα στο θέατρο και στην πραγματική ζωή
Tο 1941 ο Ευγένιος Ο΄Νιλ ολοκλήρωσε το θεατρικό του έργο Μακρύ ταξίδι μιας μέρας μέσα στη νύχτα, που είναι και το αριστούργημά του. Παρέδωσε το χειρόγραφο στον εκδότη του με τον όρο να μη δημοσιευθεί προτού περάσουν 25 χρόνια από τον θάνατό του. Ο Ο΄Νιλ πέθανε το 1954 αλλά η σύζυγος και κληρονόμος του παρέβη την επιθυμία του και το έργο ανέβηκε το 1956 γνωρίζοντας τεράστια επιτυχία. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στον Ο΄Νιλ απενεμήθη μεταθανάτια (το 1957) το βραβείο Πούλιτζερ γι΄ αυτό ακριβώς το έργο.
Μισόν αιώνα και πλέον αργότερα (το 2009) ένας άλλος μείζων αμερικανός συγγραφέας, ο Φίλιπ Ροθ, εξέδωσε το μυθιστόρημα Η ταπείνωση, του οποίου ο κεντρικός ήρωας Σάιμον Αξλερ θυμίζει τον πρωταγωνιστή του θεατρικού έργου του Ο΄Νιλ Τζέιμς Τάιρον. Και οι δύο είναι διάσημοι ηθοποιοί, έχουν ακριβώς την ίδια ηλικία (65 ετών) και μεγάλα προβλήματα. Αλλά ενώ ο ήρωας του Ο΄Νιλ κατατρύχεται από το άγχος ότι το κοινό τον ταυτίζει με έναν και μοναδικό ρόλο, το πρόβλημα του πρωταγωνιστή του Ροθ είναι διαφορετικό- και πολύ πιο οδυνηρό. Δεν μπορεί πλέον να παίξει, του είναι αδύνατον να ενσαρκώσει οιονδήποτε από τους θεατρικούς ήρωες που τον έκαναν διάσημο και κανείς δεν είναι ικανός να τον απαλλάξει από την ιδέα ότι το ταλέντο του τον έχει εγκαταλείψει- όπως τον εγκαταλείπει και η σύζυγός του. Σε καθεστώς κατάθλιψης, εισέρχεται οικειοθελώς σε μια ψυχιατρική κλινική προκειμένου να απαλλαγεί από τις αυτοκτονικές σκέψεις που τον τυραννούν. Από εδώ και πέρα αρχίζει το δικό του «μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα» της προσωπικής κατάπτωσης.
Κι όμως στα μέσα περίπου του βιβλίου κάτι αρχίζει να φέγγει. Ο Αξλερ γνωρίζει μια κατά πολύ νεότερή του γυναίκα, πρώην λεσβία, κόρη άσημων συναδέλφων του ηθοποιών, με την οποία συνάπτει ερωτικό δεσμό. (Θέλω να τονίσω εδώ ότι οι σεξουαλικές περιγραφές, που είναι τόσο ωμές, πορνογραφικές σχεδόν, καθιστούν εντονότερη την αίσθηση του τραγικού που αποπνέει τούτο το εξαίρετο μυθιστόρημα). Αλλά, τελικά, ο διάσημος πρωταγωνιστής δεν είναι ο άντρας της ζωής της.
Η σχέση τους είναι απλώς ένα θυελλώδες διάλειμμα, μια αυταπάτη που τον οδηγεί στο σημείο να πιστέψει ότι ίσως τα καταφέρει να ξαναγυρίσει στο θέατρο, να αποκτήσει μάλιστα και παιδί μαζί της, να ξαναβγεί στο φως. Το σκοτάδι όμως παραμένει και το τέλος παραμονεύει. Ο Αξλερ δεν θα παίξει τον ρόλο του Τάιρον αλλά τον ρόλο του Αξλερ ως ξοφλημένου ηθοποιού και ανθρώπου. Και θα τον παίξει με τη σοβαρότητα που απαιτεί η στάση απέναντι στον θάνατο. Είναι ο τελευταίος του ρόλος: σκοτεινός, οδυνηρός, ερήμην του κοινού, που καταλήγει στη μοιραία χειρονομία όταν ο πρωταγωνιστής διαπιστώνει ότι η ζωή του έχει αδειάσει από το νόημά της.
- Ο ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΣ ΤΗΣ ΑΜΕΡΙΚΗΣ
Η Ταπείνωση έρχεται να προστεθεί στα υπόλοιπα «μαύρα» μυθιστορήματα του Ροθ της τελευταίας δεκαετίας: τον Καθένα, την Αγανάκτηση, το Φεύγει το φάντασμα . Ο σπουδαίος αυτός συγγραφέας στα 77 του χρόνια, ηλικία στην οποία θα περίμενε κανείς ότι το έργο του θα είχε ολοκληρωθεί και πως ο ίδιος δεν θα είχε τίποτε να προσθέσει, παραγωγικότερος παρά ποτέ,συνεχίζει να μας προσφέρει βιβλία πρώτης γραμμής. Και όχι μόνον αυτό, αλλά βιβλία που διαφέρουν αισθητά από τα μυθιστορήματά του με ήρωα τον Ζούκερμαν για τα οποία έγινε διάσημος. Το ίδιο θα έλεγα και για τα, ας πούμε, φροϋδικά του βιβλία, (το Σύνδρομο του Πορτνόι και το Βυζί ). Κοινό και κριτική εκστασιάστηκαν- και δικαίως- με τα εκτενή του μυθιστορήματα, όπως το Αμερικανικό ειδύλλιο ή Η συνωμοσία εναντίον της Αμερικής. Αλλά τώρα,στας δυσμάς του βίου του, ο Ροθ έρχεται να προστεθεί στη μακρά λίστα των μεγάλων πεσιμιστών και να γίνει, ας πούμε, περισσότερο «ευρωπαίος».
Στις ΗΠΑ οι εκτεταμένες συνθέσεις, τόσο στην πεζογραφία όσο και στην ποίηση, εκστασιάζουν πάντα την κριτική και καθιερώνουν τους συγγραφείς. (Στο γεγονός αυτό, για παράδειγμα, όπως και στην εξαίρετη μετάφραση του Φράιερ, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό η τεράστια επιτυχία της Οδύσσειας του Καζαντζάκη, που ουδείς την εντάσσει σήμερα στον ελληνικό ποιητικό κανόνα). Για την Ταπείνωση η διάσημη βιβλιοκριτικός των Νew Υork Τimes Μιτσίκο Κακουτάνι έγραψε ότι πρόκειται για«παραφουσκωμένο διήγημα» ενώ άλλοι εκτιμούν ότι η υπερπαραγωγή του Ροθ των τελευταίων χρόνων έχει επιπτώσεις στην ποιότητα των γραπτών του. Η αλήθεια είναι ότι η Ταπείνωση μοιάζει με μεταμορφωμένο σκοτεινό μονόλογο που κυλάει κάτω από την αφήγηση. Αλλά τι παράξενο ένα τόσο απαισιόδοξο βιβλίο να αρχίσει να το διαβάζει κανείς και να μη θέλει να το αφήσει από τα χέρια του μολονότι ούτε καταιγιστική δράση έχει ούτε περίπλοκη δομή... Αυτό σημαίνει, φυσικά, σπουδαίο ταλέντο. Σημαίνει επίσης ότι ένα θέμα που το χειρίστηκαν πιο μπροστά τόσοι και τόσοι- για διαφορετικούς λόγους ο καθένας- ένας πεζογράφος πρώτης γραμμής μπορεί να το καταστήσει νέο και εξαιρετικά πρωτότυπο.
Ο Ροθ έχει πολλούς θαυμαστές στην Ελλάδα,περισσότερους από άλλους διάσημους αμερικανούς συγγραφείς του Μεταπολέμου, όπως ο Απντάικ, ο Μέιλερ και ο Ντον Ντελίλο. Ο Απντάικ είναι συγκριτικά μεγαλύτερος στυλίστας, αλλά ο Ροθ παρουσιάζεται βαθύτερος. Ο Μέιλερ είναι πολύ πιο εκρηκτικός, αλλά στα περισσότερα βιβλία του άνισος και υπερβολικός. Ο Ντον Ντελίλο έγραψε ένα πολύ μεγάλο βιβλίο, τον Υπόγειο κόσμο, όμως τα επόμενα μυθιστορήματά του ήταν αισθητά κατώτερα.Ο Ροθ είναι χωρίς αμφιβολία ο σημαντικότερος ζων πεζογράφος της Αμερικής. Και εξακολουθεί να γράφει ακατάπαυστα. Ηδη έχει αναγγελθεί για τον επόμενο Οκτώβριο η έκδοση του νέου του μυθιστορήματος που θα έχει τίτλο Νέμεσις.
Sunday, June 13, 2010
Τo μπλακ άουτ του ηθοποιού
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
No comments:
Post a Comment