Ενας κοσμοπολίτης Κερκυραίος

• Εκδήλωση μνήμης και τιμής για τον γαλλόφωνο συγγραφέα Αλμπέρ Κοέν (1895-1981)

Της Οντετ Βαρων-Βασαρ* Η Καθημερινή, Σάββατο, 5 Iουνίου 2010

• Η εβδομάδα 10-16 Μαΐου ήταν μια ιδιαίτερη εβδομάδα για την Κέρκυρα. Με αξιέπαινη πρωτοβουλία του Δήμου Κερκυραίων και του δημάρχου κυρίου Σωτήρη Μικάλεφ και με τη συνεργασία του Ιονίου Πανεπιστημίου και του Ιδρύματος «Μνήμη Αλμπέρ Κοέν» της Γενεύης, διοργανώθηκαν μια σειρά εκδηλώσεις που τιμούν τον ελληνοεβραϊκής καταγωγής γαλλόφωνο συγγραφέα Αλμπέρ Κοέν, που είναι γέννημα θρέμμα της Κέρκυρας. Καθοριστική ήταν και η συμβολή του προέδρου της Οργανωτικής Επιτροπής, κ. Σπύρου Γιούργα, και ιδιαίτερη συγκίνηση προσέδωσε η παρουσία της μοναχοκόρης του, της κυρίας Μυριάμ Σαμπινύ-Κοέν, 89 ετών σήμερα, που τιμήθηκε από τον δήμαρχο.

Σπάνιες φωτογραφίες

• Αν και ο Κοέν έζησε μόνο μέχρι 5 ετών στο νησί κι επέστρεψε μόνο μία φορά στα 13 του χρόνια, η Κέρκυρα κατέχει εξέχουσα θέση στο έργο του ως «χαμένος παράδεισος» παιδικής ηλικίας. Η εβραϊκή της συνοικία, η Οβριακή, στην καρδιά της οποίας γεννήθηκε, ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες του Κοέν με τρόπο μοναδικό, και οι 5 Γενναίοι του έκαναν τον γύρο του κόσμου μέσα από τις μεταφράσεις του ως χαρακτηριστικές φιγούρες Λεβαντίνων Εβραίων στις αρχές του 20ού αιώνα.

• Εκθεση με σπάνιες φωτογραφίες από την Οβριακή εγκαινίασε την εβδομάδα εκδηλώσεων, και ακολούθησαν προβολές, συναυλίες, ένα πολύ επιτυχημένο θεατρικό αναλόγιο του ΔΗΠΕΘΕ Κέρκυρας, ομιλίες. Η εβδομάδα κορυφώθηκε με διήμερο Διεθνές Συνέδριο («Επιστροφή στις ρίζες»), όπου οι προσκεκλημένοι από τη Γαλλία, την Ελβετία, το Βέλγιο, το Ισραήλ και την Ελλάδα έριξαν φως τόσο στο έργο του Κοέν ως νομικού στον Διεθνή Οργανισμό για τους πρόσφυγες όσο και στο λογοτεχνικό του έργο. Διπλός λοιπόν ο άξονας του συνεδρίου: η προσφυγιά και η μετανάστευση, με τις σημερινές της προεκτάσεις, και η εμβάθυνση του πολύπλευρου λογοτεχνικού έργου.

Η ζωή και το έργο του

• Ποιος είναι όμως ο Αλμπέρ Κοέν; Ο Α. Κοέν, που φεύγοντας από την Κέρκυρα μετανάστευσε με τους γονείς του στη Μασσαλία, έζησε αργότερα στο Παρίσι, στο Λονδίνο και στη Γενεύη, και πολιτογραφήθηκε Ελβετός, είναι ένας από τους σημαντικότερους γαλλόφωνους πεζογράφους του 20ού αι. Το έργο του εισήγαγε πρώτο στη γαλλόφωνη λογοτεχνία το ζήτημα της εβραϊκής ταυτότητας. Η Κέρκυρα (μετονομασμένη σε Κεφαλονιά) είναι ο λογοτεχνικός τόπος ενός μεγάλου μέρους του έργου και ο εξιδανικευμένος γενέθλιος τόπος τόσο του κεντρικού του ήρωα, του Σολάλ, όσο και των θείων του, των πέντε Γενναίων. Ο Σολάλ το 1930 θα εγκαινιάσει το πεζογραφικό έργο του Αλμπέρ Κοέν. Οι βασικοί ήρωες που πρωτοπαρουσιάζονται σ’ αυτό το έργο θα συντροφέψουν τον συγγραφέα στα τρία άλλα του μυθιστορήματα: ο «Καρφοχάφτης» το 1938, η «Η ωραία του Κυρίου» το 1968 και οι «Οι Γενναίοι» το 1969 δεν θα είναι παρά η συνέχεια της ιστορίας που είχε αρχίσει να μας αφηγείται στον Σολάλ.

• Ο ένας άξονας που διατρέχει αυτό το ενιαίο έργο είναι η βασανιστική αναζήτηση του «τέλειου» έρωτα. Ο ερωτικός βίος του Σολάλ θα είναι μια οδυνηρή μαθητεία στο ανέφικτο του απόλυτου έρωτα. Οι ερωτικές του ιστορίες θα ωριμάζουν μαζί με τον ίδιο, μέχρι την κορύφωσή τους στην «Ωραία του Κυρίου». Το magnum opus του Κοέν αποτελεί μια πραγματεία για τον έρωτα και το ζευγάρι (Μεγάλο Βραβείο Μυθιστορήματος της Γαλλικής Ακαδημίας το 1968). Ο άλλος άξονας του έργου είναι η αναζήτηση ταυτότητας του Σολάλ και οι συνεχείς του παλινδρομήσεις ανάμεσα στην επιτυχή του ένταξη στη Δύση και στην ταυτότητα της καταγωγής του. Τέλος, Το Βιβλίο της μητέρας μου (1954) είναι ένας αποχαιρετισμός στη μητέρα, μια «εργασία πένθους».

• Λίγο πριν από τον θάνατό του (Γενεύη, 1981), τιμήθηκε με την ανώτατη γαλλική διάκριση «Commandeur de la Légion d’honneur». Στην Ελλάδα, αν και έχουν μεταφραστεί από τη δεκαετία του ’90 τα τέσσερα βασικότερα βιβλία του, ο Κοέν δεν είχε την πρόσληψη που του αξίζει. Η κερκυραϊκή εβδομάδα ίσως συμβάλλει να τον «ανακαλύψουμε» επιτέλους και στον τόπο που γεννήθηκε. 
• Αλλες μτφρ. Η ωραία του Κυρίου, μτφρ. Ι. Χατζηνικολή, εκδ. Χατζηνικολή 1990. Το βιβλίο της μητέρας μου, μτφρ. Π. Ζαχοπούλου, εκδ. Καστανιώτης, 1997.

* Η κυρία Οντέτ Βαρών-Βασάρ είναι ιστορικός και μεταφράστρια. Εχει μεταφράσει τα έργα του Κοέν: Σολάλ (εκδ. Χατζηνικολή 1992) και Καρφοχάφτης (εκδ. Ηριδανός 1994).