- Συνέντευξη στον Σταμάτη Μαυροειδή Η ΑΥΓΗ: 27/06/2010
Μια συζήτηση με τον Γιάννη Πατίλη, για το Διαδίκτυο και την "Αισθητική του μικρού"
Ο ιστότοπος «Ιστορίες Μπονζάι», με τον υπότιτλο «Η αισθητική του μικρού», είναι ένα ιστολόγιο για το μικρό διήγημα του λογοτεχνικού περιοδικού «Πλανόδιον». Πρόκειται για μια λογοτεχνική επιθεώρηση που δημοσιεύει ανέκδοτα διηγήματα έως 750 λέξεις και, ταυτόχρονα, μια διαρκής ανθολογία εν προόδω, που αναδημοσιεύει διηγήματα έως 1.500 λέξεις, τόσο από την ελληνική πεζογραφική παράδοση από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας, όσο και από δόκιμες μεταφράσεις από εννέα προς το παρόν γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα ιαπωνικά, τα ρωσικά και τα δανέζικα. Το ιστολόγιο συμπληρώνουν πολλά θεωρητικά κείμενα για το διήγημα και μεταφράσεις ελληνικών διηγημάτων στα αγγλικά για τον αγγλόφωνο αναγνώστη. Την έκδοση και επιμέλεια του ιστολογίου έχει ο εκδότης του λογοτεχνικού περιοδικού «Πλανόδιον» ποιητής Γιάννης Πατίλης με τη συνεργασία της πεζογράφου και εικαστικού Ηρώς Νικοπούλου και πλειάδας δόκιμων επαγγελματιών, ακαδημαϊκών και ρεκτών μεταφραστών. Διεύθυνση: http://bonsaistoriesflashfiction.wordpress.com
* Έχετε δηλώσει ότι «το διαδίκτυο είναι η πνευματική ουτοπία της ώριμης ανθρωπότητας». Θα μπορούσατε να μας εξηγήσετε τι εννοείτε;
«Ουτοπία» διότι, στο καλύτερο κομμάτι του, εκπληρώνει εν προόδω έναν αδιανόητο πόθο της πολιτισμένης ανθρωπότητας: το απόλυτο μουσείο των γραμμάτων και των τεχνών, υφασμένο και προσβάσιμο δωρεάν απ’ όλους και από παντού. Εάν ο Μπόρχες σοφιζόταν το ασύλληπτο όνειρο του μεγάλου ποιητή και διευθυντή της Αλεξανδρινής Βιβλιοθήκης Καλλίμαχου, αυτό δεν θα ήταν άλλο από τον Παγκόσμιο Ιστό! Ουτοπία δε όχι μόνο πολιτιστική, αλλά και πολιτική: αφού συνιστά έναν παγκόσμιο δημόσιο χώρο ελεύθερης αυτοέκφρασης και αυτοοργάνωσης. Ακόμη, ουτοπία «πνευματική», επειδή αποτελεί το πλέον αποϋλοποιημένο μέσο επικοινωνίας και έκφρασης στην Ιστορία, δίνοντας ωστόσο χώρο για το πνεύμα και στις δύο εκδηλώσεις του: τόσο της σοφίας, του ερευνητικού μόχθου και της καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας, όσο και της πλέον ανούσιας επιπολαιότητας και πληκτικής σαχλαμάρας, της κακογουστιάς, του κιτρινισμού και κάποτε της ψυχοπαθούς αλητείας! «Ώριμης» τέλος ανθρωπότητας, διότι ως μέσο το Διαδίκτυο, όπως τουλάχιστον το ξέρουμε σήμερα, συνδυάζει τη μέγιστη ανθρώπινη συνύπαρξη και συμβολική εκφραστική ελευθερία με την ελάχιστη ή και μηδαμινή υλική βία, προς τα άλλα όντα ή το περιβάλλον: πρωτοφανής όσο και αισιόδοξη εξέλιξη στην ιστορία του πιο βίαιου και καταστροφικού είδους του πλανήτη, του ανθρώπου.
* Απόρροια αυτής της άποψης είναι η δημιουργία του ιστολόγιου για το μικρό διήγημα;
Απόρροια της πίστης και του έστω αφελούς ενθουσιασμού μου για τις δυνατότητες του μέσου, πρωτίστως όμως της χρόνιας ενασχόλησής μου μου με τα λογοτεχνικά περιοδικά...
* Αλήθεια, τι σχέση μπορεί να έχει ένα ιστολόγιο με τα γνωστά μας λογοτεχνικά περιοδικά;
Το Διαδίκτυο συνιστά έναν υπερεξελιγμένο τύπο του γουτεμβέργειου σύμπαντος μείον το χαρτί. Κατά περίεργη όσο και ανεπίγνωστη συγκυρία, το δίκτυο «αφομοίωσε» και προ-γουτεμβέργειες πρακτικές: το ρολάρισμα των παπυρικών κυλίνδρων της αρχαιότητας, των ειληταρίων πρωτίστως, και την πλούσια έγχρωμη εικονογράφηση των μεσαιωνικών περγαμηνών κωδίκων, συνδυάζοντάς τα κατά κάποιον τρόπο. Τόσο, ώστε να πιστεύω ότι σε έναν λόγιο του 5ου μ.Χ. αιώνα, όταν ακόμα συνυπήρχαν πάπυροι και κώδικες, θα ήταν περισσότερο οικεία, ως εικόνα εννοείται, μια σύγχρονη ιστοσελίδα με τα παρασελίδια εικονίδιά της και τα σχόλια, παρά ένα βιβλίο τσέπης δίχως εικονογράφηση! Όσο για την καχυποψία πολλών παραδοσιακών εκδοτών προς το νέο μέσο, αυτή οφείλεται, κυρίως, στο ότι η δραστηριότητα σ’ αυτό δεν παρέχει σοβαρά περιθώρια κέρδους... Σ’ αυτό, δηλαδή, το gratuitus, την έως χθες ελλείπουσα διάσταση του ουμανιστικού κινήματος στην πράξη!..
Στην περίπτωσή μου τώρα, συνέλαβα το ιστολόγιο σαν μια συνέχεια του «Πλανόδιου» στα Νέα Μέσα. Προσπάθησα συνειδητά να μεταφέρω με αισθητικά αποδεκτό τρόπο τεχνικές και ήθη του έντυπου κόσμου στον ηλεκτρονικό, γιατί πάνω από όλα μ’ ενδιαφέρει η συνέχεια και η καλλιέργεια της ανάγνωσης και της έκφρασης και όχι το ανερμάτιστο κουτσομπολιό και ο ανεξέλεγκτος αυτοματισμός του γράφω-δημοσιεύω... Ταπεινό και εύπλαστο το μέσο, προσφερόμενο στο φιλοκαλείν μετ’ ευτελείας όταν αυτό επιδιώκεται, μου στοίχισε 300 ευρώ, όταν η ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων έφτασε το 1.000.000 !!! (Δεν ντράπηκε να δικαιολογεί τέτοιο σκάνδαλο στον Flash FM ο Πετσάλνικος;!)...
* Είναι γνωστή η έλξη σας προς την αισθητική των “μικρών πραγμάτων”: μικρός τύπος, μικρό διήγημα τώρα... Γιατί αυτός ο προσανατολισμός;
Γιατί πιστεύω στη δράση των ανεξάρτητων προσώπων και των μικρών ομάδων που αντιστέκονται στον γιγαντισμό των συμφερόντων και της επιζητούμενης ηγεμονίας τους στον πολιτισμό. Η αισθητική ενός τόπου δεν αλλάζει με τα χλιδάτα Μέγαρα Μουσικής και τις ακριβοπληρωμένες ερημικές «Μπιενάλε». αλλά με την ευαισθησία του δασκάλου της μουσικής και των εικαστικών στη σχολική τάξη!
* Ονομάσατε το ιστολόγιο για το μικρό διήγημα «Ιστορίες Μπονζάι». Το μπονζάι δεν είναι κάτι αφύσικο, μια ανθρώπινη προσπάθεια διαστροφής της φύσης;
Μια πρώτη αυθόρμητη προσέγγιση έχει οδηγήσει κάποιους φίλους σε παρόμοιες επιφυλάξεις. Αναζητώντας, ωστόσο, πηγές για τη συγκεκριμένη φυτοκομική δραστηριότητα, εύκολα διαπιστώσαμε ότι πρόκειται για μια πανάρχαια πρακτική των χωρών της Ανατολής, που συχνά συνδέεται με ευγενείς πνευματικές παραδόσεις, όπως είναι ο βουδισμός και το ζεν. Ειδικότερα, στους βουδιστές μοναχούς, συνδέεται με την άσκηση στις αρετές της υπομονής και της συρρίκνωσης των ανθρώπινων ελαττωμάτων της απληστίας και του εγωισμού. Ωστόσο, όπως σημειώνουμε και στην ταυτότητα του ιστολογίου, αυτό που για μας ήταν αρκετό περιοριζόταν στην προφανή αναλογικότητα με τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της μικρής λογοτεχνικής φόρμας του διηγήματος: τη συνοπτικότητα των αφηγηματικών λειτουργιών, την οργανικότητα στη σχέση των μερών προς το σύνολο και τον επιβαλλόμενο συγγραφικό αυτοπεριορισμό.
* Εκτός από το δικό σας διαδικτυακό "παιχνίδι", γιατί πρέπει να ενδιαφέρει το κοινό αυτή η προσπάθεια; Σε τι θα το ωφελήσει;
Ποτέ σε ό,τι έκανα, αν εξαιρέσω το επάγγελμά μου ως εκπαιδευτικός, είτε αυτό ήταν η προσωπική μου λογοτεχνική εργασία, είτε τα έργα του μικρού τύπου, δεν με απασχόλησε η πιθανή ωφέλεια κάποιου τρίτου. Αν στις προσπάθειες αυτές συναντήθηκα με πολλούς, και τώρα στο δίκτυο με ακόμη περισσότερους, είναι διότι μοιράστηκα με αυτούς το ίδιο γούστο, τις ίδιες αξίες πολιτισμού... Πιο εύκολο μου είναι να μιλήσω ως τρίτος για μια παρεμφερή προσπάθεια που με ενέπνευσε και ταυτόχρονα με ωφέλησε: αναφέρομαι στο ιστολόγιο «Παμπάλαιο Νερό» του Κώστα Κουτσουρέλη και της Σοφίας Κολοτούρου. Σπάνιο δείγμα του ποιοτικώς ιστολογείν στον χώρο της λογοτεχνίας. Είμαι σίγουρος ότι το έκαναν από την προσωπική τους αγάπη για την ποίηση και όχι για να ωφελήσουν κάποιους τρίτους. Κι όμως, αν το σκεφτώ ως δάσκαλος, τι εκπληκτικό εργαλείο στα χέρια του ευαίσθητου εκπαιδευτικού για τη διδασκαλία της ποίησης στην τάξη. Ίσως έτσι, και πέραν της προσωπικής απόλαυσης, θα μπορούσε να δει ένας τρίτος και το ιστολόγιο του «Πλανόδιου» για το μικρό διήγημα...
* Το μικρό διήγημα, η σύντομη αφήγηση είναι πυκνή απάντηση στην έλλειψη χρόνου ή μήπως και υποταγή στις σύγχρονες συνθήκες του καταναλωτισμού;
Η μικρή αφηγηματική φόρμα, ως μύθος, ως παραβολή, ως παραμύθι, ως μαρτυρολόγιο, αγιογραφία ή γεροντικό, συνυπήρχε σε ολόκληρη την Ανατολή μαζί με τις μεγάλες αφηγήσεις, τα μεγάλα πασίγνωστα έπη. Στον μοντέρνο κόσμο, από τον 19ο αιώνα, η μικρή φόρμα συνεχίζει να υπάρχει ως το γνωστό μας διήγημα και έχει να κάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό με τη ραγδαία εξάπλωση των εφημερίδων και των περιοδικών. Την συντομία επέβαλε η τεχνολογία και η κοινωνική σκοπιμότητα του μέσου. Δεν νομίζω ως προς αυτό ότι έχουν αλλάξει πολλά πράγματα με το Διαδίκτυο. Όπως δεν μπορείς να διαβάσεις ένα μυθιστόρημα σε μια εφημερίδα ή σε ένα περιοδικό, έτσι δεν είναι εύκολο να το διαβάσεις στημένος μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή σου. Αλλά ας μη βιαστούμε διόλου να προδικάσουμε το μέλλον. Η γουτεμβέργεια επανάσταση κράτησε 500 χρόνια κι εμείς ζούμε την πρώτη μισή γενιά της ψηφιακής.
No comments:
Post a Comment