- Της Ολγας Σελλα, Η Καθημερινή, Tρίτη, 22 Iουνίου 2010
ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. «Σ’ ευχαριστούμε, σ’ ευχαριστούμε (obrigado, obrigado)»! Περισσότερα από 20 χιλιάδες άτομα απέτισαν φόρο τιμής στη σορό του, φωνάζοντας αυτές τις δύο λέξεις την περασμένη Κυριακή στη Λισσαβώνα, στη διάρκεια της κηδείας του συγγραφέα τους, του νομπελίστα Ζοζέ Σαραμάγκου.
Οι περισσότεροι κρατούσαν στα χέρια ένα από τα βιβλία του. Κάποιοι ήταν δακρυσμένοι, άλλοι το σήκωναν ψηλά, σαν ένα τελευταίο κοινό σύμβολο, άλλοι ύψωναν απλώς τις γροθιές τους. Ενα πανό έγραφε «Η πάλη συνεχίζεται»...
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου άφησε πριν από μερικά χρόνια τη Λισσαβώνα και εγκαταστάθηκε, ως αυτοεξόριστος, στο νησί Λανθαρότε των Καναρίων Νήσων. Η σύγκρουσή του με την πορτογαλική Εκκλησία ήταν έντονη και δεν διευθετήθηκε ποτέ. Το περασμένο Σάββατο ο Ζοζέ Σαραμάγκου επέστρεψε, νεκρός πια, και οι συμπατριώτες του τού επεφύλαξαν την πιο θερμή υποδοχή που θα μπορούσε να φανταστεί συγγραφέας.
Παρότι ο Πορτογάλος πρωθυπουργός Ανιμπαλ Καβάκο Σίλβα δεν πήγε στην κηδεία γιατί έλειπε σε διακοπές, η Πολιτεία κήρυξε διήμερο πένθος για τη μεγάλη απώλεια της Πορτογαλίας: ο νομπελίστας συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου πέθανε την περασμένη Παρασκευή το μεσημέρι, σε ηλικία 88 ετών. Μέχρι το τέλος έγραφε. Μέχρι το τέλος παρακολουθούσε και σχολίαζε τα πάντα. Οπως κάθε συνεπής στρατευμένος διανοούμενος, μια που ο Σαραμάγκου δεν έπαψε ποτέ να δηλώνει κομμουνιστής. Και τα δύο τελευταία έτη, όταν ο χρόνος τον είχε καταβάλει αρκετά, επέλεξε την επικοινωνία μέσω blog.
Είχε εδώ και πολλά χρόνια δίπλα του την Πιλάρ, μια θαυμάσια γυναίκα, πολύ νεότερή του, που όμως «χάρη στην ευφυΐα της, τη δημιουργική της ικανότητα, την ευαισθησία της και το πείσμα της επίσης, η ζωή τούτου εδώ του συγγραφέα έχει υπάρξει, περισσότερο κι απ’ τη ζωή ενός συγγραφέα με σχετική επιτυχία, η ζωή μιας διαρκούς ανθρώπινης ανόδου», όπως έγραψε στο τελευταίο κείμενο του τελευταίου του βιβλίου, «Το τετράδιο» (εκδ. Καστανιώτης, όπως και όλα τα βιβλία του, σε μεταφράσεις της Αθηνάς Ψυλλιά). Το επόμενο διάστημα θα διαβάσουμε το τελευταίο του μυθιστόρημα, με τίτλο «Κάιν», και «η λέξη του τίτλου (είναι μόνο μία λέξη) θα διηγούνταν από μόνη της όλη την ιστορία», έγραφε στο blog του πριν από ενάμιση χρόνο. Και πράγματι, στον «Κάιν» ο Σαραμάγκου προσεγγίζει με ειρωνεία τη γνωστή βιβλική ιστορία.
Την περασμένη Κυριακή, στο νεκροταφείο της Λισσαβώνας, όπου κατέληξε η σορός του για να αποτεφρωθεί, κάποιος έγραψε στο βιβλίο των συλλυπητηρίων: «Σ’ ευχαριστούμε, εργάτη των λέξεων, που πάντοτε υπηρετούσες τους ταπεινούς».
Η απάντησή του θα μπορούσε να βρίσκεται στην τελευταία φράση της ομιλίας του στη Σουηδική Ακαδημία, το 1998: «Σταματώ εδώ. Η φωνή που διάβασε αυτές τις σελίδες θέλησε να γίνει η ηχώ της φωνής όλων μαζί των ηρώων μου. Δεν έχω, έτσι κι αλλιώς, άλλη φωνή από τη φωνή που έχουν εκείνοι. Συγχωρήστε με αν σας φάνηκε λίγο αυτό που είναι για μένα το παν».
- Τα βιβλία του
Στην Ελλάδα, ο Ζοζέ Σαραμάγκου έχει μεγάλο αναγνωστικό κοινό. Μεγάλος αριθμός τίτλων του έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Καστανιώτη». Αναφέρουμε τους τίτλους «Μικρές αναμνήσεις», «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον», «Περί τυφλότητος», «Ο άνθρωπος αντίγραφο», «Περί θανάτου», «Ολα τα ονόματα», «Η σπηλιά», «Περί φωτίσεως», «Η ιστορία της άγνωστης νήσου».
No comments:
Post a Comment