Κινδυνεύει το Κέντρο Μετάφρασης για 100.000!

• Πέντε διαφορετικές φωνές για την αιφνίδια περικοπή της επιχορήγησης του ΕΚΕΜΕΛ

• Της Ολγας Σελλα, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, Kυριακή, 6 Iουνίου 2010

• Μέχρι πριν από δεκαπέντε μέρες, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης Λογοτεχνίας (ΕΚΕΜΕΛ) το γνώριζαν οι διδάσκοντες, οι φοιτητές του και ο κόσμος του βιβλίου (εκδότες, συγγραφείς, μεταφραστές). Η απόφαση όμως του Δ. Σ. του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) –στο οποίο εντάσσεται και από το οποίο επιχορηγείται το ΕΚΕΜΕΛ με 100 χιλ. ευρώ τον χρόνο– να κόψει την ετήσια επιχορήγηση άνοιξε τον δρόμο στο ενδεχόμενο αναστολής λειτουργίας του ΕΚΕΜΕΛ και δημιούργησε την πρώτη, έπειτα από καιρό, μαζική αντίδραση, αντεγκλήσεις, και συζητήσεις στον χώρο του βιβλίου. 

• Περίπου 400 ακαδημαϊκοί, συγγραφείς, εκδότες, μεταφραστές, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες, υπογράφουν το κοινό κείμενο προς το υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, ζητώντας του «να βρει ένα τρόπο για να μπορέσει το ΕΚΕΜΕΛ να συνεχίσει το πλούσιο και απαραίτητο στους καιρούς μας έργο του», υποστηρίζοντας τη συμβολή του στην «παραγωγή» καταρτισμένων μεταφραστών σε μια χώρα όπου τα μισά από τα βιβλία που κυκλοφορούν ετησίως είναι μεταφράσεις. Οι υπογραφές αυτές συνοδεύθηκαν από τη θορυβώδη παραίτηση του Πέτρου Τατσόπουλου από το Δ. Σ. του ΕΚΕΒΙ (έχοντας ήδη υπογράψει τις αποφάσεις του Δ.Σ. για τις 9 απολύσεις και τις περικοπές), από την απάντηση του ΥΠΠΟΤ ότι ποτέ δεν ζήτησε απολύσεις και περικοπές στις δράσεις του εποπτευόμενου οργανισμού του παρά μόνο «να κινηθεί αυστηρά στο πλαίσιο του προϋπολογισμού του» και από συζητήσεις, στους χώρους του βιβλίου, για υπέρ και κατά σε ό, τι αφορά το θέμα του ΕΚΕΜΕΛ. 

• Υπάρχουν πολλοί που επισημαίνουν ότι το Δ. Σ. του ΕΚΕΒΙ δεν κάλεσε ποτέ σε συζήτηση του Δ.Σ. του ΕΚΕΜΕΛ και τη διευθύντριά του για να συζητήσουν και ότι ποτέ δεν προτάθηκε στο ΕΚΕΜΕΛ περικοπή της επιχορήγησης, αλλά κατευθείαν κατάργησή της. Υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι είναι ανεπίτρεπτο να κλείνει ένα κέντρο μάθησης, που ελάχιστα κοστίζει στον κρατικό προϋπολογισμό και άλλοι που επισημαίνουν ότι λογοτεχνική μετάφραση προσφέρει το κράτος από πανεπιστημιακές σχολές. Υπάρχουν και οι πιο ψύχραιμοι που μιλούν για μεγαλύτερη ευελιξία και αναπροσαρμογή των δράσεων του ΕΚΕΜΕΛ. Και όλοι λένε χαμηλόφωνα –αλλά ανεπίσημα– ότι όλα τούτα που συνέβησαν κρύβουν απλώς προσωπικές αντιπαλότητες. 

• Η «Κ» ζήτησε τις απόψεις της διευθύντριας του ΕΚΕΜΕΛ, Ελένης Ζέρβα, του προέδρου του Δ. Σ. του ΕΚΕΒΙ, Τάκη Θεοδωρόπουλου και των μεταφραστών Γιάννη Χάρη, Κατερίνας Σχινά και Ανταίου Χρυσοστομίδη, επιχειρώντας να φιλοξενήσει τη συζήτηση που δεν έγινε ποτέ. Eνα άτυπο «στρογγυλό τραπέζι», ανάμεσα στους ανθρώπους του χώρου.

• Ανταίος Χρυσοστομίδης, μεταφραστής, μέλος Δ.Σ. ΕΚΕΜΕΛΑνάγκη παράτασης της ζωής του

• Ανήκω σε αυτούς που υπέγραψαν την επιστολή-έκκληση προς τον υπουργό να «σώσει» με μια έκτακτη οικονομική εισφορά τον οργανισμό. Κυρίως επειδή, στους δύσκολους καιρούς που περνάμε, πρέπει να διατηρούμε τους υπάρχοντες οργανισμούς και όχι να τους κλείνουμε. Πρέπει να απαιτούμε τη διεύρυνση της πολιτισμικής δράσης και όχι τη συρρίκνωσή της. Ο υπουργός θα αποφασίσει τι να κάνει. Θα έλεγα πως θα ήταν πολύ θετικό αν βοηθούσε έστω στην παράταση της ζωής του ΕΚΕΜΕΛ. Το κράτος, μέσω των πανεπιστημίων, προωθεί με τον δικό του καλό ή κακό τρόπο τη δημιουργία μεταφραστών από τις ξένες γλώσσες στα Ελληνικά. Καταλαβαίνω πως δεν χρειάζεται να ξοδεύει για έναν ακόμα, και μάλιστα μη επίσημο, οργανισμό. Θα μπορούσε, όμως, να παρατείνει τη ζωή του ΕΚΕΜΕΛ απαιτώντας δύο πράγματα: τη μεταστροφή του ΕΚΕΜΕΛ σε αυτό που έπρεπε να είναι (και τότε, ναι, θα μπορούμε να μιλάμε για έμπρακτη βοήθεια της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό) και τη σταδιακή ένταξή του στις δραστηριότητες του ΕΚΕΒΙ, ώστε να είναι και οικονομικά ανεξάρτητο. 

• Θέλω όμως να σχολιάσω τα επιχειρήματα της διεύθυνσης του ΕΚΕΜΕΛ: 1ον) Τα βραβεία μετάφρασης που δίνονται μαζί με τα ξένα ινστιτούτα θα μπορούσαν να περάσουν κάλλιστα στην εποπτεία του ΕΚΕΒΙ. 2ον) Τα πτυχία του ΕΚΕΜΕΛ δεν κινδυνεύουν από καμιά απαξίωση, αφού έτσι κι αλλιώς απλώς δηλώνουν τη φοίτηση στα μαθήματα μετάφρασης και δεν αναγνωρίζονται από κανέναν επίσημο φορέα. Οσον αφορά το τρίτο επιχείρημα, ότι το ΕΚΕΜΕΛ βοηθάει στην προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, θα πρέπει να πω ότι δεν ισχύει. Αυτή είναι, άλλωστε, η μεγάλη αποτυχία του ΕΚΕΜΕΛ. Οταν φτιάχτηκε το ΕΚΕΜΕΛ (και το δηλώνει η μεγάλη σειρά ξένων ονομάτων που υπέγραψαν τιμητικά στην ιδρυτική του διακήρυξη) κύριος σκοπός ήταν πράγματι η δημιουργία ικανών μεταφραστών από τα Ελληνικά στις ξένες γλώσσες. Σε αυτήν την κατεύθυνση έπρεπε να γίνει και η οργάνωση του «Σπιτιού Λογοτεχνίας» στην Πάρο και όχι μόνο στο να φιλοξενεί Ελληνες μεταφραστές και συγγραφείς, όπως τελικά κατέληξε να γίνεται. 

• Βεβαίως, η δημιουργία καλών μεταφραστών προς τα Ελληνικά θα έπρεπε να είναι ένας σοβαρός τομέας δράσης του ΕΚΕΜΕΛ, αλλά όχι ο μοναδικός. Για την παράταση αυτής της κατάστασης φταίει η διεύθυνση του ΕΚΕΜΕΛ και όλοι εμείς, τα κατά καιρούς μέλη του Δ. Σ.

• Tάκης Θεοδωρόπουλος, πρόεδρος Δ.Σ. EKEBI, συγγραφέαςΠολυτέλεια να χρηματοδοτείται

• Να ξεκαθαρίσουμε κάτι: το μέλλον της τέχνης της μετάφρασης δεν εξαρτάται από την ύπαρξη κανενός ινστιτούτου διδασκαλίας, όπως δεν εξαρτάται το παρόν και όπως δεν εξαρτήθηκε το παρελθόν. Στην Ελλάδα υπήρχαν και υπάρχουν πολλοί και καλοί μεταφραστές. Απόδειξη ότι το 45% της ετήσιας εκδοτικής παραγωγής αποτελείται από κείμενα που έχουν μεταφρασθεί στα Ελληνικά από ξένες γλώσσες. Θα είχε σημασία, αντιθέτως, να δοθεί βάρος στη μετάφραση από τα Ελληνικά προς τις ξένες γλώσσες, κάτι που ώς τώρα έχει παραμεληθεί. Το ΕΚΕΒΙ θα αναλάβει αμέσως ορισμένες από τις δραστηριότητες που αφορούν τη διδασκαλία της μετάφρασης. Για τον σκοπό αυτόν έχουν ήδη γίνει επαφές με ορισμένους μεταφραστές οι οποίοι είτε έχουν διδάξει μετάφραση είτε ενδιαφέρονται να διδάξουν. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί και στην εκμετάλλευση του Διαδικτύου: είναι πολύ σημαντικό να γίνεται διδασκαλία μέσω του Διαδικτύου ώστε να μπορούν και όσοι δεν μένουν στην Αθήνα να συμμετέχουν, είτε από το εξωτερικό είτε από την επαρχία. 

• Οσο για το ΕΚΕΜΕΛ, από τη στιγμή που οι μαθητές του πληρώνουν δίδακτρα και μάλιστα ποσά διόλου αμελητέα και παρ’ όλα αυτά δεν είναι σε θέση να καλύψει τα λειτουργικά του έξοδα, είναι, στις παρούσες συνθήκες, πολυτέλεια να χρηματοδοτείται επιπλέον από τον πενιχρό προϋπολογισμό του ΕΚΕΒΙ. Πιστεύω ότι, το πρόβλημα της επιβίωσής του δεν οφείλεται στην περικοπή της χρηματοδότησής του τόσο, όσο στις εγγραφές νέων μαθητών που κάθε χρόνο μειώνονται αισθητά.

• Ελένη Ζέρβα, διευθύντρια ΕΚΕΜΕΛΟι υπηρεσίες του δεν πρέπει να κρίνονται αποκλειστικά με όρους αγοράς

• Το ΕΚΕΜΕΛ δεν είναι απλώς ένα «φροντιστήριο ξένων γλωσσών». Είναι ένας φορέας που προάγει τη μετάφραση -και όχι μόνο- στον χώρο του βιβλίου. Μέρος της λειτουργίας του αυτής αποτελεί και η σχολή η οποία παρέχει εξειδικευμένη εκπαίδευση, εξειδικευμένη στον βαθμό που περιορίζεται στη μετάφραση της λογοτεχνίας και των επιστημών του ανθρώπου. Στόχος του ωστόσο δεν είναι να δημιουργήσει απλώς επαρκείς μεταφραστές, αλλά και να αποκτήσουν οι σπουδαστές βαθύτερη σχέση με τη λογοτεχνία και τη γλώσσα και να εξοικειωθούν με τον αντίστοιχο θεωρητικό στοχασμό. 

• «Ομως η δραστηριότητα του ΕΚΕΜΕΛ δεν περιορίζεται στην εκπαιδευτική διαδικασία. Με διάφορες άλλες δράσεις του, όπως είναι τα βραβεία μετάφρασης που απονέμει κάθε χρόνο σε συνεργασία με πέντε ξενόγλωσσα ινστιτούτα, οι δύο ξενώνες φιλοξενίας συγγραφέων και μεταφραστών στην Πάρο και την Κρήτη, το ηλεκτρονικό περιοδικό «Απηλιώτης» που εκδίδει (το οποίο αποστέλλεται σε 20.000 διευθύνσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό), τα συνέδρια ή οι παρουσιάσεις βιβλίων που οργανώνει, παρεμβαίνει συστηματικά όσον αφορά τον ρόλο και τη θέση της μετάφρασης στο πολιτιστικό πεδίο. 

• »Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως από την ίδρυση του προδρομικού Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης στο Γαλλικό Ινστιτούτο και στη συνέχεια με την αυτονόμησή του ως ΕΚΕΜΕΛ, την επέκτασή του σε περισσότερες γλώσσες και τη συστηματοποίηση της δράσης του, ο οργανισμός αυτός έχει συμβάλει τα μάλα ώστε να αλλάξει ο τρόπος αντιμετώπισης της μετάφρασης στον εκδοτικό χώρο, αλλά και γενικότερα. Δεν είναι μόνο το ότι προσφέρει συστηματικά στην αγορά εργασίας ικανούς μεταφραστές, αλλά κυρίως ότι με τη δράση του έχει καταφέρει να βγάλει τη μετάφραση από την αφάνεια, να επιβάλει τον διάλογο σχετικά με τα κριτήρια κριτικής και αξιολόγησής της, να καταστήσει τους μεταφραστές ορατούς παράγοντες της εκδοτικής διαδικασίας. 

• »Με αυτή την έννοια το ΕΚΕΜΕΛ δεν μπορεί να κριθεί αποκλειστικά με όρους αγοράς. Την υπηρεσία που προσφέρει δεν την καρπώνονται οι ιδιώτες, δηλαδή ούτε οι σπουδαστές του ούτε οι εκδότες, την καρπώνονται οι αναγνώστες, αλλά και οι ίδιοι οι μεταφραστές, είτε συμμετέχουν με οποιοδήποτε τρόπο στη λειτουργία του είτε όχι, μέσα από έναν φορέα που αναδεικνύει τη δουλειά τους και βελτιώνει τους όρους ύπαρξής τους σε μια κοινωνία που μέχρι πρόσφατα σχεδόν τους αγνοούσε. Γι’ αυτό και δεν είναι δυνατό να διαχωρίσει κανείς την εκπαιδευτική από τη συνολική δραστηριότητα του ΕΚΕΜΕΛ. Το ΕΚΕΜΕΛ δεν προσφέρει υπαλλήλους στους εκδοτικούς οίκους, αλλά ανθρώπους ικανούς να κάνουν καλές μεταφράσεις προς όφελος των αναγνωστών, δηλαδή όλων μας. 

• Για έναν οργανισμό που συνεχώς τα τελευταία χρόνια αυξάνει τις δράσεις του περικόπτοντας δαπάνες και λειτουργεί με το 1/3 της επιχορήγησης που έπαιρνε κατά την ίδρυση του (τότε ποτέ δεν του φτάνανε και ζητούσε και έπαιρνε και έκτακτες επιχορηγήσεις από το υπουργείο), μπορεί ο καθένας να συζητεί για τις περικοπές του χωρίς να γνωρίζει το έργο του και τις δράσεις του»;

• Γιάννης Xάρης, μεταφραστήςΕίναι σαν να κλείνει ένα σχολείο

• Είναι δραματικά απλό: κλείνει ένα σχολείο, τελεία και παύλα. Ενα εξειδικευμένο μάλιστα σχολείο σε εξειδικευμένο χώρο - και ούτε καν ένα ανάμεσα σε πολλά άλλα. Από κει και πέρα, τα realia και τα λογιστικά δεδομένα (τρεις όλοι κι όλοι υπάλληλοι, ιδιαίτερα μικρή επιχορήγηση, μικρότερη από το 1/15 της επιχορήγησης του ΕΚΕΒΙ κ.τλ.) το δραματικό το κάνουν σκανδαλώδες.

• Kατερίνα Σχινά, μεταφράστριαΑλλο περικοπές και άλλο λουκέτο

• Θα μιλήσω αποσπασματικά, αλλά για θέματα που θεωρώ σημαντικά. Σεμινάρια από τα Ελληνικά προς ξένη γλώσσα: Υπάρχει τμήμα αντίστροφης μετάφρασης προς τα Αγγλικά, από το 2005. Εχει πολλούς σπουδαστές και μεγάλη εμπειρία. Γίνεται από το 2006 σεμινάριο από τα Ελληνικά προς τα Γερμανικά σε συνεργασία με το Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μονάχου (με τη Μαριλίζα Μητσού) και ακόμη ένα, που ξεκίνησε το 2009 σε συνεργασία με τους νεοελληνιστές του Πανεπιστημίου του Μάιντς. Μέσα στο καλοκαίρι, έχει προγραμματιστεί, ξανά, σεμινάριο από τα Ελληνικά στα Καταλανικά με επιχορήγηση από το Ινστιτούτο Ραμόν Λιούλ της Βαρκελώνης, το οποίο επιχορηγεί και το καταλανικό τμήμα στο ΕΚΕΜΕΛ. Eπίσης, σχεδιάζεται Διαβαλκανικό Σεμινάριο μετάφρασης στην Πάρο με τον τομέα νεοελληνικής γλώσσας του Παν/μίου της Βουλγαρίας. 

• «Aπηλιώτης»: Τι τρόπους έχει το ΕΚΕΜΕΛ να προτείνει βιβλία και συγγραφείς στο εξωτερικό; Τον Απηλιώτη. Από ένα ευτελές newsletter έγινε περιοδικό. Η ύλη είναι πλούσια και δεν περιορίζεται στις μεταφράσεις. Είναι και δίγλωσσο. Σε κάθε τεύχος μεταφράζονται ποιητές και πεζογράφοι. Δουλειά πολλή, με προτάσεις για έργα και συγγραφείς. 

• Περικοπές: Να γίνουν. Θεωρώ ότι κάποια από τα εργαστήρια θα μπορούσαν κάλλιστα να καταργηθούν (π. χ. δημιουργικής γραφής ή θεωρίας της λογοτεχνίας κ. λπ.). Κάποια από τα μαθήματα να αλλάξουν μορφή και να γίνουν ταχύρρυθμα σεμινάρια για τη μετάφραση της ποίησης, του θεάτρου, κάποιων ειδικών συγγραφέων που έχουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Επίσης, τα βραβεία θα μπορούσαν να μην έχουν τόσο υψηλό οικονομικό αντίτιμο. Το ενοίκιο, που είναι υψηλό, μπορεί επίσης να γίνει αντικείμενο αναδιαπραγμάτευσης ή να μεταστεγαστεί το κέντρο. Μπορούν να γίνουν αντιστοίχως μικρές περικοπές στους μισθούς. Οι συνεργασίες των καθηγητών είναι συμβολικές, μόλις 30 ευρώ την ώρα. Αλλά ζητήθηκαν περικοπές; Απλώς ανακοινώθηκε η αναστολή της επιχορήγησης, ως κεραυνός εν αιθρία. Δεν νομίζω ότι μπορούμε σήμερα να καταργούμε έτσι αβασάνιστα φορείς, γιατί δύσκολα ξαναγίνονται.